Budowa areometrów znanych jest o- parta na tzw. zasadzie Archimedesa, we¬ dlug której cialo plywajace ma ciezar ten sam, co ciecz, przezen wypchnieta. Przy zmianie wiec gestosci cieczy, w której areo¬ metr plywa, musi sie zmienic ilosc cieczy wypchnietej, wobec czego areometr unosi sie wzglednie opada. Aby przesuw areome¬ tru byl dosc wielki, buduje go sie tak, ze jego przekrój przy powierzchni cieczy jest maly wobec przekroju czesci zanurzonej.Przy odczycie areometr powinien plywac swobodnie, co z reguly wymaga pewnej manipulacji, gdyz ma on sklonnosc do przylegania do scianek naczynia lub do in¬ nych przedmiotów zanurzonych, przy czym sily powierzchniowe zaklócaja jego rów¬ nowage hydrostatyczna. Poza tym wada takiego areometru jest koniecznosc jego odczytywania na poziomie powierzchni cieczy, co nastrecza trudnosci ze wzgledu na jej menisk, zwlaszcza w naczyniu nie¬ przezroczystym.Areometr wedlug wynalazku jest zbu¬ dowany na zasadzie naczyn polaczonych; zawiera on slup cieczy areometrycznej o gestosci niezmiennej, innej niz ciecz, któ¬ rej gestosc sie mierzy i która nazywana jest ponizej ciecza mierzona, zawarty w rurce, czesciowo zanurzonej w cieczy mie¬ rzonej i otwartej u dolu; obie ciecze sie wiec stykaja, dlatego ciecza areometrycz-na musi byc ciecz, nie mieszajaca sie z ciecza mierzona. U góry rurka jest rów¬ niez otwarta.Jako ciecz areometryczna stosuje sie zwykle ciecz o gestosci mniejszej niz ciecz mierzona. Slup cieczy areometrycznej wznosi sie wówczas ponad powierzchnie cieczy mierzonej.Niech wysokosc (fig. 1) od poziomu zetkniecia obu cieczy (menisku dolnego) do poziomu powierzchni cieczy mierzonej wynosi hlf od poziomu powierzchni cieczy mierzonej do poziomu powierzchni cieczy areometrycznej (menisku górnego) — h2, gestosc cieczy mierzonej — s19 gestosc cieczy areometrycznej — s2. Wówczas h2 + ht si Niech teraz przy zmianie gestosci cie¬ czy mierzonej na s{ odpowiednie wyso- A hx A h2 ht h\ A s1 A^ h2 h2.s2 gdzie —^ jest zawsze dodatnie, a —- — As± 4^ zawsze ujemne.Oznaczajac przez n stosunek przekroju dolnego rurki areometrycznej do jej prze¬ kroju górnego otrzymuje sie —- = n, skad ^^T-rTirn r-i(1) •i i.i +lfi-ij oraz /Lhl = -h±.*ll L^. (2) Ze wzorów (1), (2) wynikaja wska¬ zówki co do budowy areometru. Chcac np.Wykorzystac pomiarowo przesuniecie me¬ nisku górnego, to jest miec znaczna war- kosci zmieniaja sie na h\ wzglednie h\ (gestosc s2 cieczy areometrycznej zmianie nie ulega). Zatem hi + h\ = s[ ^ h\ s2 skad h\ -\- h\ h2-\- ht s\ — Sj h\ h1 s2 ht.hl — h2 . h\ s\ — st ht.h\ s2 Oznaczajac h\ = h1 + M1; h\ = h2 + \h2; *}=*1 + A*j, otrzymuje sie A h2 __ ht A ht h2 A st s2 A s1 \ lub _ Aft2 h1 hx A s± h2 sx — s2 tosc stosunku —- , trzeba miec znaczna A st wartosc n, tj. rurka powinna byc rozsze¬ rzona w czesci zanurzonej (fig. 2). Chcac natomiast wykorzystac przesuniecie meni¬ sku dolnego, trzeba miec wartosc stosunku -—^ znaczna, a wartosc n mala, tj. rurka A st powinna byc rozszerzona w czesci wynu¬ rzonej (fig. 3). Oba przypadki wymagaja znacznej glebokosci h1 zanurzenia meni¬ sku dolnego. Przypadek pierwszy wymaga stosunku — jak najmniejszego, tj. cie- czy areometrycznej jak najlzejszej, przy¬ padek drugi — jak najmniejszej wartosci o wyrazenia (1 -), tj. cieczy areometrycz- nej o gestosci jak najblizszej gestosci cie¬ czy mierzonej. — 2 —Do odczytu bezposredniego wykorzy¬ stuje sie przesuniecie menisku górnego, zaopatrujac górna czesc rurki w odpowie¬ dnia podzialke. Wobec zaleznosci poloze¬ nia menisku górnego od temperatury moz¬ na umiescic na rurce dwie podzialki dla róznych temperatur lub wieksza ich licz¬ be.W areometrze kontaktowym z reguly wykorzystuje sie przesuniecie menisku dolnego, uzalezniajac od jego polozenia stan co najmniej jednego obwodu elektry¬ cznego przez jego przerywanie lub zamy¬ kanie albo zmiane opornosci, pojemnosci lub indukcyjnosci. W tym celu rurke areo- metru trzeba zaopatrzyc w odpowiednie kontakty, elektrody i przewody.Areometr kontaktowy wedlug wynala¬ zku nadaje sie szczególnie do zastosowa¬ nia do akumulatorów olowiowych, w któ¬ rych gestosc elektrolitu stanowi miare sto¬ pnia naladowania.Rysunek przedstawia szereg przykla¬ dów areometru kontaktowego wedlug wy¬ nalazku i jego zastosowania do akumula¬ torów.Fig. 4 przedstawia areometr, plywaja¬ cy za pomoca plywaka F po cieczy C, za¬ wartej w naczyniu G. Rurka A areometru, np. szklana, zawiera slup cieczy areome- trycznej B, rzadszej niz ciecz mierzona C, rozciagajacy sie od menisku dolnego X do menisku górnego N. W górnej czesci rur¬ ka A jest zaopatrzona w podzialke, pozwa¬ lajaca odczytywac na poziomie menisku górnego N gestosc cieczy mierzonej C Ciecza mierzona jest w tym przypadku ciecz przewodzaca, np. elektrolit akumula¬ tora, a ciecza areometryczna — ciecz nie przewodzaca, np. olej. W przypadku aku¬ mulatora na ciecz areometryczna najlepiej nadaje sie olej mineralny. W dolnej czesci rurki A znajduje sie kontakt D, zalaczo¬ ny do zacisku L, znajdujacego sie na ply¬ waku E. Kontakt Z) jest jedna elektroda obwodu sygnalowego, druga jego elektro¬ de stanowi np. pret, nie przedstawiony na rysunku, wprost zanurzony w cieczy mie¬ rzonej C. W stanie przedstawionym na ry¬ sunku ciecz mierzona C otacza kontakt D, zamykajac obwód sygnalowy. Przy pe¬ wnym okreslonym zmniejszeniu gestosci cieczy mierzonej C menisk dolny opada ponizej kontaktu D, który zostaje otoczo¬ ny nie przewodzaca ciecza areometryczna By co przerywa obwód sygnalowy.Przez uzycie kilku areometrów wedlug fig. 4, majacych kontakt D na wysokosci róznej, mozna otrzymac sygnalizacje kil¬ ku róznych gestosci kwasu. Zamiast tego mozna zastosowac w jednej rurce dwa kon¬ takty na wysokosci róznej, jak to przed¬ stawia fig. 6 i 8. W ten sposób mozna sa¬ moczynnie zaczynac ladowanie akumulato¬ ra przy pewnej minimalnej gestosci elek¬ trolitu i samoczynnie je przerywac przy pewnej jego gestosci maksymalnej. Licz¬ ba kontaktów moze byc i wieksza od dwóeh.Wedlug fig. 4 obwód sygnalowy prze¬ biega przez elektrolit, tak iz wystarcza w rurce areometrycznej tylko jeden kontakt.Gdy zródlem pradu sygnalowego jest od¬ dzielna bateria, to nalezy stosowac kon¬ takty podwójne, jak przedstawiono np. na fig. 5.Kontakty moga byc wpuszczone w scianke rurki a ich przewody doprowadza¬ jace — izolowane od cieczy mierzonej, np. druga rurka, otaczajaca rurke areometry¬ czna i polaczona z nia szczelnie u dolu, przy czym przewody biegna pomiedzy sciankami obu rurek.Gdy ciecza areometryczna jest ciecz izolacyjna, przewody doprowadzajace kon¬ taktów moga biec wewnatrz rurki areome¬ trycznej i nie potrzebuja osobnej izolacji.Elektroda moze miec wtedy postac drutu, preta lub rurki z materialu przewodzace¬ go, najlepiej dlugosci takiej, zeby jej ko¬ niec górny wystawal z rurki areometry¬ cznej i byl tu polaczony z przewodem do- — 3 —prowadzajacym. Taki areometr przedsta¬ wia fig. 7, gdzie elektroda jest rurka M z materialu przewodzacego, zaopatrzona u góry w zacisk L.W areometrze kontaktowym, stosowa¬ nym do cieczy izolacyjnej, ciecza areome- tryczna moze byc ciecz przewodzaca.Warunkiem prawidlowego dzialania areometru jest trwalosc jego materialów.Ciecz areometryczna nie moze reagowac chemicznie z ciecza mierzona i nie moze podlegac dyfuzji ani znaczniejszemu ulat¬ nianiu sie, co wymaga jej odpowiedniego doboru. Jej ulatnianie mozna ponadto o- graniczyc, nadajac górnemu wylotowi rur¬ ki areometrycznej przeswit jak najmniej¬ szy (fig. 8). Elektrody musza byc wyko¬ nane z materialu nie podlegajacego szko¬ dliwemu dzialaniu cieczy mierzonej ani cieczy areometrycznej i nie dzialajacego na nie szkodliwie. W przypadku areome¬ tru do akumulatora olowiowego moga one byc wykonane np. z wegla, z grafitu, zwlaszcza nasyconego np. parafina, z olo¬ wiu, z kadmu lub z ich stopów albo z pla¬ tyny lub z jej stopu z irydem.Obwód sygnalowy mozna zasilac badz ze zródla obcego, pradem stalym lub zmiennym, badz, w przypadku areometru akumulatorowego, z samego akumulatora.Przyrzad sygnalowy optyczny lub akusty¬ czny moze byc wen wlaczony badz bezpo¬ srednio, badz za posrednictwem przekaz¬ nika.Areometr kontaktowy wedlug wyna¬ lazku nadaje sie w szczególnosci do samo¬ czynnego wlaczania ladowania akumula¬ tora olowiowego przy pewnej okreslonej gestosci minimalnej elektrolitu i jego sa¬ moczynnego przerywania przy pewnej o- kreslonej jego gestosci maksymalnej. Ta ostatnia gestosc elektrolitu jest w akumu¬ latorze olowiowym praktycznie zawsze nieco nizsza od jego gestosci przy nala¬ dowaniu pelnym, nie mozna bowiem tak dokladnie przerywac ladowania samoczyn¬ nie scisle z chwila dokladnego osiagniecia maksimum gestosci, wobec czego w znany sposób dalsze ladowanie moze odbywac sie pradem bardzo malym, tzw. pradem kon¬ serwacyjnym.Areometr moze byc wyposazony jesz¬ cze w trzeci kontakt, odpowiadajacy nad¬ miernemu rozladowaniu akumulatora, np. ponad 80% jego calkowitej pojemnosci, co moze zdarzyc sie np. w razie przerwy doplywu pradu z sieci. Ten kontakt moze wlaczac sygnal alarmowy, który zwraca uwage, ze akumulator jest zagrozony cal¬ kowitym wyczerpaniem.Inny sposób samoczynnego ladowania akumulatora polega na rozpoczynaniu la¬ dowania, skoro tylko gestosc elektrolitu spadnie ponizej pewnej wartosci znamio¬ nowej, i jego przerywaniu, skoro tylko ge¬ stosc powrócila do tej wartosci; w tym przypadku potrzebny jest areometr z jed¬ nym tylko kontaktem. Okresy ladowania sa tu czestsze, lecz krótsze niz w pierw¬ szym przypadku. Sygnal alarmowy moz¬ na zastosowac tak samo jak w pierwszym przypadku.Dolny wylot rurki areometrycznej mo¬ ze byc silnie zwezony, co zapobiega prze¬ nikaniu do niej pecherzyków gazu przy ladowaniu.Wskazania areometru, plywajacego w cieczy mierzonej, np. za pomoca plywaka, nie zaleza od poziomu jej powierzchni.Rurka areometryczna moze byc jednak i przymocowana do naczynia, np. do jego scianki, jezeli mianowicie poziom powierz¬ chni cieczy mierzonej jest staly, w prze¬ ciwnym bowiem razie wskazania zaleza nie tylko od jej gestosci, lecz i od tego po¬ ziomu.Taki jednak areometr o rurce nieru¬ chomej, o poziomie menisku zaleznym nie tylko od gestosci cieczy mierzonej, lecz i od poziomu jej powierzchni, nadaje sie wlasnie doskonale do nadzoru nad bate¬ ria akumulatorowa, przy której dbac W& — 4 —ba nie tyjko o stan naladowania, ale i o to, zeby poziom elektrolitu nie opadl nad¬ miernie wskutek jego uplywu, ulatniania sie i rozkladu wody przy przeladowywa¬ niu. Dwa przyklady takiego areometru przedstawiaja fig. 9, 10.Areometr wedlug fig. 9 mozna umies¬ cic w naczyniu dowolnym, areometr we¬ dlug fig. 10 jest wpuszczany w scianke naczynia. Odmiana wedlug fig. 10 jest szczególnie korzystna dlatego, ze elektro¬ de D latwo wpuscic w scianke naczynia G akumulatora, która mozna zaopatrzyc po¬ nadto w okienko, ewentualnie z podzialka do odczytu bezposredniego. Przekaznik a- larmowy L jest wzbudzony, gdy menisk dolny znajduje sie powyzej kontaktu, roz- magnesowuje sie zas i zamyka obwód a- larmowy w przypadku jego opadniecia czy to wskutek spadku gestosci elektrolitu przy nadmiernym wyladowaniu, czy to je¬ go nadmiernego ubytku.Sposób dzialania areometrów wedlug fig. 9, 10 wyjasnia fig. 11, która przed¬ stawia wykres tej ilosci elektrycznosci, po której wyladowaniu nastepuje sygnal, w funkcji obnizenia powierzchni elektro¬ litu. Charakterystyka a odpowiada zwy¬ klemu malemu akumulatorowi z areomet- rem stosunkowo krótkim. Przy pewnym normalnym poziomie powierzchni elektro¬ litu areometr daje sygnal, gdy akumula¬ tor jest rozladowany do 60% pojemnosci; jezeli poziom ten opadl o 5 mm, sygnal nastapi przy rozladowaniu do 40°/c, a je¬ zeli poziom opadl o 10 mm, sygnal nasta¬ pi przy rozladowaniu do 20°/o. W akumu¬ latorze wiekszym przy areometrze dluz¬ szym zmiana poziomu powierzchni elek¬ trolitu wywiera wplyw mniejszy, co przed¬ stawia charakterystyka 6. Poniewaz jed¬ nak przy ulatnianiu sie i rozkladaniu elek¬ trolit gestnieje, tak iz temu samemu stop¬ niowi wyladowania odpowiada jego ge¬ stosc wieksza, wiec wplyw opadania jego powierzchni odpowiednio maleje, wobec czego w przypadku akumulatorów bardzo duzych mozna osiagnac charakterystyke c o nachyleniu stosunkowo bardzo malym.Najkorzystniejszy przyrzad nadzorczy do akumulatorów olowiowych stanowi a- reometr, którego charakterystyka w pew¬ nej czesci zakresu biegnie poziomo, to znaczy sygnal zalezy tylko od stopnia wy¬ ladowania, a poza nia — pochylo, to zna¬ czy sygnal zalezy tez i od poziomu po¬ wierzchni elektrolitu. Taka charaktery¬ styke przedstawia fig. 15. Lewa czesc tej charakterystyki ma przebieg wzrastaja¬ cy z powodu wzrastania stezenia kwasu przy opadaniu jego poziomu. Osiagniecie jej wymaga, by odleglosc miedzy powierz¬ chnia elektrolitu a kontaktem sygnalo¬ wym byla az do pewnego okreslonego po¬ ziomu tej powierzchni stala, ponizej zas tej granicy zmieniala sie ze zmiana tego poziomu.Fig. 12, 13, 14 przedstawiaja trzy przyklady areometru, w którym cel ten o- siaga sie srodkami mechanicznymi. Przy dostatecznej ilosci elektrolitu areometr plywa po nim za pomoca plywaka, tak iz sygnal zalezy tylko od jego gestosci; przy pewnym natomiast okreslonym poziomie minimalnym jego powierzchni areometr osiada na narzadzie wsporczym, tak iz od¬ tad sygnal zalezy zarówno od gestosci elektrolitu jak i od poziomu jego powierz¬ chni.Wedlug fig. 12 w naczyniu akumula¬ torowym umieszczony jest wspornik H, na którym areometr osiada po pewnym o- kreslonym opadnieciu powierzchni elek¬ trolitu. Wspornik ten mozna zastapic gór¬ na krawedzia plyt. Wedlug fig. 13, 14 areometr kontaktowy jest umieszczony w osobnym naczyniu, przymocowanym do scianki naczynia akumulatorowego, zao¬ patrzonym w pokrywke Y i polaczonym z jego wnetrzem, a majacym zwezenie H, na którym areometr osiada.Przewód doprowadzajacy areometru — 5 —kontaktowego musi byc wykonany tak, ze¬ by nie stawial oporu jego ruchowi. W tym celu jest on w areometrze wedlug fig. 13 zwiniety srubowo. W areometrze wedlug fig, 14 elektroda D jest otoczona tuleja /, w górnej czesci wypelniona ciecza prze¬ wodzaca, np. elektrolitem akumulatoro¬ wym, w która zanurzony jest przewodza¬ cy tropien K. Dlugosc trzpienia K mozna dobrac tak, by przy okreslonym minimal¬ nym poziomie powierzchni elektrolitu wy¬ nurzal on sie z cieczy przewodzacej, wy¬ pelniajacej górna czesc tulei /, i w ten sposób przerywal obwód sygnalowy bez wzgledu na gestosc elektrolitu.Wskazania areometru plywajacego sa W zasadzie niezalezne od poziomu elektro¬ litu. To samo mozna jednak osiagnac i za pomoca areometru nieruchomego, jezeli zaopatrzyc go w elektryczne urzadzenie kompensacyjne, które uniezaleznia wska¬ zania areometru od poziomu elektrolitu w pewnym okreslonym przedziale wahan te¬ go poziomu.Fig. 16, 18, 19, 20 przedstawiaja czte¬ ry przyklady areometru kontaktowego z elektryczna kompensacja wplywu wahan poziomu powierzchni elektrolitu.Areometr kontaktowy wedlug fig. 16 ma trzy kontakty gestosciowe Dv D2, D?, umieszczone na róznych poziomach w rur¬ ce areometrycznej, oraz dwa kontakty po¬ ziomowe K2, Ks, umieszczone na róznych poziomach w naczyniu G akumulatora, w poblizu normalnego poziomu powierzchni elektrolitu. Kazdy z kontaktów gestoscio- wych Dlf D2, D3 jest zalaczony do jedne¬ go z trzech uzwojen Lv L2, L3 przekazni¬ ka sygnalowego L. W szereg z uzwojenia¬ mi L2, L3, zalaczonymi do obu dolnych kontaktów gestosciowych, zalaczone sa o- porniki M2, M3, a uzwojenia L2, L3 sa przy normalnym poziomie powierzchni elektro¬ litu zwarte odpowiednimi kontaktami pozio¬ mowymi K2, X3, dzialanie wiec przekazni¬ ka sygnalowego L zalezy przy tym pozio¬ mie tylko od elektrycznego stanu górnego kontaktu gestosciowego D19 to jest od ge¬ stosci elektrolitu. Jezeli jednak poziom powierzchni elektrolitu opadnie o tyle, iz kontakt poziomowy K2 znajdzie sie nad nim, to zwarcie uzwojenia L2 zostaje znie¬ sione i przez uzwojenie to plynie teraz prad kontaktu gestosciowego D2. Sygnal nastapi wiec teraz dopiero po opadnieciu cieczy areometrycznej o tyle, zeby rów¬ niez i kontakt gestosciowy D2 zostal izolo¬ wany. Analogicznie przy dalszym opadnie¬ ciu powierzchni elektrolitu az do odkry¬ cia kontaktu poziomowego Ks sygnal jest zalezny od kontaktu gestosciowego Dr Dzialanie tego areometru przedstawia cha¬ rakterystyka wedlug fig. 17.Stosujac dostateczna liczbe kontaktów mozna sie dowolnie przyblizyc do charak¬ terystyki poziomej. Przez odpowiednie u- mieszczenie kontaktów gestosciowych i po¬ ziomowych mozna nadac charakterystyce inny przebieg zamierzony, mozna np. uzy¬ skac kompensacje stezenia elektrolitu przy ulatnianiu sie wody. Polaczenie elektrycz¬ ne kontaktów poziomowych i kontaktów gestosciowych mozna wykonac inaczej.Kazdy np. z kontaktów poziomowych mo¬ ze byc zalaczony do osobnego przekaznika, wlaczajacego odpowiedni kontakt gestoS- ciowy.Inna odmiana polega na tym, ze prze¬ kaznik sygnalowy ma dwa jednakowe u- zwojenia, przeciwdzialajace sobie, z któ¬ rych jedno jest zalaczone do obu kontak¬ tów poziomowych poprzez oporniki róznej opornosci, a drugie — do najwyzszego kontaktu gestosciowego bezposrednio, do drugiego kontaktu gestosciowego poprzez opornik o opornosci równej opornosci o- pornika najwyzszego kontaktu poziomo¬ wego i do trzeciego kontaktu gestosciowe¬ go poprzez opornik o opornosci równej opornosci opornika drugiego kontaktu po¬ ziomowego. Przekaznik sygnalowy rozma- gnesowuje sie, gdy przez oba uzwojenia — 6 —plynie prad taki sam. Jezeli powierzchnia elektrolitu znajduje sie ponad najwyzszym kontaktem poziomowym, to rozmagne¬ sowanie przekaznika wymaga izolowania najwyzszego kontaktu gestosciowego. Je¬ zeli jednak opadnie ona o tyle, iz odkry¬ je najwyzszy kontakt poziomowy, to syg¬ nal nastapi po izolowaniu drugiego kon¬ taktu gestosciowego. Analogicznie od dru¬ giego kontaktu poziomowego uzalezniona jest skutecznosc trzeciego kontaktu gesto¬ sciowego.Fig. 18 przedstawia areometr, odpo¬ wiedni zwlaszcza do naczyn ebonitowych, rózniacy sie od areometru wedlug fig. 16 tylko tym, ze rurka areometryczna jest wykonana w sciance naczynia.Aby zapobiec szkodliwemu dzialaniu pradów powierzchniowych, wystepujacych czesto w naczyniach akumulatorowych, po¬ legajacemu na tym, ze kontakty poziomowe nie zostalyby izolowane od elektrolitu po¬ mimo opadniecia jego powierzchni, moz¬ na umiescic kontakty poziomowe w rurce poziomowskazowej i na powierzchnie elek¬ trolitu nalac w niej nieco cieczy izolacyj¬ nej, scianki rurki poziomowskazowej w otoczeniu kontaktów powinny byc jak naj- gladsze, np. polerowane lub lakierowane albo wykonane ze szkla. Taki areometr przedstawia fig. 19, gdzie przekrój lewy jest przekrojem przez os rurki areomet- rycznej A, a prawy — przez os rurki po¬ ziomowskazowej O. scianka naczynia ma nasade z rurkami A, O, polaczonymi z wnetrzem naczynia G. W rurce areome- trycznej A znajduje sie slup cieczy areo- metrycznej B, a u dolu osadzone sa kon¬ takty gestosciowe Dv D2, D3, D4. W rur¬ ce poziomowskazowej O osadzone sa kon¬ takty poziomowe K2, Kv K4, a powierz¬ chnia elektrolitu pokryta jest warstewka oleju Z, zapewniajaca izolacje kontaktów poziomowych. Kontakty sa zaopatrzone w piórka lutownicze P, do których przyla¬ cza sie przewody Elf E2, Z?3, EA i N2, Ns, N4 w izolacji odpornej na kwas, zalane zalewa.Fig. 20 przedstawia areometr z kom¬ pensacja ciagla. Kontakty gestosciowe i poziomowe sa tu zastapione opornikami S, T, odpornymi na dzialanie kwasu i e- lektrolizy, a przekaznik sygnalowy — dwoma galwanometrami, z których jeden R wskazuje poziom powierzchni elektro¬ litu, drugi zas L — stan naladowania a- kumulatora. Galwanometr L ma dwa uzwojenia Llf L2.Gdy bateria jest naladowana calkowi¬ cie a poziom powierzchni elektrolitu nor¬ malny, prad plynie z elektrolitu C przez kontakt D, uzwojenie Lt galwanometru L do bieguna ujemnego. Galwanometr L da¬ je pelne wychylenie. Jego uzwojenie L2 i galwanometr R, zasilane przez opornik M, sa zwarte przez kontakty K i U.Jezeli gestosc elektrolitu sie zmniejszy, lecz poziom jego powierzchni pozostanie taki sam, wówczas opadnie menisk dolny cieczy areometrycznej, wlaczajac odpo¬ wiednia czesc opornika S, poprzednio zwartego, przez co spada natezenie pradu w uzwojeniu Lx galwanometru L. Jego wychylenie sie zmniejsza, pozwalajac od¬ czytac bezposrednio na jego podzialce sto¬ pien wyladowania akumulatora.Gdy poziom powierzchni elektrolitu o- padnie bez zmiany jego gestosci, przy czym opada tez menisk dolny cieczy areo¬ metrycznej, zostaje wlaczona odpowiednia czesc opornika T i opornika S. Wlaczenie czesci opornika T powoduje przeplyw pe¬ wnego pradu przez galwanometr R, któ¬ rego wskazówka pozwala odczytac wiel¬ kosc ubytku elektrolitu. Ten sam prad plynie przez uzwojenie L2 galwanometru L, kompensujac wplyw zmniejszenia pra¬ du w jego uzwojeniu Lx wskutek czescio¬ wego wlaczenia opornika S.Gdy wreszcie równoczesnie opada ge¬ stosc elektrolitu i poziom jego powierzch¬ ni, to galwanometr R wskazuje, jak po- — 7 —przednio, ubytek elektrolitu, prad zas w uzwojeniu L2 galwanometru L kompen¬ suje te czesc zmniejszenia pradu jego u- zwojenia Llf która pochodzi ze spadku poziomu powierzchni, pozwalajac odczy¬ tac te jego czesc, która pochodzi z wyla¬ dowania akumulatora.Opornik poziomowy T mozna umiescic w osobnej rurce poziomowskazowej, nale¬ wajac w niej na powierzchnie elektrolitu cienka warstewke oleju. W bateriach na¬ razonych na wstrzasy, np. w bateriach sa¬ mochodowych, ta warstewka olejowa tlu¬ mi wplyw wstrzasów na poziom powierz¬ chni elektrolitu. W tym samym celu rur¬ ki powinny byc waskie.Areometr wedlug fig. 20 nadaje sie do dozoru bateryj starterowych w samocho¬ dach, motorówkach itp. W bateriach sa¬ mochodowych korzystnie jest stosowac o- sobny areometr kontaktowy dla kazdego ogniwa; w bateriach umiejscowionych wystarcza zazwyczaj jeden areometr kon¬ taktowy na pewna grupe ogniw. W obu jednak przypadkach wystarcza dla wszyst¬ kich areometrów jeden wspólny przyrzad sygnalowy, zalaczony do nich równolegle i sygnalizujacy zadzialanie któregokol¬ wiek z nich.Baterie samochodowe bywaja wysta¬ wione na mróz. Ciecz areometryczna trze¬ ba wiec dobierac tak, by i wtedy nie tra¬ cila ruchliwosci. Nalezy jednak zauwazyc, ze przez areometr kontaktowy plynie pe¬ wien prad, ogrzewajacy go nieco, Mozna równiez zastosowac opornik grzejny, za¬ silany pradem z baterii i ewentualnie wla¬ czony w obwód sygnalowy. PL