Przedmiotem wynalazku jest pompa lub silnik zebaty hydrauliczny z samoczynna kompensacja luzu bocznego pomiedzy czolami kól zebatych a oporowymi powierzchnia¬ mi osiowo ruchomych wkladek lub korpusów lozyskujacych czopy kól zebatych.W znanych konstrukcjach tego rodzaju maszyn, samoczyn¬ na kompensacja luzu bocznego osiagnieta jest za pomoca lynu roboczego pod wysokim cisnieniem, doprowadzonego z przestrzeni pracy kól zebatych do przestrzeni zawartej miedzy pokrywami a przeciwleglymi do kól zebatych czolami korpusów lozysk, dzialajacego na powierzchnie o wyznaczo¬ nej wielkosci i ksztalcie, tworzace tzw. pola kompensacji wytyczone odpowiednio w korpusach lozysk lub pokrywach rowkami, w których umieszczone sa elementy uszczelniajace o wlasnosciach sprezystych oraz element oslonowy wytwa¬ rzajacy wstepny docisk w fazie rozruchu i zabezpieczajacy je przed niszczacym wplywem dzialania wysokiego cisnienia podczas pracy.Dla zrównowazenia sil wywolanych dzialaniem cisnienia, ksztalt i wielkosc pól obciazonych cisnieniem plynu robo¬ czego sa jednakowe oraz umiejscowione sa, na ksztalt lustrzanego odbicia, na przeciw powierzchni rozpieranych dzialaniemcisnienia w komorze roboczej kól zebatych.Rozwiazania te sa dosc poprawne i powszechnie stosowane ¦do sredniego zakresu cisnien roboczych, jednakze w prak¬ tyce, zwlaszcza przy wysokich cisnieniach przekraczajacych 20 MPa (200 kG/cm2) mozna zauwazyc, ze w ramach wy¬ maganych luzów funkcjonalnych oraz przyjetej tolerancji wykonania czesci w produkcji seryjnej, pola kompensacji nie pokrywaja sie dokladnie z polami, na które oddzialywuje 10 15 20 30 cisnienie w komorze roboczej, co prowadzi do ukosnego ulozenia sie czól korpusów lozysk wzgledem kól zebatych i powstawania klinowych szczelin, sprzyjajacych zwiekszaniu przecieków-nieszczelnosci wewnetrznej oraz miejscowego zacierania sie wspólpracujacych powierzchni pogarszajace sprawnosc i zywotnosc dzialania pompy lub silnika.Powyzszych wad i niedogodnosci nie wykazuje pompa lub silnik hydrauliczny stanowiacy przedmiot wynalazku, w którym samoczynna kompensacje luzu bocznego uzyskano dzieki temu, ze powierzchnie tworzace tzw. pola kompen¬ sacji, na które oddzialywuje cisnienieplynu roboczego, sa tego samego ksztaltu lecz o róznej wielkosci, przy czym rózni¬ cowanie wielkosci tych pól osiagnietejest poprzez zmiane od¬ leglosci polozenia od osi kól zebatych wewnetrznego obrysu danego pola lezacego w poblizu czopów.Dzieki róznicowaniu wielkosci pól kompensacji, pole wieksze wywiera z jednej strony docisk korpusów lozysk do czól kól zebatych, zas z drugiej strony, pole nieco mniej¬ sze i mniej obciazone jest w okreslonym stopniu podatne wiekszemu, ulatwiajac tym wzajemne prawidlowe ulozenie przyleganie czolowych wspólpracujacych powierzchni, co zapewnia wysoka sprawnosc i dlugotrwalosc dzialania pompy lub silnika.Przedmiot wynalazku pokazany jest w przykladzie wyko¬ nania na zalaczonym rysunku, na którym fig. 1 przedstawia czesciowy przekrój podluzny, fig. 2 — przekrój poprzeczny w plaszczyznie A—A na fig. 1, fig. 3 — przekrój poprzeczny w plaszczyznie B—B na fig. 1, a fig. 4— przekrój poprzeczny w plaszczyznie C—C na fig. 1.Pompa lub silnik zebaty hydrauliczny sklada sie z obu- 137 198137 198 ? dowy 1 zawierajacej podluzne przelotowe wytoczenia, w których umieszczone sa kok zebate fc, 3 oraz przylegajace do ich czól osiowa ruchome korpusy 4, 5 lozyskujace czopy kól, tworzac w-!tensób'komore robocza, do której ciecz robocza doprowadzona jesi otworem wlotowym 6, a odpro¬ wadzona otworem wylotowym 7. Obudowa 1 zamknieta jest sz o£u^sttonlx^ f.W korpusach lozyskA 5 wykonane sa od strony wyso¬ kiego cisnienia lukowe wybrania 10 oraz wglebienie 11, zas o4 Strona njakjego cj[sn|enia wybranie 12 i symetrycznie rozmieszczone wglebienia 1J.W kazdej z pokryw 8, 9 wykonany jest zewnetrzny rowek, w którym osadzonajest gumowa uszczelka 14, uszczelniajaca polaczenie z obudowa 1 oraz wewnetrzny rowek, w którym osadzone sa uszczelka 15 i zabezpieczajacy ja element 16 o przekroju trójkatnym. Na polu wytyczonym uszczelka 15 wykonane jest lukowe wybranie 17, zachodzace nad wybra¬ niem 12, wykonanym po stronie niskiego cisnienia w korpu¬ sach lozysk 4, 5. Pola zawarte miedzy zewnetrzna obwiednia tych korpusów a wewnetrznym obrysem rowka zawierajacego uszczelke 15 i element 16, obwiedzione linia przerywana na fig. 3 i fig. 4, tworza tzw, poja Jwmpen$acji F** KL PPRTSez róznicowanie odleglosci polozenia od osi kól zebatyczh 2, 3 wewnetrznego obrysu pola kompensacji, t,j, wewaefrz- nego obrysu rowka uszcz^JkiMi eleraw^O|ij|i^biega«ffc^fi obok czopów tych kól, osiaga sie rózne wielkosci tego pola w poszczególnej pokrywie, zachowujac jego niezmieniony ksztalt.Dzialanie przebiega nastepujaco: zassana wlotem 6 ciecz robocza napelnia wreby kól zebatych 2, 3 i podczas zaze¬ biania sie kól wypierana jest ku wylotowi 7 i zarazem luko¬ wymi wybraniami 10 do przestrzeni miedzy pokrywami 8, 9 a czolami korpusów lozysk 4, 5 oddzialywujac na pola kom¬ pensacyjne FI, F2. Poniewaz pole FI od strony pokrywy 8 jest nieco wiejeszeod pola F2 od strony pokrywy 9, wystepuje róznica sil ck^isk&jacych Sprpusy lozysk 4, 5 do boków kól zebatycji 2, 3L która powoduje iz korpus lozyska 5 jest w okreslonym stopnia podatny na docisk wywierany korpu¬ sem lozyska 4, cp sprzyja prawidlowemu ulozeniu sie i przy¬ leganiu wspólpracujacych powierzchni oraz osiagnieciu jedna¬ kowej szczeliny wielkosci zalozonego luzu roboczego. Osia- i gniecie i utrzymywanie stalej wjejjcpspi luzy zapobiega za- tarek* sie f»wie«©l»i e*az wzypatewi pBZfecjjk^w wcwn$ trznych, a tym samym zapewnia wysoka gp&lng ^pcawnosc.Ciecz zasklepiona we wrebach zebów Q^prQW#dsana jest 5 przez wglebienie 11 do wylotu 7. Wglebienia 13 sluza do lepszego napelniania wrebów miedzyzebnych oraz dopro¬ wadzenia cieczy do smarowania czopów kól zebatych.Przecieki cieczy przedostajacej sie luzaap prosceniowymi czopów odprowadzane sa lukowymi wybraaiajBi 13 i 12 na 10 strone niskiego cisnienia 6.Lezacy obok uszczelki 15 element 16 o przeboju trójkat¬ nym sluzy 4° wyw^la^ia wstepnego docisku oraz do zabez¬ pieczenia uszczelki przed niszczacym wyplywem dzialania wysokiego cisnienia w strefie pola kompensacji. lf Pa^czas pracy jakp silnik hydrauliczny cjecz £pg wysokim cisnieniem doprowadzone jest do o^p^i} 7 i pdptp^a^zona otworem 6, zas kierunek obrotów koja^chatego jes| jcówczas przeciwny dc kierunku. PPkazfnego strzalka maiig. 2. 20 Zastrzezenie patentowe Pompa J^ sjbiik zejt&ly h^raujjczfry z samoczynna kompensacja luzu bocznego pomiedzy czolami kól zebatych a oporowymi powleiaofe^iaini psiouio ruchomych wkladek 2j5 lub ^orpu#!w lozyskujacych czopy kól zebatych, za pomoca plynu roboczego pod wysokim cisnieniem, doprowadzonego z przestrzeni pracy kól zebatych do przestrzeni miedzy pokry¬ wami a przeciwleglymi do kól zebatych czolami korpusów lozysk, dzialajacego na powierzchnie o wyznaczonej wielkos- 30 ci i ksztalcie, tworzace tzw. pola kompensacji, wytyczone odpowiednia w korpusach lozysk lub pokrywach rowkami, w w których umieszczone sa elementy uszczelniajace o wlasno¬ sciach sprezystych oraz elementy wytwarzajace wstepny docisk i zabezpieczajace przed niszczacym wplywem dziala- 35 nia wysokiego cisnienia w czasje pracy, znamienny tym, ze powierzchnie tworzace tzw. pola kompensacji (FI, F2), na które oddzialywuje cisnienie plynu roboczego, sa tego same¬ go ksztaltu }ecz o róznej wielkosci, przy czym róznicowanie wielkosci tych pól osiagniete jest poprzez zmiane odleglosci 40 polozenia od osi kól zebatych wewnetrznego obrysu danego pola lezacego w poblizu czopów kól zebatych (2,3). 197 1&8 Fig. 7 /; 7 w Fig. 2137 198 LDD Z-d 2, z. 256/1400/86/50, n. 90+20 egz.Cena 130 zl PL