Przedmiotem wynalazku jest srodek do uniepalniania materialów drewnopochodnych oraz zabezpieczania elementów konstrukcyjnych i budowlanych, wykonanych z róznych materialów, przed dzialaniem ognia.Znane sa sposoby uniepalniania materialów latwo palnych przez powierzchniowe pokrycia lub impregnacje konwencjonalnymi srodkami ognioochronnymi. Wedlug polskiego opisu paten¬ towego nr 87 610 do uniepalniania plyt wiórowych stosuje sie roztwór wodny mieszaniny fosforanu jednoamonowego, mocznika, wody amoniakalnej i formaliny, a jako lepiszcze klej mocznikowy.Sposób opisany w polskim opisie patentowym nr 97 169 polega na traktowaniu drewna lub mate¬ rialów drewnopochodnych produktem reakcji otrzymanym z kwasu fosforowego, wodorotlenku glinu, trójtlenku chromu, formaliny oraz aktywatorów w postaci tlenków metali. Wada stosowa¬ nych dotychczas sposobów uniepalniania tworzyw drewnopochodnych jest zbyt niska skutecznosc zabezpieczenia przeciwogniowego, latwa wymywalnosc przez wode stosowanych srodkówognioo- chronnych a czesto takze ich wysoka toksycznosc.Wieksza skutecznoscia ognioochronna charakteryzuja sie tak zwane farby peczniejace. Nanie¬ sione na chronione powierzchnie elementów powloki z tych farb tworza pod wplywem wysokich temperatur porowata, spieniona warstwe, która izoluje termicznie zabezpieczony element przed bezposrednim dzialaniem ognia. Farbypeczniejace zawieraja w swoim skladzie substancje blonot- wórcze i gazotwórcze, skladniki tworzace szkielet weglowy, katalizatory dehydratacji oraz srodki pomocnicze. Wedlug polskiego opisu patentowego nr 124 852 farba peczniejaca sklada sie z 28 do 30 czesci wagowych polifosforanu amonowego, 20 do 22 czesci mieszaniny zywicy polioctanowej i melaminowej, 14 do 15 czesci pentaerytrytu, 2,1-3,5 czesci melaminy i jej pochodnych, 21 do 23 czesci wody, 6,5 do 8,5 czesci tlenków metali oraz niewielkiej ilosci innych dodatków. Wytwarzane w kraju farby peczniejace cechuja sie wprawdzie dobra odpornoscia ogniowa, lecz sa wrazliwe na dzialanie wody.2 144 793 Celem wynalazku jest opracowanie sposobu skutecznego zabezpieczenia ognioochronnego materialów drewnopochodnych oraz elementów konstrukcyjnych i budowlanych przy uzyciu kompozycji uniepalniajacej sporzadzonej w oparciu o dostepne surowce.Istota wynalazku polega na obnizaniu palnosci materialów drewnopochodnych i zabezpie¬ czaniu elementów budowlano-konstrukcyjnych przed dzialaniem ognia przez ich nasycenie i/lub pokrycie srodkiem uniepalniajacym. Srodek uniepalniajacy wedlug wynalazku zawiera w swoim skladzie 12-22 czesci wagowych 50% wodnego roztworu zywicy mocznikowo-formaldehydowej i/lub zywicy melaminowo-formaldehydowej, 45-65 czesci wagowych 50% wodnego roztworu produktu kondensacji mocznika z kwasem ortofosforowym, gdzie stosunek wagowy mocznika do kwasu ortofosforowego wynosi 1,5-3,5:1,2-10 czesci wagowych karboksymetylocelulozy i/lub pentaerytrytu, 4-13 czesci wagowych substancjigazotwórczej, takiej jak melamina, cyjanuran melaminy, mocznik lub ich mieszanin, 3-26 czesci wagowych wody lub rozcienczalników organi¬ cznych, takich jak weglan propylenu, eter etylowy glikolu etylenowego, metanol lub ich mieszanin i 1-5 czesci wagowych pigmentów lub barwników.Srodek uniepalniajacy wedlug podanego wyzej skladu po naniesieniu na zabezpieczony mate¬ rial i nastepnym wysuszeniu tworzy w wysokich temperaturach zweglona, drobnoziarnista, drob- noporowata zwarta warstwe, chroniaca go przed dzialaniem ognia. Utworzona spieniona warstwa izoluje palne podloze przed doplywem ciepla wydzielajacego sie w czasie pozaru. Zapobiega ona równiez rozprzestrzenianie sie plomienia po powierzchni zabezpieczonego materialu. Srodek uniepalniajacy wedlug wynalazku zawiera w swoim skladzie substancje blonotwórcza, czynnik dehydratacyjny, srodek zageszczajacy tworzacy równoczesnie szkielet weglowy, substancje gazot- wórcza, rozcienczalnik oraz barwniki lub pigmenty.Jako substancje blonotwórcze zastosowano 50% roztwory zywic aminowych. Korzystnymjest stosowanie zywicy mocznikowo-formaldehydowej zmodyfikowanej metanolem. Moze byc rów¬ niez uzyta zmodyfikowana zywica melaminowo-formaldehydowa, która charakteryzuje sie wiek¬ sza odpornoscia na dzialanie wody oraz wieksza twardoscia. Uzyte zywice stanowia czynnik wiazacy w kompozycji uniepalniajacej oraz w czasie palenia wchodza w reakcje chemiczne z pozostalymi komponentami tworzac termoizolacyjna warstwe spieniona.Srodkiem dehydratacyjnym jest produkt kondensacji kwasu fosforowego z mocznikiem zwany dalej kondensatem KFM-50. Sprzadza sie go przez ogrzewanie kwasu fosforowego z mocznikiem w srodowiskuwodnym w temperaturze od 70 do 125°C przez okres od 1 do 3 godzin w reaktorze wyposazonym w mieszadlo chlodnice zwrotna i system grzewczo-chlodzacy az do uzyskania pH w zakresie od 4,0 do 9,0. Jako surowce wsadowe stosowano kwas fosforowy o stezeniu 77% w ilosci 15 czesci wagowych, mocznik techniczny w ilosci 20 do 45 czesci wagowych oraz wode wodociagowa w ilosci 40 do 65 czesci wagowych. Kondensat KFM-50 jest czynnikiem wspomagajacym spulchnienie uformowanej powloki w trakcie palenia dzieki gazom wydzielaja¬ cym sie w wyniku termicznego rozkladu i katalizuje dehydratacje komponentów tworzacych szkielet weglowy. Mimo, ze produkt kondensacji zastosowany w srodku uniepalniajacym jest dobrze rozpuszczalny w wodzie, to po procesie sieciowania zawartej w kompozycji zywicy amino¬ wej utworzona powloka jest odporna na dzialanie wody.Srodkiem zageszczajacym w kompozycji uniepalniajacej jest karboksymetyloceluloza, ko zystnie charakteryzujaca sie stopniem podstawienia w zakresie 50-70 oraz lepkoscia 2% roztworu wodnego w zakresie 50-70 cP, pentaerytryt lub ich mieszanina. Karboksymetyloceluloza powoduje wiekszy wzrost lepkosci kompozycji uniepalniajacej niz pentaerytryt stosowany w tym samym udziale masowym. Przez regulacje skladu ilosciowego obu skladników mozna w szerokim zakresie regulowac lepkosc kompozycji uniepalniajacej, co ma wazne znaczenie przy doborze sposobu nanoszenia powloki na uniepalniony material. Podane srodki zageszczajace tworza równoczesnie w czasie palenia szkielet weglowy.Jakosrodki gazotwórcze zastosowano mocznik ijego pochodne, tojest cyjanuran melaminy i melamine. Srodki te mozna stosowac w zmiennym skladzie ilosciowym, przez co uzyskuje sie pozadana twardosc powloki, pozadane wlasnosci tiksotropowe kompozycji uniepalniajacej oraz wymagana zdolnosc przeciwogniowego dzialania.Jako pigmenty moga byc stosowane tlenki metali jak ZnO, Ti02, Sb203. Celem uzyskania estetycznego wygladu do kompozycji uniepalniajacej mozna wprowadzic rozpuszczalne w wodzie barwniki.144793 5 Rodzaj skladnika srodka uniepalniajacego Zmodyfikowana zywica mocznikowo-formaldehydowa 50% roztwór wodny Kondensat KFM-50 50% roztwór wodny Karboksymetyloceluloza Pentaerytryt Melamina Cyjanuran melaminy Mocznik Eter etylowy glikolu etylenowego (Bikanol E2) Weglan propylenu Metanol Woda Barwniki i pigmenty I 17,0 — 56,0 3,5 — 3,5 1,7 1,7 — — — 16,6 — II 7,0 10,0 56,0 — 3,5 4,0 1,5 1,5 — 5,0 — 11,5 — Przyklad III 7,0 12,0 42,0 1,8 1,8 5,0 3,4 — 6,0 5,0 5 10,0 1,0 IV 12,0 5,0 50,0 3,5 — — 4,0 — 2,5 — — 18 5,0 nr V — 17,0 56,0 1,0 2,5 1,5 U 1,7 — 8,5 — 8,1 2,0 VI 12,0 — 45,0 5 5 7 5 1 — — 20 — — VII 22,0 — 65,0 1 1 2 1 5 — — — 3 — Zastrzezenie patentowe Srodek do zabezpieczania materialów drewnopochodnych, elementów budowlano-konstru- kcyjnych przed dzialaniem ognia przez ich nasycenie i/lub pokrycie srodkiem uniepalniajacym, znamienny tym, ze srodek uniepalniajacy zawiera 12-22 czesci wagowych 50% wodnego roztworu zywicy mocznikowo-formaldehydowej i/lub zywicy melaminowo-formaldehydowej, 45-65 czesci wagowych 50% wodnego roztworu produktu kondensacji mocznika z kwasem ortofosforowym, gdzie stosunek wagowy mocznika do kwasu ortofosforowego wynosi 1,5—3,5:1,2—10 czesci wagowych karboksymetylocelulozy i/lub petraerytrytu, 4-13 czesci wagowych substancji gazo- twórczej, takiej jak melamina, cyjanuran melaminy, mocznik lub ich mieszanin, 3-26 czesci wagowych wody lub rozcienczalników organicznych, takich jak weglan propylenu, eter etylowy glikolu etylenowego, metanol lub ich mieszanin i 1-5 czesci wagowych pigmentów lub barwników. PLThe subject of the invention is an agent for retarding wood-based materials and for protecting structural and building elements made of various materials against the action of fire. There are known methods of flame retarding flammable materials by surface coatings or impregnation with conventional fire retardants. According to the Polish patent description No. 87 610, an aqueous solution of a mixture of monoammonium phosphate, urea, ammonia water and formalin is used for flame retardance of chipboards, and urea glue is used as a binder. The method described in Polish patent description No. 97 169 consists in treating wood or matte Wood-based rials are the reaction product obtained from phosphoric acid, aluminum hydroxide, chromium trioxide, formalin and metal oxide activators. The disadvantage of the previously used methods of retarding wood-based materials is too low effectiveness of fire protection, easy washability by water of the used flame-retardants, and often also their high toxicity. The so-called swelling paints are characterized by greater fire protection efficiency. Coatings of these paints applied to the protected surfaces of the elements, under the influence of high temperatures, create a porous, foamed layer which insulates the thermally protected element against direct exposure to fire. Variable paints contain film-forming and gas-forming substances, components forming a carbon skeleton, dehydration catalysts and auxiliary agents. According to Polish patent specification No. 124 852, the intumescent paint consists of 28 to 30 parts by weight of ammonium polyphosphate, 20 to 22 parts of a mixture of polyacetate and melamine resin, 14 to 15 parts of pentaerythrite, 2.1-3.5 parts of melamine and its derivatives, 21 to 23 parts of water, 6.5 to 8.5 parts of metal oxides and a small amount of other additives. Although the swelling paints produced in Poland are characterized by good fire resistance, they are sensitive to the action of water.2 144 793 The aim of the invention is to develop a method of effective fire protection of wood-based materials as well as construction and building elements with the use of a flame-retardant composition prepared on the basis of the available raw materials. is to reduce the flammability of wood-based materials and to protect building and structural elements against the action of fire by their saturation and / or coating with a flame retardant. The flame retardant according to the invention comprises 12-22 parts by weight of a 50% aqueous solution of urea-formaldehyde resin and / or melamine-formaldehyde resin, 45-65 parts by weight of a 50% aqueous solution of urea condensation product with orthophosphoric acid, where the weight ratio of urea to orthophosphoric acid is 1.5-3.5: 1.2-10 parts by weight of carboxymethylcellulose and / or pentaerythritol, 4-13 parts by weight of a gas-forming agent such as melamine, melamine cyanurate, urea or their mixtures, 3-26 parts by weight of water or organic diluents, such as propylene carbonate, ethylene glycol diethyl ether, methanol or mixtures thereof, and 1-5 parts by weight of pigments or dyes. The flame retardant according to the above composition, when applied to a protected material and then dried at high temperatures, forms carbonized , fine-grained, fine-porous, compact layer, protecting it against fire. The formed foamed layer insulates the combustible substrate against the inflow of heat during a fire. It also prevents the spread of flame on the surface of the protected material. The flame retardant according to the invention comprises a film-forming substance, a dehydration agent, a thickener which forms a carbon skeleton at the same time, a gas-generating substance, a diluent and dyes or pigments. 50% solutions of amino resins were used as film-forming substances. The use of a methanol-modified urea-formaldehyde resin is preferred. A modified melamine-formaldehyde resin, which is characterized by greater resistance to the action of water and greater hardness, may also be used. The used resins are a binding agent in the flame-retardant composition and during combustion, they react chemically with other components to form a heat-insulating foam layer. The dehydration agent is a condensation product of phosphoric acid with urea, hereinafter referred to as KFM-50 condensate. It is prepared by heating phosphoric acid with urea in an aqueous environment at a temperature of 70 to 125 ° C for a period of 1 to 3 hours in a reactor equipped with a stirrer, reflux cooler and a heating and cooling system until the pH is in the range from 4.0 to 9 , 0. The raw materials used were phosphoric acid at a concentration of 77% in an amount of 15 parts by weight, technical urea in an amount of 20 to 45 parts by weight, and tap water in an amount of 40 to 65 parts by weight. The KFM-50 condensate promotes the fluffiness of the formed coating during combustion due to the gases generated by thermal decomposition and catalyzes the dehydration of the components that make up the carbon skeleton. Although the condensation product used in the flame retardant is highly soluble in water, after the cross-linking process of the amine resin composition, the film formed is resistant to water. 50-70 and a viscosity of a 2% aqueous solution in the range of 50-70 cP, pentaerythritol or their mixture. Carboxymethyl cellulose causes a greater increase in viscosity of the flame retardant composition than pentaerythritol used at the same weight fraction. By adjusting the quantitative composition of both components, the viscosity of the flame-retardant composition can be largely controlled, which is important in selecting the method of applying the coating to the flame-retardant material. The given thickeners form a carbon skeleton during burning. Urea and its derivatives, i.e. melamine cyanurate and melamine, were used as gas-generating agents. These agents can be used in a variable quantitative composition, thus obtaining the desired coating hardness, the desired thixotropic properties of the flame-retardant composition and the required flame-retardant ability. Metal oxides such as ZnO, Ti02, Sb203 can be used as pigments. Water-soluble dyes can be incorporated into the flame-retardant composition to achieve an aesthetic appearance. 144793 5 Type of flame-retardant component Modified urea-formaldehyde resin 50% aqueous solution KFM-50 condensate 50% aqueous solution Carboxymethylcellulose Pentaerythritol Melamine Cyanolurate Ethyl ethylene glycol ether (Ethylene glycol) ) Propylene carbonate Methanol Water Dyes and pigments I 17.0 - 56.0 3.5 - 3.5 1.7 1.7 - - - 16.6 - II 7.0 10.0 56.0 - 3.5 4.0 1.5 1.5 - 5.0 - 11.5 - Example III 7.0 12.0 42.0 1.8 1.8 5.0 3.4 - 6.0 5.0 5 10 , 0 1.0 IV 12.0 5.0 50.0 3.5 - - 4.0 - 2.5 - - 18 5.0 V No. - 17.0 56.0 1.0 2.5 1, 5 U 1.7 - 8.5 - 8.1 2.0 VI 12.0 - 45.0 5 5 7 5 1 - - 20 - - VII 22.0 - 65.0 1 1 2 1 5 - - - 3 - Patent claim A product for protecting wood-based materials, building and structural elements against the action of fire by their saturation and / or coating with a flame retardant, characterized by the fact that the flame retardant is contains 12-22 parts by weight of a 50% aqueous solution of urea-formaldehyde resin and / or melamine-formaldehyde resin, 45-65 parts by weight of a 50% aqueous solution of urea-orthophosphoric acid condensation product, where the weight ratio of urea to orthophosphoric acid is 1.5— 3.5: 1.2-10 parts by weight of carboxymethylcellulose and / or petraerythrite, 4-13 parts by weight of a gas forming substance, such as melamine, melamine cyanurate, urea or mixtures thereof, 3-26 parts by weight of water or organic diluents, such as such as propylene carbonate, ethylene glycol diethyl ether, methanol or mixtures thereof, and 1-5 parts by weight of pigments or dyes. PL