Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do bombardowania elektronami materialów rulonowych, stosowa¬ ne do radiacyjno-chemicznej obróbki tych materialów.Tego rodzaju urzadzenie do bombardowania elektronami materialów rulonowych, takich jak materialy wlókiennicze, blony polimerowe, papier, znajduje szerokie zastosowanie w róznych galeziach przemyslu.W przemysle wlókienniczym stosuje sie je np. do lokalnego bombardowania tkanin z pózniejszym naniesieniem deseniu, do nadawania tkaninie wlasciwosci bakteriobójczych, w przypadku wykonywania powlok na tkaninach, np. przy wytwarzaniu imitacji skóry. Urzadzenie takie stosuje sie takze w przemysle chemicznym do obróbki blon polimerowych, w celu nadania im nowych wlasciwosci fizykochemicznych.Urzadzenia te wymagaja zastosowania zródel elektronów o energii do kilkuset kiloelektTonowoltów, co wiaze sie z niebezpieczenstwem napromienienia obslugi. W miejscach uzytkowania tego rodzaju sprzetu wymaga¬ ne jest zabezpieczenie przeciwradiacyjne.Obróbke elektronami materialów rulonowych przeprowadza sie z reguly przy ciaglym doprowadzaniu materialu do obszaru bombardowania. Wykonanie srodków do przenoszenia materialów do obszaru bombardo¬ wania elektronami z zapewnieniem niezbednego zabezpieczenia przeciwradiacyjnego warunkuje zlozonosc kon¬ strukcji i znaczne wymiary takich urzadzen.Z publikacji S.V.Nablo i E.P.Tripp „Low energy elektron process applications" Radit. Phys. Chem. 1977, Vd. 9 s. 325—352 Pergamon Press, Wlk. Brytania znane jest urzadzenie do bombardowania elektronami materia¬ lów rulonowych, które stosuje sie w przemysle wlókienniczym lub papierniczym do celów bombardowania ciaglego. Urzadzenie to zawiera zródlo elektronów, umieszczone w komorze, zabezpieczajacej przed promienio¬ waniem, oraz mechanizm do przenoszenia materialu do obszaru jego bombardowania elektronami, zawierajacy uklad walków ciagnionych i prowadniczych. Walki prowadnicze sa osadzone wewnatrz komory, zabezpieczajacej przed promieniowaniem, natomiast walki ciagnace znajduja sie poza ta komora. Warunek zapewnienia niezbedne¬ go zabezpieczenia przed promieniowaniem, przenikajacym przez kanaly szczelinowe do doprowadzania i odpro¬ wadzania materialu z obszaru bombardowania elektronami, determinuje znaczna dlugosc komory w kierunku ruchu bombardowanego elektronami materialu rulonowego.2 126027 Takie wykonanie konstrukcyjne mechanizmu do przenoszenia materialu w obszarze bombardowania elekt¬ ronami warunkuje duze wymiary calego urzadzenia.Z opisu patentowego ZSRR nr 467 526 znane jest urzadzenie do bombardowania elektronami materialów rulonowych, stosowane do obróbki materialów wlókienniczych przez bombardowanie poprzez wzorniki, np. w celu naniesienia deseniu. Zawiera ono zródlo elektronów, umieszczone w komorze, zabezpieczajacej przed promieniowaniem, mechanizfn do przenoszenia materialu rulonowego w obszarze bombardowania elektronami oraz mechanizm do przenoszenia wzornika w obszarze bombardowania, majacy postac zamknietego wzornika tasmowego, osadzonego na walkach prowadniczych, przy czym wykonanie konstrukcyjne mechanizmów przeno¬ szacych jest takie, iz zapewnia scisle zgrane przemieszczanie materialu i wzornika.Obecnosc dwóch niezaleznych mechanizmów do przenoszenia materialu i wzornika komplikuje wykonanie konstrukcyjne urzadzenia, zwieksza jego wymiary i utrudnia realizacje zabezpieczenia przeciwradiacyjnego.Z publikacji (zob. np. Ju. D. Kozlowa, K. I. Nikulina, Ju. S. Titowa p.t. ,,Rasczot parametrów i konstruiro- wanie radiacjonno-chemiczeskich ustanowok s uskoritielami elektronów", Moskwa, Atomizdat, 1976 r., s. 151—154) znane jest urzadzenie do bombardowania elektronami materialów rulonowych z bardziej prostym i zwartym mechanizmem do przenoszenia materialu rulonowego w obszarze bombardowania elektronami.Urzadzenie to zawiera zródlo elektronów, umieszczone w komorze, zabezpieczajacej przed promieniowa¬ niem, ze szczelina do kierowania elektronów do ograniczonego zabezpieczeniem przeciwradiacyjnym szczelinowe* go obszaru bombardowania elektronami materialu rulonowego, utworzonego z jednej strony przez scianke komo¬ ry, zabezpieczajacej przed promieniowaniem, której powierzchnia zewnetrzna jest równoodlegla od powierzchni bocznej bebna, osadzonego z mozliwoscia obracania sie i prowadzacego w obszarze bombardowania elektronami material rulonowy, dociskany do powierzchni bocznej bebna za pomoca krazków.Obszar bombardowania elektronami jest ograniczony z drugiej strony czescia powierzchni bocznej bebna, co warunkuje zastosowanie grubosciennego bebna. Beben jest polaczony kinematycznie z silnikiem elektrycz¬ nym, napedzajacym go ruchem obrotowym. Wskutek tarcia pomiedzy materialem i powierzchnia boczna bebna, wytwarzanego przez krazki, zachodzi ciagle doprowadzanie materialu do obszaru bombardowania elektronami.Grubosc bebna dobiera sie z uwzglednieniem warunku zapewnienia niezawodnego zabezpieczenia obslugi przed promieniowaniem. Przyczynia sie to do skomplikowania wykonania konstrukcyjnego mechanizmu do doprowa¬ dzania materialu do obszaru bombardowania elektronami. Znaczny ciezar samego bebna wymaga napedu o duzej mocy, a takze wytrzymalych konstrukcji nosnych do osadzenia bebna.Celem wynalazku jest opracowanie urzadzenia do bombardowania elektronami materialów rulonowych, w którym wykonanie konstrukcyjne mechanizmu do przenoszenia materialu w obszarze bombardowania umozli¬ wiloby znaczne uproszczenie calego urzadzenia i zmniejszenie jego wymiarów.Cel wynalazku osiagnieto dzieki temu, ze urzadzenie do bombardowania elektronami materialów rulono¬ wych, zawiera zródlo elektronów, umieszczone w komorze zabezpieczajacej przed promieniowaniem, ze szczeli¬ na do kierowania elektronów do ograniczonego zabezpieczeniem przeciwradiacyjnym szczelinowego obszaru bombardowania elektronami materialu rulonowego, utworzonego z jednej strony przez scianke komory, zabez¬ pieczajacej przed promieniowaniem, której powierzchnia jest równoodlegla od powierzchni bocznej bebna, osa¬ dzonego z mozliwoscia obracania sie i prowadzacego w obszarze bombardowania elektronami material rulonowy, docisniety do powierzchni bocznej bebna za pomoca krazków. Istota wynalazku polega na tym, ze zabezpiecze¬ nie przeciwradiacyjne obszaru bombardowania elektronami zawiera oslone, której powierzchnia wewnetrzna jest równoodlegla od powierzchni bocznej bebna, osadzona nieruchomo i ograniczajaca obszar bombardowania elektronami z drugiej strony, a beben zawiera zamocowany na wiencach pierscien, którego czesc znajduje sie pomiedzy scianka komory, zabezpieczajacej przed promieniowaniem, a oslona.W celu lokalnego bombardowania, w urzadzeniu do bombardowania elektronami materialów rulonowych wedlug wynalazku, celowe jest umieszczenie komory, zabezpieczajacej przed promieniowaniem, ze zródlem elektronów wewnatrz pierscienia bebna, natomiast oslony na zewnatrz pierscienia, a takze wykonanie w pierscie¬ niu otworów, których konfiguracja odpowiada zadanemu ksztaltowi bombardowanych elektronami obszarów materialu rulonowego.Jest rzecza pozadana, aby urzadzenie wedlug wynalazku zawieralo naped, polaczony kinematycznie z jed¬ nym z wienców bebna.Korzystne jest zamocowanie pierscienia na wiencach w mysl wynalazku za pomoca polaczen rozlacznych.Takie rozwiazanie konstrukcyjne mechanizmu do przenoszenia materialu rulonowego w obszarze bombar¬ dowania elektronami umozliwia znaczne uproszczenie wykonania konstrukcyjnego calego urzadzenia oraz zmniejszenie jego wymiarów.Umieszczenie komory, zabezpieczajacej przed promieniowaniem, ze zródla elektronów wewnatrz pierscie¬ nia bebna upraszcza znacznie urzadzenie do lokalnego bombardowania elektronami, poniewaz pierscien bebna126027 3 jest jednoczesnie srodkiem do przenoszenia materialu i nosnikiem wzornika. Ponadto takie rozwiazanie urzadze¬ nia pozwala znacznie zmniejszyc wymiary urzadzenia.W urzadzeniu wedlug wynalazku osiaga sie wyzsza jakosc bombardowania elektronami, poniewaz równosc predkosci ruchu wzornika i bombardowanego materialu zapewnia w pózniejszym procesie technologicznym obróbki materialu np. dokladnosc przenoszenia deseniu.Zamocowanie pierscienia na wiencach za pomoca rozlacznego polaczenia pozwala szybko zmieniac nasta¬ wienie urzadzenia przez zmiane wzornika.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedsta¬ wia urzadzenie do bombardowania elektronami materialów rulonowych wedlug wynalazku w czastkowym prze¬ kroju podluznym, a fig. 2 — urzadzenie wedlug wynalazku w przekroju wzdluz osi II—II z fig. 1.Urzadzenie do bombardowania elektronami materialów rulonowych wedlug wynalazku zawiera zródlo elektronów 1 (fig. 1), wykonane wedlug jednego ze znanych schematów na przyklad ze wspomnianej publikacji S.V.Nablo i, Tripp „Low energy electron process applications".Kierunek ruchu elektroriów e jest uwidoczniony na fig. 1 strzalkami.Zródlo elektronów 1 jest umieszczone na podporach (nie uwidocznionych na fig. 1) w komorze 2, zabez¬ pieczajacej przed promieniowaniem. Komora 2 jest wykonana z metalu, np. ze stali. Grubosc scianek komory 2 dobiera sie tak, aby zapewniala ona niezawodne zabezpieczenie przeciwradiacyjne.Wzdluz osi komory 2 sa wykonane z obu jej stron dwa otwory, w jednym z których osadzony jest krociec 3 do doprowadzania wysokiego napiecia zasilajacego (nie uwidocznione na fig. 1) do zródla elektronów 1, natomiast w drugim - króctec 4, laczacy wneke zródla elektronów 1 z pompa prózniowa (nie uwidoczniona na Urzadzenie wedlug wynalazku zawiera równiez beben 5, przeznaczony do przenoszenia materialu rulono- wego 6, zwlaszcza materialu wlókienniczego,, do obszaru bombardowania elektronami. Beben 5 zawiera pier¬ scien metalowy 7, zamocowany na wiencach 8, 9 za pomoca polaczen rozlacznych w opisywanym przykladzie wykonania- za pomoca polaczenia gwintowego. Kazdy z wienców 8,9 bebna 5 jest osadzony w lozysku 10.W przypadku ciaglego bombardowania elektronami materialu rulonowego 6 komore 2 nalezy umieszczac na zewnatrz pierscienia 7 bebna 5 (rozwiazanie takie jest znane i nie zostalo uwidocznione na rysunku).W celu uzyskania lokalnego bombardowania elektronami, komora 2 ze zródlem elektronów 1 jest umiesz¬ czona wewnatrz bebna 5, co znacznie zmniejsza wymiary urzadzenia. Komora 2 ma przy tym ksztalt walcowy, a lozyska 10 sa osadzone na jej powierzchni zewnetrznej. Beben 5 jest w opisywanym przykladzie wykonania bebnem napedzajacym, w zwiazku z czym jest on polaczony z napedzajacym go silnikiem elektrycznym 13 za posrednictwem przekladni zebatej, zawierajacej zazebiajace sie z soba kola zebate 11 i 12. Mozliwe jest tez inne wykonanie urzadzenia, w którym do przemieszczania materialu rulonowego 6 stosuje sie krazki ciagnace (nie uwidocznione na fig. 1). Celowe jest wykonanie kola zebatego 11 jako jednej calosci z wiencem 9.Komora 2 ma szczeline 14, przeznaczona do kierowania elektronów do ograniczonego zabezpieczeniem przeciwradiacyjnym obszaru bombardowania elektronami i wykonana na przeciw przykrytego folia 16 otworu wylotowego 15 zródla 1.W celu lokalnego bombardowania elektronami materialu rulonowego 6 zgodnie z deseniem, w pierscieniu 7 wykonane sa otwory 17, których konfiguracja odpowiada zadanemu ksztaltowi bombardowanych obszarów, tj. pierscien 7 jest nosnikiem wzornika.Obszar bombardowania elektronami jest ograniczony z jednej strony walcowa scianka komory 2, zabezpie¬ czajacej przed promieniowaniem, z drugiej zas strony walcowa powierzchnia oslony 18, zamocowanej na zew¬ netrznej powierzchni komory 2 po drugiej stronie pierscienia 7, na przeciw szczeliny 14, np. za pomoca polacze¬ nia gwintowego. Obszarem bombardowania elektronamijest zatem szczelina pomiedzy walcowymi powierzchnia¬ mi oslony 18 i komory 2, której dlugosc w kierunku ruchu materialu rulonowego 6 dobiera sie tak, aby byla wystarczajaca do oslabienia promieniowania na drodze wielokrotnego odbicia.Oslona 18 ma dlugosc równa dlugosci komory 2, przy czymjest ona wykonana z takiego samego materia¬ lu, jak komora 2, zabezpieczajaca przed promieniowaniem.Przenoszenie materialu rulonowego 6 w obszarze bombardowania elektronami uzyskuje sie wskutek sily tarcia pomiedzy materialem rulonowym 6 a powierzchnia boczna pierscienia 7 bebna 5. W tym celu urzadzenie wedlug wynalazku zawiera krazki 19, 20 (fig. 2), osadzone z obu stron obszaru bombardowania elektronami, dociskajace material rulonowy 6 do pierscienia 7 i zapewniajace swobodne wejscie materialu rulonowego 6 do obszaru bombardowania elektronami i wyjscie z niego.Urzadzenie do bombardowania elektronami materialów rulonowych wedlug wynalazku dziala nastepuja¬ co:4 126027 Po wlaczeniu urzadzenia, silnik elektryczny 13 (fig. 1) zaczyna obracac za pomoca kól zebatych 11,12 beben 5, do którego pierscienia 7 docisniety jest za pomoca krazków 19,20 (fig. 2) material rulonowy 6 (fig. 1 i 2), tak, iz uzyskuje sie szczelne przyleganie materialu rulonowego 6 do powierzchni perscienia 7 w obszarze bombardowania elektronami. Wskutek obracania sie pierscien 7 przemieszcza bez poslizgu pod dzialaniem sil tarcia material rulonowy 6 w obszarze bombardowania elektronami.Obszary materialu rulonowego 6 pod otworem wylotowym 15 zródla elektronów 1, uprzednio wyregulo¬ wanego zgodnie z zadanym procesem technologicznym, sa bombardowane przez strumieil elektronów odpowied¬ nio do ksztaltu otworów 17, wykonanych w pierscieniu 7. W ten sposób beben 5 przemieszcza material rulono¬ wy 6 w obszarze bombardowania elektronami w sposób ciagly, a jego pierscien 7 jest nosnikiem wzornika, co zapewnia zgodnosc pomiedzy ksztaltem bombardowanych obszarów a konfiguracja otworów 17 w pierscieniu 7.Zastrzezenia patentowe 1. Urzadzenie do bombardowania elektronami materialów rulonowych, zawierajace zródlo elektronów, umieszczone w komorze zabezpieczajacej przed promieniowaniem, ze szczelina do kierowania elektronów do ograniczonego zabezpieczeniem przeciwradiacyjnym szczelinowego obszaru bombardowania elektronami materia¬ lu rulonowego, utworzonego z jednej strony przez scianke komory, zabezpieczajacej przed promieniowaniem, której powierzchnia jest równoodlegla od powierzchni bocznej bebna, osadzonego z mozliwoscia obracania sie i prowadzacego.w obszarze bombardowania elektronami material rulonowy, docisniety do powierzchni bocznej bebna za pomoca krazków, znamienne tym, ze zabezpieczenie przeciwradiacyjne obszaru bombardowa¬ nia elektronami zawiera oslone (18), której powierzchnia wewnetrznajest równoodlegla od powierzchni bocznej bebna (5), osadzona nieruchomo i ograniczajaca obszar bombardowania elektronami z drugiej strony, a beben (5) zawiera zamocowany na wiencach (8, 9) pierscien (7), którego czesc znajduje sie pomiedzy scianka komory (2), zabezpieczajacej przed promieniowaniem, a oslona (18). 2. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze komora (2), zabezpieczajaca przed promienio¬ waniem, ze zródlem elektronów (1) jest umieszczona wewnatrz pierscienia (7) bebna (5), natomiast oslona (18) - na zewnatrz pierscienia (7), przy czym w pierscieniu (7) wykonane sa otwory (17), których konfiguracja odpowiada zadanemu ksztaltowi bombardowanych elektronami obszarów materialu rulonowego (6). 3. Urzadzenie wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienne tym, ze zawiera naped, polaczony kinematycz¬ nie z jednym z wienców (9) bebna (5). 4. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze pierscien (7) jest zamocowany na wiencach (8,. 9) za pomoca polaczen rozlacznych.Pracownia Poligraficzni UP PRL. Naklad 100 egz.Cena 100 zl PL