Opis wynalazku Niniejszy wynalazek dotyczy sposobu obróbki kolorowych tkanin. Wi ekszo sc ludzi ma swiadomo sc, ze pranie i noszenie ubra n nie jest dla tkanin dobre. Ubrania niszcz a si e ze wzgl edu na scieranie podczas prania, w szczególno sci w okolicach szwów i obr ebów. Na ciemnych tkaninach z w lókien celulozowych (jak, na przyk lad czarne d zinsy) takie zniszczenia ods laniaj a w lókienkowate obszary tkaniny rozpraszaj ace swiat lo inaczej ni z obszary niezniszczone. Chocia z na zniszczonych obszarach mo ze by c tracona wzgl ednie ma la ilo sc barwnika, to s a one bardzo latwo zauwa zalne i maj a silny wp lyw na wizualny odbiór ca lo sci. W celu zmniejszenia przypadków powstawania takich zniszcze n sugerowano stosowanie srodków nat luszczaj acych w cie- czach pior acych. Jednak fachowiec w tej dziedzinie ma problem z wybraniem w la sciwego srodka nat luszczaj acego. Znane propozycje obejmowa ly materia ly akrylowe, dekstrany, materia ly olejowe i woskowe. Hydroksyetyloceluloza (HEC) jest szeroko handlowo dost epna i jest dobrze znana jako srodek zag eszczaj acy wielu produktów zawieraj acych srodki powierzchniowo czynne, jak te z w farbach i in- nych pow lokach. Na ogó l jest wytwarzana przez obróbk e celulozy tlenkiem etylenu z wytworzeniem materia lów o okre slonym stopniu podstawienia. Znane s a odpowiednie materia ly zawieraj ace inne podstawniki o krótkim alkilowym lancuchu (zazwyczaj C2-C4). Tak ze znane s a hydroksyalkilowe po- chodne innych beta-1-4-po laczonych polisacharydów. W celu wywo lania zmiany lepko sci HEC zazwyczaj wyst epuje w ilo sci 1-2% wagowych liczone na ciecz, w zale zno sci od ciezaru cz asteczkowego polimeru. Wiadomo, ze silne zwi ekszenie lepko sci masy cieczy pior acej mo ze mie c korzystny wp lyw na prane tkaniny, poniewa z takie zwi ekszenie lep- ko sci zmniejsza pewne oddzia lywania tkanina-tkanina, które mog a powodowa c uszkadzanie tkaniny poprzez scieranie, i tym podobne. Jednak zwi ekszenie lepko sci ma tak ze negatywne konsekwencje. W szczególno sci mo ze znacznie zmniejszy c efekt czyszcz acy. W publikacji patentowej WO 99/14295 ujawniono kompozycje i sposoby obróbki tkanin stoso- wane dla poprawy ich wygl adu i zwarto sci, w których wykorzystuje si e polimery na bazie celulozy z eterowymi podstawnikami na grupach hydroksylowych glukozowych pier scieni. Takie podstawniki maja posta c grup -OR, gdzie R ma znaczenie jedno z nast epuj acych: (a) -H i -C1-C4-alkil (to jest niemodyfikowana grupa hydroksylowa albo alkiloeterowa); (b) -(CH 2 ) y -CO-OZ (to jest alkiloeter zako nczony grup a karboksylow a, który mo ze by c estryfiko- wany inn a grup a); albo (c) -[Et.R 2 O] n -R H . W tych kompozycjach n wynosi 0 do 5, a R H obejmuje la ncuch alkilowy, tak ze obejmuje zarówno polaczenie polioksyetylenowe do lancucha alkilowego, albo tylko lancuch alkilowy przy laczony do szkieletu przez eterowe po laczenie. Uwa za si e, ze korzy sci ujawnione w publikacji WO 99/14295 uzyskuje si e poprzez sk ladnik ak- tywny, to jest eter, przy laczaj acy si e do w lókien tkaniny dla zmniejszenia, albo zminimalizowania ten- dencji tkaniny do uszkadzania. Uwa za si e, ze w wielu przypadkach takie polaczenie z albo „rozpozna- nie” celulozy poprzez inne beta-1-4 chemiczne ugrupowania obejmuje oddzia lywania pomi edzy szkie- letami celulozy i polimerem beta-1-4. Zadna z kompozycji wspomnianych wy zej w odniesieniu do publikacji patentowej WO 99/14295 nie obejmuje zwyk lej hydroksyalkilowej pochodnej sacharydowego szkieletu. Uwa zano, ze takie mate- ria ly nie wiaza lyby si e z celuloz a, poniewa z grupy hydroksyalkilowe zak lóca lyby oddzia lywania szkie- let-szkielet, co jest uwa zane za niezb edne dla rozpoznania celulozy. Kilka innych dokumentów dotyczy stosowania hydroksyetylocelulozy (HEC) w detergentowych produktach do prania i sposobach prania. Chocia z w kilku z nich wspomina si e, ze HEC mo ze przy- niesc korzy sci w czyszczeniu to zaden z nich nie odnosi si e do korzy sci nat luszczania. W publikacji patentowej US-2,602,781 ujawniono stosowanie hydroksyetylocelulozy do zwi ek- szenia usuwania brudu dzi eki synergizmowi ze srodkiem powierzchniowo czynnym. Ujawniono ilo sci HEC pomi edzy 1% a 63% (korzystnie pomi edzy 5% a 57%) wagowych, liczone na wag e produktu, a stosowanym zabrudzeniem by la mieszanina sadzy (czarnego w egla) i oleju mineralnego. Prawdo- podobnie testy by ly prowadzone na bia lej tkaninie (standardowy mu slin „Indian Head”) poniewa z doty- czy ly usuwania zabrudze n. Publikacja patentowa EP-467,485 dotyczy nadawania mi ekko sci i korzy sci antystatycznych. Kompozycje zawieraj a alkilowe etery celulozy wybrane spo sród metylocelulozy, hydroksypro-PL 203 425 B1 3 pylometylocelulozy oraz pochodnych hydroksyetylocelulozy, w których ko ncowy atom wodoru grupy hydroksyetylowej zast apiono lancuchem alkilowym o 10 do 24 atomach w egla. W publikacji patentowej GB-1,537,287 ujawniono kompozycje zawieraj ace 0,1% do 3% kompo- nentu wybranego spo sród alkilowych eterów celulozy, hydroksyalkilowych eterów celulozy i hydroksy- alkiloalkilowych eterów celulozy. Wymieniono hydroksyetyloceluloz e o stopniu podstawienia (DS) hy- droksyetylowego 1,2 (strona 7, wiersz 4 i nast epne). Blisko zwi azana z tym publikacja US-4,174,305 ujawnia bazuj ace na celulozie polimery usuwaj ace brud i wymienia hydroksyetyloceluloz e (kolumna 6, wiersz 24 i nast epne). Obie te publikacje patentowe ilustruj a usuwanie zanieczyszcze n ze zu zytego oleju samochodowego. Ponownie, a publikacja patentowa nie zawiera zadnego przyk ladu obróbki kolorowych tkanin za pomoc a HEC. W publikacji patentowej EP-0331237 ujawniono stosowanie hydrofobowo modyfikowanego anionowego eteru celulozy w kompozycjach do zmi ekczania tkanin. W ca lym dokumencie wymieniana jest hydroksyetyloceluloza, ale wyst epuje tylko jako przyk lad substratu, który nast epnie modyfikuje si e dla wytworzenia hydrofobowo modyfikowanej pochodnej celulozy. Korzystne s a pochodne metylo-, hydroksyetylo- albo hydroksypropylocelulozy zmodyfikowane w eglowodorem C10-C24 W publikacji patentowej US-6, 200,351B1 ujawniono stosowanie polimeru usuwaj acego brud na bazie kopoliestru kwasu dikarboksylowego i diolu, albo polidiolu, w wolnym od srodka powierzchniowo czynnego etapie wst epnej obróbki przemys lowego procesu prania. Wymienia si e hydroksyetylowe pochodne celulozy (patrz kolumna 5, wiersz 55 i nast epne). Obecnie stwierdzili smy, ze wzgl ednie ma le ilo sci hydroksyalkilopolisacharydów, które same s a niewystarczaj ace dla zauwa zalnego zwi ekszenia lepko sci, jednak s a zdolne do dawania korzy sci w cieczy pior acej w sensie zmniejszenia scierania tkaniny i zmniejszonego wyci agania barwnika z kolorowych tkanin. Przedmiotem wynalazku jest sposób obróbki kolorowych tkanin o luminancji (L*) mniejszej ni z 50, który obejmuje kontaktowanie tkanin z podstawow a ciecz a pior ac a zawieraj ac a: (a) 0,1 do 0,001 g/l hydroksyetylocelulozy, oraz (b) detergentowo aktywny srodek powierzchniowo czynny. Korzystnie stosowane tkaniny s a czarne. Korzystnie w sposobie wed lug wynalazku stosuje si e hydroksyetyloceluloz e o stopniu podsta- wienia 1-3, zw laszcza 1,5-2,25. Tak ze korzystnie stosuje si e hydroksyetyloceluloz e o ciezarze cz asteczkowym 100000 do 500000, a zw laszcza 100000 do 300000. Korzystnie w sposobie wed lug wynalazku stosuje si e hydroksyetyloceluloz e, tak a ze lepko sc materia lu wynosi 300 do 400 x 10 -3 Pa.s (cps) dla roztworu 2% wagowych w wodzie. Wynalazek obejmuje stosowanie hydroksy-C2-C4-alkilowych pochodnych beta-1,4-poli- sacharydów w st ezeniu 0,1 do 0,005 g/l w cieczy pior acej zawieraj acej detergentowo aktywny srodek powierzchniowo czynny dla zmniejszenia scierania tkaniny. Luminancja (znana tak ze jako srednie swiat lo - lightness) jest miar a poziomu swiat la bia lego (jasno sc) powierzchni w skali czer n-biel. Jest jednym z trzech niezale znych pomiarów, pozosta lymi dwoma s a chroma (C*, które mierzy nasycenie,) i hue (barwa) (H*, które mierzy chromatyczny od- cie n), które mog a by c zastosowane do scharakteryzowania dowolnego koloru przez umieszczenie go w „uk ladzie przestrzennym barw”. Zmiany tych trzech warto sci mog a by c po laczone daj ac dobrze znan a miar e „delta E”, która jest cz esto stosowana do okre slenia zmiany barwy/koloru wyrobu pod- czas prania. W niniejszym opisie przestrze n barw jest stosowana w odniesieniu do ukladu CIELAB (Interna- tional Lighting Commission), znanego tak ze jako przestrze n kolorów CIE 1976. Jest to mi edzynaro- dowo uznany standard. Je zeli L* wynosi 0 to powierzchnia jest uwa zana za czarn a. Je zeli L* wynosi 100 to powierzchnia jest standardowo bia la. Taki standard bieli jest dostarczany do stosowania ze spektrometrem do mierzenia wspó lczynnika odbicia Datacolour TM Spectraflash SF 600+. Kolory o luminancji (L*) mniejszej niz 50 s a tak ze znane jako kolory „klasy 3”. Klasa 3 kolorów mo ze by c dalej podzielona na 3 podklasy: - nasycone kolory o wysokiej warto sci chroma (C*), jak jasna purpura i intensywny niebieski, - przygaszone tony o ma lej warto sci ,chromatyczno sci, jak br azy i oliwki, oraz - te o nieznacz- nej, albo bez warto sci chroma, na przyk lad czarny/ciemnoszary (to jest bez, albo o nieznacznej warto- sci chroma).PL 203 425 B1 4 Barwy klasy 3 s a bardzo wra zliwe na p lowienie. Nierównomierne zmiany barwy/koloru powstaj a bardzo latwo dla kolorów klasy 3, poniewa z s a du ze ró znice jasno sci pomi edzy obszarami a przez to s a one szczególnie zauwa zane przez ludzi. Korzystnie sposób wed lug wynalazku stosuje si e do wyrobów, które maj a ma le warto sci chro- matyczno sci, a najkorzystniej s a czarne. W typowych wykonaniach wynalazku hydroksy-C2-C4-alkilowa pochodna beta-1-4-po- lisacharydu jest pochodn a celulozy. Pochodne celulozy s a szeroko dost epne. Uwa za si e ze po sród beta-1-4-polisacharydów sama celuloza wykazuje doskona le samo rozpoznawanie celulozy. Korzystnie hydroksy-C2-C4-alkilow a pochodn a jest pochodna hydroksyetylowa. Ten materia l jest nie tylko powszechnie dost epny, ale tak ze wykazuje doskona le korzy sci nat luszczania. Korzystnie stopie n podstawienia (DS) wynosi 1 do 3, a bardziej korzystnie 1,5 do 2,25. Najbar- dziej korzystnie warto sc DS mie sci si e w zakresie 1,5 do 2,0. Mniejsze warto sci DS daj a s lab a roz- puszczalno sc w wodzie, co wydaje si e by c wa zne dla efektu nat luszczania. Wi eksze warto sci wydaj a sie prowadzi c do problemów z ponownym osadzaniem cz astek brudu. Korzystnie ci ezar cz asteczkowy beta-1-4-polisacharydu wynosi 100000 do 500000, a korzyst- niej mniej ni z 300000. Beta-1-4-polisacharyd jest korzystnie taki, ze lepko sc materia lu wynosi 300 do 400 x 10 -3 Pa.s (cps) w roztworze 2% (mierzone na lepko sciomierzu Brookfield stosuj ac ASTM D2364). Lepko sc roztworu w standardowych warunkach jest zwi azana z ciezarem cz asteczkowym beta-1-4-polis acharydu, korzystne materia ly maj a profile lepko sci prawie cieczy newtonowskich po- mi edzy 1 a 10 s -1 . Odpowiednie hydroksy-C2-alkilowe pochodne celulozy s a dost epne na rynku z firmy Dow pod znakiem towarowym „Cellosize” i z firmy Hercules pod znakiem towarowym „Natrasol”. Korzystne poziomy dodawania s a takie ze w cieczy pior acej stezenie beta-1-4-polisacharydu wynosi 0,06 do 0,01 g/l. W typowych europejskich warunkach dawka produktu do prania wynosi 7 g/l w oko lo 8 do 15 litrach wody, w zale zno sci od stosowanej maszyny i pranego wsadu. Korzystnie ilo sc beta-1-4-polisacharydu wynosi 0,1-3% wagowych, liczone na ca lkowicie sfor- mu lowany produkt, a bardziej korzystnie 0,2%-0,8% wagowych. W niniejszym opisie wszystkie poda- ne % s a procentami wagowymi, je zeli nie wskazano inaczej. Typowy produkt mo ze zawiera c 0,5% wa- gowych polisacharydu, co podczas stosowania da st ezenie oko lo 0,035 g/l. No sniki i posta c produktu Polimer stosuje si e do obróbki tkanin w cyklu prania w procesach prania. Kompozycja wed lug wynalazku mo ze by c w postaci cieczy, cia la sta lego (na przyk lad proszku albo tabletek), zelu albo pasty, spray'u, sztyftu, albo pianki lub musu. Przyk lady obejmuj a produkt do prania podstawowego. Ciek le kompozycje mog a tak ze obejmowa c srodek, który nadaje per lowy wygl ad, na przyk lad organiczny zwi azek nadaj acy per lowy wygl ad, jak distearynian etylenoglikolu, albo nieorganiczne pig- menty nadaj ace per lowy wygl ad, jak mikrodrobna mika, albo mika pokryta dwutlenkiem tytanu (TiO 2 ). Ciek le kompozycje mog a by c w postaci emulsji, albo prekursorów emulsji. Zwi azki detergentowo aktywne Detergentowa kompozycja mo ze by c wybrana spo sród myd la i niemydlanych anionowych, ka- tionowych, niejonowych, amfoterycznych i obojnaczojonowych zwi azków detergentowo aktywnych, oraz ich mieszanin. Dost epnych jest wiele odpowiednich detergentowo aktywnych zwi azków, i s a one szeroko opi- sane w literaturze, na przyk lad w publikacji „Surface-Active Agents and Detergents”, tomy I i II, autor- stwa Schwartz, Perry i Berch (Interscience Publishers, 1958), albo w publikacji serii „Surfactant Scien- ce (Edward Arnlod Publishers, od roku 1967)”. Korzystne kompatybilne z tkanin a no sniki, które mog a by c stosowane to mydla i syntetyczne niemydlane zwi azki anionowe i niejonowe. Anionowe srodki powierzchniowo czynne s a dobrze znane fachowcom. Przyk lady obejmuj a al- kilobenzenosulfoniany, w szczególno sci liniowe alkilobenzenosulfoniany o d lugo sci la ncucha alkilowe- go C8-C15; pierwszorz edowe i drugorz edowe alkilosiarczany, w szczególno sci siarczany C8-C15 pierwszorz edowych alkili; alkiloeterosiarczany; sulfoniany olefin; alkiloksylenosulfoniany; dialkilosulfo- bursztyniany; oraz sulfoniany estrów kwasów t luszczowych. Ogólnie korzystne s a sole sodowe. Niejonowe srodki powierzchniowo czynne, które mog a by c zastosowane obejmuj a etoksylowa- ne pierwszo- i drugorz edowe alkohole, zw laszcza alifatyczne C8-C20 alkohole etoksylowane srednio 1-20 molami tlenku etylenu na mol alkoholu, a bardziej korzystnie pierwszo- i drugorz edowe alifatycz-PL 203 425 B1 5 ne C10-C15 alkohole etoksylowane srednio 1-10 molami tlenku etylenu na mol alkoholu. Nieetoksylo- wane niejonowe srodki powierzchniowo czynne obejmuj a alkilopoliglikozydy, monoetery glicerolu, oraz polihydroksyamidy (glukamid). Kationowe srodki powierzchniowo czynne, które mog a by c zastosowane obejmuj a czwartorz e- dowe sole amoniowe o wzorze ogólnym R 1 R 2 R 3 R 4 N + X - , w którym R oznacza niezale znie w eglowodo- rowe lancuchy C1-C22, zazwyczaj grupy alkilowe, hydroksyalkilowe albo etoksylowane grupy alkilowe, a X oznacza kation nadaj acy rozpuszczalnosc (na przyk lad zwi azki, w których R 1 oznacza grup e alki- low a C8-C22, a korzystniej grup e alkilow a C8-C10 albo C12-C14, R 2 oznacza grup e metylow a, a pod- stawniki R 3 i R 4 , które mog a by c takie same albo ró zne, oznaczaj a grup e metylow a albo hydroksyety- low a); i kationowe estry (na przyk lad estry choliny) oraz sole pirydyniowe. Ca lkowita ilo sc detergentowego srodka powierzchniowo czynnego w kompozycji korzystnie wy- nosi 0,1-60% wagowych, na przyk lad 0,5-55% wagowych, tak jak 5-50% wagowych. Korzystnie, ilo sc anionowego srodka powierzchniowo czynnego (je zeli wyst epuje) mie sci si e w zakresie 1-50% wagowych ca lej kompozycji. Bardziej korzystnie, ilo sc anionowego srodka po- wierzchniowo czynnego mie sci si e w zakresie 3-35% wagowych, na przyk lad 5-30% wagowych. Korzystnie, ilo sc niejonowego srodka powierzchniowo czynnego (je zeli wyst epuje) mie sci si e w 2-25% wagowych, a bardziej korzystnie 5-20% wagowych. Tak ze moga by c zastosowane amfoteryczne srodki powierzchniowo czynne, na przyk lad tlenki amin albo betainy. Wype lniacze Kompozycje wed lug wynalazku korzystnie zawieraj a 10-70%, a korzystniej 15-70% wagowych deter- gentowego wype lniacza aktywnego. Korzystnie, ilo sc wype lniacza mie sci si e w zakresie 15-50% wagowych. Detergentowa kompozycja mo ze zawiera c jako wype lniacz krystaliczny glinokrzemian, korzyst- nie glinokrzemian metalu alkalicznego, a bardziej korzystnie glinokrzemian sodowy. Na ogó l, glinokrzemian mo ze by c wprowadzany w ilo sci 10-70% wagowych (liczone na posta c bezwodn a), a korzystniej 25-50%. Glinokrzemiany s a materia lami o wzorze ogólnym 0,8-1,5 M 2 O . AI 2 O 3 . 0,8-6 SiO 2 , gdzie M oznacza jednowarto sciowy kation, korzystnie sodowy. Takie materia ly zawieraja pewn a ilosc zwi azanej wody i wymagane jest aby mia ly zdolno sc wymiany jonów wapnia co najmniej 50 mg CaO/gram. Korzystne glinokrzemiany sodowe zawieraj a 1,5-3,5 jednostek SiO 2 , wskazanych w po- wy zszym wzorze. Mo zna je z latwo scia wytworzy c w reakcji pomi edzy krzemianem sodowym a glinia- nem sodowym, co jest szeroko opisane w literaturze. Alternatywnie, albo dodatkowo, do glinokrzemianowego wype lniacza aktywnego moga by c sto- sowane fosforanowe wype lniacze aktywne. Zwi azki zmi ekczaj ace i/albo kondycjonuj ace mog a by c nierozpuszczalnymi w wodzie czwarto- rz edowymi zwi azkami amoniowymi. Zwi azki mog a wyst epowa c w ilo sci a z do 8% wagowych (liczone na ca lkowit a wag e kompozycji), i w tym przypadku kompozycje s a uwa zane za rozcie nczone, albo w ilo sci 8% do oko lo 50% wagowych, i w tym przypadku kompozycje s a uwa zane za koncentraty. Kompozycje odpowiednie do dodawania podczas cyklu p lukania mog a tak ze by c dostarczane na tkanin e w b ebnowej suszarce, je zeli s a stosowane w odpowiedniej postaci. Zatem inn a postaci a produktu jest kompozycja (na przyk lad pasta) odpowiednia do powlekania ni a i do dozowania z pod lo- za, na przyk lad gi etkiego arkusza, albo g abki, albo z odpowiedniego pojemnika, podczas cyklu susze- nia w suszarce b ebnowej. Odpowiednie kationowe zwi azki zmi ekczaj ace tkanin e s a zasadniczo nierozpuszczalnymi w wodzie czwartorz edowymi materia lami amoniowymi zawieraj acymi pojedynczy alkilowy, albo alke- nylowy, d lugi lancuch o sredniej d lugo sci wi ekszej ni z albo równej C20. Bardziej korzystnie, zwi azki zmi ekczaj ace zawieraj a polarn a grup e g lowy i dwa alkilowe, lub alkenylowe, lancuchy o sredniej d lu- go sci la ncucha wi ekszej ni z albo równej C14. Korzystnie, zwi azki zmi ekczaj ace tkaniny maj a dwa d lugie la ncuchy alkilowe, albo alkenylowe, z których ka zdy ma sredni a d lugo sc wi eksz a ni z albo równ a C16. Najbardziej korzystnie, co najmniej 50% d lugo la ncuchowych grup alkilowych, albo alkenylo- wych, ma d lugo sc C18 albo wi ecej. Korzystne jest gdy d lugo lancuchowe grupy alkilowe, albo alkeny- lowe, zwi azku zmi ekczaj acego tkaniny s a w przewa zaj acej cz esci liniowe. Czwartorz edowe zwi azki amoniowe maj ace dwie d lugo lancuchowe grupy alifatyczne, na przy- k lad chlorek distearylodimetyloamoniowy i chlorek di(utwardzony lojoalkilo)dimetyloamoniowy s a sze-PL 203 425 B1 6 roko stosowane w handlowo dost epnych kondycjonuj acych kompozycjach do p lukania. Inne przyk lady takich kationowych zwi azków s a opisane w wy zej cytowanych publikacjach „Surface-Active Agents and Detergents” i „Surfactant Science”. W kompozycjach wed lug wynalazku mog a by c stosowane dowolne konwencjonalne typy takich zwi azków. Zwi azki zmi ekczaj ace tkanin e s a korzystnie zwi azkami nadaj acymi doskona le zmi ekczenie, a charakteryzowane s a temperatur a przej scia topienia lancucha L ß w L a wi eksz a ni z 25°C, a korzyst- niej wi eksz a ni z 35°C, a najbardziej korzystnie wi eksz a ni z 45°C. Takie przej scie L ß w L a mo zna mie- rzy c metod a DSC jak opisano w publikacji „Handbook of Lipid Bilayers”, D. Marsh, CRC Press, Boca Raton, Floryda, 1990 (strony 137 i 337). Zasadniczo nierozpuszczalne w wodzie zwi azki zmi ekczaj ace tkaniny definiuje si e jako zwi azki zmi ekczaj ace tkaniny o rozpuszczalno sci mniejszej ni z 1x10 -3 % wagowych w demineralizowanej wo- dzie w temp. 20°C. Korzystnie, zwi azki zmi ekczaj ace tkaniny maj a rozpuszczalno sc mniejsz a ni z 1x10 -4 % wagowych, a bardziej korzystnie mniejsz a ni z 1x10 -8 do 1x10 -6 % wagowych. Szczególnie korzystne s a takie kationowe zwi azki zmi ekczaj ace tkanin e, które s a nierozpusz- czalnymi w wodzie czwartorz edowymi materia lami amoniowymi z dwiema C12-C22 grupami alkilowy- mi, albo alkenylowymi, przy laczonymi do cz asteczki przez co najmniej jedno estrowe wi azanie, a ko- rzystnie dwa estrowe wi azania. Chlorek di( lojoiloksyetylo)dimetyloamoniowy i/albo jego analog z utwardzonym ugrupowaniem lojowym s a szczególnie korzystnymi zwi azkami tego typu. Inne ko- rzystne materia ly obejmuj a chlorek 1,2-bis(utwardzony lojoiloksy)-3-trimetyloamoniopropanu. Sposoby ich wytwarzania s a, przyk ladowo opisane w publikacji patentowej US-4,137,180 (na rzecz Lever Brothers Co.). Korzystnie, takie materia ly zawieraj a ma le ilo sci odpowiednich monoestrów, jak opisano w publikacji patentowej US-4,137,180, na przyk lad chlorek 1-utwardzony lojoiloksy-2-hydroksy-3- -trimetyloamoniopropanu. Inne u zyteczne kationowe srodki zmi ekczaj ace to sole alkilopirydyniowe i podstawione ugrupo- wania imidazoliny. Tak ze u zyteczne s a pierwszorz edowe, drugorz edowe i trzeciorz edowe aminy oraz produkty kondensacji kwasów t luszczowych z alkilopoliaminami. Kompozycje mog a alternatywnie, albo dodatkowo, zawiera c rozpuszczalne w wodzie kationowe zwi azki zmi ekczaj ace tkaniny, jak opisane w publikacji patentowej GB-2,039,556B (na rzecz Unilever). Kompozycje mog a zawiera c kationowy zwi azek zmi ekczaj acy tkanin e i olej, na przyk lad jak ujawniono w publikacji patentowej EP-A-0829531. Kompozycje mog a alternatywnie, albo dodatkowo, zawiera c niejonowe srodki zmi ekczaj ace tka- niny, jak lanolina, i jej pochodne. Lecytyny s a tak ze odpowiednimi zwi azkami zmi ekczaj acymi. Niejonowe zwiazki zmiekczaj ace obejmuj a estry cukrów tworz ace faz e L ß (jak opisane w publi- kacji M. Hato i in., Langmuir 12, 1659, 1666, (1996)) i podobne materia ly, jak monostearynian glicero- lu, albo estry sorbitanów. Cz esto takie materia ly stosuje si e w po laczeniu z kationowymi materia lami dla wspomagania osadzania (patrz na przyk lad publikacja patentowa GB-2,202,244). Silikony s a po- dobnie stosowane jako srodki wspó l-zmi ekczaj ace z kationowymi zwi azkami zmi ekczaj acymi podczas p lukania (patrz na przyk lad publikacja patentowa GB-1,549,180). Kompozycje mog a tak ze korzystnie zawiera c niejonowy srodek stabilizuj acy. Odpowiednie nie- jonowe srodki stabilizuj ace s a liniowymi C8-C22 alkoholami etoksylowanymi 10-20 molami tlenku alki- lenu, alkoholami C10-C20, albo ich mieszaninami. Korzystnie, niejonowy srodek stabilizuj acy jest liniowym C8-C22 alkoholem alkoksylowanym 10-20 molami tlenku alkilenu. Korzystnie ilo sc niejonowego stabilizatora wynosi 0,1-10% wagowych, a bardziej korzystnie 0,5-5% wagowych, a najbardziej korzystnie 1-4% wagowych. Stosunek molowy czwar- torz edowego zwi azku amoniowego i/albo innego kationowego srodka zmi ekczaj acego do niejonowego srod- ka stabilizuj acego korzystnie mie sci si e w zakresie od 40:1 do oko lo 1:1, a korzystniej od 18:1 do oko lo 3:1. Kompozycje mog a tak ze zawiera c kwasy t luszczowe, na przyk lad kwasy C8 do C24 alkilo- albo alkenylo- monokarboksylowe, albo ich polimery. Inne sk ladniki Kompozycje wed lug wynalazku mog a zwiera c polimery usuwaj ace brud, jak blokowe kopolimery tlenku polietylenu i tereftalanu. Inne, ewentualne sk ladniki obejmuj a srodki emulguj ace, elektrolity (na przyk lad chlorek sodu, albo chlorek wapnia) korzystnie w ilo sci 0,01-5% wagowych, srodki buforuj ace wartosc pH, oraz srodki zapachowe (korzystnie 0,1-5% wagowych).PL 203 425 B1 7 Dalsze, ewentualne sk ladniki obejmuj a niewodne rozpuszczalniki, no sniki srodków zapacho- wych, fluorescery, srodki barwi ace, hydrotropy, srodki przeciwpienne, enzymy, srodki rozja sniaj ace optycznie i srodki zm etniaj ace. Odpowiednie srodki wybielaj ace obejmuj a nadtlenkowe wybielacze. Nieorganiczne nadtlenkowe srodki wybielaj ace, takie jak nadborany i nadw eglany s a korzystnie laczone z aktywatorami wybiela- nia. Je zeli wyst epuj a nieorganiczne nadtlenkowe srodki wybielaj ace to typowymi i korzystnymi aktywa- torami s a sulfonian nanoiloksybenzenu (NOBS) i tetraacetyloetylenodiamina (TAED). Korzystne enzymy obejmuj a proteazy, amylazy, lipazy, celulazy, peroksydazy, oraz ich mieszaniny. Dodatkowo kompozycje mog a zawiera c jeden, albo wi ecej, srodek zapobiegaj acy kurczeniu tkaniny, zapobiegaj acy gnieceniu, zapobiegaj acy plamieniu, srodek owadobójczy, grzybobójczy, prze- ciwutleniaj acy, srodek absorbuj acy promieniowanie UV ( srodek zapobiegaj acy szkodliwemu dzia laniu promieniowania s lonecznego), srodek maskuj acy jony metali ci ezkich (sekwestrant), srodek wy lapuj a- cy chlor, srodek wzmacniaj acy osadzenie barwnika, srodek przeciwkorozyjny, srodek nadaj acy udra- powanie (przestrzenne u lo zenie tkaniny), srodek antystatyczny oraz u latwiaj acy prasowanie. Ta lista ewentualnych sk ladników nie jest przedstawiona jako wyczerpuj aca. Korzystnym sposobem dostarczania kompozycji wed lug wynalazku jest posta c proszków prze- znaczonych do prania tkanin. Zazwyczaj dozuje si e je w ilo sci oko lo 7 gram na litr, do 15 do 20 litrów wody do prania. Zatem w cieczy pior acej wyst epuje oko lo 2,5 grama na litr beta-1-4-polisacharydu. W celu bli zszego i lepszego zrozumienia wynalazku dalej zostanie opisany w odniesieniu do poni zszych nieograniczaj acych przyk ladów. Przyk lad 1 Ten Przyk lad pokazuje zabezpieczenie swie zo zafarbowanych tkanin przed wycieraniem tkani- ny podczas prania w urz adzeniu Quickwash ™ gdy stosowano hydroksyetyloceluloz e (HEC) w kompo- zycji detergentowego proszku. Bia le tkane tkaniny bawe lniane zadrukowane czerwonym i czarnym znakiem „Manchester Uni- ted” otrzymano z firmy Abakhan Fabricts, Coast Road, Mostyn, Flintshire, CH8 9DX, UK, i poci eto na kawa lki o wymiarach 20 x 20 cm, i ka zd a kraw ed z obr ebiano, aby zapobiec strz epieniu. Ten materia l wybrano ze wzgl edu na szczególn a wra zliwo sc na niszczenie koloru podczas prania. Spektrometr do pomiarów wspó lczynnika odbicia aparat Datacolor ™ Spectraflash SF600+ kali- browano stosuj ac standardowe bia le p lytki i czarne pu lapki przed pomiarami odbicia przy d lugo sciach fali w zakresie 400 do 720 nm w punktach okre slonych na ka zdym kawa lku tkaniny. Ten uk lad stoso- wano do okre slania warto sci delta L i delta E, zgodnie z metod a CIELAB. Nast epnie tkaniny prano w urz adzeniu Quickwash ™ stosuj ac nast epuj acy protokó l. Urz adzenie Raitech ™ Quickwash ™ Plus Proszek 97 czesci wagowych Persil ™ Original Non-Bio (z firmy Lever Faberge) jaki by l sprzedawany w UK w lecie 2002, oraz 3 cz esci wagowe hydroksyetylocelulo- -zy (na przyk lad Cellosize ™ QP100MH, o ci ezarze cz asteczkowym 1400000). 16 gramów tego proszku dozowano do wody z 4 gramami granulek przeciw- piennych. Tkaniny Jeden kawa lek kolorowej tkaniny umieszczano w ka zdym z pi eciu przedzia lów urz adzenia Quickwash ™ Warunki prania Stosowano nast epuj acy program Quickwash ™: 1. 30 sekund odci agania wody; 2. nape lnianie 3 litrami wody o temperaturze 40°C i 15°FH; 3. urz adzenie pauzuje i dodaje si e proszek; 4. wznowienie programu; 5. mieszanie przez 15 minut w temperaturze 40°C; 6. odci aganie wody przez 30 sekund; 7. nape lnianie 3 litrami wody o temperaturze 40°C i 15°FH; 8. mieszanie przez 5 minut (p lukanie); 9. odci aganie wody przez 30 sekund; 10. suszenie pod ci snieniem 4,0 barów przez 1 minut e; 11. suszenie pod ci snieniem 3,5 barów przez 1 minut e; 12. suszenie pod ci snieniem 3,0 barów przez 2 minuty; 13. och ladzanie.PL 203 425 B1 8 Te etapy powtarzano piec razy dla ka zdego zakresu materia lów hydroksyetyloceluloz (HEC) (wszystkie Cellosize ™ z firmy DOW), i dla próbki kontrolnej proszku UK Persil ™ Non-Bio (z firmy Lever-Faberge), który nie zawiera l hydroksyetylocelulozy. Po zako nczeniu pi eciu pra n i cykli suszenia zapisywano wspó lczynnik odbicia dla ka zdej tkani- ny odczytywany w tych samych punktach u zywaj ac skalibrowanego spektrometru do pomiaru wspó l- czynnika odbicia Hunterlab ™ i zapisywano warto sci delta E (sumaryczna zmiana koloru) i delta L (lu- minancja). W Tabeli 1 poni zej przedstawiono wyniki otrzymane dla testów prowadzonych w urz adzeniu Quickwash. Wida c, ze we wszystkich przypadkach dodanie HEC we wzgl ednie ma lej ilo sci zmniejsza poziom p lowienia koloru przez zmniejszenie warto sci delta L. T a b e l a 1 Przyklad hydroksyetyloceluloza „Cellosize” Delta L Kontrolny Brak 10,09 1a EP09 8,78 1b QP40 8,81 1c QP300 8,02 1d OP4400H 8,53 1e QP10000H 9,04 1f QP15000H 9,58 1g QP30000H 8,23 1h QP52000H 7,94 1i QP100MH 8,08 Przyk lad 2 Ten Przyk lad pokazuje jak wprowadzenie HEC zapobiega przenoszeniu barwnika z kolorowej tkaniny na bia ly monitor. Do swiadczenia przeniesienia barwnika prowadzono stosuj ac mieszank e 97/3 wed lug Przyk ladu 1 w tergotometrze, stosowano dawkowanie produktu 5 g/l, stosunek cieczy do tkaniny 40:1, w tempera- turze 40°C, stosowano 20 minutowe pranie i 2x5 minut p lukanie. Stosowano cztery bia le monitory razem z 4 kolorowymi tkaninami (ka zda o powierzchni 10 cm 2 ). Stosowano trzy barwniki: Direct Red 80 (czerwony), Direct Green 26 (zielony) i Direct Black 22 (czarny), wszystkie nieutrwalone. Prowadzono pomiary dla uzyskania standardowych warto sci delta E wed lug „Cielab ™” (tak jak opisano w Przykladzie 1), a wyniki przedstawiono w Tabeli 2. Wida c, ze mniejsza ilo sc barwnika zo- stala znaleziona w tych praniach, w których wyst epowa la HEC w porównaniu z praniem kontrolnym (Persil ™). Pomiary ró znicy wspó lczynników odbicia swiat la bia lego (delta E) przy wybranych d lugo sciach fal s a przedstawione w Tabeli 3. Pokazuj a one, ze ogólnie bior ac znacznie mniejsze zmniejszenie wspó lczynnika odbicia otrzymywano dla kompozycji wed lug wynalazku zawieraj acych ma la ilo sc HEC, ni z dla kompozycji kontrolnej (Persil ™). T a b e l a 2 Wyci agni ety barwnik/Przyk lad Czerwony Zielony Czarny 3a (kontrolna) 34,5 25,7 33,8 3b (Przyk lad) 33,5 18,0 28,1PL 203 425 B1 9 T a b e l a 3 Zmniejszenie wspó lczynnika odbicia/Przyk lad Czerwony (540 nm) Zielony (620 nm) Czarny (610 nm) 4a (kontrolna) 50,67 53,12 62,16 4b (Przyk lad) 51,49 40,16 55,14 Przyk lad 3 Próbki bia lej tkanej tkaniny bawe lnianej (o powierzchni 10 cm 2 ) brudzono glink a dolomitow a (sposo- bem opisanym przez dostawc e, Equest). Nast epnie zabrudzone tkaniny dolaczano do wi ekszych kawa l- ków tkanej tkaniny bawe lnianej i umieszczano w ladowanej od przodu automatycznej pralce (Miele Novo- tronic ™ TN450) razem z wystarczaj ac a ilo sci a bia lej tkanej tkaniny bawe lnianej stanowi acej balast uzupe l- niaj acy ci ezar wsadu do 2,5 kg. Nast epnie ca ly wsad prano stosuj ac 110 gramów proszku Persil ™ (jak opisany powy zej) zawieraj acego 3% hydroksyetylocelulozy o ci ezarze cz asteczkowym 200000, stosowano standardowy cykl prania bawe lny w temperaturze 40°C. Proces powtarzano z pochodnymi hydroksyetylocelulozy o ci ezarach cz asteczkowych 470000 i 1400000. Stopie n usuni ecia zabrudzenia oceniano przez pomiar delta E dla zabru- dzenia przed i po praniu. Wi eksze warto sci wskazuj a, ze usuni eto wi ecej zabrudzenia. T a b e l a 4 Bez HEC Ci ezar cz asteczkowy 200000 Ci ezar cz asteczkowy 470000 Ci ezar cz asteczkowy 1400000 ??E 16,92 9,32 6,38 5,58 Te wyniki pokazuj a, ze HEC nie jest (w przypadku tego zabrudzenia i w takich warunkach) sku- teczna w polepszaniu usuwania zabrudze n. Ponadto wi eksze ciezary cz asteczkowe HEC s a bardziej podatne na wywo lywanie problemów z cz asteczkami zabrudzenia. Przyk lad 4 Arkusze próbek bia lej tkanej tkaniny bawe lnianej (10 cm x 10 cm) brudzono glink a Stanley (do- starczana przez firm e Equest). Zabrudzon a tkanin e do laczano do wi ekszych kawa lków bawe lnianej tkanej tkaniny i umieszczano w ladowanej od przodu automatycznej pralce (Miele Novotronic TN450 ™) razem z wystarczaj ac a ilo scia bia lej tkanej tkaniny bawe lnianej stanowi acej balast uzupe l- niaj acy ci ezar wsadu do 2,5 kg. Nast epnie ca ly wsad prano stosuj ac 110 gramów proszku Persil ™ zawie- raj acego zmienne ilo sci hydroksyetylocelulozy o ci ezarze cz asteczkowym 200000, stosowano standardo- wy cykl prania bawe lny w temperaturze 40°C. Stopie n usuni ecia zabrudzenia oceniano przez pomiar delta E dla zabrudzenia przed i po praniu. Wi eksze warto sci wskazuj a, ze usuni eto wi ecej zabrudzenia. Nast epnie do swiadczenie powtarzano, ale przed nak ladaniem zabrudzenia tkanin e prano (urz adzenie i warunki takie jak wy zej opisane) w proszku Persil ™ zawieraj acym zmienne ilo sci hy- droksyetylocelulozy o ci ezarze cz asteczkowym 200000, w normalnym cyklu prania bawe lny w tempe- raturze 40°C, stosowano 110 gramów proszku Persil ™ zawieraj acego tak a sam a ilo sc HEC jak a sto- sowano przy wst epnym praniu danej tkaniny. Tak jak wcze sniej do oceny stopnia usuni ecia zabrudze- nia stosowano ró znic e w warto sciach delta E. T a b e l a 5 Wst epna obróbka Tylko Persil Tylko Persil Tylko Persil Tylko Persil Tylko Persil Pranie Tylko Persil Persil + 0,5% HEC Persil + 1,0% HEC Persil + 2,0% HEC Persil + 3,0% HEC ??E 28,54 28,55 29,16 24,03 23,78 Wst epna obróbka Tylko Persil Persil + 0,5% HEC Persil + 1,0% HEC Persil + 2,0% HEC Persil + 3,0% HEC Pranie Tylko Persil Persil + 0,5% HEC Persil + 1,0% HEC Persil + 2,0% HEC Persil + 3,0% HEC ??E 28,54 23,48 20,62 20,46 19,40 Te wyniki pokazuj a, ze przy wprowadzeniu HEC w ilo sciach powy zej 0,5%, usuwanie pewnych zabrudze n staje si e w rosn acy sposób problematyczne.PL 203 425 B1 10 Przyk lad 5 Korzy sci w postaci zabezpieczania przed scieraniem tkaniny okre slano przez pranie wyrobów konsumenckich zarówno w europejskich, ladowanych od przodu, jak i w brazylijskich, ladowanych od góry, maszynach do prania stosuj ac normalny proszek do prania i proszek zawieraj acy hydroksyetylo- celuloz e. Stosowana procedura by la nast epuj aca: Wsad do prania: wybór ubra n ze 100% bawe lny dostarczonych przez firm e Asda ™ i Matala ™. Dla usuwania ró znic w wytwarzaniu ubra n ka zde ci eto na pó l - jedn a po low e prano w standardowym proszku a drug a po low e w proszku zawieraj acym hydroksyetyloceluloz e. Tak, ze dwie po lówki mog ly by c porównywane po zako nczeniu procesu. Stosowane ubrania: czarne d zinsy z tkaniny denim, ciemnoniebieskie szorty, ciemnoniebieski t-shirt, ciemnoniebieska koszulka do rugby, czerwono/niebieska drukowana góra od dzieci ecej pi za- my, niebieska kamizelka z tkaniny denim, br azowa prazkowana koszulka bez r ekawów. Wszystkie te ubrania mieszcz a si e w powy zej podanej definicji kolorów „klasy trzeciej”. Ka zdy wsad prania zawiera l dwie po lówki ka zdego typu ubrania, lacznie 14 „cz esci” ubra n, wa- zace dwa kilogramy. W taki sposób przygotowano trzy wsady do prania. Dwa kawa lki drukowanej dzianiny bawe lnianej o znanym profilu scieralno sci tak ze dodawano do ka zdego wsadu, aby dzia laly jako znaczniki (markery). Warunki prania „europejskiego”. Procesy prania prowadzono w maszynach do prania (Miele Novotronic W980) sterowanych komputerem CMS. To zapewnia lo, ze ka zdy cykl prania by l identyczny (wi ekszosc nowoczesnych ladowanych od przodu maszyn do prania zmienia ilo sc wody w zale zno sci od natury wyst epuj acych tkanin we wsadzie). Dla dalszego zapewnienia, ze wyniki nie b ed a „zale zne od maszyny” stosowano trzy maszyny i wsady przechodzi ly przez ka zd a maszyn e kolejno. W ten spo- sób usuwano w lasciwo sci ka zdej maszyny do prania. Stosowany cykl prania by l nast epuj acy: nape lnianie, 15 litrów; pranie, temperatura 40°C, 35 minut; zalewanie, 10 litrów; odci aganie wody; p lukanie, 21 litrów, 2 minuty; opró znianie; p lukanie, 21 litrów, 2 minuty; opró znianie; p lukanie, 21 litrów, 2 minuty; opró znianie; pierwsze wirowanie, 60 sekund i 90 obrotów/minut e, a potem 120 sekund i 400 obrotów/minut e; p lukanie, 21 litrów, 2 minuty; drugie wirowanie, 60 sekund i 90 obrotów/minute, a potem 60 sekund i 400 obrotów/minut e; trzecie wirowanie, 60 sekund i 90 obrotów/minut e, a potem 60 sekund i 400 obrotów/minut e; czwarte wirowanie, 60 sekund i 90 obrotów/minut e, a potem 60 sekund i 400 obrotów/minut e, potem 300 sekund i 1200 obrotów/minut e; rozprowadzenie, 60 sekund i 90 obrotów/minute. Trzy wsady do prania prano dziesi ec razy stosuj ac 105 g proszku Persil Performance ™ (biolo- giczny proszek do prania zawieraj acy wybielacz). Drugie trzy prania prano w 104,48 g proszku Persil Performance™” zawieraj acym 0,52 g Cellosize ™” QP300 (hydroksyetyloceluloza, ci ezar cz asteczkowy 200000 z firmy Dow Chemicals). Po dziesi eciu praniach ubrania suszono w suszarce b ebnowej w urz adzeniu Whirlpool ™ Super Capacity Dryer przez 70 minut. Nast epnie przed ich ocenianiem przez przeszkolony zespó l pozosta- wiono je do aklimatyzacji do laboratoryjnego otoczenia przez 48 godzin. Warunki prania „brazylijskiego”. Pranie wsadów prowadzono w ladowanych od góry maszynach do prania Brastemp ™. Cykl prania obejmowa l: nape lnianie, 65 litrów wody, temperatura otoczenia, 2 minuty; mieszanie przez 4 do 5 minut; stacjonarne namaczanie - 26,5 minuty; pranie g lówne - 11 minut; odci aganie wody - 5 minut; cykl wirowania - 2,5 minuty;PL 203 425 B1 11 nape lnianie dla p lukania - 65 litrów, temperatura otoczenia, 2 minuty; p lukanie, 6 minut; odci aganie wody, b eben nieruchomy, 5 minut; wirowanie, 7 minut. Kontrolne wsady by ly prane 10 razy z u zyciem 117 g proszku do prania Brillante ™ (z firmy Lever Brasil). Testowane wsady by ly prane 10 razy z u zyciem 116,42 g Brilhante ™ z 0,58 g Cellosi- ze ™ QP300 (hydroksyetyloceluloza, ci ezar cz asteczkowy 200000 z firmy Dow Chemicals). Nast epnie wsady suszono i kondycjonowano jak powy zej. Po kondycjonowaniu ubra n by ly one oceniane przez zespó l dwunastu przeszkolonych osób. Ka zda osoba dostawa la ze statystycznego wyboru 14 ubra n z ka zdych warunków testowania, i by la proszona o wskazanie, które ubranie wygl ada jakby by lo prane najmniej razy (to jest ma najmniej zniszczony wygl ad). Ubrania by ly znaczone statystycznie trzycyfrow a liczb a dla ich identyfikacji. T a b e l a 6: warto sci oceny, warunki europejskie Wyrób Kontrolna HEC Wyrób Kontrolna HEC Czarne d zinsy 0 4 Kamizelka 2 2 0 4 2 2 2 2 0 4 1 3 1 3 1 3 2 2 0 4 1 3 Lacznie 4 20 Lacznie 8 16 Góra dzieci ecej pi zamy 2 2 T-shirt 0 4 2 2 2 2 0 4 2 2 1 3 0 4 2 2 1 3 1 3 1 3 Lacznie 8 16 Lacznie 6 18 Koszulka do rugby 0 4 Szorty 0 4 2 2 3 1 1 3 1 3 0 4 3 1 0 4 1 3 0 4 4 0 Lacznie 3 21 Lacznie 12 12 Koszulka bez r ekawów 1 3 2 2 1 3 1 3 1 3 2 2 Lacznie 8 16PL 203 425 B1 12 T a b e l a 7: warto sci oceny, warunki brazylijskie Wyrób Kontrolna HEC Wyrób Kontrolna HEC Czarne d zinsy 2 2 Kamizelka 0 4 2 2 3 1 1 3 2 2 1 3 1 3 1 3 1 3 0 4 3 1 Lacznie 7 17 Lacznie 10 14 Góra dzieci ecej pi zamy 2 2 T-shirt 2 2 1 3 0 4 2 2 2 2 1 3 0 4 1 3 3 1 2 2 2 2 Lacznie 9 15 Lacznie 9 15 Koszulka do rugby 2 2 Szorty 4 0 2 2 0 4 1 3 2 2 1 3 3 1 1 3 1 3 0 4 0 4 Lacznie 7 17 Lacznie 10 14 Koszulka bez r ekawów 0 4 2 2 3 1 3 1 3 1 1 3 Lacznie 12 12 We wszystkich przypadkach osoby oceniaj ace oceni ly ubrania prane w proszku zawieraj acym hydroksyetyloceluloz e jako wygl adaj ace na mniej zniszczone ni z ubrania prane w konwencjonalnym proszku do prania. W pozosta lych przypadkach, lacznie, nie stwierdzono ró znic pomi edzy dwoma sposobami obróbki. Dla drukowanych bawe lnianych tkanin przeprowadzono pomiary koloru (delta-E). Mniejsze war- to sci wskazuj a, ze wyst api lo mniejsze scieranie i ze kolor wydaje si e by c bli zszy nowemu. Wyniki przedstawiono w tabeli 8.PL 203 425 B1 13 T a b e l a 8 Przyklad Typ ubrania Kontrolna Obrabiana 2a lu zno tkana, tkanina, czarna 4,79 2,37 2b lu zno tkana, tkanina, niebieska 3,68 1,62 2c lu zno tkana, tkanina, zielona 5,61 3,10 2d lu zno tkana, tkanina, czerwona 8,25 4,46 2e normalnie tkana, tkanina, czarna 2,13 1,14 2f normalnie tkana, tkanina, niebieska 2,03 1,14 2g normalnie tkana, tkanina, zielona 3,57 2,87 2h normalnie tkana, tkanina, czerwona 7,21 5,69 2l lu zno tkana, dzianina, czarna 8,95 7,10 2j lu zno tkana, dzianina, niebieska 8,53 6,74 2k lu zno tkana, dzianina, zielona 9,79 8,39 2l lu zno tkana, dzianina, czerwona 13,19 11,38 2m normalnie tkana, dzianina, czarna 3,94 3,00 2n normalnie tkana, dzianina, niebieska 2,66 1,80 2o normalnie tkana, dzianina, zielona 3,69 2,92 2p normalnie tkana, dzianina, czerwona 8,36 7,24 2q czerwono/czarna, drukowana (czarne pr azki) 11,64 10,12 2r czerwono/czarna, drukowana (czerwone prazki) 16,48 15,22 Zebrane razem powy zsze wyniki pokazuj a, ze HEC jest skuteczna w zmniejszaniu pewnych negatywnych wizualnych efektów prania kolorowych ubra n. Takie same wizualne efekty nie wyst epuj a na bia lych ubraniach. PL