PL216755B3 - Sposób otrzymywania sadzonek kocanek piaskowych Helichrysum arenarium (L.) Moench pochodzących z kultur in vitro oraz inicjowania uprawy z siewu niełupek do zmodyfikowanego podłoża - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób otrzymywania sadzonek kocanek piaskowych HeIichrysum arenarium (L) Moench pochodzących z kultur in vitro, wg patentu głównego PL-215247, oraz inicjowania uprawy z siewu niełupek do zmodyfikowanego podłoża w celu prowadzenia uprawy polowej, zakładania plantacji zielarskich oraz upraw ogrodniczych, w tym do produkcji roślin ozdobnych, a także przyrodniczej kompensacji, rekultywacji terenów zdegradowanych i do zasiedlania obszarów pozbawionych roślinności.

Kocanki piaskowe [Helichrysum arenarium (L.) Moench] są byliną z rodziny Asteraceae. Ich kwiatostany stanowią surowiec zielarski o nazwie Helichrysi inflorescentia, będący źródłem substancji o cennych właściwościach leczniczych. Leki produkowane na bazie kocanek piaskowych są przede wszystkim stosowane w schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego oraz w bezsoczności i stanach nieżytowych przewodu pokarmowego. Objęcie w latach 70-tych XX wieku kocanek piaskowych częściową ochroną prawną powstrzymało nadmierną wówczas eksploatację naturalnych zasobów tego gatunku. Ochrona prawna nie zezwala na swobodny zbiór surowca zielarskiego, co poskutkowało niemal całkowitym wycofanie kocanek piaskowych z przemysłu farmaceutycznego. W tej sytuacji rozwiązanie zaproponowane w wynalazku umożliwi przywrócenie tego cennego surowca zielarskiego do lecznictwa.

Dotychczas próbowano zakładać plantacje kocanek piaskowych siejąc ich niełupki bezpośrednio do gruntu, a także wysadzając rośliny pochodzące z siewu w rozsadnikach albo przeniesione z naturalnych stanowisk. Uznano jednak kocanki piaskowe za gatunek bardzo trudny w uprawie, gdyż zakładane plantacje były nietrwałe i dawały plony nieznacznie wyższe od naturalnych fitocenoz. W literaturze zielarskiej można nawet spotkać stwierdzenie, że kocanki piaskowe są rośliną nie nadającą się do uprawy.

Badania własne pozwoliły wyjaśnić przyczynę dotychczasowych niepowodzeń w zakładaniu plantacji kocanek piaskowych. Podstawowym błędem było wysiewanie znacząco mniejszych od zalecanych w ramach wynalazku ilości niełupek. Z kolei sadzonki pobierane ze stanowisk naturalnych cechowała wysoka śmiertelność, co wynikało z nieznanego wcześniej klonalnego charakteru wzrostu i rozwoju kocanek piaskowych. W latach 70-tych XX wieku techniki in vitro nie były tak powszechne jak obecnie. Tymczasem dopiero sadzonki kocanek piaskowych otrzymane z kultur in vitro gwarantują uzyskanie równomiernej i dużej obsady roślin silnie rozrastających się oraz kwitnących w tym samym czasie. Również siew niełupek kocanek piaskowych otrzymanych z koszyczków roślin pochodzących z kultur in vitro, a także roślin pozyskanych z innej uprawy lub ze stanowisk naturalnych, do podłoża szczepionego grzybami mikoryzowymi przyczynia się do uzyskania wyższego plonu wartościowego materiału zielarskiego.

Przedmiotem wynalazku jest sposób inicjowania uprawy kocanek piaskowych z siewu niełupek, w którym opracowano nowe dawki specjalnie przygotowanego materiału siewnego służącego do zakładania plantacji i prowadzenia uprawy w warunkach polowych lub pod osłonami. Przedmiotem wynalazku jest również sposób przygotowania podłoża służącego do takiej uprawy, polegający na zaprawianiu gleby grzybnią mikoryzową zawierającą strzępki i zarodniki grzybów Glomus sp., pochodzącą ze specjalnie spreparowanego inokulum lub spod kocanek piaskowych z ich naturalnych stanowisk.

Istotą wynalazku jest sposób inicjowania uprawy kocanek piaskowych Helichrysum arenarium z siewu niełupek do zmodyfikowanego podłoża w celu prowadzenia uprawy polowej, zakładania plantacji zielarskich oraz upraw ogrodniczych, w tym do produkcji roślin ozdobnych, a także przyrodniczej kompensacji, rekultywacji terenów zdegradowanych i do zasiedlania obszarów pozbawionych roślinności.

Zadaniem niniejszego wynalazku jest efektywne inicjowanie uprawy kocanek piaskowych w warunkach polowych lub pod osłonami. Natomiast główną zaletą opracowanej metody jest uzyskiwanie roślin Helichrysum arenarium o rozrośniętych organach podziemnych i zapewniających obfity plon kwiatostanów. Przy czym zawartość flawonoidów w surowcu zielarskim pochodzącym z uprawy roślin otrzymanych powyższą metodą jest wyższa niż w surowcu zebranym ze stanowisk naturalnych.

P r z y k ł a d:

Sposób inicjowania uprawy kocanek piaskowych Helichrysum arenarium z siewu niełupek do zmodyfikowanego podłoża przebiega w trzech etapach.

Pierwszym etapem jest otrzymanie odpowiednio przygotowanego materiału siewnego. W tym celu przekwitnięte, jednak zawierające niełupki, koszyczki kocanek piaskowych suszono w temperatuPL 216 755 B3 rze do 40°C i rozdrabniano na sitach. Owoce oddzielone od pozostałych części koszyczków oraz pozbawione puchu lotnego poddano stratyfikacji przez kilka tygodni.

W drugim etapie przygotowano podłoże uprawowe zaprawiając glebę grzybnią mikoryzową zawierającą strzępki i/lub zarodniki grzybów Glomus sp., przy czym inokulum mieszano z glebą w rzędach dodając 2-500 g na 1 kg gleby z danego pola

- w zależności od jej żyzności. Jako alternatywną szczepionkę mikoryzową zastosowano glebę piaszczystą pobraną spod kocanek piaskowych z ich naturalnych stanowisk w ilości korzystnie 0,2-10 kg na 1 mb uprawy.

W kolejnym etapie wysiewano oczyszczone niełupki do odpowiednio przygotowanego podłoża ₂ w ilości 0,5-50 ml na 1 mb uprawy lub 0,3-30 g na 1 m² plantacji. Najkorzystniejszymi terminami siewu są wiosenny lub późnojesienny.

Otrzymano plantację o obsadzie roślin zbliżonej do uprawy zakładanej z sadzonek pochodzących z kultur in vitro.

Zalety sposobu będącego przedmiotem wynalazku:

• Siejąc niełupki w zalecanych ilościach do specjalnie przygotowanej gleby można uzyskać pokrycie powierzchni uprawą podobne do otrzymywanego w przypadku sadzenia roślin pochodzących z kultur in vitro - wg patentu głównego PL-215 247.

• Kwiatostany kocanek piaskowych będące surowcem zielarskim a pozyskane z uprawy roślin pochodzących z kultur in vitro (wg patentu głównego PL-215 247) oraz z siewu niełupek wg opisanej powyżej metody, nie odbiegają składem chemicznym od kwiatostanów uzyskanych ze stanowisk naturalnych. Badaniami biochemicznymi potwierdzono występowanie w nich: kwasu chlorogenowego, astralginy, glukozydu 7-apigeniny, salipurpozydu oraz kwasu kawowego. Zawartość flawonoidów w surowcu zielarskim pochodzącym z uprawy roślin otrzymanych obydwoma metodami jest wyższa niż w surowcu zebranym ze stanowisk naturalnych. W kwiatostanach kocanek piaskowych otrzymanych opisanymi metodami odnotowano również wysoką zawartość polifenolokwasów.

• Trwałość plantacji zielarskich zakładanych z zastosowaniem sadzonek otrzymanych z roślin rozmnażanych w kulturach in vitro (wg patentu głównego PL-215 247) oraz z siewu niełupek wg opisanej powyżej metody wynosi kilka lat, a plon kwiatostanów jest istotnie wyższy w porównaniu z plonem kwiatostanów kocanek piaskowych pochodzących ze stanowisk naturalnych. Ponadto zebrany surowiec farmakopealny jest jednorodny i może być standaryzowany.

• Kocanki piaskowe uzyskane obydwoma opisanymi powyżej metodami mogą również posłużyć jako roślina do kompensacji przyrodniczej, a także do zabezpieczania gleb przed erozją oraz do rekultywacji terenów zdegradowanych przyrodniczo. Wytwarzają one silnie rozwiniętą sieć korzeni i podziemnych rozłogów z licznymi pąkami dającymi potomne rozety, a następnie kępy, dzięki czemu utrwalają i użyźniają podłoże.

Claims (1)

1. Sposób otrzymywania sadzonek kocanek piaskowych Helichrysum arenarium (L.) Moench pochodzących z kultur in vitro - wg patentu głównego PL-215 247, polegający na tym, że eksplantatami są merystemy pędowe odkażane w 70% etanolu oraz w roztworze Ca(OCl2) z dodatkiem Tween 20, a następnie płukane, osuszane i umieszczane w probówkach ze sterylną pożywką stałą MS z dodat-3 -3 kiem agaru w ilości 5-9 g/dm^-3, zmodyfikowaną przez zastosowanie 0,45-1,15 mg/dm^-3 kinetyny, -3 -3 -3

   65-120 mg/dm^-3 inozytolu, 0,2-0,8 mg/ dm^-3 tiaminy oraz 5-35 mg/ dm^-3 sacharozy, przy czym odczyn pożywki ustala się na poziomie pH 5,4-5,9 i sterylizuje ją, a następnie wykłada się na nią sterylne eksplantaty i przechowuje przez 3-4 tygodnie bez dostępu światła w temperaturze 20-30°C, po czym zielone mikrosadzonki przenosi się do probówek i umieszcza w warunkach pełnego w fotoperiodu, na świetle o barwie zbliżonej do dziennej, z kolei otrzymane mikrokępy dzieli się na pojedyncze mikrosadzonki, a te przenosi do sterylnych naczyń na pożywkę ze zmienioną zawartością regulatorów wzrostu, przy czym -3 -3 stosuje się syntetyczne cytokininy pojedynczo: 0,1-5,5 mg/dm^-3 kinetyny lub 0,3-1,5 mg/dm^-3 benzylo-3 -3 aminopuryny (BA), albo w kombinacji: 0,1-0,8 mg/dm^-3 BA i 0,1-0,5 mg/dm^-3 NAA, następnie naczynia z roślinami umieszcza się w pokoju hodowlanym w warunkach pełnego fotoperiodu, gdzie natężenie światła jest zbliżone do dziennego, a po namnożeniu pojedyncze mikrosadzonki ukorzenia się na ste-3 rylnej pożywce stałej MS bez regulatorów wzrostu, zmodyfikowanej poprzez dodanie: 65-120 mg/dm^-3 -3 -3 inozytolu, 0,2-0,8 mg/dm^-3 tiaminy oraz 5-35 mg/dm^-3 sacharozy i po okresie wstępnego ukorzeniania

   PL 216 755 B3 w fitotronie, rośliny wysadza się do pojemników z podłożem glebowym i poddaje procesowi aklimatyzacji stopniowo przystosowując je do życia w warunkach klimatycznych panujących w szklarni, tunelu foliowym lub na polu, po czym dojrzałe niełupki zebrane z koszyczków tych roślin oraz roślin pochodzących z innej uprawy lub ze stanowisk naturalnych mogą posłużyć do inicjowania uprawy kocanek piaskowych Helichrysum arenarium z siewu niełupek do zmodyfikowanego podłoża, znamienny tym, że przekwitnięte, jednak zawierające niełupki koszyczki kocanek piaskowych suszy się w temperaturze do 40°C i rozdrabnia na sitach, następnie owoce oddziela się od pozostałych części koszyczków oraz pozbawia puchu lotnego i poddaje stratyfikacji przez kilka tygodni, po czym sieje się oczyszczone niełupki do spreparowanego zgodnie z wynalazkiem podłoża w ilości 0,5-50 ml na 1 mb uprawy lub ₂

   0,3-30 g na 1 m² plantacji, najkorzystniej w terminie wiosennym lub późnojesiennym, a podłoże uprawowe przed siewem kocanek piaskowych przygotowuje się zaprawiając glebę grzybnią mikoryzową zawierającą strzępki i/lub zarodniki grzybów Glomus sp., przy czym inokulum miesza się z glebą w rzędach dodając 2-500 g na 1 kg gleby z danego pola

   - w zależności od jej żyzności, a jako alternatywną szczepionkę mikoryzową stosuje się glebę piaszczystą pobraną spod kocanek piaskowych z ich naturalnych stanowisk w ilości korzystnie 0,2-10 kg na 1 mb uprawy.