Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie przelaczajace przekladnie zmianowa pojazdu samo¬ chodowego dla wlaczania i wylaczania ksztaltowych sprzegiel zabierakowych z ulozyskowana przesuwnie wzdluznie szyna przelaczajaca z widelkami przelaczajacymi, drazkami przesuwnymi i polaczonymi z nimi jarzmami przelaczajacymi.Znane jest z opisu patentowego RFN nr 2547476, urzadzenie przelaczajace w którym rolki, ulozyskowane obrotowo za pomoca lozysk tocznych, moga byc poruszane z bardzo dobra spraw¬ noscia w celu przelaczania biegów, podobnie jak polaczone z nimi drazki przesuwne z widelkami przelaczajacymi. Prowadzenie za pomoca rolek jest wprawdzie optymalnejesli chodzi o sprawnosc, ale z drugiej strony wystepuja bardzo duze sily zginajace, które trzeba uwzglednic przy okreslaniu wymiarów. Momenty gnace sa bardzo duze zwlaszcza przy mocowaniu widelek i przy wycieciu dla palców przelaczajacych. Ponadto ten sposób prowadzenia w przypadku przekladni zamontowanej poziomo wymaga kosztownych srodków dla umozliwienia przelaczania z obu stron; na przyklad potrzebne sa dwa rózne odlewy obudowy. Przekladnia taka jest równiez niekorzystnie wysoka.Ponadto znane jest urzadzenie przelaczajace („Przekladnie zebate", Lohmann, Springer- Verlag, Berlin-Heidelberg, 1970, str. 178), w których drazki przesuwne sa polaczone z widelkami przelaczajacymi poprzez wezly obrotowe i jarzma przelaczajace. Jarzma sa polaczone przegubowo z obudowa za pomoca lozysk igielkowych. Tego rodzaju konstrukcja równiez zapewnia lekkosc przelaczania, jednakze równiez w tym przypadku wystepuja trudnosci, jezeli w przypadku prze¬ kladni zamontowanej poziomo przelaczanie ma sie odbywac z drugiej strony. Wysokosc tego rodzaju konstrukcji jest równiez niekorzystnie duza.Celem wynalazku jest otrzymanie urzadzenia przelaczajacego, w którym wystepowalyby niewielkie sily reakcji, które wykazywaloby zadowalajaca sprawnosc przy przenoszeniu sil przela¬ czajacych przy stosunkowo prostej konstrukcji i ulozyskowaniu a które ponadto byloby tanie w produkcji i latwe do montazu. Wysokosc konstrukcji urzadzenia przelaczajacego powinna byc mozliwie jak najmniejsza a w przypadku przekladni zamontowanej poziomo przelaczanie biegów powinno byc mozliwe bez dodatkowych nakladów zarówno z prawej jak z lewej strony.Urzadzenie przelaczajace przekladnie zmianowa pojazdu samochodowego, dla wlaczania i wylaczania ksztaltowych sprzegiel zabierakowych, z szyna przelaczajaca z widelkami przelaczaja-2 120 442 cymi dla biegu wstecznego, drazkami przesuwnymi i polaczonymi z nimi jarzmami przelaczaja¬ cymi, przy czym szyna przelaczajaca i drazek przesuwny sa ulozyskowane przesuwnie wzdluznie, prostopadle i równolegle do glównego walka przekladni wedlug wynalazku charakteryzuje sie tym, ze drazki przesuwne sa prowadzone poprzez promieniowe grzbiety, czopy kulowejarzm przelacza¬ jacych i poprzez prowadnice, które sa wsparte na szynie przelaczajacej, prowadzonej na obudowie, przy czym szyna przelaczajaca i drazki przesuwne sa umieszczone poprzecznie jedne nad drugimi, równolegle do walka glównego przekladni.Szyna przelaczajaca ulozyskowana w otworach obudowy, ma podtoczenia, które posiadaja po dwa splaszczenia, a prowadnice sa sztywno polaczone z szyna przelaczajaca.Szyna przelaczajaca jest prowadzona przez drazki przesuwne, a prowadzenie na obudowie nastepuje poprzez powierzchnie prowadzace.Prowadnice sa umieszczone na kazdym drazku przesuwnym.Czop kulowy zawiera kuliste odsadzenie, wchodzace w otwór drazka przesuwnego, oraz moze zawierac cylindryczne odsadzenie stanowiace prowadnice dla bocznego prowadzenia drazka przesuwnego.Szyna przelaczajaca i drazek przesuwny, w stosunku do srodkowego punktu walka glównego przekladni, sa usytuowane w zakresie kata 20^70° wzgledem poziomej lub pionowej linii srodkowej.Prowadzenie drazków przesuwnych na czopach kulowych i promieniowych grzbietach jarzm przelaczajacych daje szczególnie male sily reakcji. Równiez boczne prowadzenie drazków przesuw¬ nych np. za pomoca elementów prowadzacych lub cylindrycznych odsadzen na czopach kulowych w niewielkim tylko stopniu pogarsza sprawnosc. Ulozone plasko jeden nad drugim drazki prze¬ suwne i szyna przelaczajaca zapewniaja bardzo proste rozwiazanie konstrukcyjne calego ukladu przelaczajacego, który zajmuje niewielka przestrzen. Równiez montazjest bardzo prosty, poniewaz drazki przesuwne trzeba tylko nasadzic otworami na czopy kulowe jarzm przelaczajacych.Ulozyskowanie szyny przelaczajacej za pomoca podtoczen, ulozyskowanych w otworach obudowy i posiadajacych po dwa splaszczenia, przy czym prowadnice sa sztywno polaczone z szyna przelaczajaca, jest korzystne zwlaszcza wtedy, gdy wystepuja duze sily przy wlaczaniu biegu wstecznego i nalezy uniknac wygiecia szyny przelaczajacej. Rozwiazanie takie daje równiez bardzo solidne prowadzenie drazków przesuwnych.Jezeli, czop kulowy, poza kulistym odsadzeniem, wchodzacym w otwór drazka przesuwnego, bedzie posiadal cylindryczne odsadzenie, realizujace prowadzenie w szczelinach drazków przesuw¬ nych, wówczas prowadnice sa juz zbedne.Szczególnie korzystne jest wykonanie urzadzenia w ten sposób, ze szyna przelaczajaca i drazek przesuwny, w stosunku do przekroju poprzecznego walka glównego, sa usytuowane w zakresie kata 20-S-700 wzgledem poziomej lub pionowej linii srodkowej, poniewaz wykorzystuje sie wtedy istniejaca juz przestrzen w prostokatnej obudowie przekladni z okraglymi czesciami (walki, kola i sprzegla). Przy takim rozwiazaniu odleglosc obudowy od srodka walka glównego przekladni moze byc bardzo mala i urzadzenie przelaczajace nie ma na nia juz tak duzego wplywu.Bardzo proste drazki przesuwne, tylko z jednym otworem, jednym wycieciem dla palca przelaczajacego i z jedna szczelina, mozna wytwarzac tanio sposobem bezwiórowym z materialu ciagnionego beznalotowo. Prowadnice mozna równiez latwo wykonywac przez wykrawanie.Przedmiot wynalazku zostanie dokladniej przedstawiony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia samochodowa przekladnie zmianowa ze sprzeglami przela¬ czajacymi i z urzadzeniem przelaczajacym wedlug wynalazku w czesciowym przekroju, fig. 2— urzadzenie przelaczajace z fig. 1 w przekroju prostopadlym do osi, fig. 3 — urzadzenie przelaczajace z fig. 1 w widoku z góry, fig. 4 — urzadzenie przelaczajace wedlug drugiego wariantu wykonania w czesciowym przekroju, a fig. 5—trzeci wariant wykonania urzadzenia przelaczaja¬ cego w czesciowym przekroju.Pokazana na fig. 1 przekladnia zmianowa przeznaczona jest do pojazdów samochodowych wiekszej mocy, a zatem do samochodów ciezarowych i autobusów. Zmiana biegów przeprowa¬ dzana jest recznie przez kierowce, przy czym ruch przelaczania pochodzi z recznej dzwigni zmiany120 442 3 biegów (nie pokazanej) poprzez konwencjonalne, nie pokazane elementy przenoszace i jest przeka¬ zywany na walek przelaczajacy 7przekladni. Przekladnia, w przedstawionym przykladzie wykona¬ nia przekladnia synchroniczna z szescioma biegami do przodu i z jednym biegiem wstecznym, zawiera trzy sprzegla 8, które jako ksztaltowe sprzegla zabierakowe umieszczone sa zawsze w wykonaniu podwójnym na walku glównym 6, aby wedlug wyboru laczyc ten walek 6 zjednym z kól zebatych 9 ulozyskowanych na nim obrotowo. Kola te sa stale zazebione z innymi kolami zebatymi przekladni zmianowej. Aby tuleje przesuwne 10 sprzegiel 8, polaczone z walkiem 6 bez mozliwosci obrotu ale z mozliwoscia ruchu osiowego, mozna bylo wedlug wyboru doprowadzac do sprzezenia z kolami zebatymi 9, to w przekladni dla biegów do przodu umieszczone sa przesuwne wzdluznie drazki 1, z którymi polaczone sa ruchomo jarzma przelaczajace 2, których kamienie slizgowe 23 wchodza w rowki obwodowe przesuwnej tulei 10. Dla biegu wstecznego zastosowano równiez ruchoma wzdluznie szyne przelaczajaca 5 z dolaczonymi sztywno widelkami przelaczajacymi 11 pomiedzy drazkami przesuwnymi 1 a obudowa 4. Taprostokatna szyna przelaczajaca jest prowa¬ dzona na obudowie lub w obudowie., W rozwiazaniu z fig. 1-3 szyna przelaczajaca ma podtoczenia 51, które posiadaja po dwa splaszczenia 52 dla odpowietrzania kieszeniowych, okraglych otworów 41 w obudowie, sluzacych jako lozyska dla szyny przelaczajacej 5. Na szynie przelaczajacej zamocowane sa równiez prowadnice 3 dla drazków przesuwnych. Na fig. 4 szyna przelaczajaca 5 jest prowadzona za pomoca prowadnicy 3 na powierzchniach prowadzacych 42 (w przykladzie wykonania trzpienie), które wystaja z obudowy. Prowadnice 3 maja w tym celu otwory 31, w które wchodza kolki 43. Prowadnice 3 sa dzieki temu ulozyskowane bez mozliwosci przesuniecia i opieraja sie o powierzchnie prowadzace 42 tylko w celu prowadzenia szyny przelaczajacej 5, która w tym przypadku ma przekrój poprzeczny taki sam jak drazki przesuwne, ora? w celu prowadzenia drazków przesuwnych 1.Drazki przesuwne 1 maja jednakowe, prostokatne powierzchnie przekroju poprzecznego i sa umieszczone w obudowie jeden nad drugim, tak ze dluzszymi bokami prostokatnych przekrojów sa do siebie równolegle, a wezsze boki prostokatnych przekrojów sa usytuowane w jednej plaszczy¬ znie. Drazki przesuwne sa wykonane z ciagnionych beznalotowo plaskowników. Otwór 1A, wyciecie IB dla palców przelaczajacych 12 i ewentualna szczelina 1C moga zostac wykonane bezwiórowo. Wedlug fig. 2, urzadzenie przelaczajace (szyna przelaczajaca i drazki przesuwne) umieszczone jest w wolnej przestrzeni pomiedzy prostokatna obudowa 4 a okraglymi czesciami (walki, kola i sprzegla) a wiec w odniesieniu do przekroju poprzecznego walka glównego 6 przekladni w zakresie kata pomiedzy 20° a 70° wzgledem poziomych lub pionowych linii srodko¬ wych 61. Odpowiednio uksztaltowane jarzma przelaczajace 2, które w przekroju poprzecznym maja promieniowe grzbiety 21, i czopy kulowe 22 stanowia bardzo korzystne prowadzenie drazków przesuwnych 1 z niewielkimi reakcjami podporowymi i pozwalaja na znaczne zmniejszenie wyso¬ kosci przekladni.W urzadzeniu przelaczajacym wedlug fig. 5, czop kulowy 22 posiada oprócz kulistego odsa¬ dzenia 220, które wchodzi w otwór 1A przesuwnego drazka 1, dalsze cylindryczne odsadzenie 221 stanowiace alternatywna prowadnice i sluzace do bocznego prowadzenia drazków przesuwnych.Kazdy drazek przesuwny ma w tym celu jeszcze jeden otwór wzdluzny lub szczeline prowadzaca.Zastrzezenia patentowe 1. Urzadzenie przelaczajace przekladnie zmianowa pojazdu samochodowego, dla wlaczania i wylaczania ksztaltowych sprzegiel zabierakowych, z szyna przelaczajaca z widelkami przelaczaja¬ cymi dla biegu wstecznego, drazkami przesuwnymi i polaczonymi z nimi jarzmami przelaczaja¬ cymi, przy czym szyna przelaczajaca i drazek przesuwny sa ulozyskowane przesuwnie wzdluznie, prostopadle i równolegle do glównego walka przekladni, znamienne tym, ze drazki przesuwne (l)sa prowadzone poprzez promieniowe grzbiety (21), czopy kulowe (22) jarzm przelaczajacych (2) i poprzez prowadnice (3, 221), które sa wsparte na szynie przelaczajacej (5), prowadzonej na obudowie (4), przy czym szyna przelaczajaca (5) i drazki przesuwne (1) sa umieszczone poprzecznie jedne nad drugimi, równolegle do walka glównego (6) przekladni.4 120442 2. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze szyna przelaczajaca (5), ulozyskowana w otworach (41) obudowy, na podtoczenia (51), które posiadaja po dwa splaszczenia (52), a prowad¬ nice (3, 221) sa sztywno polaczone z szyna przelaczajaca (5). 3. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze szyna przelaczajaca (5) jest prowadzona przez drazki przesuwne (1), a prowadzenie na obudowie (4) nastepuje poprzez powierzchnie prowadzace (42). 4. Urzadzenie wedlug zastrz. 2, znamienne tym, ze prowadnice (3) sa umieszczone na kazdym drazku przesuwnym (1). 5. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze czop kulowy (22) zawiera kuliste odsadze¬ nie (220), wchodzace w otwór (U) drazka przesuwnego (1), oraz cylindryczne odsadzenie (221) stanowiace prowadnice dla bocznego prowadzenia drazka przesuwnego. 6. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze szyna przelaczajaca (5) i drazek przesuwny (1), w stosunku do srodkowego punktu walka glównego (6) przekladni sa usytuowane w zakresie kata 20-r70° wzgledem poziomej lub pionowej linii srodkowej (61).FIG.1 41 51 11 51 41120 442 FIG 2 FIG 3 51 ""^ ss: ^ 3 N KI I N N 52 N N -11120 442 FIG.4 1A 43 1C 22 FIG. 5 5U, 221 220 22 21 1A Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 120 egz.Cena 100 zl PL PL PL The subject of the invention is a device for switching the shift gear of a motor vehicle for switching on and off shaped drive clutches with a switching rail mounted longitudinally, with switching forks, sliding rods and switching yokes connected to them. It is known from German patent description No. 25474 76, switching device in which the rollers, rotatably mounted by means of roller bearings, can be moved with very good efficiency to change gears, as can the sliding rods with switching forks connected to them. Guided by rollers is optimal in terms of efficiency, but on the other hand there are very high bending forces that must be taken into account when determining dimensions. The bending moments are very high, especially when mounting the forks and when opening the switching fingers. Moreover, this type of guidance in the case of a horizontally mounted gear unit requires expensive means to enable switching on both sides; for example, two different housing castings are needed. Such a gear is also unfavorably high. Moreover, a switching device is known ("Gear gears", Lohmann, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg, 1970, p. 178), in which sliding rods are connected to switching forks through rotary nodes and switching yokes The yokes are pivotally connected to the housing by means of needle bearings. This type of structure also ensures ease of switching, however, in this case too, difficulties arise if, in the case of a horizontally mounted gear unit, switching is to be carried out from the other side. The height of this type of structure is also unfavorably high. The aim of the invention is to obtain a switching device with low reaction forces, which would demonstrate satisfactory efficiency in transmitting switching forces with relatively simple construction and mounting, and which would also be cheap to produce and easy to assemble. The height of the switching device structure should be as small as possible and, in the case of a horizontally mounted gearbox, gear shifting should be possible without additional effort on both the right and left sides. Gear shifting device for a motor vehicle, for engaging and disengaging shaped dog clutches, with a shift rail with shift forks -2 120 442 for reverse gear, sliding rods and switching yokes connected to them, wherein the switching rail and the sliding rod are slidable longitudinally, perpendicular and parallel to the main shaft of the transmission according to the invention is characterized in that the sliding rods are guided by radial ridges, ball pins of the switching yokes and through guides that are supported on the switching rail, guided on the housing, the switching rail and sliding rods are placed transversely one above the other, parallel to the shaft of the main gearbox. The switching rail, mounted in the holes of the housing, has embossments, which have two flats, and the guides are rigidly connected to the switching rail. The switching rail is guided by sliding rods, and the guidance on the housing is achieved through the guide surfaces. The guides are placed on each sliding rod. The ball pin has a spherical shoulder that enters the hole in the rod. sliding rod, and may contain a cylindrical offset constituting guides for the lateral guidance of the sliding rod. The switching rail and the sliding rod, in relation to the central point of the main gear shaft, are located within an angle of 20^70° with respect to the horizontal or vertical center line. Guiding the sliding rods on ball journals and radial ridges of the switch yokes result in particularly low reaction forces. Also, lateral guidance of the sliding rods, e.g. by means of guide elements or cylindrical offsets on the ball pins, only slightly impairs the efficiency. The sliding rods and switching rail arranged flat one above the other provide a very simple design solution for the entire switching system, which takes up little space. The assembly is also very simple, because the sliding rods only need to be inserted through the holes onto the ball pins of the switching yokes. Mounting the switching rail with the help of undercuts placed in the housing holes and having two flats each, where the guides are rigidly connected to the switching rail, is especially advantageous when when there are high forces when engaging reverse gear and bending of the switch rail must be avoided. This solution also provides a very solid guide for the sliding rods. If the ball pin, apart from the spherical shoulder that enters the hole in the sliding rod, has a cylindrical shoulder that guides the slots in the sliding rods, then the guides are no longer needed. The design of the device is particularly advantageous. in such a way that the switching rail and the sliding rod, in relation to the cross-section of the main shaft, are located within an angle of 20-S-700 with respect to the horizontal or vertical center line, because the space already existing in the rectangular gear housing with round parts is then used (fights, wheels and clutches). With this solution, the distance of the housing from the center of the main gear shaft can be very small and the switching device does not have such a significant influence on it. Very simple sliding rods, with only one hole, one cutout for the switching finger and one slot, can be produced cheaply using a chipless method. made of frost-free drawn material. The guides can also be easily manufactured by punching. The subject of the invention will be presented in more detail in an embodiment in the drawing, in which Fig. 1 shows an automobile gearbox with shifting clutches and a shifting device according to the invention in a partial cross-section, Fig. 2 shows the shifting device of Figs. 1 in section perpendicular to the axis, Fig. 3 - the switching device of Fig. 1 in a top view, Fig. 4 - the switching device according to the second embodiment in partial cross-section, and Fig. 5 - the third embodiment of the switching device in partial cross-section. The gearbox shown in Fig. 1 is intended for higher power motor vehicles, i.e. for trucks and buses. Shifting gears is performed manually by the driver, the shifting movement coming from the manual shift lever 120 442 3 (not shown) through conventional transmission elements, not shown, and being transmitted to the shift shaft 7. The gearbox, in the presented embodiment a synchronous gearbox with six forward gears and one reverse gear, contains three clutches 8, which, as shaped drive clutches, are always placed in a double version on the main shaft 6 in order to connect this shaft 6 with one of the gears 9 mounted on it for rotation. These wheels are permanently meshed with the other gears of the shift gear. In order that the sliding sleeves 10 and the clutch 8, connected to the shaft 6 without the possibility of rotation but with the possibility of axial movement, can be optionally brought into engagement with the gear wheels 9, longitudinally slidable rods 1 are placed in the transmission for forward gears, to which they are connected movable switching yokes 2, the sliding stones 23 of which fit into the circumferential grooves of the sliding sleeve 10. For the reverse gear, a longitudinally movable switching rail 5 with rigidly attached switching forks 11 is used between the sliding rods 1 and the housing 4. The rectangular switching rail is guided ¬ placed on the casing or in the housing. In the solution of Figs. 1-3, the switching rail has recesses 51, which have two flats 52 for venting the pocketed, round holes 41 in the housing, serving as bearings for the switching rail 5. Guides are also mounted on the switching rail 3 for sliding bars. In Fig. 4, the switching rail 5 is guided by a guide 3 on guide surfaces 42 (pins in the embodiment) which protrude from the housing. For this purpose, the guides 3 have holes 31 into which the pins 43 fit. The guides 3 are therefore mounted without the possibility of shifting and rest on the guide surfaces 42 only to guide the switching rail 5, which in this case has the same cross-section as the rods sliding, ora? for guiding the sliding bars 1. The sliding bars 1 have identical, rectangular cross-sectional surfaces and are placed in the housing one above the other, so that the longer sides of the rectangular sections are parallel to each other and the narrower sides of the rectangular sections are located in one plane. The sliding bars are made of coated flat bars. The hole 1A, the cutout IB for the switch fingers 12 and the possible slot 1C can be machined without chips. According to Fig. 2, the switching device (switching rail and sliding rods) is placed in the free space between the rectangular housing 4 and the round parts (shaft, wheel and clutch), so in relation to the cross-section of the main shaft 6 of the gearbox at an angle of between 20° a 70° with respect to the horizontal or vertical center lines 61. Appropriately shaped switching yokes 2, which in cross-section have radial ridges 21, and ball pins 22 provide a very advantageous guidance for the sliding rods 1 with small support reactions and allow for a significant reduction in height. gear bones. In the switching device according to Fig. 5, the ball pin 22 has, in addition to a spherical shoulder 220, which enters the hole 1A of the sliding rod 1, a further cylindrical shoulder 221 constituting an alternative guide and serving for lateral guidance of the sliding rods. Each sliding rod has for this purpose another longitudinal hole or guide slot. Patent claims 1. Switching device for the shift gear of a motor vehicle, for engaging and disengaging shaped drive clutches, with a shifting rail with switching forks for reverse gear, sliding rods and switching yokes connected thereto ¬, where the switching rail and the sliding rod are mounted slidably longitudinally, perpendicular and parallel to the main gear shaft, characterized in that the sliding rods (l) are guided through radial ridges (21), ball pins (22) of the switching yokes (2 ) and through the guides (3, 221), which are supported on the switching rail (5), guided on the housing (4), the switching rail (5) and the sliding rods (1) being placed transversely one above the other, parallel to the roller main (6) gearbox.4 120442 2. The device according to claim 1, characterized in that the switching rail (5), mounted in the holes (41) of the casing, is mounted on the embossments (51), which have two flats (52) each, and the guides (3, 221) are rigidly connected to the switching rail (5). 3. The device according to claim 1, characterized in that the switching rail (5) is guided by sliding rods (1) and the guidance on the housing (4) takes place via guide surfaces (42). 4. The device according to claim 2, characterized in that the guides (3) are placed on each sliding bar (1). 5. The device according to claim 1, characterized in that the ball pin (22) contains a spherical shoulder (220), entering the hole (U) of the sliding rod (1), and a cylindrical shoulder (221) constituting guides for the lateral guidance of the sliding rod. 6. The device according to claim 1, characterized in that the switching rail (5) and the sliding rod (1), in relation to the central point of the main shaft (6) of the transmission, are located in the range of an angle of 20-r70° with respect to the horizontal or vertical center line (61). FIG. 1 41 51 11 51 41120 442 FIG 2 FIG 3 51 ""^ ss: ^ 3 N KI I N N 52 N N -11120 442 FIG.4 1A 43 1C 22 FIG. 5 5U, 221 220 22 21 1A Printing Studio of the UP PRL. Circulation 120 copies. Price PLN 100 PL PL PL