Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowej pochodnej trójmetylocyklopentenu, o wzorze przedstawionym na rysunku, znajdujacej zastosowanie jako skladnik kompozycji perfumeryjnych.Istota wynalazku polega na tym, ze surowiec w postaci 2^,3-trójmetylocyklopenten-3-yloacetonitrylu poddaje sie reakcji Grignarda z halogenkami allilomagnezowymi, a nastepnie izomeryzacji wobec katalizatorów zasadowych, korzystnie trzeciorzedowych amin alifatycznych, w srodowisku alkoholi pierwszorzedowych, albo reakcji Grignarda z halogenkami 1-propenylomagnezowymi. Ketony otrzymane w wyniku powyzszych reakcji redukuje sie do alkoholu allilowego. Nastepnie alkohol allilowy poddaje sie reakcji Claisena z ortooctanem alkilowym, otrzymujac ester alkilowy. Ester ten poddaje sie selektywnej redukcji grupy estrowej, korzystnie metoda Bouveault-Blanca, a uzyskany alkohol utlenia sie znanymi sposobami do aldehydu.Zwiazek chemiczny, wytworzony sposobem wedlug wynalazku, zarówno w postaci racemicznej, jak i optycznie czynnej, ma trwaly, owocowy zapach, rnuta malinowa. Surowiec stosowany do wytwarzania tego zwiazku jest otrzymywany z duza wydajnoscia z kamfory.Przedmiot wynalazku jest objasniony w przykladach wytwarzania nowej pochodnej trójmetylocyklopen¬ tenu (E)-3-metylo-6-(2,2,3-trójmetylocyklopentenu-3-ylo)heksen4-alu-l, o wzorze przedstawionym na rysunku.P r z y k l a d I. Do roztworu bromku allilomagnezowego, otrzymanego z 24,3 g (1 mol) magnezu i 121 (1 mol) bromku allilu w 1000 ml eteru etylowego, dodaje sie powoli, w temperaturze 20°C, 59,7 g (0,40 mola) 2,2,3- trójmetylocyklopenten-3-yloacetonitrylu w 100 ml eteru i pozostawia na okres 24 godzin. Nastepnie mieszanine wlewa sie do 400 g lodu z 80 ml kwasu octowego, ekstrahuje produkt eterem, przemywa ekstrakty nasyconym wodoroweglanem sodowym i suszy bezwodnym siarczanem sodowym. Otrzymuje sie w ten sposóo 61,5 g mieszaniny izomerów, do której dodaje sie 4,5 ml trójetyloaminy bezwodnej i 600 ml bezwodnego metanolu, po czym calosc pozostawia sie w temperaturze 20°C na 24 godziny. Po oddestylowaniu metanolu, surowy produkt destyluje sie pod obnizonym cisnieniem, 55 g (0,288 mola) tak wytworzonego zwiazku rozpuszcza sie w 360 ml metanolu i w temperaturze 0°C dodaje sie roztwór 5,45 g (0,144 mola) borowodorku sodowego w 30 ml metanolu. Calosc miesza sie przez 4 godziny w temperaturze 20°C, rozciencza woda i ekstrahuje produkt eterem2- 112 076 naftowym. Surowy produkt destyluje sie pod obnizonym cisnieniem, a nastepnie poddaje sie frakcyjnej destylacji prózniowej. 38,9 g (0,20 mola) otrzymanego zwiazku miesza sie z 250 ml (1,40 mola) ortooctanu etylu il.g kwasu propionowego i ogrzewa w lomp^n turze 138°C przez godzine, oddestylowujac alkohol etylowy tworzacy sie w reakcji. Nastepnie' oddestylowuje sie, pod zmniejszonym cisnieniem nieprzereagowany ortooctan etylu, a surowy produkt destyluje sie pod zmniejszonym cisnieniem. 26,4 g tak wytworzonego estru miesza sie z 15 g (0,25 mola) izopropanolu i calosc wkrapla sie, energicznie mieszajac, do zawiesiny 10,4 g (0,45 mola) rozdrobnionego sodu w 100 ml ksylenu. Wkraplanie prowadzi sie z szybkoscia zapewniajaca intensywne wrzenie mieszaniny reakcyjnej.Nastepnie rozklada sie nie zuzyty sód msetanolem i dodaje powoli 100 ml wody. Po oddzieleniu warstwy organicznej, warstwe wodna ekstrahuje sie starannie eterem . Polaczone ekstrakty suszy sie siarczanem sodowym, oddestylowuje rozpuszczalnik, a pozostalosc destyluje pod obnizonym cisnieniem przez krótka Kolumne. 11,1 g (0,05 mola) tak otrzymanego zwiazku dodaje sie do zawiesiny 16 g (0,075 mola) chlorochromia- nu pirydyniowego w 200 ml chlorku metylenu z dodatkiem 1,23 g (0,015 mola) bezwodnego octanu sodowego.Calosc miesza sie w temperaturze 20°C przez godzine. Nastepnie odparowuje sie chlorek metylenu, pozostalosc .luguje eterem, a roztwór eterowy saczy przez Florisil. Surowy produkt destyluje sie pod obnizonym cisnieniem, otrzymujac 7,5 g czystego (E3-metylo-6-(2^,3-trójmetylocyklopenten-3-ylo)heksen-4-alu-l.Przyklad II. Do roztworu bromku l-propenylomagi#zowego, otrzymanego z 29,2 g (1,20 mola) magnezu i 145 g (1,20 mola) 1-bromopropenu-l w 1200 ml czterohydrofuranu, dodaje sie powoli, w temperatu¬ rze 20°C, 71,6 g (0,48 mola) 2,2,3-trójmetylocyklopenten-3- yloacetonitrylu w 240 ml eteru i pozostawia w temperaturze 20°C na 24 godziny. Nastepnie mieszanine wlewa sie do 480 g lodu z 96 ml kwasu octowego, ekstrahuje produkt eterem, przemywa ekstrakty nasyconym wodoroweglanem sodowym i suszy bezwodnym siarczanem sodowym. Surowy produkt destyluje sie przez krótka kolumne a 55,4 g (0,288 mola) otrzymanego zwiazku rozpuszcza sie w 360 ml metanolu. Do tego roztworu dodaje sie, w temperaturze 20°C roztwór 5,45 g (0,144 mola) bromowodorku sodowego w 30 ml metanolu. Calosc miesza sie przez 4 godziny, w temperaturze 20°C, rozciencza woda i ekstrahuje produkt eterem naftowym. Surowy produkt destyluje sie pod obnizonym cisnieniem, a nastepnie poddaje frakcyjnej destylacji prózniowej 38,9 g (0,20 mola) tak wytworzonego produktu miesza sie z 250 ml (1,40 mola) ortooctanu etylu i 1 g kwasu propionowego. Calosc ogrzewa sie w temperaturze 138°C przez godzine oddestylowujac alkohol etylowy tworzacy sie w reakcji. Nastepnie oddestylowuje sie pod zmniejszonym cisnieniem nieprzereagowany ortooctan etylu, a surowy produkt destyluje pod zmniejszonym cisnieniem, 26,4 g (0,10 mola) tego estru miesza sie z 15 g (0,25 mola) izopropanolu i calosc wkrapla sie energicznie mieszajac do zawiesiny 10,4 g (0,45 mola) rozdrobnionego sodu w 100 ml ksylenu. Wkraplanie prowadzi sie z szybkoscia zapewniajaca intensywne wrzenie mieszaniny reakcyjnej. Nastepnie rozklada sie nie zuzyty sód metanolem i dodaje powoli 100 ml wody. Po oddzieleniu warstwy organicznej, warstwe wodna ekstrahuje sie starannie eterem. Polaczone ekstrakty suszy sie siarczanem sodowym, oddestylowuje rozpuszczal¬ nik, a pozostalosc destyluje pod obnizonym cisnieniem przez krótka kolumne. 11,1 g (0,05 mola) tak otrzymanego produktu dodaje sie do zawiesiny 16,0 g (0,075 mola) chlorochromianu pirydyniowego w 200 ml chlorku metylenu z dodatkiem 1,23 g (0,015) mola bezwodnego octanu sodowego. Calosc miesza sie w temperaturze 20°C przez godzine. Nastepnie odparowuje sie chlorek metylenu, pozostalosc luguje eterem, a roztwór eterowy saczy przez Florisil. Surowy produkt destyluje sie pod obnizonym cisnieniem otrzymujac 7,5 g czystego (E)-3-metylo-6-(2,^,3-trójmetylocyklopenten-3-ylo)heksan4-alu-l.Wlasnosci, wytworzonego w powyzszych przykladach wykonania, zwiazku chemicznego przedstawia ponizsza tabela.Temperatura lazni(°C/kPA) n^0 IR/cm-1) PMR (5HMDS,CC14) Uwagi 134/0,566 1,4730 3040s 1,02 2s,6H,(CH3)2C izomer E X- 10"1 2720m(CHO) 1,22 1730s(C=O) 1650w(C=C) 1,32 d/J=6Hz,3H,CH(CH3)(a)f)0+9,8o 1460s 1,87 szer.s,3H,CH3C=, (CH3OH, 1260s cykl. C5,71) 1015s* 917s(CH=CH)l,56 m,2H,CH2CHO mieszanina 800s(=CH) 5,38 s,lH,=CH,cykl. diastereo- izomerów 5,56 m,2H,CH=CH,(E)lR,3RilR 9,80 m.lH. CHO 3S112 076 3 Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania nowej pochodnej trójmetylocyklopentenu, o wzorze przedstawionym na rysunku, znamienny tym, ze 2,2,3-trójmetylocyklopenten-3- yloacetronitryl poddaje sie reakcji Grignarda z halo¬ genkiem allilomagnezowym, a otrzymana mieszanina izomerów izomeryzuje wobec katalizatorów zasadowych, zas wytworzony keton redukuje sie do alkoholu allilowego, po czym alkohol poddaje sie reakcji Claisena z ortooctanem alkilowym, nastepnie poddaje sie selektywnej redukcji grupy estrowej i utlenia do aldehydu znanymi sposobami. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze proces izomeryzacji prowadzi sie w srodowisku alkoholu pierwszorzedowego, stosujac jako katalizator trzeciorzedowa amine alifatyczna. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym,, ze redukcje grupy estrowej prowadzi sie metoda Bouveat8t-Blanca. 4. Sposób wytwarzania nowej pochodnej trójmetylocyklopentenu, o wzorze przedstawionym na rysunku, znamienny tym, ze 2,2,3-trójmetylocyklopenten-3-yloacetronitryl poddaje sie reakcji Grignarda z halo¬ genkiem 1-propenylomagnezowym, atak wytworzony keton redukuje sie do alkoholu allilowego, nastepnie alkohol poddaje sie reakcji Claisena z ortooctanem alkilowym, prowadzi sie selektywna redukcje grupy estrowej po czym tak otrzymany alkohol utlenia sie do aldehydu znanymi sposobami. 5. Sposób wedlug zastrz.4, znamienny tym, ze redukcje grupy estrowej prowadzi sie metoda Bouveault-Blanca.CHO (V^r PL