PL188785B1 - Związek retinoidowy i zastosowanie związku retinoidowego - Google Patents

Abstract

1. Zwiazek retinoidowy o wzorze 101 w którym Y oznacza grupe fenylowa; B oznacza COOH; oraz R 1 4 oznacza fenyl, ewentualnie podstawiony grupa metylowa; a R1 7 oznacza H, nizszy alkil o 1 do 6 atomach wegla, OH lub OCOR11, gdzie R 1 1 oznacza nizszy alkil, fenyl lub nizszy alkilofenyl. PL PL PL

Description

Przedmiotem niniejszego wynalazku jest nowy związek retinoidowy wykazujący aktywność retinoidowego negatywnego hormonu i/lub retinoidowego antagonisty i zastosowanie tego związku. Dokładniej, przedmiotem wynalazku są pochodne podstawionego 8-arylem 5,6-dihydronaftalenu, które są także podstawione podstawioną grupą 3-okso-1-propenylową. Te nowe związki wykazują aktywność podobną do retinoidowego antagonisty i są przydatne do leczenia lub zapobiegania indukowanej toksyczności retinoidu i witaminy A oraz prekursora witaminy A u ssaków i jako dodatek do leczenia ssaków retinoidami w celu zapobiegania lub łagodzenia niechcianych lub niepożądanych skutków ubocznych. Przedmiotem wynalazku jest ponadto zastosowanie retinoidowych negatywnych hormonów do zwiększania biologicznej aktywności innych retinoidów i hormonów steroidowych i hamowania podstawowej aktywności receptorów bezligandowego kwasu retinowego.

Związki wykazujące aktywność podobną do retinoidowego antagonisty są dobrze znane i opisane w licznych opisach patentowych USA i innych oraz publikacjach naukowych. Wiadomo ogólnie, że aktywność retinoidopodobna jest przydatna do leczenia ssaków, w tym ludzi, lub łagodzenia objawów związanych z licznymi chorobami i stanami.

Retinoidy (witaminy A i ich pochodne) są znane z szerokiej aktywności, w tym z wpływu na namnażanie i różnicowanie komórek, w różnych biologicznych systemach. Ta aktywność powoduje przydatność retinoidów w leczeniu różnych chorób, w tym zaburzeń i nowotworów skórnych. Dotychczas opracowano wiele chemicznych związków, które wykazują retinoidopodobną biologiczną aktywność, a bogata patentowa i chemiczna literatura opisuje takie związki. Odnośna literatura patentowa obejmuje opisy patentowe USA nr nr 4980369, 5006550, 5015658, 5045551, 5089509, 5134159, 5362546, 5234926, 5248777, 5264578, 5272156, 5278318, 5324744, 5346895, 5346915, 5348972, 5348975, 5380877, 5399561, 5407937 (wszystkie przeniesione na niniejszego zgłaszającego) i cytowane tam opisy patentowe i publikacje, które szczególnie opisują lub odnoszą się do pochodnych chromanu, tiochromanu i 1,2,3,4-tetrahydrochinoliny o retinoidopodobnej biologicznej aktywności. Ponad to złożonych jest kilka zgłoszeń przepisanych na niniejszego zgłaszającego dotyczących dalszych związków wykazujących retinoidopodobną aktywność.

Opisy patentowe USA nr nr 4740519 (Shroot i in.), 4826969 (Maignan i in., 4326055 (Loeliger i in., 5130335 (Chandraratna i in.) 5037825 (Klaus i in.), 5231113 (Chandraratna i in.), 5324840 (Chandraratna), 5344959 (Chandraratna), 5130335 (Chandraratna i in.), opublikowane europejskie zgłoszenia patentowe nr 0 176 034 A (Wuest i in.), 0 350 846 A (Klaus i in.), 0 176 032 A (Frickel i in.), 0 176 033 A (Frickel i in.), 0 253 302 A (Klaus i in.), 0 303 915 A (Bryce i in.), brytyjskie zgłoszenie patentowe nr GB 2190378 A (Klaus i in.), niemieckie zgłoszenia patentowe nr DE 3715955 Al (Klaus i in.), DE 3602473 Al (Wuest i in., oraz artykuły J. Amer. Acad Derm. 15: 756-764 (1986); Sporn i in.), Chem. Pharm. Bull. 33: 404-407 119851 (Shudo i in.). J. Med Chem. 31: 2182 2192 (1988) (Kagechika i in.), Chemistry and Biology of Synthetic Retinoids, CRC Press Inc. 1990 str. 334-335, 354 (Dawson i in.), opisują lub odnoszą się do związków zawierających ugrupowanie tetrahydronaftylowe i wykazujących retinoidopodobną lub spokrewnioną biologiczną aktywność. W opisie patentowym USA nr 4391731 (Boller i in.) opisano pochodne tetrahydronaftalenu, które są przydatne w ciekłokrystalicznych kompozycjach.

Artykuł Kagechiki i in. w J. Med. Chem. 32:834 (1989) opisuje pewne pochodne 6-(3-okso-Upropenylo)-1,2,3,4-tetrametylo-3,2,3,4-tetrahydronaftalenu i pokrewne flawonowe związki wykazujące retinoidopodobną aktywność. Artykuły Shudo i in. w Chem. Pharm. Bull. 33:404 (1985) i Jettena i in. w Cancer Research 47:3523 (1987) opisują lub odnoszą się do dalszych pochodnych 3-okso-1-propenylowych (związki chalkonowe) i ich retinoidopodobnej lub pokrewnej biologicznej aktywności.

Niestety, związki wykazujące retinoidopodobną aktywność (retinoidy) powodują także wiele niepożądanych skutków ubocznych w dawkach leczniczych, w tym. ból głowy,

188 785 teratogenezę, śluzówkow-O-skórną toksyczność, mięśniowo-szkieletową toksycznóść, dyslipidemie, podrażnienie skóry, ból głowy i hepatotoksyczność. Te skutki uboczne ograniczają dopuszczalność i przydatność retinoidów do leczenia chorób.

Wiadomo obecnie ogólnie, że u ssaków występują dwa główne typy receptorów retinoidowych (jak i u innych organizmów).

Te dwa główne typy lub rodziny receptorów są odpowiednio oznaczone jako RAR i RXR. W każdym typie występują podtypy: w rodzinie RAR podtypy są oznaczone RAR-α, RAR-β i RAR-γ, w RXR podtypy to: RXR-a, RXB-β i RXR-y. Obie rodziny receptorów są czynnikami transkrypcyjnymi, które można odróżniać od siebie na podstawie ich specyficzności wiązania ligandów. W całości trans RA (ATRA) wiąże i aktywuje klasę receptorów kwasu retinowego (RAR), która obejmuje RAR-α, RAR-β i RAR-γ. Inny ligand,

9-cis-RA (9C-RA), wiąże i aktywuje RAR i członków rodziny retinoidowego receptora X (RXR).

Ustalono już także, że rozkład dwu głównych retinoidowych typów receptorów, oraz kilku podtypów, nie jest równomierny w różnych tkankach i organach organizmów ssaków. Ponadto jest ogólnie przyjęte, że wiele niepożądanych skutków ubocznych retinoidów jest wynikiem udziału jednego lub kilku podtypów receptora RAR. Tak więc pośród związków wykazujących agonistyczną aktywność na retinoidowych receptorach, specyficzność lub selektywność wobec jednego z głównych typów lub rodzin, a nawet specyficzność lub selektywność wobec jednego lub kilku podtypów w rodzinie receptorów jest uważana za pożądaną cechę farmakologiczną.

Względnie niedawno opracowano związki wiążące receptory RAR bez uruchamiania odpowiedzi uruchamianych przez agonistów tych samych receptorów. Związki lub środki wiążące się z receptorami RAR bez uruchamiania „retinoidowej” odpowiedzi są więc zdolne do blokowania (w mniejszym lub większym stopniu) aktywności agonistów RAR w biologicznych próbach i układach. W opublikowanym zgłoszeniu PCT nr WO 94/14777 opisano pewne pochodne heterocykliczne kwasu karboksylowego wiążące się z retinoidowymi receptorami RAR, które, według zgłoszenia, są przydatne do leczenia pewnych chorób lub stanów, takich jak trądzik, łuszczyca, reumatoidalne zapalenia stawów i infekcje wirusowe. Podobne dane ujawnia artykuł Yoshimury i in., J. Med. Chem. 38: 3163-3173 (1995). Kaneko i in., Med. Chem. Res. 1:220-225 (1991); Apfel i in., Proc. Natl. Acad. Sci. USA 89: 7129-7133, Augusty 1992 Cell Biology; Eckhardt i in., Toxicology Letters 70:299-308 (1994); Keidel i in., Molecular and Cellular Biology 14:287-298 (1994); oraz Eyrolles i in., J. Med Chem. 37: 1508-1517 (1994) opisują związki wykazujące antagonistyczną aktywność wobec jednego lub kilku podtypów retinoidowych RAR.

Poza niepożądanymi skutkami ubocznymi terapii związkami retinoidowymi, występuje niekiedy poważny stan medyczny spowodowany przedawkowaniem witaminy A lub prekursora witaminy A, wynikającym albo z nadmiernego poboru dodatkowej witaminy lub spożywania wątroby pewnych ryb i zwierząt zawierającej znaczną ilość witaminy. Przewlekła lub ostra toksyczność obserwowana w zespole hiperwitaminozy A obejmuje ból głowy, łuszczenie skóry, toksyczność w obrębie kości, dyslipidemie, itp. W ostatnich latach stało się oczywiste, że toksyczności obserwowane dla analogów witaminy A, to jest retinoidów, powtarzają zasadniczo toksyczności hiperwitaminozy A, sugerując wspólny powód biologiczny, to jest, aktywację RAR. Te toksyczności leczy się obecnie głównie w sposób podtrzymujący i przez unikanie dalszego działania czynnika sprawczego, czy to jest wątroba, spożywanie witaminy lub retinoidy. Chociaż pewne toksyczności zanikają z czasem, inne (np. przedwczesne zamykanie płytki nasadowej) są trwałe.

Ogólnie mówiąc, specyficzne odtrutki są najlepszym leczeniem na zatrucia środkami farmakologicznymi, lecz tylko około dwu tuzinów środków chemicznych lub klas środków chemicznych spośród tysięcy istniejących ma specyficzne znane odtrutki. Specyficzna odtrutka byłaby oczywiście bardzo wartościowa w leczeniu hiperwitaminozy A i toksyczności retinoidów. Istotnie, ponieważ coraz silniejsze retinoidy stosuje się klinicznie, specyficzna odtrutka na zatrucie retinoidami może być środkiem ratującym życie.

188 785

Przedmiotem mniejszego wynalazku są nowe związki retinoidowe o wzorze 101

w którym

Y oznacza grupę fenylową;

B oznacza COOH; oraz

R14 oznacza fenyl, ewentualnie podstawiony grupą metylową; a

Rn oznacza H, niższy alkil o 1 do 6 atomach węgla, Oh lub OCORn, gdzie Rn oznacza niższy alkil, fenyl lub niższy alkilofenyl.

Korzystny jest związek o wzorze 101, w którym R_J4 oznacza fenyl podstawiony grupą CH3 w pozycji 4. Takim korzystnym związkiem jest kwas 4-[3-okso-3-(7,8-dihydro-5-(4-metylofenylo)-8,8-dimetylo-2-naftalenylo)-l-propenylo]benzoesowy lub kwas 4-[3-okso-3-(7,8-dihydro-5-fenylo-8,8-dimetylo-2-naftalenylo)-l-propenylo]benzoesowy.

Związki według niniejszego wynalazku są przydatne do zapobiegania pewnym niepożądanym skutkom ubocznym retinoidów, które są podawane w celu leczenia łub zapobiegania pewnym chorobom lub stanom. W tym celu związki według wynalazku mogą być podawane wraz z retinoidami. Związki według niniejszego wynalazku są także przydatne w leczeniu ostrej lub przewlekłej toksyczności wskutek przedawkowania lub zatrucia retinoidowymi lekami lub witaminą A.

Jako odtrutka przy ostrym lub przewlekłym zatruciu retinoidem lub witaminą A antagonista RAR może być podawany ssakowi jelitowo, to jest, metodą intubacji do żołądka lub w mieszaninie z pokarmem/wodą. albo pozajelitowo, np., dootrzewnowo, domięśniowo, podskórnie, miejscowo, itp. Nie ma konkretnych wymagań, jeśli chodzi o drogę podawania, ale musi ona umożliwiać dostarczenie antagonisty do tkanki docelowej. Antagonista RAR może być formułowany sam lub w połączeniu z substancjami pomocniczymi. Antagonista RAR nie musi w preparacie występować w roztworze, np., w przypadku stosowania dojelitowego.

Jako dodatek do terapii retinoidami i w celu zapobiega niąjednemu lub wielu skutkom ubocznym podawanego leku retinoidowego, można podobnie podawać antagonistę RAR dojelitowo lub pozajelitowo. Antagonista RAR i agonista RAR nie muszą być podawane tą samą drogą. Kluczowa jest obecność dostatecznej ilości antagonisty RAR w sposób ciągły w tkance w czasie działania agonisty RAR. W celu zapobiegania toksyczności retinoidów, najlepiej jest podawać antagonistę RAR jednocześnie lub przed działaniem agonistą RAR. W wielu sytuacjach antagonista RAR będzie podawany inną drogą niż agonistą. Np. niepożądanym efektom skórnym dojelitowo podawanego retinoidu można zapobiegać lub łagodzić je miejscowym podawaniem antagonisty RAR.

Związki według wynalazku mogą być wykorzystane do wzmacniania farmakologicznej aktywności agonisty receptora nadrodziny steroidów podawanego ssakowi. W tym celu razem z agonistą receptora nadrodziny steroidów podaje się ssakowi kompozycję obejmującą farmaceutycznie skuteczną dawkę retinoidowego negatywnego hormonu. Farmakok)giczną aktywność można mierzyć w próbie trans+aktywacji genu reporterowego in vitro, takiej jak pomiar aktywności anty-AP-1. Farmakologiczną aktywnością, wzmacnianą może być aktywność antyproliferacyjna, taka jak aktywność typu mierzalnego w siatkówkowym pigmentowym nabłonku. Agonistą receptora nadrodziny steroidów może być dowolnym z następujących: agonistą receptora retinoidów, agonistą receptora witaminy D, agonistą receptora glukokortykoidu, agonistą receptora hormonu tarczycy, agonistą receptora aktywowanego proliferatorem peroksysomu lub agonistą receptora estrogenu. Agonistą receptora retinoidów może być agonistą RAR,

188 785 taki jak w całości trans kwas retinowy łub kwas 13-cis retinowy. Agonistą receptora retinoidów może także być agonista RXR. Korzystnym agonistą receptora witaminy D jest 1,25-dihydroksywitamina D₃. Korzystnym agonistą receptora glukokortykoidu jest deksametazon. Korzystnym agonistą receptora hormonu tarczycy jest 3,3',5-trijodotyronina. Negatywnym hormonem retinoidowym jest specyficzny dla RAR negatywny hormon retinoidowy, który korzystnie ma stałą dysocjacji mniejszą niż lub w przybliżeniu równą 30 nM. Przykłady specyficznego dla RAR negatywnego hormonu retinoidowego obejmują AGN 193109, AGN 193385, AGN 393389 i AGn 193871. Kompozycję zawierającą farmaceutycznie skuteczną dawkę negatywnego hormonu retinoidowego można podawać jednocześnie z agonistą nadrodziny steroidów i łączyć przed podaniem. Można je także podawać jako oddzielne kompozycje.

Szczegółowy opis wynalazku

Definicje

Dla celów mniejszego wynalazku antagonistę RAR definiuje się jako związek chemiczny, który wiąże jeden lub kilka podtypów RAR z K poniżej 1 μΜ (Kd < 1 piJM), lecz nie powoduje znaczącej transkrypcyjnej aktywacji regulowanych przez podtypy RAR genów w próbie współtransfekcji receptora. Konwencjonalnie antagoniści są środkami chemicznymi inhibitującymi aktywność agonistów. Tak więc aktywność antagonisty receptora konwencjonalnie mierzy się poprzez jego zdolność do inhibicji aktywności agonisty.

Agonistę RAR definiuje się jako związek chemiczny, który wiąże jeden lub kilka podtypów receptora RAR z K< poniżej 1 μΜ (K< < 1 μΜ) i powoduje transkrypcyjną aktywację regulowanych podtypem RAR genów w próbie współtransfekcji receptora. Termin „agonistą RAR” obejmuje związki chemiczne, które mogą wiązać i/lub aktywować inne receptory poza RAR, np., receptory RXR.

W niniejszym opisie negatywny hormon lub odwrotny agonista oznacza ligand receptora powodujący przyjęcie przez receptor stanu nieaktywnego wobec stanu podstawowego zachodzącego w nieobecności ligandów. Tak więc podczas, gdy antagonista może inhibitować aktywność agonisty, negatywny hormon jest ligandem mogącym zmieniać konformację receptora w nieobecności ligandów agonisty. Pomysł negatywnego hormonu lub odwrotnego agonisty zbadał Bond i in. w Nature 374:272 (1995). Dokładniej, Bond i in. zaproponowali, że bezligandowy (y-adrenoceptor występuje w równowadze pomiędzy nieaktywną konformacją i spontanicznie aktywną konformacją. Agonista ma stabilizować receptor w aktywnej konformacji. Z kolei odwrotni agoniści mają stabilizować nieaktywną konformację receptora. Tak więc chociaż antagonista manifestuje aktywność przez inhibicję agonisty, negatywny hormon może dodatkowo manifestować aktywność w nieobecności ligandów agonisty inhibitując spontaniczną konwersję bezligandowego receptora w aktywną konformację. Tylko część antagonistów będzie działać jako negatywne hormony. Jak opisano tutaj, AGN 193109 jest antagonistą i negatywnym hormonem. Do dziś nie wykazano aktywności negatywnego hormonu innych retinoidów.

W niniejszym opisie, współpodawanie dwóch farmakologicznie aktywnych związków odnosi się do podawania dwóch odrębnych chemicznych jednostek, in vitro lub in vivo. Współpodawanie odnosi się do jednoczesnego podawania oddzielnych środków, do jednoczesnego podawania mieszaniny środków, jak też do podawania jednego środka, a następnie drugiego środka. We wszystkich przypadkach środki współpodawane mają współdziałać ze sobą.

Termin „alkil” odnosi się do i obejmuje każdą i wszystkie grupy, które są znane jako normalny alkil, rozgałęziony alkil i cykloalkil.

Niższy alkil oznacza powyżej zdefiniowany szeroko alkil mający 1 do 6 atomów węgla w’ przypadku normalnego niższego alkilu, i odpowiednio 3 do 8 ato^aow węgla dla nizszych rozgałęzionych i cykloalkilowych grup.

Farmaceutycznie dopuszczalną sól można wytworzyć z dowolnego związku według wynalazku mającego grupy funkcyjne zdolne do tworzenia soli, np. kwasową. Farmaceutycznie dopuszczalna sól jest dowolną solą zachowującą aktywność macierzystego związku i nie działającą szkodliwie lub niekorzystnie na pacjenta.

Farmaceutycznie dopuszczalne sole mogą pochodzić od organicznych lub nieorganicznych zasad. Sól może zawierać mono- lub wielowartościowy jon. Szczególnie interesujące są

188 785 nieorganiczne jony sodu, potasu, wapnia i magnezu. Organiczne sole można wytwarzać z amin, takich jak mono-, di- i trialkiloaminy lub etanoloaminy·'. Sole można także tworzyć z kofeiną, trometaminą i podobnymi cząsteczkami. Gdy obecny jest azot dostatecznie zasadowy, aby móc tworzyć sole addycyjne z kwasami, można je wytwarzać z dowolnymi nieorganicznymi lub organicznymi kwasami lub środkiem alkilującym takim jak jodek metylu. Korzystne są sole z kwasami nieorganicznymi takimi jak kwas chlorowodorowy, kwas siarkowy lub kwas fosforowy. Można także stosować dowolne z wielu prostych organicznych kwasów takich jak mono-, di- lub trikwasy.

Pewne ze związków według niniejszego wynalazku mogą mieć izomery trans i cis [E i Z]. Ponadto związki według niniejszego wynalazku mogą zawierać jedno lub kilka centrów chiralnych, a więc mogą występować w enancjomerycznych i diastereomerycznych formach. Zakres niniejszego wynalazku obejmuje wszystkie takie izomery jako takie, jak też mieszaniny izomerów cis i trans, mieszaniny diastereomerów i racemiczne mieszaniny enancjomerów (optycznych izomerów). W niniejszym zgłoszeniu, gdy nie mówi się o konkretnej konfiguracji (cis, trans albo R lub S) związku (lub asymetrycznego atomu węgla), ma się na myśli mieszaninę takich izomerów, lub jeden z izomerów.

Korzystne związki według wynalazku przedstawiono w tabeli 1 z odniesieniami do wzoru 102.

Tabela 1

Związek	Ri*	Rs*
101	CH3	H
103	H	H

Jak wspomniano powyżej, związki według niniejszego wynalazku są antagonistami jednego lub kilku podtypów receptora RAR. Oznacza to, że związki według wynalazku wiążą się z jednym lub kilkoma podtypami receptora RAR, ale nie uruchamiają odpowiedzi włączanej przez agonistów tych samych receptorów. Pewne związki według niniejszego wynalazku są antagonistami wszystkich trzech podtypów receptora RAR (RAR-a, RAR-P i RAR-y) i nazywa się je „ogólnymi antagonistami RAR”. Inne związki są antagonistami tylko jednego lub dwu podtypów receptora RAR. Pewne związki w zakresie niniejszego wynalazku są częściowymi agonistami jednego lub dwT podtypów receptora RAR i antagonistami pozostałych podtypów. Związki według wynalazku nie wiążą się z receptorami RXR, tak więc nie są agonistami ani antagonistami RXR.

W zależności od miejsca i natury niepożądanych skutków ubocznych, które trzeba stłumić lub złagodzić, związki użyte według wynalazku mogą być antagonistami tylko jednego lub dwu podtypów receptora RAR. Pewne związki stosowane według wynalazku mogą być częściowymi agonistami jednego lub dwu podtypów receptora RAR i antagonistami pozostałych podtypów. Takie związki są, ogólnie mówiąc, przydatne według wynalazku, jeśli

188 785 działanie antagonistyczne występuje na tym podtypie receptora RAR (lub podtypach), który jest (są) głównie odpowiedzialny za zatrucie przy przedawkowaniu lub za niepożądane skutki uboczne. Należy w związku z tym zauważyć, że ogólnie mówiąc, związek uważa się za antagonistę danego podtypu receptora, jeśli w poniżej opisanych próbach współtransfekcji związek nie powoduje znaczącej transkrypcyjnej aktywacji regulowanego receptorem genu reporterowego, ale tym niemniej wiąże się z receptorem z wartością Kj mniejszą niż około 1 μΜ.

Aktywność związków według wynalazku jako antagonistów RaR można testować w następujących próbach.

Próba transaktywacji chimerycznego receptora testująca podobną do agonisty aktywność dla podtypów receptora RAR-a, RAR-P, RAR-γ, RXR-a, oparta na pracy opublikowanej przez Feignera P. L. i Holma M., Focus tom 11, nr 2 (1989) jest opisana szczegółowo w zgłoszeniu PCT nr W094/17796, opublikowanym 18 sierpnia 1994. Ta publikacja jest odpowiednikiem zgłoszenia patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr kolejny 08/016404, złożonego 11 lutego 1993, na które wydano patent Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 5455265. Związek nie powinien powodować znaczącej aktywacji reporterowego genu poprzez dany podtyp receptora (RAR-a, RAR-β lub RAR-y) w tej próbie, w celu zakwalifikowania jako antagonisty RAR przydatnego w niniejszym wynalazku.

Próbę transaktywacji holoreceptora i próbę wiązania Uganda mierzącą podobną do antagonistycznej/agoni stycznej aktywności związków według wynalazku, lub ich zdolność do wiązania z kilkoma podtypami receptora retinoidowego, odpowiednio, opisano w zgłoszeniu PCT nr W093/11755 (szczególnie na str. 30-33 i 37-41) opublikowanym 24 czerwca 1993. Poniżej opisano także próbę transaktywacji holoreceptora.

Próba transaktywacji holoreceptora

Komórki CV1 (5000 komórek/dołek) transfekowano reporterowym plazmidem RAR MTV-TREp-LUC (50 ng) wraz z jednym z wektorów ekspresji RAR (10 ng) w zautomatyzowanym układzie 96 studzienek metodą procedury z fosforanem wapnia Heymana i in., Cell 68: 397-406. Dla prób transaktywacji RXR-a i RXR-y, zastosowano odpowiedzialny za RXR reporterowy plazmid CRBPU-tk-LUC (50 ng) wraz z odpowiednimi wektorami ekspresji RXR (10 ng) dokładnie jak opisał Heyman i in. powyżej, i Allegretta i in. J. Biol. Chem. 268: 26625-26633. Dla prób transaktywacji RXR-P zastosowano odpowiedzialny za RXR reporterowy plazmid CPRE-tk-LUC (50 mg) wraz z wektorem ekspresji RXR-P (10 mg) jak opisano powyżej. Te reportery zawierają elementy DRI z ludzkiego CRBPII i pewne elementy DRI z promotora, odpowiednio (patrz Mangelsdorf i in. The Retinoids: Biology, Chemistry and Medicine, str. 319-349, Raven Press Ltd., New York i Heyman i in., cytowane powyżej). Użyto wektora ekspresji P-galaktozydazy (50 ng) jako wewnętrznej kontroli w transfekcji w celu znormalizowania odchyleń w wydajności transfekcji. Komórki transfekowano w trzech próbkach przez 6 godzin, następnie inkubowano z retinoidami przez 36 godzin, i ekstrakty testowano na aktywność lucyferazy i P-galaktozydazy. Szczegółową doświadczalną procedurę transaktywacji holoreceptora opisał Heyman i in., powyżej, i Allegretta i in. cytowane powyżej. Wyniki otrzymane w tej próbie wyrażono jako liczby F.C50, jak i w próbie transaktywacji chimerycznego receptora. Wyniki próby·' wiązania ligandu wyrażono w liczbach Kj. Patrz Cheng i in. Biochemical Pharmacology 22: 3099-3108.

Związek nie powinien powodować znaczącej aktywacji genu reporterowego przez dany podtyp receptora (RAR-a, RAR-P lub RAR-y) w próbie transaktywacji holoreceptora, w celu zakwalifikowania jako antagonisty RAR z przydatnością w niniejszym wynalazku. Na koniec związek powinien wiązać się, z co najmniej jednym z podtypów receptora RAR w próbie wiązania ligandu z Kj poniżej około 1 pM (Kd < 1 μΜ) w celu umożliwienia działania jako antagonisty podtypu związanego receptora, jeśli ten sam podtyp receptora nie jest znacząco aktywowany przez związek.

Tabela 2 poniżej pokazuje wyniki próby transaktywacji holoreceptora i tabela 3 podaje skuteczność (procentową) w tej próbie testowanego związku względem kwasu w całości trans retinowego, dla pewnych przykładowych związków według wynalazku. Tabela 4 pokazuje wyniki próby wiązania ligandu dla pewnych przykładowych związków według wynalazku.

188 785

Tabela 2

Próba transaktywacji holoreceptora

Związek nr	EC50 (nanomole)
101	0,00	0,00	0,00	0,00	0,00	0,00
103	0,00	0,00	0,00	0,00	0,00	0,00

0,0 w tabeli 2 wskazuje, że związek w badaniu tym ma mniejszą o 20% aktywność (skuteczność) niż kwas całkowicie trans retinowy

Tabela 3

Skuteczność próby transaktywacji (% aktywności RA)

Związek nr
	RARa	RARp	RARy	RXRa	RXRP	RXRy
101	0,00	4,00	2,00	1,00	0,00	3,0
103	4,00	12,00	7,00	0,00	0,00	2,0

Tabela 4 Próba wiązania ligandów

Związek nr	Kd (nanomole)
	RARa	RARp	RARy	RXRa	RXRP	RXRy
101	750	143	637	0,00	0,00	0,00
103	301	273	261	0,00	0,00	0,00

0,0 w tabeli 5 wskazuje wartość większą niż 1000 nM.

Jak widać z wyników testów podsumowanych w tabelach 2, 3 i 4, związki według wynalazku są antagonistami podtypów receptora RAR, ale nie wykazują powinowactwa do podtypów receptora RXR (inne związki według wynalazku mogą być antagonistami pewnych, ale nie wszystkich podtypów receptora RAR i agonistów pozostałych podtypów RAR). Wskutek tych właściwości związki według wynalazku można stosować do blokowania aktywności agonistów RAR w biologicznych próbach. U ssaków, w tym ludzi, związki według wynalazku mogą być współpodawane z agonistami RAR i dzięki farmakologicznej selektywności lub miejscowej specyficzności dostarczania, preferencyjnie zapobiega niepożądanym efektom agonistów RAR. Związki według wynalazku można także stosować do leczenia przedawkowania witaminy A, ostrego lub przewlekłego, powstałego wskutek nadmiernego poboru witaminy A lub spożywania wątroby pewnych ryb lub zwierząt, które zawierają duże ilości witaminy A. Ponadto związki według wynalazku można także stosować do leczenia ostrej lub przewlekłej toksyczności spowodowanej lekiem retinoidowym.

Wiadomo, że toksyczności obserwowane przy zespole hiperwitaminozy A (ból głowy, łuszczenie skóry, toksyczność w obrębie kości, dyslipidemie) są podobne lub identyczne z toksycznością obserwowaną dla innych retinoidów, co sugeruje wspólny biologiczny powód, to jest aktywację RAR. Ponieważ związki według niniejszego wynalazku blokują aktywację RAR, są przydatne do leczenia wspomnianej toksyczności.

Związki według wynalazku mogą zdecydowanie zapobiegać podrażnieniu skóry indukowanemu przez retinoidy agonistyczne RAR, gdy związek według wynalazku jest miejscowo współpodawany na skórę. Podobnie, związki według wynalazku można podawać

188 785 miejscowo na skórę, w celu zablokowania podrażnienia skóry, u pacjentów lub zwierząt, którym podawano agonistyczne związki RAR układowo. Związki według wynalazku mogą przyspieszać wychodzenie z wcześniejszej retinoidowej toksyczności, mogą blokować hipertriglicerydemię powodowaną przez współpodawane retinoidy, oraz mogą blokować toksyczność wobec kości indukowaną przez agonistę RAR (retinoid).

Antagonistyczne związki według wynalazku można podawać dojelitowo łub miejscowo jako odtrutkę na witaminę A, prekursora witaminy A, lub odtrutkę na toksyczność retinoidową powstałą wskutek przedawkowania lub zbyt długiego działania, po przerwaniu pobierania czynnika sprawczego (prekursora witaminy A lub innego retinoidu). Alternatywnie, antagonistyczne związki są współpodawane z lekami retinoidowymi w sytuacjach, gdy retinoid daje korzyść terappeutyczną. i gdy współpodawane antagonisty łagodzi lub eliminuje jeden lub więcej niepożądanych skutków ubocznych retinoidu. Przy takim stosowaniu antagonistę można podawać w sposób specyficzny dla miejsca, np. jako miejscowo nakładany krem lub mleczko, podczas gdy współpodawany retinoid można podawać dojelitowo.

Wynalazek obejmuje również zastosowanie retinoidowych związków według wynalazku do wytwarzania leku do leczenia stanów patologicznych u ssaków, podatnych na leczenie retinoidowym antagonista. wybranych z grupy obejmującej podrażnienie skóry, hipertriglicerydemię, toksyczność kości, guzy szyjki macicy, odklejenie siatkówki i łuszczycę.

Wytwarza się kompozycje farmaceutyczne, takie jak tabletki, pigułki, kapsułki, roztwory, zawiesiny, kremy, maści, żele, balsamy, mleczka i tym podobne, stosując związki według wynalazku jako substancje czynne i znane farmaceutycznie dopuszczalne substancje pomocniczne i nośniki. Np. wytwarzanie miejscowych preparatów dobrze opisano w Remington's Pharmaceutical Science, wyd. 17, Mack Publishing Company, Easton, Pennsylvania. Do stosowania miejscowego antagonistyczne związki można także podawać jako proszek lub aerozol, szczególnie aerozol. Jeśli lek ma być podawany układowo, może być sporządzony jako proszek, pigułka, tabletka lub podobne albo jako syrop lub eliksir odpowiedni do podawania doustnego. Do podawania dożylnego lub dootrzewnowego związek antagonistyczny sporządzi się jako roztwór lub zawiesinę nadającą się do podawania przez iniekcję. W pewnych przypadkach może być przydatne sporządzenie związków antagonistyeznych przez iniekcję. W pewnych przypadkach może być przydatne sporządzenie związków antagonistyeznych w postaci czopków lub jako preparat o spowolnionym uwalnianiu do umieszczenia pod skórą lub zastrzykiwania dożylnego.

Związki antagonistyczne podaje się w leczniczo skutecznej dawce. Lecznicze stężenie jest stężeniem pozwalającym na złagodzenie konkretnego stanu (takiego jak toksyczność wskutek działania retinoidu lub witaminy A, lub skutek uboczny leku retinoidowego) lub zahamowanie jego rozwoju. Należy rozumieć, że gdy współpodaje się związki antagonistyczne w celu zablokowania indukowanej retinoidem toksyczności lub skutków ubocznych, związki antagonistyczne stosuje się w sposób profilaktyczny dla zapobiegania wystąpieniu konkretnego stanu, takiego jak podrażnienie skóry.

Odpowiednie lecznicze lub profilaktyczne stężenie będzie się zmieniać w zależności od stanu i w pewnych przypadkach zmienia się zgodnie z zaawansowaniem leczonego stanu i podatnością pacjenta na leczenie. A zatem, dane stężenie może nie być przydatne w każdym przypadku, ale może wymagać modyfikacji w zależności od przypadku ostrej toksyczności retinoidowej lub pokrewnego stanu leczonego. Takie stężenie można ustalić drogą, eksperymentalną. Uważa się, że kompozycja zawierająca 0,01 -1,0 mg związku antagonistycznego na ml preparatu ma skuteczne leczniczo stężenie odpowiednie do miejscowego podawania. Przy podawaniu układowym ilość substancji czynnej w zakresie 0,01-5 mg na kg masy ciała dziennie może dawać leczniczy wynik.

Podstawą przydatności antagonistów RAR do zapobiegania lub leczenia indukowanej przez agonistę RaR toksyczności jest kompetycyjne hamowanie aktywacji receptorów·' RAR przez agonistów RAR. Główną różnicą między tymi dwoma zastosowaniami antagonistów RAR jest obecność lub nieobecność wcześniejszej toksyczności retinoidowej. Większość przykładów opisanych poniżej odnosi się do stosowania retinoidów do zapobiegania retinoidowej toksyczności, lecz ogólne sposoby opisane tutaj stosują się także do leczenia wcześniejszej toksyczności retinoidowej.

188 785

Schemat reakcji 101

1. aici₃ r₁₆ch₂coci

-t>

2. CrO₃ HOAc/Acp

R, R,

Wzór 104

+izomeryczny diketon (Κλ-

Ο r7 W--^B , ^(Rj)

Wzór 108 NaOH/EtOH

Wzór 107 .i) NaN/SiMe^/THF/W^ 2. i) R ₁₄X/R-Li7THF ii) ZnCi/THF iii) Pd(0)7THF/5(fC

Homologi i Dochodne

XX;

R_I7 /Y(^R2>

Wzór 109

188 785

Schemat reakcji 101 (ciąg dalszy)

Wzór 110 Wzór 111

Wzór 113 ^R₁₄MgBr THF lub Et₂O

Wzór 112

Rl4

OCH₃ l.BBr₃ „ (R₃)„

2. R, (jCHjCOCl pirydyna

ch₂r₁₆

O

R, R, Wzór 115

188 785

Schemat reakcji 101 ilustruje syntezę związków o wzorze 101, w którym R17 oznacza H lub niższy alkil. Innymi słowy, schemat reakcji 101 ilustruje syntezę związków według wynalazku będących pochodnymi 3,4-dihydronaftalenu. Zgodnie ze schematem jako substrat stosuje się związek o wzorze 103, w którym R1 oznacza metyl, R2 i R3 oznaczaiąH, Jest to 1,3,3,4-tetrahydro-1,1-dimetylo-naftalen, opisany w chemicznej literaturze (Mathur i in. Tetrahedron, 1985, 41:1509. Niniejszą korzystną drogę syntezy związku z 1-bromo-3-fenylopropanu opisano także w części doświadczalnej niniejszego zgłoszenia.

Związek o wzorze 103 poddaje się reakcji typu Friedela Craftsa z chlorkiem kwasowym o strukturze R16CH3COG, w której Ri6 oznacza H, i następnie utlenia trójjlenkiem chromu w kwasie octowym z wytworzeniem izomerycznych pochodnych 6- i 7-acylo-3,4-dihydro-1(2H)-naftalenonu. Tylko 6-acylową pochodną interesującą w niniejszym wynalazku pokazano na wzorze strukturalnym (wzór 104) na schemacie reakcji 101. A więc, korzystny związek pośredni odpowiadający wzorowi 104 to 3,4-dihydro-4,4-dimetylo-6-acetylo-1(2H--naftalenon.

Egzocykliczną ketonową grupę związku o wzorze 104 zabezpiecza się następnie jako ketal, np. przez potraktowanie glikolem etylenowym w kwasie, z wytworzeniem 1,3-dioksolanylowej pochodnej o wzorze 105. Związek o wzorze 105 poddaje się następnie reakcji z reagentem Grignarda o wzorze R^MgBr (R14 ma znaczenie jak we wzorze 101) z wytworzeniem pochodnej 1,2,3,4-tetrahydro-1-hydroksy-naftalenu o wzorze 106. Egzocykliczną ketonową grupę związku o wzorze 106 odbezpiecza się następnie przez potraktowanie kwasem i odwadnia otrzymując związek o wzorze 107.

Alternatywnym sposobem wytwarzania związków ó wzorze 107 ze związków o wzorze 105 jest reakcja związków o wzorze 105 z bis(trimetylosililo)amidkiem sodu i 2-[N,N-bis-(trifluorometylosulfonylo)amino]-5-chloropirydyną (Tf-SOzCFy) w obojętnym eterowym rozpuszczalniku, takim jak tetrahydrofuran, w niskich temperaturach (-78°C i 0°C). Reakcja przebiega poprzez pośrednią sól sodowa, której zwykle się nie wydziela i nie pokazano jej na schemacie reakcji 101. Ogólnie, w wyniku reakcji uzyskuje się trifluorometylosulfonyloksylową pochodną, która następnie reaguje z metaloorganiczna, pochodną o wzorze R^Met (Met oznacza jednowartościowy metal), korzystnie R^Li (R14 ma znaczenie jak we wzorze 101), pochodzącą od aryFowego lub heteroarylowego związku R14H. Reakcję z metaloorganiczną pochodną, korzystnie litową ⁰ wzorze R₁₄Li, zwykle prowadzi się w obojętnym eterowym rozpuszczalniku (takim jak tetrahydrofuran) w obecności chlorku cynku (ZnCF) i tetraks(trifenyk)fosfmo)palladu(0) (PdCPPhjE). Reagent litoorganiczny RnLi, jeśli nie jest dostępny w handlu, można wytwarzać ze związku R14H (lub jego halogenowej pochodnej R14-Χ1, gdzie Χ1 oznacza halogen) w eterowym rozpuszczalniku zgodnie ze znaną praktyką. Zakres temperatur dla reakcji pomiędzy reagentem Rn Li i trifluorometylosulfonyloksylową pochodną zazwyczaj wynosi od około -78°C do 50°C.

Związki według wynalazku powstają w wyniku kondensacji pomiędzy ketonowym związkiem o wzorze 107 i aldehydem lub ketonem o wzorze 108, w którym R_n, B i Y mają znaczenia jak we wzorze 101. Przy wytwarzaniu korzystnych przykładowych związków według wynalazku reagentem o wzorze 108 jest 4-karboksybenzaldehyd (R17-H). Reakcję kondensacji pomiędzy związkami o wzorze 107 i 108 prowadzi się w obecności zasady w alkoholowym rozpuszczalniku. Korzystnie reakcję prowadzi się w etanolu w obecności wodorotlenku sodu. Specjaliści zauważy że reakcja kondensacji jest kondensacją aldolow^ a w przypadku opisanych korzystnych przykładów (kondensacja ketonu o wzorze 107 z aldehydem o wzorze 108) reakcją Claisena-Schmidta. (Patrz March: Advanced Organic Chemistry: Reactions, Mechanisms and Structure str. 694-695 McGraw Hill 1968). Związki o wzorze 109, o podstawnikach określonych powyżej, mieszczą się w zakresie niniejszego wynalazku i można je także poddawać dalszym transformacjom dającym dalsze związki według wynalazku.

Do derywatyzacji związków o wzorze 109 i/lub syntezie arylowych i heteroarylowych związków o wzorze 108, które mogą następnie reagować ze związkami o wzorze 107, mają zastosowanie następujące dobrze znane i opublikowane ogólne zasady i metodologia syntezy.

Jak wskazano powyżej, kwasy karboksylowe typowo estryfikuje się przez ogrzewanie w temperaturze wrzenia kwasu w roztworze odpowiedniego alkoholu w obecności kwasowego katalizatora takiego jak chlorowodór lub chlorek tionylu. Alternatywnie, kwas karboksylowy można kondensować z odpowiednim alkoholem w obecności dicykloheksylokarbodiimidu

188 785 i dimetyloaminopnydyny. Ester odzyskuje się i oczyszcza w konwencjonalny sposób. Acetale i ketale wytwarza się łatwo sposobem opisanym przez Marcha, Advanced Organie Chemistry wyd. 2, McGraw-Hill Book Company, str. 810). Alkohole, aldehydy i ketony mogą być wszystkie zabezpieczone przez utworzenie odpowiednio, eterów i estrów, acetali lub ketali znanymi sposobami takimi jak opisane u McOmie, Plenum Publishing Press, 1973 i Protecting Groups, wyd. Greene, John Wiley & Sons, 1981.

W celu zwiększenia wartości n w związkach o wzorze 108 przed dokonaniem reakcji kondensacji ze schematu 101 (gdzie takie związki odpowiadające wzorowi 108 nie są dostępne w handlu) aromatyczne lub heteroaromatyczne kwasy karboksylowe poddaje się homologacji (przy zabezpieczonej grupie aldehydowej) przez kolejne traktowanie w warunkach Amdta-Eisterta lub innym procedurom homologacji. Alternatywnie, pochodne nie będące kwasami karboksylowymi można także homologować stosując odpowiednie procedury. Homologowane kwasy można następnie estryfikować ogólnymi procedurami podanymi w poprzednim akapicie.

Kwasy i sole związków o wzorze 109 (lub inne związki pośrednie lub według wynalazku) można łatwo otrzymać bezpośrednio w wyniku kondensacji lub z odpowiednich estrów. Zasadowe zmydlanie zasadą metalu alkalicznego prowadza do uzyskania kwasu. Np., ester o wzorze 109 (lub inne związki pośrednie lub według wynalazku) można rozpuszczać w polarnym rozpuszczalniku takim jak alkanol, korzystnie w obojętnej atmosferze w temperaturze pokojowej, z około potrójnym molowym nadmiarem zasady, np., wodorotlenku litu lub wodorotlenku potasu. Roztwór miesza się przez dłuższy czas, przez 15-20 godzin, chłodzi, zakwasza i hydrolizat odzyskuje w konwencjonalny sposób.

Amid można wytwarzać dowolnym odpowiednim sposobem aminowania z odpowiednich estrów lub kwasów karboksylowych. Jednym ze sposobów wytwarzania takich związków jest przekształcenie kwasu w chlorek kwasowy i następnie potraktowanie związku wodorotlenkiem amonu lub odpowiednią aminą.

Alkohole wytwarza się przekształcając odpowiednie kwasy w chlorek kwasowy chlorkiem tionylu lub innymi środkami (J. March, Advanced Organie Chemistry, wyd. 2, McGrawHill Book Company), następnie redukując chlorki kwasowe borowodorkiem sodu (March, ibid., str. 1124), otrzymując odpowiednie alkohole. Alternatywnie, estry można redukować wodorkiem litowo-glinowym w obniżonej temperaturze. Alkilowanie tych alkoholi odpowiednimi halogenkami alkilu w warunkach reakcji Williamsona (March, ibid., str. 357) daje odpowiednie etery. Te alkohole można przekształcić w estry w reakcji z odpowiednimi kwasami w obecności katalizatorów kwasowych lub dicykloheksylokarbodiimidu i dimetyloaminopirydyny.

Aldehydy można wytwarzać z odpowiednich pierwszorzędowych alkoholi stosując słabe środki utleniające takie jak dwuchromian pirydyniowy w chlorku metylenu (Corey, E. J., Schmidt, G., Tet. Lett. 399, 1979), lub dimetylosulfotlenek/chlorek oksalilu w chlorku metylenu (Omura, K., Swem, D., Tetrahedron 34: 1651 (1978)).

Ketony można wytwarzać z odpowiedniego aldehydu przez potraktowanie aldehydu alkilowym odczynnikiem Grignarda lub podobnym reagentem, następnie utlenianie.

Acetale lub ketale można wytwarzać z odpowiedniego aldehydu lub ketonu sposobem opisanym u Marcha, ibid., str. 810.

Przykłady

2-hydroksy-2-metylo-5-fenylopentan

Do mieszaniny opiłków magnezu 13,16 g (0,541 mol) w 200 ml bezwodnego Et₂O dodano 100,0 g (0,492 mol) l-bromo-3-fenyl propanu jako roztworu w 100 ml Et₂O. Po dodaniu 5-10 ml roztworu, zatrzymano dodawanie do rozpoczęcia tworzenia odczynnika Grignarda. Pozostały bromek dodano następnie w czasie 1 godziny. Odczynnik Grignarda mieszano przez 20 minut w temperaturze 35°C i następnie dodano 31,64 g (0,541 mol) acetonu w czasie 45 minut. Mieszaninę reakcyjną mieszano przez noc w temperaturze pokojowej, następnie ochłodzono do 0°C i zakwaszono dodając ostrożnie 20% HC1. Warstwę wodną ekstrahowano Et₂0 (3 x 200 ml) i połączone warstwy organiczne przemyto wodą i nasyconym wodnym roztworem NaCl przed osuszeniem nad MgS O₄. Po usunięciu rozpuszczalnika pod zmniejszonym ciśnieniem i destylacji pozostałości uzyskano 63,0 g (72%) produktu w postaci bladożółtego

188 785 oleju, temperatura wrzenia 99-102°C /66,66 Pa. 1H NMR (CDCla): δ 7,26-7,18 (5H, m), 2 63 (2H, t, J = 7,5 Hz), 1,68 (2H, m), 1,52 (2H, m), 1,20 (6 H, s).

1.2.3.4- tetrahydro-1,1 -dimetylonattalen

Mieszaninę P2O5 (55,3 g, 0,390 mol) w 400 ml kwasu metanosulfonowego ogrzewano do 105°C pod argonem do rozpuszczenia ciała stałego. Powstały roztwór ochłodzono do temperatury pokojowej i dodano powoli z mieszaniem 2-hydroksy-2 -metylo-5-fenylopentan (63,0 g, 0,354 mol). Po 4 godzinach reakcję zatrzymano ostrożnie wylewając roztwór na 1 l lodu. Powstałą mieszaninę ekstrahowano Et₂O (4 x 125 ml) i połączone warstwy organiczne przemyto wodą, nasyconym wodnym roztworem NaHCO3, wodą i nasyconym wodnym roztworem NaCl przed osuszeniem nad MgSO4. Po zatężeniu roztworu pod zmniejszonym ciśnieniem i następnie destylacji uzyskano 51,0 g (90%) produktu jako przejrzystego bezbarwnego oleju, temperatura wrzenia 65-67°C /1,46 x 10² Pa. 1H NMR (CDCh): δ 7,32 (1H, d, J = 7,4 Hz), 7,16-7,05 (3H, m), 2,77 (2H, t, J = 5,3 Hz), 1,80 (2H, m), 1,66 (2H, m), 1,28 (6H, s).

3.4- dihydro-4,4-dimetylo-7-acetylo-1(2H)-naftalenon (związek 100C) i 3,4-dihydro-4,4-dimetylo-6-acetylo-1(2H)-naftalenon (związek 100D)

Do zimnej (0°C) mieszaniny chlorku glinu (26,3 g, 199,0 mmol) w dichlorometanie (55 ml) dodano chlorek acetylu (15 g, 192 mmol) i 1,2,3,4-tetrabydro-^1,1-dimetylonaflalcn (24,4 g, 152 mmol) w dichlorometanie (20 ml) w czasie 20 minut. Mieszaninę reakcyjną ogrzano do temperatury otoczenia i mieszano przez 4 godziny. Do, kolby reakcyjnej dodano lodu (200 g) i mieszaninę rozcieńczono eterem (400 ml). Warstwę wodną i organiczną oddzielono i fazę organiczną przemyto 10% HCl (50 ml), wodą (50 ml), 10% wodnym roztworem wodorowęglanu sodu i nasyconym wodnym roztworem NaCl (50 ml), a następnie osuszono nad MgSO4. Rozpuszczalnik usunięto przez destylację z wytworzeniem żółtego oleju, który rozpuszczono w benzenie (50 ml).

Do zimnego (0°C) roztworu kwasu octowego (240 ml) i bezwodnika octowego (120 ml) dodano trójtlenku chramu (50 g, 503 mmol) w małych porcjach w czasie 20 minut pod argonem. Mieszaninę mieszano przez 30 minut w temperaturze 0°C i rozcieńczono benzenem (120 ml). Powstały benzenowy roztwór dodano z mieszaniem przez wkraplacz w czasie 20 minut. Po 8 godzinach reakcję zatrzymano ostrożnie dodając izopropanol (50 ml) w temperaturze 0°C, następnie wodę (100 ml). Po 15 minutach mieszaninę reakcyjną rozcieńczono eterem (1100 ml) i wodą (200 ml), następnie zobojętniono stałym wodorowęglanem sodu (200 g). Warstwę eterową przemyto wodą (100 ml) i nasyconym wodnym roztworem NaCl (2 x 100 ml), i osuszono nad MgSO4. Usunięcie rozpuszczalnika pod zmniejszonym ciśnieniem dało mieszaninę izomerycznych diketonów, które oddzielono metodą chromatografii (5% EtOAc/heksany). (związek 100C): 1H NMR (CDCh): δ 8,55 (1H, d, J = 2,0 Hz), 8,13 (1H, dd, J = 2,0, 8,3 Hz), 7,53 (1H, d, J = 8,3 Hz), 2,77 (2H, t, J = 6,6 Hz), 2,62 (3H, s), 2,05 (2H, t, J = 6,6 Hz), 1,41 (6 H, s).

(związek 100D): 1H NMR (CDCh): δ 8,10 (1H, d. J = 8,1 Hz), 8,02 (1H, d, J = 1,6 Hz), 7,82 (1H, dd, J = 1,6, 8,1 Hz), 2,77 (2H, t, J = 7,1 Hz), 2,64 (3H, s), 2,05 (2H, t, J = 7,1 Hz),

1,44 (6 H, s).

3.4- dihydro-4,4-dimetylo-6-(2-(2-metylo-1,3-dioksolanylo))-1(2H)-naftalenon (związek

100E)

Roztwór 1,80 g (8,34 mmol) mieszaniny 1:5 3,4-dihydro-4,4-climetylo-7-acetylo-1(2H)-naftalenonu (związek 100C) i 3,4-dihydro-4,4-dimetylo-6-acetylo-1(2H)-naftalenonu (związek 100D) w 50 ml benzenu połączono z 517,7 mg (8,34 mmol) glikolu etylenowego i 20,0 mg (0,11 mmol) monohydratu kwasu p-toluenosulfonowego. Powstały roztwór ogrzewano w temperaturze wrzenia pod chłodnicą zwrotną przez 18 godzin, ochłodzono do temperatury pokojowej i zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem. Tytułowy związek wydzielono metodą kolumnowej chromatografii (10% EtOAc-heksany) jako bezbarwny olej. 1H NMR (CDCh): δ 8,01 (1H, d, J = 8,2 Hz), 7,53 (1H, s), 7,43 (1H, dd, J = 1,7, 6,4 Hz), 4,07 (2H, m), 3,79 (2H, m), 2,74 (2H, t, J = 6,5 Hz), 2,04 (2H, t, J = 7,1 Hz), 1,67 (3H, s), 1,46 (6 H, s).

1.2.3.4- tetrahydro-1-hydroksy-1-(4-metylofenylo)-4,4-dimetyło-6-(2-(2-metylo-1,3-dioksolanylo))naftalenon (związek 100F)

Do roztworu 496,2 mg (2,54 mmol) bromku p-tolilomagnezu w 20 ml THF (2,54 ml; 1 M roztwór w eterze) dodano roztworu 3,4-dihydro-4,4-dimetyło-6-(2-(2-metylo-1,316

188 785

-dioksolanylo))-1(2H)-naftalenonu (związek 100E, 200,0 mg, 0,769 mmol) w THF (5 ml). Roztwór ogrzewano w temperaturze wrzenia przez 16 godzin, ochłodzono do temperatury pokojowej i przemyto wodą, nasyconym wodnym roztworem NH 4 Cl i osuszono nad MgSO4. Po usunięciu rozpuszczalników pod zmniejszonym ciśnieniem i chromatografii kolumnowej (10% EtOAc/heksany) uzyskano tytułowy związek jako bezbarwne ciało stałe. 1H NMR (CDCl₃): δ 7,49 (1H, d, J =1,7 Hz), 7,19 (2H, m), 7,10 (2H, d, J = 7,9 Hz), 7,04 (1H, d, J = 8,2 Hz), 4,05 (2H, m), 3,80 (2H, m), 2,34 (3H, s), 2,21 (1H, m), 2,10 (1H, m), 1,88 (1H, m), 1,65 (3H, s), 1,54 (1H, m), 1,39 (3H, s), 1,33 (3H, s).

3.4- dihydro-1 -(4-metylofenylo)-4,4-dimetylo-6-acetylonaftalen (związek 100G)

Roztwór 1,2,3,4-tetrahydro-1-hydroksy-1-(4-metylofenylo)-4,4-dimetylo-6-(2-(2-metylo-1,3-dioksolanylo))-naftalenonu (związek 100F 160,0 mg, 0,52 mmol), monohydratu kwasu p-toluenosulfonowego (4 mg) i 30 ml benzenu ogrzewano w temperaturze wrzenia przez 12 godzin. Po ochłodzeniu do temperatury pokojowej mieszaninę reakcyjną rozcieńczono eterem (100 ml) i przemyto 10 % wodnym roztworem wodorowęglanu sodu, wodą i nasyconym wodnym roztworem NaCl. Warstwę organiczną osuszono nad MgSO4 i rozpuszczalniki usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem z wytworzeniem tytułowego związku, który wydzielono metodą chromatografii kolumnowej (10% EtOAc-heksany) jako żółty olej. 1H NMR (CDCfi): δ 7,97 (1H, d, J = 1,8 Hz), 7,67 (1H, dd, J = 1,7, 6,4 Hz), 7,22 (4H, s), 7,13 (1H, d, J = 8,1 Hz), 6,10 (1H, t, J = 4,5 Hz), 2,59 (3H, s), 2,40 (3H, s), 2,38 (2H, d, J = 4,7 Hz), 1,38 (6 H, s).

Kwas 4-[3-okso-3-(7,8-dihydro-5-(4-metylofenylo)-8,8-dimetylo-2-naftalenylo)-1-propenylojbenzoesowy (związek 101)

Do roztworu 78,7 mg (0,272 mmol) 3,4-dihydro-1-(4-metylofenylo)-4,4-dimetylo-6-acetylonaftalenu (związek 100G) w 4,0 ml MeOH dodano 53,1 mg (0,354 mmol) 4-karboksybenzaldehydu i 80 mg (2,00 mmol; 2,0 ml 1M wodnego roztworu NaOH). Powstały roztwór mieszano w temperaturze pokojowej przez 12 godzin, zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem, i resztkowy olej rozpuszczono w EtOAc. Roztwór potraktowano 10% HCl i warstwę organiczną przemyto H2 O i nasyconym wodnym roztworem NaCl, następnie osuszono nad Na^SO4. Po usunięciu rozpuszczalników pod zmniejszonym ciśnieniem uzyskano tytułowy związek jako bezbarwne ciało stałe, które oczyszczono przez rekrystalizację z CH3 CN. 1H NMR (aceton-d6): δ 8,00 (7H, m), 7,83 (1H, d, J = 15,6 Hz), 7,24 (4H, s), 7,13 (1H, d, J = 8,1 Hz), 6,12 (1H, t, J = 4,5 Hz), 2,42 (2H, d, J = 4,8 Hz), 2,38 (3H, s), 1,41 (6 H, s).

3.4- dihydro-1-fenylo-4,4-dimetylo-6-acetylonaftalen (związek 100H)

Do roztworu 508,0 mg (1,95 mmol) 3,4-dih^^ih^r^--^,,^:^-^(^ii^(^tt^ll^-(^-^((^^(l^^^i^it^]^(^-1,3-dioksolanylo))-1(2H)-nafalenonu (związek 100E) w 10 ml THF dodano 496,2 mg (2,54 mg; 2,54 ml 1 M roztworu w Et2O bromku fenylomagnezowego. Powstały roztwór ogrzewano w temperaturze wrzenia przez 8 godzin, dodano wody i ogrzewano przez 30 minut. THF usunięto pod zmniejszonym ciśnieniem i wodną pozostałość ekstrahowano EtOAc. Połączone warstwy organiczne osuszono (MgSO4), zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem i tytułowy związek wydzielono z pozostałości metodą kolumnowej chromatografii (10% EtOAc-heksany) jako bezbarwny olej. 1HNMR (CDCb): δ 7,97 (1H, d, J = 1,8 Hz), 7,67 (1H, dd, J = 2,1, 8,0 Hz), 7,34 (5H, m), 7,10 (1H, d, J = 8,1 Hz), 6,12 (1H, t, J = 4,6 Hz), 2,59 (3H, s), 2,39 (3H,s), 2,39 (2H, d, J = 4,8 Hz), 1,38 (6H, s).

Kwas 4-[3-okso-3-(7,8-dihydro-5-fenylo-8,8-dimetylo-2-naftalenylo)-1-propenylo]benzoesowy (związek 103)

Do roztworu 115,0 mg (0,42 mmol) 3,4-dihydroA-fenylo-4,4-dimetylo-6-acetylonaftalenu (związek 100H) i 65,0 mg (0,43 mmol) kwasu 4-formylobenzoesowego w 5,0 ml EtOH i 1,0 ml THF dodano 120,0 mg (3,,00 mmol; 3,0 mol UM wodnego roztworu) NaOH. Powstały żółty roztwór mieszano w temperaturze pokojowej przez 12 godzin. Roztwór zakwaszono 6 % wodnym roztworem HCl i ekstrahowano EtOAc. Połączone warstwy organiczne osuszono (MgSO4), zatężono pod zmniejszonym ciśnieniem i tytułowy związek wydzielono z pozostałości metodą chromatografii kolumnowej (50% EtOAc-heksany) jako bladożółte ciało stałe. 1H NMR (CDCI3): δ 8,13 (2H, d, J = 7,7 Hz), 8,04 (1H, s), 7,81 (1H, d, J = 15,5 Hz), 7,75 (3H, m), 7,14 (1H, d, J = 8,1 Hz), 6,15 (1H, t, J = 4,2 Hz), 2,41 (2H, d, J = 4,2 Hz), 1,41 (6H, s).

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 50 egz. Cena 4,00 zł.

Claims (5)

1. Związek retinoidowy o wzorze 101 w którym

Y oznacza grupę fenylową;

B oznacza COOH; oraz

R14 oznacza fenyl, ewentualnie podstawiony grupą metylową; a

R17 oznacza H, niższy alkil o 1 do 6 atomach węgla, OH lub OCORn, gdzie Rn oznacza niższy alkil, fenyl lub niższy alkilofenyl.

2. Związek według zastrz. 1, w którym R14 oznacza fenyl podstawiony grupą CH3 w pozycji 4.

3. Związek według zastrz. 1, którym jest kwas 4-[3-okso-3-(7,8-dihydro-5-(4-metylofenylo)-8,8-dimetylo-2-naftalenylo)-1-propenylo]benzoesowy lub kwas 4-[3-okso-3-(7,8-dihydro-5-fenylo-8,8-dimetylo-2-naftalenylo)-1-propenylo]-benzoesowy.

4. Związek retinoidowy o wzorze 101 określonym w zastrz. 1, do leczenia stanów patologicznych u ssaków, podatnych na leczenie retinoidowym antagonistą, wybranych z grupy obejmującej podrażnienie skóry, hipertriglicerydemię, toksyczność kości, guzy szyjki macicy, odklejenie siatkówki i łuszczycę.

5. Zastosowanie związku rettnoidowego o wzorze 101 określonym w zastrz. 1, do wytwarzania leku do leczenia stanów patologicznych u ssaków, podatnych na leczenie retinoidowym antagonistą, wybranych z grupy obejmującej podrażnienie skóry, hipertriglicerydemię, toksyczność kości, guzy szyjki macicy, odklejenie siatkówki i łuszczycę.