Przedmiotem wynalazku jest uklad kontaktów do niskonapieciowego stycznika prózniowego, o pradzie znamionowym do 630 A, odznaczajacy sie bardzo dlugim czasem eksploatacji.Styczniki prózniowe tego rodzaju stosowane sa glównie do przelaczania silników lub temu podobnych odbiorników. W przeciwienstwie do prózniowego wylacznika mocy posiadajacego o rzad wielkosci mniejsza wytrzymalosc elektryczna i mechaniczna, ale przelaczajacego o rzad wielkosci wieksze prady, to znaczy prady zwarciowe, glównym kryterium oceny niskonapieciowego stycznika prózniowego jest osiagniecie bardzo dlugie¬ go czasu eksploatacji bez konserwacjii wymiany kontaktów.Znane niskonapieciowe styczniki prózniowe osiagaja wysoka zywotnosc na skutek wykorzystania korzy¬ stnych wlasciwosci specyficznego prózniowegp luku elektrycznego zwiazanego z istnieniem dwóch równoleglych spodków katodowych bez wyraznego spodka anodowego i bez kurczenia sie nasadki anodowej. Eteieki temu nadpalanie sie katody i naparowywanie materialu na anode jest bardzo male, co jest istotne ze wzgledu na zywotnosc kontaktów. Zakres istnienia specyficznego prózniowego luku elektrycznego zalezy przy tym obok natezenia pradu przede wszystkim od wyboru odpowiedniego materialu na kontakty, od wykorzystania maksy¬ malnie mozliwego cisnienia wewnetrznego komory oraz od gabarytów kontaktów. Nadpalenie sie katody lub równoleglych spodków katodowych maleje ze wzrastajacym cisnieniem. Z punktu widzenia wyzszej zywot¬ nosci nalezaloby zwiekszyc cisnienie w szczelinie pomiedzy kontaktami w czasie trwania luku elektrycznego.Nie mozna jednak uczynic tego przy znanych ukladach kontaków w formie plytek, stosowanych w niskonapie¬ ciowych stycznikach prózniowych.Równiez chodzi o to, aby zapobiec calkowicie utlenianiu sie par materialu kontaktowego ze szczeliny pomiedzy kontaktami, albo przynajmniej ograniczyc na tyle, aby mozliwe bylo odzyskanie wiekszosci odparo¬ wanego materialu dla dalszych wylaczen i zapobiezenia odkladania sie par metalu na izolujacym odcinku kap¬ sulki komory gazowej. Ze szczególowych badan wynika, ze okolo 50% odparowanego materialu katodowego ucieka ze szczeliny pomiedzy kontaktami w znanym ukladzie kontaktów w formie plytek, odkladajac sie na ekranie lub innych powierzchniach wewnetrznych komory, a tym samym nie moze byc wykorzystana do dal¬ szych wylaczen, lub powoduje zwarcie odcinków izolujacych.2 118 529 W wysokonapieciowych przelacznikach prózniowych mocy stosowane sa uklady kontaktów odbiegajace od zwyklej formy plytek. Tekontakty przystosowano jednak do przelaczania pradów zwarciowych o natezeniu wiekszym niz 5kA, przy których wspomniany specyficzny luk elektryczny juz nie wystepuje. Powstajacy wtedy prózniowy luk elektryczny, podobny do luku wysokocisnieniowego z wyraznymi pojedynczymi spodkami ano¬ dowymi ^katodowymi, wymaga odmiennego uksztaltowania i wymiarowania kontaktów. Przy takich pradach i takiej formie luku elektrycznego nalezy koniecznie zapobiec pozostawianiu w jednym miejscu wyraznych spod¬ ków anodowych i katodowych lub wyraznej kolumny luku elektrycznego, wymusic szybki ruch luku, oddalic ge bdfwlasciwych kontaktów w celu zachowania zdolnosci wylaczania i unikniecia zbyt duzego nadpalania sie elektrod, co z kolei obniza pewnosc wylaczania oraz prowadzi do ponownego powstania luku elektrycznego wskutek zbyt wysokiej zawartosci par metalu.Znany jest uklad kontaktów na przyklad z opisu patentowego ZSRR nr 19 659, w którym luk elektryczny wypierany jest przez pole magnetyczne ze stozkowo rozchodzacego sie cylindra oraz zmuszony jest do rotacji.Podobnie rozwiazano znany z opisu patentowego USA nr 3 356 818 uklad, w którym luk elektryczny wypierany jest przez blizej nieopisane srodki z kontaktów wlasciwych, palac sie pomiedzy sciankami elementów kontaktowych poczatkowo cylindrycznych, a nastepnie stozkowych.Dotyczy to równiez ukladu kontaktów przedstawionych w opisie patentowym NRD nr 96 801, do wylaczania bardzo duzych pradów, w którym na skutek dzialania róznych srodków wyrazna kolumna luku elektrycznego powinna palic sie pomiedzy sciankami dwóch wspólosiowo wlozonych w siebie kontaktów w ksztalcie garnka.Znane uklady kontaktów nie podaja jednak rozwiazania odpowiedniego do koncepcji wynalazku poniewaz sluza one do wylaczania pradów zwarciowych przy czym luk elektryczny jest wypierany róznymi srodkami ze szczeliny miedzykontaktowej, pary materialu kontaktowego moga sie rozprzestrzeniac w komorze w niedozwo¬ lonym stopniu, a dla przewidzianego zakresu wylaczanych pradów w stycznikach niskonapieciowych sa zbyt pracochlonne i nie prowadza do zalozonej zywotnosci.Celem wynalazku jest zwiekszenie zywotnosci kontaktów, bedacej glównym czynnikiem okreslajacym zywotnosc calego stycznika. Zadaniem wynalazku jest takie uksztaltowanie kontaktów, zeby przemieszczanie sie par metalu ze szczeliny miedzykontaktowej bylo zmniejszone do minimum oraz zeby odparowany material osadzal sie znowu na kontaktach.Uklad kontaktów do niskonapieciowego stycznika prózniowego, o pradzie znamionowym do 630A, które to dwa kontakty uksztaltowane sa w formie garnków wnikajacych w siebie, wedlug wynalazku charakteryzuje sie tym, ze denka garnków wykonane sa z wlasciwego materialu kontaktowego, a cylindryczne scianki wykonane sa z materialu posiadajacego niekorzystne warunki dla wystapienia luku elektrycznego, korzystnie wyzsze napie¬ cie luku elektrycznego w porównaniu z materialem wlasciwego kontaktu. Ponadto odstep pomiedzy cylindrycz¬ nymi sciankami kontaktów jest mniejszy, najwyzej równy odstepowi pomiedzy maksymalnie rozwartymi kontak¬ tami ukladu.Górna krawedz wewnetrznego kontaktu jest odgieta na zewnatrz ponad krawedz kontaktu zewnetrznego, a cylindryczna scianka kontaktu zewnetrznego posiada w obszarze szczeliny miedzykontaktowej wglebienie do osadzania sie materialu.W innym korzystnym rozwiazaniu ukladu wewnetrzny kontakt uksztaltowany jest w formie plytki, która otacza cylindryczna scianka w formie garnka.Korzystnym jest jesli cylindryczne scianki kontaktów wykonane sa z materialu ulatwiajacego kondensacje par metalu.Uklad kontaktów wedlug wynalazku charakteryzuje sie malym nadpalaniem styków. Poniewaz spodki katodowe sa równolegle a jednoczesnie luki elektryczne pozostaja w waskiej miedzyelektrodowej szczelinie, dzieki cisnieniu zwiekszonemu w czasie wyladowania w szczelinie. Znaczna czesc par materialu kontaktowego nie wydostaje sie w ogóle z miedzyelektrodowej szczeliny, a osadza sie na odpowiednim kontakcie elektrody, dzieki czemu moze byc wykorzystana przy dalszych przelaczeniach. Dzieki duzej powierzchni kontaktów pary metalu kontaktowego kondensuja szybciej, umozliwiajac zwiekszenie wytrzymalosci przelacznika. Niskim nakla¬ dem zwieksza sie zywotnosc kontaktów, a tym samym zywotnosc calego stycznika prózniowego.Przedmiot wynalazku jest blizej objasniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przed¬ stawia przekrój ukladu kontaktów, fig. 2 - wygiecie wewnetrznej scianki kontaktu, a fig. 3 i 4 przedstawiaja uksztaltowanie zewnetrznego kontaktu.Na elektrodach 1, 2 umieszczonych w pojemniku prózniowym umocowane sa kontakt staly 3 i kontakt ruchomy 4. Kontakty 3, 4 uksztaltowane sa w formie garnków zachodzacych swoimi cylindrycznymi sciankami 5, 6 na siebie. Denka kontaktów (3, 4) w formie garnków wykonane sa z wlasciwego materialu kontaktowego,118529 3 korzystnie stosuje sie miedz lub stop molibden-miedz. Scianki 5, 6, wykonane sa z tanszego materialu posiadaja¬ cego niekorzystne warunki dla wystapienia luku elektrycznego, korzystnie stosuje sie zelazo, stop zelazonikiel.Korzystnym jest, jesli cylindryczne scianki 5, 6 wykonane sa z materialu ulatwiajacego kondensacje par metali stanowiacego material kontaktowy. Cylindryczne scianki 5, 6 osadzone sa na plytkowych denkach w najprostszy sposób, z wykorzystaniem zjawiska kurczenia sie materialu, w malym od siebie odstepie 7, który jest mniejszy, najwyzej równy maksymalnemu odstepowi otwartych kontaktów. Odleglosc ta wynosi korzystnie 1 do 3 mm.Dalsze zmniejszenie strat materialu z miedzyelektrodowej szczeliny 8 osiaga sie wtedy, gdy górna krawedz cylindrycznej scianki 6 wewnetrznego kontaktu 4 wygieta jest poza krawedz cylindrycznej scianki 5 kontaktu zewnetrznego 3 jak to przedstawiono na fig. 2, lub gdy cylindryczna scianka 5 zewnetrznego kontaktu 3 posiada wglebienie 9 w obszarze miedzykontaktowej szczeliny 8 jak to przedstawiono na fig. 3. Wewnetrzny kontakt 4 jest korzystnie wykonany w formie plytki, a cylindryczna scianka 5 otacza zewnetrzny kontakt 3 wykonany w,formie plytki, tworzac szczeline 10, jak to przedstawiono na fig. 4.Poniewaz spodki katodowe sa równolegle, a jednoczesnie luki elektryczne pozostaja w waskiej miedzyelek- trodowej szczelinie 8, dzieki cisnieniu zwiekszonemu w czasie wyladowania w szczelinie, nadpalanie sie styków nie jest duze. Znaczna czesc par materialu kontaktowego nie wydostaje sie w ogóle z mie dzyelektrodowej szczeliny 8 osadzajac sie na odpowiednim kontakcie 3, 4 elektrod 1, 2, a tym samym moze byc wykorzystana przy nastepnych przylaczeniach. Dzieki duzej powierzchni kontaktów 3, 4 pary materialu kontaktowego kon- densuja szybciej, umozliwiajac zwiekszenie wytrzymalosci przelacznika.Zastrzezenia patentowe 1. Uklad kontaktów do niskonapieciowego stycznika prózniowego, o pradzie znamionowym do 630 A, które to dwa kontakty uksztaltowane sa w formie garnków wnikajacych w siebie, znamienny tym, ze denka garnków wykonane sa z wlasciwego materialu kontaktowego, a cylindryczne scianki (5, 6) wykonane sa z materialu posiadajacego niekorzystne warunki dla wystapienia luku elektrycznego, korzystnie o wyzszym na¬ pieciu luku elektrycznego w porównaniu z materialem wlasciwego kontaktu a ponadto odstep (7) pomiedzy cylindrycznymi sciankami (5, 6) kontaktów (3, 4)jest mniejszy, najwyzej równy odstepowi pomiedzy maksymal¬ nie rozwartymi kontaktami (3, 4). 2. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze górna krawedz wewnetrznego kontaktu (4) jest odgieta na zewnatrz. 3. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze cylindryczna scianka (5) zewnetrznego kontaktu (3) posiada wglebienie (9) w obszarze szczeliny miedzykontaktowej (8). 4. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze wewnetrzny kontakt (4) uksztaltowany jest w for¬ mie plytki i otoczony jest przez scianke cylindryczna (5). 5. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze cylindryczne scianki (5, 6) kontaktów (3, 4) wykonane sa z materialu ulatwiajacego kondensacje par metalu.118 529 FigA Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 120 egz.Cena 100 zl PL PL