Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie steru¬ jace z zespolami transformatorowymi dla ukladu odchylania, zwlaszcza do sterowania kineskopem telewizyjnym.Znany jest z opisu patentowego nr 4 048 544 St.Zjedn. Am. synchronicznie przelaczany uklad od¬ chylania pola, w którym energia zasilajaca uklad odchylania pola uzyskiwana jest z ukladu odchy¬ lania linii za posrednictwem przelaczanych re¬ aktancji. Przelaczane reaktancje sa sprzezone z ge¬ neratorem odchylania linii za pomoca transforma¬ tora, które uzwojenie pierwotne dolaczone jest do generatora odchylania linii, a co najmniej jedno uzwojenie wtórne dolaczone jest do przelaczanych reaktancji. Transformator ten zawiera dodatkowe uzwojenie wtórne w postaci wysokonapieciowego uzwojenia, z którego na drodze prostowania uzy¬ skuje sie napiecie zasilajace kineskop.Za pomoca kineskopu w odbiorniku telewizyj¬ nym zobrazowana zostaje informacja wizyjna i wówczas zmiany pradu wiazki wymuszaja zmia¬ ny obciazenia uzwojenia wtórnego, z którego po¬ bierane jest napiecie zasilajace lampe. Zmiany te powoduja z kolei zmiany strumienia magnetycz¬ nego w rdzeniu transformatora, zalezne od pradu wiazki elektronów w kineskopie. Te zmiany stru¬ mienia magnetycznego w transformatorze, uzalez¬ nione od zawartosci wizyjnej informacji zobrazo¬ wanej za pomoca kineskopu, zmieniaja z kolei przyrostowa indukcyjnosc wzajemna transforma- 20 25 30 tora, w wyniku nieliniowej zaleznosci miedzy sila magnesujaca i strumieniem w rdzeniu. Moze to doprowadzic do niepozadanych zmian w transmi-' towaniu energii miedzy generatorem sygnalu od¬ chylania linii i generatorem sygnalu odchylania pola, z wynikajaca stad niezupelna liniowoscia wy¬ bierania pola.Urzadzenie wedlug wynalazku zawiera drugi ze¬ spól transformatorowy, niezalezny od pierwszego zespolu transformatorowego i posiadajacy uzwo¬ jenia pierwotne polaczone równolegle z uzwoje¬ niem pierwotnym pierwszego zespolu transforma¬ torowego i posiadajacy uzwojenia wtórne dla kie¬ rowania energii sygnalu sterujacego odchylaniem linii do ukladu odchylania pola.Drugi zespól transformatorowy doprowadza ener¬ gie sygnalu sterujacego odchylaniem linii do ki¬ neskopu poprzez element pojemnosciowy.Drugi zespól transformatorowy wchodzi w re¬ zonans z elementem pojemnosciowym dla czesto¬ tliwosci mniejszej niz czestotliwosc odchylania li¬ nii.Indukcyjnosc szeregowa uzwojenia wtórnego wchodzi w rezonans z elementem pojemnosciowym dla czestotliwosci rezonansowej, która jest korzy¬ stnie mniejsza niz czestotliwosc odchylania linii.Reaktancja resztkowa drugiego zespolu tran¬ sformatowego, polaczona szeregowo z uzwojeniem wtórnym, stanowi co najmniej czesc calkowitej reaktancji i polaczonej szeregowo z uzwojeniem 115 690115 690 wtórnym, wchodzacej w rezonans z elementem pojemnosciowym.Uzwojenie wtórne jest korzystnie polaczone z elementem pojemnosciowym poprzez pierwszy obwód zawierajacy pierwszy element przelaczaja¬ cy ^uruchamiany z czestotliwoscia odchylania linii.Zaleta urzadzenia sterujacego wedlug wynalaz¬ ku jest to ze energia jest przenoszona poprzez zespól sterujacy bez znieksztalcen wynikajacych ze zmian obciazenia.Wykorzystanie indukcyjnosci resztkowej drugie¬ go zespolu transformatorowego do utworzenia z etómentem pojemnosciowym obwodu rezonanso¬ wego o czestotliwosci rezonansowej mniejszej od czestotliwosci odchylania iinii ma równiez te za¬ lete, ze eliminuje potrzebe stosowania dwóch od¬ rebnych dlawików dla zrealizowania obwodów re¬ zonansowych. Rdzenie transformatorów w drugim zespole transformatorowym moga byc rdzeniami o parametrach odpowiednich dla uzyskania indu¬ kcyjnosci zapewniajacej zadana czestotliwosc re¬ zonansowa. s W porównaniu ze znanym urzadzeniem uzyskuje sie równiez pewne zmniejszenie kosztów, ponie¬ waz uzwojenia wyjsciowego transformatora w u- kladzde odchylania linii kosztuja wiecej niz uzwo¬ jenia zwyklych transformatorów. Tak wiec koszt np. dwóch oddzielnych transformatorów w drugim zespole transformatorowym bedzie mniejszy niz koszt dwóch wtórnych uzwojen wyjsciowego tran¬ sformatora w ukladzie odchylania linii plus koszt dwóch dlawików o drndukcyjmosci równowaznej, resztkowej indukcyjnosci wtórnych uzwojen dru¬ giego zespolu transformatorowego.Dodatkowa zaleta jest to, ze rozproszone pola magnetyczne drugiego zespolu transformatorowe¬ go sa mniejsze niz pola wzbudzane przez dlawiki w znanych rezonansowych obwodach ladowania.Dzieje sie tak dlatego, ze szczelina powietrzna rdzenia transformatorowego moze byc mniejsza od szczeliny powietrznej rdzenia dlawika zapew¬ niajacego porównywalna indukcyjnosc, poniewaz calkowity strumien magnetyczny jest mniejszy w transformatorze niz w dlawiku.i Rozproszone pole magnetyczne transfomatora z. mala szczelina powietrzna w mniejszym stopniu zaklóca prace innych obwodów reagujacych na ten rodzaj roz¬ proszonej energii pola magnetycznego.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony przy¬ kladem wykonania na rysunku, na którym jest przedstawiony schemat blokowo—ideowy- urzadze¬ nia sterujacego z zespolami transformatorowymi dla ukladu odchylania.Impuls 5 synchronizacji linii z separatora syg¬ nalu synchronizacji (nie pokazanego) sa doprowa¬ dzane na zacisk wejsciowy 6 generatora 7 odchy¬ lania linii. Generator 7 odchylania linii moze miec dowolna konstrukcje nadajaca sie do dopro¬ wadzania pradu odchylania do uzwojenia 11 od¬ chylania linii, zamocowanego w poblizu kineskopu 10, jak równiez do dostarczania impulsów o cze¬ stotliwosci odchylania linii dla róznych zastoso¬ wan w odbiorniku telewizyjnym. Uzwojenie pier¬ wotnev8a transformatora 8 w ukladzie odchylania linii pobiera energie z generatora 7. Generator napiecia zasilajacego zawiera uzwojenie wtórne 8b transformatora 8 i zespól 9 Wzmacniacza i pro¬ stownika wysokiego napiecia. Uzwojenie wtórne 8b dostarcza do zespolu 9 impulsy powrotne. Ge- 5 nera/tor napiecia zasilajacego dostarcza wysokie na¬ piecie stale do zacisku zasilania kineskopu 10.Drugi transformator 26 i trzeci transformator 27 maja uzwojenia pierwotne 26a i 27a, z których kazde polaczone jest równolegle z uzwojeniem 10 pierwotnym 8a transformatora 8. Uzwojenia wtór¬ ne 26b i 27b transfomatorów 26 i 27 maja pola¬ czone ze soba koncówki o przeciwnych fazach.Koncówka uzwojenia wtórnego 26b przeciwlegla do wezla wspólnego z uzwojeniem wtórnym 27b 15 jest dolaczona do katody tyrystora 13. Anoda ty¬ rystora 13 dolaczona jest do ziemi. Koncówka u- zwojenia wtórnego 27b przeciwlegla do wezla wspólnego z uzwojeniem wtórnym 26b jest dola¬ czona do ziemi. Wspólny wezel wtórny uzwojen 20 26b i 27b jest dolaczony do ziemi poprzez konden- ' sator 15, jak równiez poprzez uzwojenie 18 odchy¬ lania pola i próbkujacy prad rezystor 19 sprzeze¬ nia zwrotnego. Dolaczenie obydwu konców uzwo¬ jenia 18 odchylania pola do generatora 20 pilo- 25 ksztaltnego sygnalu odchylania pola zapewnia, sprzezenie zwrotne umozliwiajace sterowanie ge¬ neracja pradu odchylania pola.Impulsy synchronizujace 21 o czestotliwosci od¬ chylania pola, równiez uzyskiwane z separatora 30 sygnalu synchronizacji, podawane sa na wejscio¬ wa koncówke 22 generatora 20 piloksztaltnego sygnalu odchylania pola prowadzenia synchroni¬ zacji jego pracy.Sygnaly wyjsciowe uzyskiwane z generatora 20 36 piloksztaltnego sygnalu odchylania pola sa dostar¬ czane do modulatora 23. Zródlo 12 roboczego na¬ piecia stalego jest dolaczone do- generatora 7 od¬ chylania linii do generatora 20 piloksztaltnego sy¬ gnalu odchylania pola i do modulatora 23 oraz 4o dostarcza do nich pradu zasilajacego.Impulsy o czestotliwosci linii, uzyskiwane z uz¬ wojenia wtórnego 8c transfomatora 8 w ukladzie odchylania linii równiez podawane sa do modula¬ tora 23 dla synchronizacjii sygnaly wyjsciowe uzy- 45 skiwane z modulatora 23 podawane sa poprzez koncówke 24 na elektrode bramki tyrystora 13 i poprzez koncówke wyjsciowa 25 na elektrode bramki tyrystora 17.Podczas pracy w róznych punktach synchroni- 50 cznie pirzelaczanego ukladu odchylania pola po¬ jawiaja sie przebiegi napieciowe 28, 30, 31 i 32.Pojawienie sie tych przebiegów napieciowych wy¬ musza w uzwojeniu odchylajacym 18 w przybli¬ zeniu piloksztaltny przebieg pradowy 29. Przebiegi os napieciowe 30 sa obrazem impulsów powrotnych o czestotliwosci odchylania linii takich, jakie uzy¬ skuje sie w uzwojeniu 8c transformatora 8 i jakie pojawiaja sie w uzwojeniach wtórnych 26b i 27b.Impulsy 31 uzyskiwane z modulatora 23 podawane w sa poprzez zacislk 24 na elefctrode bramki tyrysto¬ ra 13 dla wprowadzania go w stan przewodzenia Impulsy 32 sa podawane poprzez zacisk 25 na elektrode bramki tyrystora 17 dla wprowadzania go w stan przewodzenia. es Mozna zauwazyc, ze modulator 23 wytwarza115 690 impulsy wyjsciowe 31 i 32, których przednie zbo¬ cza ulegaja przesunieciu w czasie wzgledem prze¬ dnich zboczy impulsów powrotnych 30. Przednie zbocza impulsów 31 sa stopniowo opózniane wzgledem przednich zboczy impulsów powrotnych 30 od poczatku az do pewnego czasu od srodko¬ wej chwili okresu wybierania pola. Impulsy 31 zanikaja po pewnym czasie od srodkowej chwili okresu wybierania pola. Przednie zbocza impul¬ sów 32 w sposób ciagly wyprzedzaja przednie zbo¬ cza impulsów powrotnych 30 od pewnego czasu przed chwila srodkowa az do konca okresu wy¬ bierania pola.Impulsy 31 i 32 sterujace tyrystorami pokaza¬ ne sa na rysunku jako impulsy o podobnej sze¬ rokosci, których przednie i tylne zbocza sa pod¬ czas przedzialu wybierania pola przesuwane w czasie wzgledem przednich 'zboczy impulsów powrotnych odchylania linii. Taki ciag impulsów moze byc generowany przez dowolny, odpowiedni modulator polozenia impulsów. Tyrystory pelnia funkcje przelaczników i przednie zbocza impulsów bramkujacych 31 i 32 wymuszaja wprowadzanie ich w stan przewodzenia. Wylaczenie tyrystorów jest wymuszane jedynie przez odpowiednia war¬ tosc pradu przewodzenia, a nie przez impulsy bramkujace.Przednie zbocza impulsów 31 pojawiajace sie podczas pierwszej czesci przedzielu wybierania pola wprowadzaja tyrystor 13 w stan przewodze¬ nia. Kazdy z impulsów powrotnych 30 pojawiaja¬ cych sie na uzwojeniu 26b stwarza sytuacje rów¬ noznaczna z dolaczeniem do tego uzwojenia zródla napieciowego tak, ze dodatni zacisk zródla dola¬ czony jest do dolnego zacisku uzwojenia, co pro¬ wadzi do uzyskania przeplywu pradu od dolnego zacisku uzwojenia 26b poprzez kondensator 15 do ziemi i poprzez tyrystor 13, od anody do katody, do drugiego zacisku transformatorowego uzwoje¬ nia 26b. Prowadzi to do ladowania kondensatora 15 dodatnio wzgledem ziemi. Tyrystor 13 zaczyna przewodzic, gdy jego elektroda bramki jest spo¬ laryzowana w kierunku przewodzenia przez im¬ puls 31 i kontynuuje przewodzenie tak dlugo; jak dlugo przez jego obwód anoda—katoda plynie prad przewodzenia.Indukcyjnosc resztkowa transformatora 26, wy¬ stepujaca szeregowo z uzwojeniem 26b tworzy z kondensatorem 15 szeregowy obwód rezonanso¬ wy, w którym laduje sie kondensator 15. Szyb¬ kosc narastania i opadania pradu w uzwojeniu 26b okreslona jest czestotliwoscia rezonansowa kondensatom 15 i lindukcyjnosoi resztkowej tran¬ sformatora 26, pojawiajacej sie szeregowo z uz¬ wojeniem 26b. Czestotliwosc rezonansowa szere¬ gowego obwodu rezonansowego, zawierajacego kon¬ densator 15 i indukcyjnosc resztkowa zwiazana z uzwojeniem 26b jest dobierana tak, by byla mniejsza od czestotliwosci odchylania linii.Po zakonczeniu kazdego powrotnego impulsu odchylania linii uzwojenie 26b przestaje byc zró¬ dlem napiecia wybierania o przeciwnej polaryza¬ cji, a wobec tego zmniejsza sie prad ladowania w obwodzie obejmujacym uzwojenie 26b, tyrystor 13 i kondensator 15. Tyrystor 13 wylacza sie, gdy prad ladowania spada do zera. W tym czasie na¬ piecia na kondensatorze 15 osiaga chwilowe ma¬ ksimum, co przedstawia jeden z zabków, takich jak 28a, przebieg napieciowego 28. Dla czestotli- 6 wosci odchylania linii indukcyjnosc uzwojenia 18 odchylania pola, równolegla do kondensatora 15 jest tak duza, ze ma niewielki wplyw na wyzej, opisane, rezonansowe ladowanie kondensatora 15.Prad odchylania uzyskiwany jest przez rozlado- io wanie kondensatora 15 poprzez uzwojenie 18, któ¬ re calkuje napiecie o czestotliwosci odchylania linii, wystepujace na- kondensatorze 15 do zasa¬ dniczo piloksztaltnego przebiegu pradowego 29 o czestotliwosci odchylania pola. Dzieki temu, ze 15 indukcyjnosc uzwojenia 18 ma duza wartosc, prad rozladowania nie moze powtarzac w przyblizeniu trójkatnego ksztaltu napiecia o czestotliwosci linii, wystepujacego na kondensatorze 15. Wobec - tego prad plynacy przez uzwojenie 18 odpowiada usre- 20 dnionemu napieciu na kondensatorze 15. Uzwoje¬ nie 18 pelni wiec funkcje obwodu odprowadza¬ jacego staly prad rozladowania z kondensatora 15. Czestotliwosc rezonansu równoleglego konden¬ satora 15 i uzwojenia 18 odchylania pola okresla 25 dlugosc przedzialu powrotnego wybierania pola.W czasie trwania przedzialu odchylania pola modulator 23 wytwarza impulsy 31 dla tyrystora 13, które maja przednie zbocza coraz bardziej opóznione w czasie wzgledem przednich zboczy 30 impulsów powrotnych 30 odchylania linii. Tak wiec przedzial, w którym tyrystor 13 przewodzi, rozpoczyna sie coraz pózniej w porównaniu z mo¬ mentem poczatkowym impulsu powrotnego 30 od¬ chylania linii. Prowadzi to do zmniejszenia pradu 3S ladowania plynacego przez indukcyjnosc resztko¬ wa zwiazana z uzwojeniem 26B i zmniejszenia napiecia na kondensatorze 15.Prad plynacy przez uzwojenie odchylajace 18 równiez zmniejsza sie. Prad odchylania w uzwo- 40 niu 18 przechodzi przez zero w srodkowym punk¬ cie okresu wybierania pola. Zanim to nastapi mo¬ dulator 23 rozpoczyna wytwarzanie impulsów 32 dla wprowadzenia tyrystora 17 w stan przewodze¬ nia. Impulsy te wprowadzaja tyrystor 17 w stan 45 przewodzenia wlasciwie w podobny sposób, jak dzieje sie to w przypadku tyrystora 13. Tyrystor 17 przewodzi w kierunku od anody .poprzez ka¬ tode do ziemi i do góry poprzez kondensator 15 i uzwojenie 27b do górnego zacisku uzwojenia 27b, 50 na którym pojawia sie impuls powrotny o polary¬ zacji ujemnej wzgledem zacisku dolnego tego uz¬ wojenia.Przewodzenie tyrystora 17 prowadzi wiec do ladowania kondensatora 15 z taka polaryzacja, as aby ustalic ujemny ladunek na kondensatorze 15 wzgledem ziemi. Poniewaz tyrystor 17 przewodzi przez czas dluzszy niz tyrystor 13, co zapewnione jest odpowiednimi impulsami bramkujacymi 31 i 32 poza srodkowa chwila przedzialu wybierania 60 pola, wypadkowe napiecie na kondensatorze 15 staje sie coraz bardziej ujemne.W okresie, gdy obydwa tyrystory 13 i 17 prze¬ wodza, kondensator 15 ladowany jest jedynie pra¬ dem równym róznicy pradów w uzwojeniach 26b « i 27b. Pozostala czesc obu pradów plynie w obwo-7 115 690 8 dzie obejmujacym tyrystory 13 i 17 i uzwojenia 26b i 27b do ziemi.W urzadzeniu przedstawionym na rysunku energia podawana jest z generatora odchylania linii do uzwojenia odchylania pola za posred¬ nictwem transformatorów 26 i 27, które sa nie¬ zalezne od transformatora 8. Wobec tego zmiany gestosci strumienia w rdzeniu transformatora 8, wynikajace ze zmian obciazenia zespolu 9 zasila¬ nia kineskopu, spowodowanych zmianami pradu wiazki w kineskopie, zgodnymi z sygnalem wi¬ zyjnym, nie oddzialywuja na rdzenie transforma¬ torów 26 i 27. Przenoszenie energii odchylania linii miedzy generatorem odchylania linii i uzwo¬ jeniem odchylania pola jest wobec tego uniezalez¬ nione od zmian uwarunkowanych wyswietlonym programem.Dla specjalistów oczywista jest mozliwosc wy¬ korzystania innych konfiguracjii ukladu polaczen wedlug wynalazku, np. transformatory 26 i 27 moga byc nawiniete na tym samym rdzeniu z za¬ opatrzonym w odczepy uzwojeniu wtórnym, pel¬ niacym funkcje przedstawionych na rysunku uz¬ wojen 26b i 27b. Ponadto, jezeli wykorzysta sie wiele uzwojen pierwotnych, takich jak uzwojenia pierwotne 26a i 27a, uzwojenia te moga zostac dolaczone do wyjscia generatora przebiegu odchy¬ lania linii szeregowo zamiast równolegle.W opisanym przykladzie wykonania niezaleznie zmieniajacym sie obciazeniem byl zmienny prad wiazki w kineskopie, a napiecie zasilajace kines¬ kop dostarczane bylo z prostownika i uzwojenia wysokiego napiecia. Jasne jest jednak, ze nieza¬ leznie zmieniajacym sie obciazeniem moze byc np. wzmacniacz akustyczny zasilany niskim napieciem stalym z uzwojenia niskonapieciowego, prostowni¬ ka i filtru.Zastrzezenia patentowe 1. Urzadzenie sterujace z zespolami transforma¬ torowymi dla ukladu odchylania, zwlaszcza do sterowania kineskopem telewizyjnym, zawierajace uklad odchylania linii do wytwarzania powtarzal¬ nego sygnalu sterujacego odchylaniem- linii i ze¬ spól transformatorowy, który ma uzwojenie pier¬ wotne dolaczone do ukladu odchylania linii, dla sterowania niezaleznie zmieniajacym* sie obciaze¬ niem przez uklad odchylania pola dolaczony do ukladu odchylania linii dla doprowadzania stop¬ niowo malejacych porcji energii sygnalu steruja- jacego odchylaniem linii podczas pierwszego prze¬ dzialu okresu odchylania pola i stopniowo rosna¬ cych porcji energii sygnalu sterujacego odchyla¬ niem linii podczas drugiego przedzialu okresu od¬ chylania pola, znamienne tym, ze zawiera drugi zespól transformatorowy (26, 27), niezalezny od pierwszego zespolu transformatorowego (8), po¬ siadajacy uzwojenia pierwotne (26a, 27a) polaczo¬ ne równolegle z uzwojeniem pierwotnym (8a) pierwszego zespolu transformatorowego (8) i po¬ siadajacy uzwojenia wtórne (26b, 27b) dla kiero¬ wania energii sygnalu sterujacego odchylaniem linii do ukladu odchylania pola. 2. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze drugi zespól transformatorowy (26, 27) dopro¬ wadza energie sygnalu sterujacego odchylaniem linii do kineskopu (10) poprzez element pojemno¬ sciowy (15). 3. Urzadzenie wedlug zastrz. 2, znamienne tym, ze drugi zespól transformatorowy (26, 27) wchodzi w rezonans z elementem pojemnosciowym (15) dla czestotliwosci mniejszej niz czestotliwosc odchyla¬ nia linii. 4. Urzadzenie wedlug zastrz. 2, znamienne tym, ze indukcyjnosc szeregowa uzwojenia wtórnego (26b, 27b) wchodzi w rezonans z elementem po¬ jemnosciowym (15) dla czestotliwosci rezonanso¬ wej. 5. Urzadzenie wedlug zastrz. 3 albo 4, znamien¬ ne tym, ze reaktancja resztkowa drugiego zespolu transformatorowego (26, 27), polaczona szeregowo z uzwojeniem wtórnym stanowi co najmniej czesc calkowitej reaktancji polaczonej szeregowo z uz¬ wojeniem wtórnym, wchodzacej w rezonans z ele¬ mentem pojemnosciowym (15). 6. Urzadzenie wedlug zastrz. 4, znamienne tym, ze uzwojenie wtórne (26b, 27b) jest polaczone z elementem pojemnosciowym (15) poprzez pierw¬ szy obwód zawierajacy pierwszy element przela¬ czajacy (13, 17) uruchamiany z czestotliwoscia od¬ chylania linii. 10 15 20 jo 30 40 45115 690 Ih rl8 DC TL lfc8° * ^/LfyiAAAJLf^1 PL