Przedmiotem wynalazku jest srodek stymulujacy wzrost roslin. Znane stymulatory wzrostu roslin dzialaja zwy¬ kle wybiórczo na jedna rosline lub typ roslin. Zwy¬ kle reguluja lub poprawiaja jedna z charakterys¬ tyk wzrostowych, np. przyrost suchej masy, przy- swajalnosc wody, przyrost powierzchni listowia itp. kosztem innych. Z publikacji o inhibitujacych lub stymulujacych wlasciwosciach naturalnych zwiazków organicznych (artykul Dietera Grossa w Phytochem. 14, 2105, 1975). Cathey i inni w Science. 153, 1382, 1966 oraz Stephens i inni w Journal of Agricultural Food Chemistry 15, 972, 1967 znane jest inhibitowanie wzrostu bocznych i koncowych paczków przez al¬ kohole tluszczowe zawierajace 9, 10 i 11 atomów wegla. Brasyny, grupa niezidentyfikowanych zwiaz¬ ków o strukturze glicerydowej, wykazuje zdolnosc wydluzenia roslin (Mitchell i inni, Nature, 225, 1970). Metoda pierwszego miedzywezla u owsa, opubliko¬ wana przez Vlitosa i innych, Nature 183, 462, 1959 i Croaby'ego i innych, Plant Growth Substances* Iowa State University Press, Ames, Iowa, 57, 1961, wykazano czynnosc przyspieszania wzrostu przez pierwszorzedowy alkohol dokazanol-1, wyizolowa¬ ny z Nicotiana Tobacum L. Czynnosc wykazaly rów¬ niez inne syntetyczne alkohole o 17—22 atomach wegla. Triakontanol-1 nie wykazal w tej próbie czynnosci. Dotychczas nie znane naturalnych lub syntetycz- nych stymulatorów wzrostu roslin, dzialajacych skutecznie na wieksza liczbe roslin uprawnych. Przedmiotem wynalazku jest srodek stymulujacy wzrost roslin dzialajacy na rózne gatunki roslin uprawnych w szerokim zakresie warunków. Srodek stymulujacy wzrost roslin wedlug wyna¬ lazku sklada sie z substancji czynnej i nosnika, przy czym jako skladni czynny zawiera czysty, syn¬ tetyczny lub oczyszczony, naturalny triakontanol-1, zwiazek o wzorze CH3(CH2)28 CH2OH. Srodek wedlug wynalazku w postaci preparatu cieklego zawiera triakontanol-1 w cieklym nosniku w stezeniu 0,001—10 mg litr, korzystnie 0,01—0,1 mg/litr, a w postaci preparatu stalego zawiera 1—10% wagowych triakontanolu-1 zmieszanego ze stalym nosnikiem. Srodek moze byc równiez przy¬ gotowany w postaci koncentratu do rozcienczania przed uzyciem. Wedlug dotychczas uzyskanych danych, triakon¬ tanol-1 jest unikalny w swych wlasciwosciach sty¬ mulowania wzrostu roslin. Jego najblizsze analogi, jak oktokozanol (CH3)CH2(26CHtOH), triakontan (CHj)CH2(2b-CH3) i kwas oktokozanowy (CH8)CHa(rtCOOH) nie wykazuja czynnosci. Triakontanol-1 wystepuje w przyrodzie i moze byc wyekstrahowany z lucerny w postaci krysta¬ licznej. Stwierdzono, ze wysiewanie lucerny np. w psze¬ nicy zwieksza wydajnosc uprawy, lecz dla uzys¬ kania pozadanego wzrostu wydajnosci konieczne 106 5713 106 571 4 jest stosowanie wysiewu lucerny w duzej ilosci. Triakontanol wyekstrahowany z lucerny i oczysz¬ czony lub pochodzenia syntetycznego, znacznie zwieksza wydajnosc uprawy przy stosowaniu w tak malej ilosci jak 1 g na hektar. Zwiazek jest sku¬ teczny w takich uprawach jak np. ryz, pszenica, ku¬ kurydza, pomiodory, fasola, jeczmien i podobne, zwiekszajac przyrost suchej masy, szybkosc wzros¬ tu, przyswajalnosc wody i skutecznosc jej wykorzy- • stania oraz synteze bialka. Kalusowe hodowle ko¬ mórkowe pomidora, tytoniu, ziemniaka, fasoli i je¬ czmienia równiez wykazuja znaczne przyspieszenie wzrostu po potraktowaniu triakontanolem-1. Srodek wedlug wynalazku jest stymulatorem wzjrostu.rosIi%TiaJa<£c^m sie do stosowania na wie¬ lu 'obszaracfi geograficznych i do nanoszenia róz- nyfni technikami na Hczne gatunki roslin, a przy tym skutesttiynT,w*granicznie malych ilosciach. Srodek stymulujacy ^wzrost roslin i materialu po- krewnego roslinom nanosi sie co najmniej jedno¬ krotnie w skutecznie dzialajacej ilosci na listowie, korzenie, lodygi, nasiona, kulture tkankowa, kalus lub inny material pokrewny roslinom, na glebe lub do otoczenia, w którym wzrastaja rosliny. Srodek stosuje sie w ilosci 0,25—1000 g na hektar, korzyst¬ nie w ilosci 1,0—100 g na hektar. Srodek wedlug wynalazku stymuluje wzrost ro¬ slin i przyrost suchej masy oraz synteze bialka w warunkach ciemnosci. Srodek mozna stosowac do takich upraw jak np. ryz z wcda do podlewania gleby lub z woda irygacyjna, przy czym uzyskuje sie znaczny przyrost listowia, suchej masy, przy- swajalnosci wody i syntezy bialka. Na zalaczonych rysunkach figury 1, 2, 3, 4, 5 i 6. przedstawiaja graficznie dane^ uzyskane odpowied¬ nio w przykladach XVI, XVII, XVIII i XXX. Na rysunkach tych T oznacza triakontanol-1, K ozna¬ cza kontre, a C oznacza oktakosanol. Fig. 1 dotyczy przyrostu suchej masy, fig. 2 przyrostu powierz¬ chni lisci, a fig. 3 przyswajalnosci wody. Fig.^ 4 i fig. 5 ilustruje postep hodowli w godzinach po za¬ biegu. Triakontanol-1, znany równiez jako alkanol mi- rycylowy, zwiazek o wzorze CH3(CH2)28CH2OH, jest dlugolancuchowym alkoholem alifatycznym o cie¬ zarze czasteczkowym 438,83, temperaturze topnienia 88°C i ciezarze wlasciwym 0,777. Triakontanol-1 (dalej nazywany triakontanolem) jest wzglednie nie¬ rozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w alkoholu, a bardzo dobrze w eterze i benzenie. W temperatu¬ rze pokojowej jest cialem krystalicznym. Na rosli¬ ny moze byc naniesiony po rozpuszczeniu w chlo¬ roformie, benzenie lub innym rozpuszczalniku or¬ ganicznym i zemulgowaniu woda. Rozpuszczalnosc triakontanolu w wodzie wynosi okolo 0,3 mg na litr. W pewnych przypadkach ilosc ta jest wystarczaja¬ ca i mozna stosowac bezposrednio roztwory wodne tego zwiazku. Jak dalej wyjasniono, triakontanol jest czynny w granicznie malych ilosciach. Emul¬ sje zawierajace odpowiednia jego ilosc latwo otrzy¬ muje sie stosujac organiczny rozpuszczalnik i czyn¬ nik emulgujacy, jak Tween 20. W niniejszym opisie termin „dyspersja wodna" oznacza rzeczywiste roztwory wodne, wodne emul¬ sje, zawiesiny i podobne preparaty triakontranolu, otrzymane z uzyciem czynników rozpraszajacych, emulgatorów itp. Triakontanol, korzystnie w postaci granicznie rozcienczonej emulsji wodnej, mozna na¬ nosic na poddawane zabiegowi rosliny jakimkol- } wiek sposobem. Przykladowo, krystaliczny triakontanol mozna dodawac do wody irygacyjnej lub w duzym roz¬ cienczeniu podlewac nim glebe. Stwierdzono, ze równie skuteczne jest opryskiwanie listowia zawie- , sina lub roztworem wodnym triakontanolu lub do¬ dawanie zwiazku do gleby przyleglej do korzeni rosliny. W laboratorium triakontanol mozna doda¬ wac do roztworu odzywczego lub impregnowac nim bibule umieszczona w poblizu rosliny. Zaimpreg- j nowana bibule w postaci tasmy mozna stosowac w uprawach polowych. Korzystnym sposobem stoso¬ wania moze byc dodawanie triakontanolu do stan¬ dardowych preparatów owadobójczych rozpylanych ^ z samolotu. , Preparat triakontanolu mozna nanosic w zabiegu jednokrotnym lub powtarzanym, w róznym okre¬ sie wegetacji, z tym, ze szczególnie skuteczne jest stosowanie go w okresie kielkowania. Powtarzane stosowanie w odstepach kilkugodzinnych lub kil¬ kudniowych moze zwiekszyc skutecznosc srodka, choc skutecznosc powtarzanych stosowan progre¬ sywnie maleje. Wodne dyspersje triakontanolu mo¬ zna umieszczac w glebie lacznie z nasionami lub w ich poblizu, w czasie wysiewu lub po wykonaniu tego zabiegu, wzglednie wprowadzac go do pasty¬ lek o spowolnionym wydzielaniu skladnika czynne¬ go lub podobnych, wysiewanych na glebe lub do gleby otaczajacej nasiona lub rosline. Jak wynika z powyzszego, triakontanol mozna , stosowac w jakikolwiek sposób, tworzac otoczenie wzrostowe traktowanej rosliny. Bardzo ograniczo¬ na rozpuszczalnosc krystalicznego triakontanolu w wodzie zapobiega stratom tego zwiazku przez wylu- gowywanie wilgocia z gleby lub splukanie desz¬ czem po opryskiwaniu listowia. Zbieznosc rozpusz¬ czalnosci z dawka skuteczna (0,3 mg na litr) za¬ pewnia wlasciwe dawkowanie przy dodawaniu do wody irygacyjnej lub podobnej. Stosowanie srodka wedlug wynalazku do stymu¬ lowania wzrostu roslin i materialu roslinopochod- nego polega na co najmniej jednokrotnym nanie¬ sieniu triakontanolu w dawce skutecznie reguluja¬ cej wzrost roslin na listowie, korzenie, lodygi, na¬ siona, tkanke kultury komórkowej, kalus lub inny material roslinopochodny lub glebe lub do otocze¬ nia, w której hodowana jest roslina lub material roslinopochodny. Skuteczna dawka triakontanolu jest niezwykle mala. Przykladowo, w przypadku sadzonek kuku¬ rydzy skuteczna jest dawka wielkosci 1 g na hek¬ tar, a skutecznosc maksymalna osiaga sie przy daw¬ ce rzedu 10 g na hektar, choc stosowac mozna rów¬ niez dawkowanie rzedu 100 g na hektar. Przy po¬ dlewaniu gleby, np: w przypadku sadzonek ryzu, skuteczna jest dawka tak znikoma, jak 0,001 mg na litr, z tym, ze reakcje optymalna uzyskuje sie przy dawce od okolo 0,01 do okolo 0,1 mg na litr. Triakantanol jest ogólnie skuteczny w regulowaniu wzrostu roslin uprawnych, jak zbozowe, np: jecz¬ mien, kukurydza, ryz i pszenica, rosliny straczkowe,5 106571 6 jak soja i warzywa, jak marchew, ogórki i pomi¬ dory. Triakontanol jest skuteczny w szerokim zakresie dawkowania, np: w ilosci 0,25—1000 g na hektar, z tym, ze dawka korzystna jest 1,0—100 g na he¬ ktar. Przy wprowadzaniu do gleby z woda jest skuteczny w stezeniu 0,01—1 mg na litr, a steze¬ niem korzystnym jest 0,01—0,1 mg na litr. Dzieki skutecznosci w malej dawce, mozna triakontanol rozprowadzac zmieszany z wodna zawiesina srodka owadobójczego lub nawet mieszac z nawozem sztu¬ cznym, jezeli stosowanie nawozu jest pozadane. Jedna ze znakomitych wlasciwosci triakontanolu jest gwaltowne zwiekszanie przyswajalnosci wody przez traktowana nim rosline. Wskazuje to, ze tria¬ kontanol moze oddzialywac na parowanie, choc prawdopodobnie nie bezposrednio. Wzrost suchej masy u kilku gatunków roslin przy lacznym trak¬ towaniu listowia i korzeni granicznie malymi daw¬ ka triakontanolu (rzedu 0,45 mikrograma na jedna rosline ryzu) wskazuje, ze triakontanol moze brac udzial w procesach wzrostowych. Nie jest pewne, czy tak silnie wykazany dotych¬ czasowymi danymi wplyw triakontanolu na wzrost jest zwiazany ze zmiana przyswajalnosci wody, z zatrzymywaniem dwutlenku wegla, czy tez z proce¬ sami oddechowymi. Przeciwko teorii oddzialywania triakontanolu na procesy parowania przemawiaja pewne dane, wskazujace, ze sadzonki potraktowane triakontanolem pobieraja sumarycznie wiecej roz¬ tworu odzywczego, lecz w przeliczeniu na powierz¬ chnie listowia objetosc roztworu jest podobna dla roslin poddanych i nie poddanych zabiegowi. Po- .niewaz zastosowanie triakontanolu znacznie zwiek¬ sza powierzchnie listowia sadzonek w ciagu 8 go¬ dzin, jest mozliwe, ze skutecznosc triakontanolu jest wynikiem tego zwiekszenia. Analiza danych wykazuje, ze asymilacja netto w miligramach wagi rosliny na centymetr kwadrato¬ wy powierzchni listowia i dzien jest znacznie, rzedu 37*/©, wieksza dla roslin potraktowanych triakonta¬ nolem niz dla roslin kontrolnych w poczatkowym okresie osmiogodzinnym i w dalszym okresie 16 godzin. Wzgledna szybkosc wzrostu (RGR), czyli wzrost suchej masy w miligramach na miligram wagi poczatkowej i dzien pozostaje stala dla roslin poddanych zabiegowi i roslin kontrolnych. Równiez i to wskazuje, ze choc rosliny potraktowane tria¬ kontanolem maja wiekszy przyrost wagi niz kon¬ trolne, to wzrost ten jest proporcjonalny do wzrostu powierzchni listowia. Rosliny potraktowane triakontanolem zmieniaja reakcje na swiatlo o malym natezeniu, zwlaszcza w krótkim odcinku czasowym. Zwiekszenie suchej masy i powierzchni listowia sa w takich warun¬ kach u roslin potraktowanych triakontanolem takie same, jak u roslin nie poddanych temu zabiegowi hodowanych w pelnym oswietleniu. Równiez i w tym przpadku, rosliny potraktowane triakontano¬ lem pobieraja znacznie wiecej wody, lecz przy wy¬ razeniu tej wielkosci w przeliczeniu na powierz¬ chnie listowia okazuje sie, ze wiekszy pobór wody jest wynikiem wiekszej powierzchni listowia. Podzialanie na sadzonki ryzu triakontanolem spo¬ wodowalo, ze poddane temu zabiegowi rosliny aku- mulowaly sucha mase, w przeliczeniu na powierz¬ chnie listowia, przy swietle o malej intensywnosci, w takiej ilosci, jak rosliny kontrolne przy swietle 5r o intensywnosci wiekszej. Nieproporcjonalny wzrost powierzchni listowia jest wykazany w stosunku krótkim czasie zarówno wartosciami NAR jak i wartosciami LAR. Wzgledna szybkosc wzrostu w okresie osmiogodzinnym byla dla roslin otrzymuja* cych triakontanol wieksza niz dla roslin kontrol* nych. Wplyw triakontanolu na rosliny hodowane w ciemnosci jest jeszcze bardziej uderzajacy. Jak na¬ lezalo oczekiwac, rosliny nie poddane zabiegowi w ciemnosci tracily na suchej masie, natomiast rosli¬ ny potraktowane triakontanolem i hodowane w ciemnosci, po zbiorze w 6 i 24 godzinach zyskaly na wadze znacznie wiecej niz rosliny kontrolne. Dalsze badania wykazaly, ze zarówno w 3 jak i 6 godzinie rosliny potraktowane triakontanolem za¬ wieraly wiecej suchej masy niz w godzinie 0 i wiecej niz hodowane w ciemnosci rosliny kontrol¬ ne. Po uplywie godziny laczna waga sadzonek trak¬ towanych triakontanolem nie wzrosla, lecz zanoto¬ wano znaczna róznice w suchej masie lisci nie- rozwinietych i lisci rozwinietych. Dane te wska¬ zuja, ze triakontanol stymuluje sadzonki ryzu do zatrzymania COa i wskutek tego przyczynia sie do akumulacji suchej masy w ciemnosci. Seria prób sprawdzajacych prowadzonych przy zawartosci C02 w powietrzu i przy braku tego skladnika wykazala, ze triakontanol stymuluje ros¬ liny, takie jak sadzonki ryzu, do zatrzymywania C02 w ciemnosci. Okazuje sie równiez, ze u roslin potraktowanych triakontanolem synteza bialka po¬ stepuje równiez w ciemnosci, czemu towarzyszy dalsza asymilacja C02. W próbach prowadzonych w krótkim odcinku czasu sumaryczny wzrost zawar¬ tosci bialka na rosline jest w przypadku roslin potraktowanych triakontanolem o 30% lub wiecej wyzszy niz u hodowanych w ciemnosci roslin kon¬ trolnych i o 18% lub wiecej wyzszy niz u roslin przed poddaniem zabiegowi. Zjawisko wzrostu suchej masy sadzonek ryzu hodowanych w ciemnosci wskutek zastosowania triakontanolu nie jest w pelni zrozumiale. Przyj¬ muje sie, ze triakontanol moze zmieniac przepusz¬ czalnosc przepon, zwiekszajac dostepnosc substra^ tu, a przez to zatrzymywanie COj i synteze bialka w ciemnosci. W specjalnie prowadzonych badaniach stwierdzo¬ no, ze triakontanol przyspiesza wzrost kultur ko¬ mórek roslinnych in vitro. Dokladniejszym bada¬ niom poddano kalusowe kultury tkankowe pomi¬ dora, choc równiez w przypadku kultur pomidora, ziemniaka, jeczmienia i fasoli stwierdzono znaczne zwiekszenie szybkosci wzrostu. Powyzszy wplyw triakontanolu na kultury komórek roslinnych mo¬ zna wykorzystac w programach hodowli roslin, gdzie do wzrostu pozadanych linii roslin stosuje sie ho¬ dowle tkankowa. W tym przypadku triakontanol moze znalezc zastosowanie jako srodek zwieksza¬ jacy szybkosc wzrostu kultur tkankowych i dzia¬ lajacych podobnie. M 40 45 50 557 106 571 8 Ponizsze przyklady ilustruja skutecznosc srodka wedlug wynalazku oraz sposoby i warunki jego sto¬ sowania. Przyklad I. Pierwszy pokos wolnej od chwa¬ stów, wysuszonej na polu lucerny Pioneer 520 do¬ susza sie a po wysuszeniu rozciera w 0,1 M buforze fosforanu potasu, oddzielnie przy wartosciach pH 4 i 9 (10 g/500 ml). Mieszanine odwirowuje sie, a od¬ dzielona znad osadu ciecz ekstrahuje 500 ml chlo¬ roformu. Chloroformie ekstrakty maja przy war¬ tosciach pH 4 zabarwienie zólte, a przy wartosci pH 7 zólto-zielone. Otrzymane frakcje porównuje sie z maka z lucerny, stosujac dawki odpowiada¬ jace 400 kg/ha. Preparaty nanosi sie w postaci pasm w odleglosci poziomej 2,5 cm i 2,5 cm ponizej na¬ sion kukurydzy Michigan 396. Przed posadzeniem nasion ekstrakty odparowuje sie. Próby prowadzi sie w 17,5 cm naczyniach glinianych, zawierajacych glebe piaszczysto-gliniasta Spinks, utrzymujac w ciagu 16 godzin dziennych temperature 25°C i w ciagu 8 godzin nocnych temperature 20°C. Surowa maka, sumaryczny ekstrakt rozpuszczal¬ ny w wodzie i ekstrakt chloroformowy przy war¬ tosci pH 9 znacznie zwiekszaja wage suchej ma¬ sy 26 dniowych roslin. Nie obserwuje sie istotnego wplywu frakcji ekstrahowanych przy wartosci pH 4 lub z nierozpuszczalnej w wodzie pozostalosci przy wartosci pH 9. Chloroformowy ekstrakt z roz¬ puszczalnej w wodzie frakcji uzyskanej z 30 g su¬ szu daje 111 mg substancji suchej. Analiza metoda Kjeldahla prowadzona w skali mikro wykazuje, ze ilosc zawartego w tym materiale azotu jest niewy¬ starczajaca do dzialania odzywczego. Dla dalszego rozdzielenia skladników ekstraktu chloroformowego stosuje sie chromatografie zelowa na nosniku Sephadex LH-20, w kolumnie 85X0,8 xm, prowadzac elucje chloroformem z l°/o zawartoscia etanolu, z szybkoscia 3 ml/20 minut. Otrzymane frakcje analizuje sie technika chromatografii ga¬ zowej (chromatograf Beckman GC-65 polaczony z ukladem komputerowym PDP 8/e Pamila, kolum¬ na szklana 1,8 m X 2 mm, wypelniona 10% DC-200 na 60/80 Gas Chrom Q, temperatura rozdzialu 200°C, czynnik eluujacy hel o szybkosci przeplywu 40 ml/min. W chromatografii zelowej, we frakcji miedzy 11 a 13 probówka po objetosci pustej obser¬ wuje sie krysztaly, które oczyszcza sie przez prze¬ mycie heksanem i przekrystalizowanie z chlorofor¬ mu, Z powodu malej ich ilosci, powyzsze krysztaly porównuje sie z surowym ekstraktem chlorofor¬ mowym, przyjmujac za odniesienie ilosc ekstraktu naniesionego na kolumne i zakladajac odzyskanie polowy'substancji krystalicznej. Z obu frakcji nanosi sie 3 jaI roztworu chloroforr mowego (co odpowiada 1 mg/litr ekstraktu suro¬ wego) na bibule, która suszy sie i umieszcza w 16 dniowych kulturach sadzonek ryzu. Kazda próba obejmuje 4 powtórzenia po 4 sadzonki w pojemni¬ ku. Po uplywie 24 godzin stwierdza sie, ze rosliny hodowane na surowym ekstrakcie i na krysztalach pobraly wiecej wody niz rosliny kontrolne. Po uply¬ wie 9 dni przyrost suchej masy pedów i korzeni oraz pobór wody byly podobne dla obu frakcji iw obu przypadkach wyzsze niz dla roslin kontrolnych. Sadzonki ryzu potraktowane krysztalami mialy w Tablica 1 Frakcje lucerny Kontrola Surowy ekstrakt (1,0 mg/litr) Krysztaly (0,5 mg/litr) Odchylenie stan¬ dardowe przy po¬ ziomie 0,05 Waga poczatkowa Sucha masa (mg) ped 44 57 59 8 16 ko¬ rzen 29 3 18 suma 69 86 89 11 34 Przyswa¬ janie wody (g/roslina) ,3 ,0 31,5 | 3,1 1 ciagu 9 dni przyrost masy o 56% wyzszy niz kon¬ trolne. Wyniki prób przedstawiono w tablicy 1. Przyklad II. Po uzyskaniu w przykladzie I danych wskazujacych, ze krysztaly zwiekszaja przy¬ rost masy i przyswajanie wody, sposobem opisa¬ nym w tym przykladzie sporzadza sie te krysztaly w wiekszej ilosci, umozliwiajacej dokladne ich zwa¬ zenie i przeprowadzenie prób ustalajacych zwiazek dawki z odpowiedzia na roslinach ryzu, kukurydzy i jeczmienia. Na 15-dniowe sadzonki ryzu dziala sie roztworem lub przeprowadza ich opryskiwanie. Opryskuje sie równiez 8-dniowe sadzonki kukury¬ dzy Michigan 396 i 13-dniowe sadzonki jeczmienia Larker, hodowane w zyznej, cieplarnianej ziemi do¬ niczkowej. Próby przeprowadza sie szesciokrotnie, stosujac za kazdym razem po 4 sadzonki kukury¬ dzy i 3 sadzonki jeczmienia na doniczke. Opryski¬ wanie przeprowadza sie atomizerem do splyniecia z rosliny pierwszych kropel. Stosuje sie roztwór zawierajacy 50 pi chloroformu z krysztalami lub bez oraz 50 mg Tween-20 w 50 ml wody. Nie zau¬ wazono znaczniejszych róznic miedzy kontrola a roslinami nie opryskanymi surowym ekstraktem w poprzednich próbach. Ryz i jeczmien zebrano w 8 a kukurydze w 7 dni po zabiegu. Jak wynika z danych przedstawionych w tablicy 2, zwiekszenie dawki krysztalów powoduje zarów¬ no zwiekszenie przyswajalnosci wody, jak i zwiek¬ szenie wagi suchej masy rosliny ryzu, zarówno przy dodaniu do roztworu odzywczego, jak i przy nanie¬ sieniu na listowie. Zarówno kukurydza jak i jecz¬ mien rosly najlepiej przy opryskiwaniu roztworem o stezeniu 0,01 mg/litr. Przy dawkach podanych w tablicy nie zaobserwowano anomalnych objawów toksycznych lub nietypowych zmian morfologicz¬ nych. Przyklad III. Syntetyczny triakontanol w roztworze wodnym nanosi sie na ryz (4 powtórze¬ nia) w kulturze odzywczej oraz na pomidory Chico III (6 powtórzen) hodowane na glebie, jak wyzej opisano. Reakcja zarówno ryzu jak i pomidorów na syntetyczny triakontanol odpowiednio po 7 i 6 dniach byla podobna do reakcji na triankontanol pochodzenia naturalnego. Jak wynika z nizej przed¬ stawionej tablicy, optymalna jest dawka 0,01—0,1 mg/litr. 40 45 50 55106 571 9 10 Wyniki badan przedstawiono w ponizszej tablicy.' Tablica 2 Krysztaly z lucerny (mg/litr) 0,00 . 0,01 1 0,10 | 1,00 1 Odchylenie standardowe przy poziomie 0,05 Ryz hodowany w roztworze odzywczym sposób naniesienia bibula filtracyjna przyswaja¬ nie wody (g/roslina) 36,5 44,3 44,5 46,1 ,6 waga suchej masy (mg) roslina 109 - 132 135 t 139 18 opryskiwanie listowia przyswaja¬ nie wody (g/roslina) ,4 38,8 40,8 43,0 4,4 waga suchej masy (mg) roslina 110 118 123 132 Rosliny hodowane na glebie i opryskane jeczmien (gm/ped) 58 88 65 71 17 kukurydza (mg/ped) ,355 466 405 429 | 66 raturze 30°C, przy oswietleniu 21 i 8 p watt na cm1 odpowiednio w widmie niebieskim i czerwonym. W próbach ze zmiennym natezeniem swiatla, wysoka intensywnosc wynosi 30 i 13, a niska intensywnosc i 8 pwatt na cm1 odpowiednio w widmie niebies¬ kim i czerwonym. Roztwór odzywczy odnawia sie co 2 lub 3 dni. Po uplywie tygodnia rosliny sortuje sie wedlug wiel¬ kosci, przeznaczajac rosliny podobnej wielkosci do tego samego bloku badan. Przed rozpoczeciem pró¬ by rosliny w kazdym z kubków oznacza sie nume¬ rami zabiegu, stosujac tablice numerów losowych. Procedura ta daje bardzo niskie wspólczynniki zmiennosci dla prób, rzedu 2-^7*/t. 16 godzin przed rozpoczeciem próby owiniete w folie kubki taruje sie i w polowie wypelnia roztworem Hoaglanda, za¬ wierajacym 6 mM azotu. 18 \k\ chloroformu lub chloroformu zawierajacego 1,8 \xg triakontanolu na¬ nosi sie na bibule filtracyjna Whatman No. 1 o po¬ wierzchni 2 cm1, bibule suszy na powietrzu i umiesz¬ cza w kubkach. Stezenie 10 \kg triakontanolu w li¬ trzestosowano we wszystkich próbach opisanych w dalej podanych przykladach, chyba ze zaznaczono inaczej. Bezposrednio przed próba kubki uzupelnia sie do 180 ml. Dotyczy to równiez zestawu kubków bez roslin, przeznaczonych do pomiaru odparowa¬ nia. / Pomiar ilosci wchlonietej wody dokonuje sie przez zwazenie kubków po wyjeciu roslin i odjeciu tary i wody odparowanej. W próbach prowadzonych dluzej niz 1 dzien, zuzyty roztwór mierzy sie co 3 dni i dodaje swiezego roztworu Hoaglanda, za po¬ moca kwasu siarkowego korygujac pH do wartosci ,0. Zebrane rosliny dzieli sie na pedy i korzenie. Rozwiniete liscie tnie sie przy jezyczku, a lisc naj¬ mlodszy w punkcie, w którym wychodzi z oslony. Powierzchnie rozwinietych lisci mierzy sie za po¬ moca planimetru Lambda Model LI-3000. Rosliny suszy sie do stalej wagi w suszarce w temperaturze 100°C i osobno wazy korzenie, rozwiniete liscie i oslony. W próbach porównujacych,akumulacje suchej ma¬ sy u roslin utrzymywanych w atmosferze pozba¬ wionej CO, i w powietrzu normalnym, hodowle Tablica 3 Triakontanol III!! Odchylenie standardowe przy pozio¬ mie 0,05 Odchylenie standardowe przy pozio- c mie 0,01 Ryz1) przy¬ swajanie wody (g/ros¬ lina 32,7 37,0 38,8 39,0 33,4 2,4 3,4 urn 81 103 107 106 91 14 Pomidory*) | waga su¬ chej masy (mg/ped) 190 127 281 245 294 < 33 44 1) Roztwory naniesione na bibule filtracyjna równiez kontrolne i wprowadzone do roztworu od- ?$ zywczego. Roztwór po uplywie 4 dni wymieniono. Na poczatku próby sadzonki wazyla 57 mg. 2) Pomidory hodowane na glebie cieplarnianej, z opryskiwaniem listowia, równiez w przypadku kontroli. Metody badawcze i procedury zastosowane w przykladach IV—XVIII sa nastepujace. Sadzonki ryzu cv. IR-8 lub Starbonnet traktuje sie powierzchniowo 0,1% chlorkiem rteciowym i sa¬ dzi w plastykowych kubkach o pojemnosci 77 cm1, ^ zawierajacych wermikulit i podlanych 1/4 roztworu odzywczego Hoaglanda o wartosci pH 5,0 zawiera¬ jacego 3 mM. azotu. Po uplywie 10 dni sadzonki przesadza sie do kubków o pojemnosci 220 cm1, owi¬ nietych w folie aluminiowa i zawierajacych 180 ml M tego samego roztworu Hoaglanda. Za pomoca kraz¬ ków z gabczastej gumy w roztworze zawiesza sie 4 sadzonki. Hodowle prowadzi sie w ciagu 8 godzin w warunkach nocnych w temperaturze 25°C i w ciagu 16 godzin w warunkach dziennych w tempe- m106 571 11 prowadzi sie jak wyzej opisano, z tym, ze próbe rozpoczyna sie po zakonczeniu 16 godzinnego okre¬ su pelnego oswietlenia. Rosliny umieszcza sie w slojach szklanych o wy¬ miarach 20X32 cm, wyposazonych w doprowadze¬ nie i odprowadzenie gazu. Rosliny wentyluje sie po¬ wietrzem normalnym lub pozbawionym COz przez przepuszczenie przez askaryt, a nastepnie nawilzo¬ nym. Szybkosc przeplywu wynosi okolo 300 ml na minute. Powietrze pozbawione dwutlenku wegla stosuje sie równiez do przeplukania odpowiednich sloi w ciagu 2 minut potrzebnych do umieszczenia w nich roslin. Oznaczen azotu dokonuje sie zauto¬ matyzowanym sposobem Kjeldahla w skali mikro, wedlug Ferrari (1960). Analiza wzrostu przeprowadza sie wedlug Evan- sa (1972). Asymilacja netto (NAR) jest przyrostem wagi rosliny na jednostke powierzchni liscia w da¬ nym odcinku czasowym, gdzie W = sumaryczna wa¬ ga rosliny w mg, T = czas w dniach, a L = po¬ wierzchnia liscia w cm2. NAR=W^xinL^lnLL T2-T! u-u Przyrost wzgledny (RGR) jest przyrostem wagi rosliny na jednostke wagi poczatkowej w danym odcinku czasowym. Oblicza sie go ze wzoru: RGR = LnWa-lnWi T%-Tt LAR jest miara zmiany stosunku powierzchni lisci do ich suchej masy w danym odcinku czasu. Wielkosc te oblicza sie ze wzoru: LAR = Lt+ L2 W! +W2 W kazdej próbie stosuje sie 4—6 powtórzen w cal¬ kowicie randomizowanym bloku. Dane poddaje sie analizie zmiennosci. Dane porównuje sie stosujac odchylenie standardowe, z wyjatkiem przypadków, gdzie zachodzi tylko 1 stopien swobody. W takim przypadku do porównania srednich stosuje sie war¬ tosc F z analizy zmiennosci. Przyklad IV. W celu okreslenia wplywu tria- kontanolu na wzrost i przyswajanie wody przez sa¬ dzonki ryzu IR-8, sadzonki te przygotowuje sie w podany wyzej sposób. Sadzonki traktuje sie roztwo¬ rem nie zawierajacym triakontanolu lub zawiera¬ jacym go w stezeniu 10 ^g/litr, jak wyzej opisano. Powierzchnie lisci, wage suchej masy i przyswaja¬ nie wody oznacza sie dla kazdej rosliny w czasie 0 oraz 8, 24, 72 i 216 godzinie próby. Wyniki zestawiono w tablicy 4. Z danych zestawionych w tablicy 4 wynika, ze zastosowanie triakontanolu w roztworze odzywczym w stezeniu 10 [xg/litr w ciagu 8 godzin, znacznie zwieksza powierzchnie lisci, a w ciagu 3 dni sucha mase calej rosliny (tablica 1). Wprawdzie osobno oznaczano tylko wage rozwinietych lisci, lecz podobny wzrost obserwowano równiez u pozo¬ stalych czesci pedu i korzeni, w zwiazku z czym podano jedynie sumaryczna wage suchej masy. W poprzednich badaniach mierzono róznice przy¬ swajania wody w ciagu kilku dni po zabiegu* uzys- 40 45 12 Tablica 4 Czas po za¬ biegu (go¬ dzin) 0 8 24 72 216 Powierz¬ chnia lisci (cma) Ilosc na rosline waga suchej masy (mg) Przyswajanie wody (ml) (ml/cm2 po¬ wierzchni liscia triakontanol 0 + 7,2 7,6 8,2* 7,8 9,0* 12,1 13,7 ,3 22,4 0+0 44,8 50,7 53,4 1,8 52,5 58,6 3,0 70,9 81,7* 16,21 174,5 204,0** 55,5 + 0 + 1 2,0 0,24 0,25 3,2 0,39 0,35 18,4 1,33 1,34 65,5** 2,73 2,92 *, ** Wartosci F istotnie rózniace sie dla triakon¬ tanolu i kontroli przy tym samym parametrze i po¬ ziomie odpowiednio 0,05 i 0,01. kujac wyniki pozornie wskazujace wplyw zwiazku na procesy parowania. Dane przedstawione w ta¬ blicy 4 wykazuja, ze wprawdzie sadzonki potrak¬ towane triakontanolem pobieraja sumarycznie wie¬ cej roztworu odzywczego, to jednak w przeliczeniu na powierzchnie liscia, w ml/cm2, wyniki dla roslin poddanych zabiegowi i kontrolnych sa zblizone. Przyklad V. Sadzonki ryzu IR-8 hoduje sie w wyzej podanych warunkach i bada sie w godzi¬ nie 8, 24, 72 i 216. Rosliny kontrolne (nie poddane zabiegowi) oznacza sie symbolem „O", a rosliny, na które dzialano triakontanolem symbolem „+". Wiel¬ kosci asymilacji netto (NAR), przyrostu wzglednego (RAR) i stosunku powierzchni liscia do suchej ma¬ sy (LAR) w danym punkcie czasowym zestawiono w tablicy 5. Czas po zabiegu (godzin) 0-8 9-24 -72 1 73-216 Tabli c a 5 Parametry wzrostu NAR RGR | LAR triakontanol | 0 2,46 0,33 0,94 1,09 + 3,39 0,90 1,03 1,15 0 + 0,38 0,52 0,05 0,14 0,15 0,17 0,15 0,15 0 + 0,15 0,16 0,15 0,15 0,16 0,16 0,13 0,13 | 05 Analiza danych przedstawionych w tablicy 5 wy¬ kazuje, ze wartosc NAR (wyrazona w mg przy¬ rost wagi rosliny na cm2 powierzchni lisci dziennie) sa znacznie (o 37%) wyzsze dla roslin potraktowa¬ nych triakontanolem niz dla roslin kontrolnych, w ciagu pierwszych 8 i nastepnych 16 godzin (tabli¬ ca 2). Wartosci zarówno dla roslin kontrolnych jak i poddanych zabiegowi w okresie 9—24 godziny sa nizsze, prawdopodobnie dlatego, ze okres pomiaro¬ wy obejmowal jedynie 6 godzin oswietlenia. Po 24 godzinach wartosci NAR dla roslin kontrolnych i poddanych zabiegowi nie wykazywaly znaczniej¬ szych róznic. Wartosci RGR (wyrazony w mg przy¬ rost suchej masy na mg poczatkowej wagi dzien¬ nej) dla roslin kontrolnych i poddanych zabiego¬ wi pozostawaly stale w czasie trwania próby. Do-106 571 13 Tablica 7 wodzi to, ze choc waga roslin potraktowanych tria- kontanolem wzrastala szybciej niz roslin kontrol¬ nych, to jednak przyrost ten pokrywal sie z przy¬ rostem powierzchni lisci. Przyklad VI. Niniejszy przyklad przedstawia analize wzrostu sadzonek ryzu Starbonnet potrakto¬ wanych triakontanolem przy róznym naswietleniu. Okreslenia intensywnosc swiatla „niska" i „wyso¬ ka" maja znaczenia podane uprzednio. Tablica 6 Intensyw¬ nosc swiatla niska wysoka niska wysoka niska wysoka Para¬ metr wzrosiu NAR NAR RGR RGR LAR LAR Czas po zabiegu (godzin) 0-4 | 5-8 | 9-16 triakontanol - + 2,30 3,77 4,02 6,42 0,36 0,59 0,56 0,89 3,72 3,76 3,36 3,31 - + 2,43 4,14 4,73 3,96 0,36 0,67 0,66 0,57 3,54 3,90 3,37 3,45 - + 3,00 2,81 3,90 3,19 0,46 0,49 0,66 0,50 3,65 4,20 3,49 3,74 Analiza danych przedstawionych w tablicy 6 wy¬ kazuje, ze triakontanol przy niskiej intensywnosci oswietlenia powoduje u sadzonek ryzu taka aku¬ mulacje suchej masy, w przeliczeniu na cm2 po¬ wierzchni lisci, jaka w przypadku roslin kontrol-. nych obserwuje sie przy oswietleniu o intensyw¬ nosci wyzszej (tablica 3). Wartosci NAR i LAR w godzinach 9—16 wykazuja, ze po uplywie 8 godzin przyrost powierzchni lisci jest nieproporcjonalny do przyrostu suchej masy. Wartosci RGR sa w ciagu 8 godzin wyzsze dla roslin otrzymujacych triakon¬ tanol niz dla roslin kontrolnych. Przy swietle o wyz¬ szej intensywnosci zmiany wartosci NAR i RGR sa podobne, z tym, ze wzrost nastepuje w czasie pier¬ wszych 4 godzin po zabiegu. Przy wyzszej inten¬ sywnosci swiatla wartosci LAR miedzy zabiegami nie róznia sie w znaczniejszy sposób w zadnym punkcie czasowym. Przyklad VII. W celu okreslenia reakcji sa¬ dzonek ryzu hodowanych w ciemnosci z dostepem i bez dostepu COz, prowadzi sie hodowle w ciagu 6 godzin, stosujac 17-dniowe sadzonki odmiany IR-8. Przeprowadza sie badania porównawcze ho¬ dowli z dostepem COz w stosunku do hodowli bez dostepu C02 oraz z triakontanolem i bez dostepu tego czynnika. Sposób prowadzenia badan opisano powyzej. Wyniki prób przedstawiono w tablicy 7. W powyzszej próbie mierzy sie akumulacje su¬ chej masy sadzonek potraktowanych triakontano¬ lem i kontrolnych, hodowanych bez C02 w powie¬ trzu i w obecnosci tego gazu w normalnym steze¬ niu. Liscie, korzenie i cale rosliny portaktowane triakontanolem, hodowane w obecnosci C02 przy¬ bieraja od czasu 0 na wadze i w ilosci suchej masy znacznie wTiecej niz rosliny hodowane bez C02 i wiecej niz rosliny nie otrzymujace triakontanolu, hodowane w obecnosci i w nieobecnosci CG2. Wy¬ niki te zostaly potwierdzone drugim badaniem. Wy¬ kazuje to, ze triakontanol stymuluje sadzonki ryzu do asymilacji C02 w ciemnosci, przyczyniajac sie do przyrostu suchej masy. Poziom COj + + 1 1 Triakontanol + + Odchylenie standardowe przy poziomie 0,05 Odchylenie standardowe przy poziomie 0,01 Czas 0 Wspólczynnik zmiennosci (%) Wsga suchej masy (mg) roslina rozwiniete liscie 22,7 22,4 21,7 26,7 1,5 2,1 24,4 ,2 ko¬ rzenie 23,6 23,2 22,3 ,6 1,0 1,4 23,3 3,4 cala ros¬ lina 63,1 62,0 60,6 71,9 3,3 4,6 66,2 | 4,2 | Przyklad VIII. Przeprowadza sie oznaczenia bialka (zawartosc azotu) u 17-dniowych sadzonek ryzu IR-8, hodowanych w nastepujacych warun¬ kach: (1) w ciemnosci, (2) w ciagu 6 godzin, (3) z triakontanolem lub bez tego czynnika, (4) w obec¬ nosci COi Wyniki zestawiono w tablicy 8. Tablica 8 Triakon¬ tanol Czwar¬ ty lisc Czesc rosliny liscie 1,2,3 oslona ko¬ rzenie Cala rosli¬ na mg bialka/t + Czas 0 Wspól¬ czynnik zmien¬ nosci % 356** 396 341 4,1 313** 342 308 3,7 210* 218 202 2,6 184** 197 182 2,4 239** 261 242 1,4 mg bialka/roslina + Czas 0 Wspól¬ czynnik zmien¬ nosci (%) 1,25** 2,47 1,26 ,3 ,72** 7,01 6,38 4,5 3,42** 4,26 3,73 6,5 4,10** ,05 4,63 4,4 14,49** 18,80 16,00 1 5,8 | *, ** Wartosci F dla róznicy miedzy srednimi za¬ sadniczo rózne przy poziomie odpowiednio 0,05 i 0,01 Z oznaczen bialka sumarycznego w róznych cze¬ sciach rosliny wynika, ze lisc najmlodszy (czwarty) ma sumaryczna zawartosc bialka wyzsza (o 11%) niz w przypadku kontroli. Przy zwiekszeniu suchej masy, sumaryczna zawartosc bialka w lisciu pod¬ waja sie. Wzrost stezenia bialka obserwuje sie rów¬ niez w pozostalych lisciach, oslonach i korzeniach. Z wyjatkiem czwartego liscia, pozostale czesci ros- 40 45 50 55 6015 196 571 16 liny w ciemnosci traca bialko, czego nalezalo ocze¬ kiwac. Sumaryczny wzrost zawartosci bialka w ro¬ slinie potraktowanej triakontanolem jest o 30*V© wyz¬ szy niz u rosliny kontrolnej hodowanej w ciemnosci i stanowi 18% w stosunku do wartosci w czasie 0. Z powyzszego wynika, ze u roslin potraktowanych triakontanolem synteza bialka postepuje w ciem¬ nosci, czemu towarzyszy wzrost sumarycznego cie¬ zaru. Przyklad IX. W celu okreslenia wplywu na efekt sposobu podawania triakontanolu, rózne ilosci tego czynnika nanosi sie na kukurydze przez oprys¬ kiwanie listowia i podlewanie gleby. Zabieg prze¬ prowadza sie na roslinach w wieku 12 dni, a zbie¬ ra je w wieku 42 dni. Wyniki przedstawiono w ta¬ blicy 9. Tablica 9 Zabieg Sposób naniesienia Opryskanie listowia " » Podlanie gleby " 1 -ii . Triakon- tanol (mg/litr 0,00 0,01 0,10 0,00 0,01 0,10 Waga su¬ chej masy | (mg/ /ped) 334 408 463 350 426 519 i ¦ i tu % wzro¬ stu 22 39 22 48 Triakontanol w stezeniu 0,01 mg/litr naniesiony przez podlanie gleby odpowiada dawce 1 g/hektar. 0,10 mg/litr odpowiada dawce 10 g/hektar. Przyklad X. Stosujac wyzej opisane sposoby i materialy, oznacza sie sucha mase i sumaryczne bialko (azot) u 18-dniowych sadzonek ryzu IR-8, hodowanych w ciagu 24 godzin, w swietle i w ciem¬ nosci, z triakontanolem i bez tego skladnika. Wyniki przedstawiono w tablicy 10. Tablica 10 1 Zabieg Swiatlo 1 + Czas 0 + Czai 0 Triakon¬ tanol 2 + + + + Czesc rosliny | roz¬ wi¬ niete liscie 3 pedy 4 korze¬ nie cala rosli¬ na 6 1 sucha masa (mg/roslina) | 19,4 22,0 24,8 ,3 18,4 12,1 12,8 17,5 18,0 12,9 18,2 ,3 21,7 24,6 19,4 Bialko (mg/g 402 449 395 394 380 244 246 245 249 252 169 164 187 192 155 49,7 55,0 62,0 72,9 50,8 1 278 298 284 290 261 40 45 50 55 60 1 + Czas 0 2 + — + 3 4 | 6 | Bialko (mg/rosline | 7,80 9,88 9,79 11,95 7,02 2,95 3,18 3,79 4,50 3,25 3,08 3,33 4,04 4,72 3,00 13,83 16,39 17,62 21,17 13,27 Przyklad XI. Przeprowadza sie porównaw¬ cze badanie wplywu jedno- i wielokrotnego poda¬ nia triakontanolu na wzrost sadzonek ryzu IR-8. Triakontanol podaje sie na poczatku kazdego wska¬ zanego okresu. Wyniki zestawiono w tablicy 11. Zabieg Kontrola Zabieg pojedynczy Zabies" wielokrotny Odchylenie stai przy poziomie Tab 1 i c a 11 Przyswojona woda ml/doba (czas trwania próby dni) 0-2 12,4 13,9 14,2 3-5 19,7 21,0 22,6 6-7 28,5 ,0 33,5 8-9 34,3 ,8 40,2 -12 54,0 56,6a 57,0a idartowe 0,05 Sucha masa mg/sa¬ dzonka 253 273 286 23 a W kazdym zabiegu 2 kubki byly suche w czasie zbioru. Przyklad XII. W celu zbadania reakcji ku¬ kurydzy Michigan 396 i jeczmienia Larker na je¬ dno- i wielokrotne opryskiwanie listowia triakon¬ tanolem w stezeniu 10 ug/litr, przeprowadza sie pró¬ by w wyzej podanych warunkach. Pierwszy zabieg przeprowadza sie na roslinach tygodniowych, a zbiór roslin przeprowadza sie w wieku 25 dni. wy¬ niki przedstawiono w tablicy 12. Tablica 12 Wiek rosliny w czasie zabiegu (dni) Kontrola 7 12 18 7 i 12 12 i 18 7, 12 i 18 Odchylenie standardo¬ we przy poziomie 0,05 Sucha masa, mg/ped kukurydza 435 . 548 522 486 542 614 562 123 jeczmien 187 205 197 193 206 214 210 16 Przyklad XIII. Próba okreslenia reakcji sa¬ dzonek pomidora Heinz 1350 na triakontanol w kul¬ turze odzywczej, podana dwoma róznymi sposoba¬ mi, dala wyniki przedstawione w tablicy 13.106 571 17 Tablica 13 Zabieg Sposób podania Kontrola Bibula filtracyjna Bibula filtracyjna Opryskanie listowia Opryskanie listowia Triakonta- nol mg/litr 0 0,01 0,10 0,01 0,10 Odchylenie standardowe przy po¬ ziomie 0,05 —„— 0,01 Sucha masa m^/sa- dzonka 352 382 430 405 407 43 60 1 Przyklad XIV. Przeprowadza sie badania majace na celu okreslenie jedno- i wielokrotnego podania triakontanolu na wzrost kukurydzy Michi¬ gan 396, hodowanej w ziemi szklarniowej o dwóch róznych poziomach zyznosci. Zabieg przeprowadza sie na roslinach w 14 dni po posadzeniu, a zbiera sie je w 37 dni po posadzeniu. Uzyskane wyniki przedstawiono w tablicy 14. Tablica 14 Zabieg po/iom zyznosci niski niski niski wysoki wysoki wysoki liczba 0 1 0 1 Odchylenie standardowe przy poziomie 0,05 — — 0,01 Sucha masa g/roslina 1,015 1,297 1,696 1,537 2,032 1,913 0,318^ 0,437 Przyklad XV. Bada sie wplyw podlewania roztworem triakontanolu na wzrost sadzonek jecz¬ mienia Coho. Zabieg przeprowadza sie na 13-dnio- wych sadzonkach hodowanych w szklarni, a bada¬ nia na roslinach w wieku 25 dni. Wyniki przedstawiono w tablicy 15. 40 45 18 Tablica 15 1 Zahieg Pozywka mg 20-20-20/L 0 0 0 100 100 100 1000 1U00 1000 Triakontanol mg/litr 0,00 0,01 0,10 0,00 0,01 0,10 0,00 0,01 0,10 Odchylenie standardowe przy poziomie 0,05 — — 0,01 Waga sadzonek mg/ped 239 275 270 289 ' 310 316 403 438 442 31 42 | Przyklad XVI. 14-dniowe sadzonki ryzu Star- bonnet preparuje sie i poddaje dzialaniu triakon¬ tanolu jak w przykladzie IV. Oznacza sie przyrost suchej masy i powierzchni lisci oraz przyswajalnosc wody przy dwóch oswie¬ tleniach o róznej intensywnosci, Oswietlenie o wy¬ sokiej intensywnosci wynosi 30 i 13 uwatt/cm2^ a oswietlenie o intensywnosci niskiej 15 i 8 uwatt/cm2, odpowiednio w widmie niebieskim i czerwonym. Rosliny byly eksponowane na te warunki oswietle¬ nia w ciagu 36 godzin przed zabiegiem. W czasie 0 ;przy oswietleniu o niskiej intensywnosci rosliny wazyly 26,0 g, a powierzchnia ich lisci wynosila 4,41 cm2 na rosline. Odpowiednie wartosci przy oswietleniu o wysokiej intensywnosci wynosily 29,5 mg i 4,01 cm2. Wyniki badan przedstawiono graficznie na fig. 1, 2 i 3 na rysunkach. Uzyte w nich symbole maja na¬ stepujace znaczenia: A = kontrola przy oswietleniu o niskiej intensywnosci, B = oswietlenie o niskiej intensywnosci + triakontanol, C = kontrola przy oswietleniu o wysokiej intensywnosci, D = oswie¬ tlenie o wysokiej intensywnosci + triakontanol. Da¬ ne te w postaci tabelarycznej przedstawiono poni¬ zej w tablicy 16. Tablica 16 Zabieg Intensyw¬ nosc oswiet¬ lenia Niska Wysoka Triakon¬ tanol (0,01 mg/h) + + Procent wzrostu od czasu 0 sucha masa (mg/roslina) 6 6 ** 16** 8 13 23** 23 27* 16 31 45** 48 51** powierzchnia lisci (cm2) czas (godzin) 4 1 7 16 19 8 2 31** 24 38** 16 64** 65 88** przyswajalnosc wody (ul/cm2) powierzchni liscia 4 120 117 178 192 8 257 239 381 351 16 1 459 .. 453 603 649 | *, ** Oznacza wartosci F dla zasadniczych róznic miedzy zabiegami odpowiednio przy poziomach 0,05 i 0,01.106571 19 20 Przyklad XVII. Przeprowadza sie badania w celu oznaczenia procentowej zmiany wagi suchej masy calych 18-dniowyeh sadzonek ryzu IR-8 po¬ traktowanych triakontanolem w swietle i w ciem¬ nosci, w ciagu 24 godzin. W czasie 0 waga suchej masy sadzonki wynosi 50,8 mg. Wyniki badan przed¬ stawiono na fig. 4 na rysunkach, a w formie tabe¬ larycznej w tablicy 17. Tablica 17 1 Zabieg Oswietlenie + Czas 0 + ¦ Czas 0 + Czas 0 Triakon- tanol + — + + — + i ~~ + — + Czesc rosliny Roz¬ wi¬ niete liscie 19,4 22,0 24,8 ,3 18,4 402 449 395 394 380 7,80 9,88 9,79 11,95 7,02 Oslo¬ ny Ko¬ rzenie Cala rosli¬ na Su ha masa (mg/rosline) 12,1 12,8 ,5 18,0 12,9 18,2 ,3 21,7 24,6 IM 49,7 55,0 62,0 72.9 50,8 Bialko (mg/g) | 244 248 245 249 252 169 164 187 192 155 278 298 284 290 261 Bialko mg/rosline | 2,95 3,18 3,79 4,50 3,25 3,08 3,33 4,04 4,72 3,00 13,83 16,39 17,62 21,17i 13 27 Przyklad XVIII. Przeprowadza sie oznacze¬ nia procentowej zmiany w ciemnosci wagi suchej masy calych 15-dniowych sadzonek ryzu IR-8 po¬ traktowanych triakontanolem. W czasie 0 waga su¬ chej masy wynosila 37,3 mg na sadzonke. Wyniki prób sa przedstawione graficznie na fig. 5, a w for¬ mie tabelarycznej w tablicy 18. Tablica 18 Triakon- tanol mg/litr 0 0,01 Waga suchej masy (zmiana procentowa) czas (godzin 1 -3 4 3 -6 6* i 1 6 -5 * | * Wartosc F dla róznicy miedzy zabiegami zna¬ czaca przy poziomie 0,05. Przyklad XIX. Na oddzielnych plytkach Pe- tri'ego prowadzi sie hodowle komórkowa nastepu¬ jacych roslin: 1. Tyton (Nicotiana tabacum, var. Wisconsin 38) 2. Pomidor (Lycopersicon esculentum, var. mar- globe) 3. Ziemniak (Solanum tuberosum, var. adveria) 4. Fasola (Phaseolus vulgaris, var. seafarer) . Jeczmien (miedzygatunkowa krzyzówka Hor- deum vulgare i Horderum jubatum) Hodowle prowadzi sie w podstawowym medium soli nieorganicznych opisanym przez Linsmaiera ; Skooga (Physiol. Plant, 18 000 (1965)). Sklad wita¬ minowy i hormonalny dla tkanek jest zmienny (ta¬ blica 19-1) i tak dobrany, by utrzymac tkanki w stanie niezróznicowanym. W przypadku wszystkich tkanek stezenie inozytolu wynosi 100 mg/litr, a ste¬ zenie agaru 1%. Stezenie sacharozy wynosi 3°/o, a w. przypadku fasoli 2°/o. W przypadku tytoniu, ziemniaka i pomidora ka¬ lus otrzymuje sie z rdzenia, w przypadku fasoli z hipoktylu, a w przypadku jeczmienia z niedojrza¬ lej tkanki zalazniowej. Podkultury utrzymuje sie na odpowiednich podlozach. Tablica 19-1 Pozywki hodowlane. Dodatki do soli mineralnych opisanych przez Linsmaiera i Skooga Tkanka Tyton Pomidor Ziemniak Fasola Jeczmien Tia- mina Piry- do- ksyna Kwas niko¬ tyno¬ wy 2,4-D IAA Kine- tyna (mg/litrj 1 1 1 1 0,5 0,5 1 0,5 0,5 0,5 1 0,6 2 0,6 2 0,5 3 2 0,3 0,3 0,3 0,3 Sposób postepowania: Sporzadza sie podstawowy roztwór triakontanolu w destylowanym ze szkla benzenie, o stezeniu 100 ug/litr. Nizsze stezenia otrzymuje sie w drodze rozcienczen seryjnych. Roz¬ twory nanosi sie na 4,5 cm krazki z £ibuly What- man 1 w objetosci 100 ul. Jako kontrole stosuje sie 100 ul benzenu destylowanego ze szkla. Roztwór odparowuje sie w ciagu okolo 15 minut, a nastep¬ nie bibule umieszcza na pozywce agarowej. Tkanke kalusa rozdrabnia sie na kawalki mniej wiecej tej samej wielkosci (10 mg) i umieszcza w plytkach Petri'ego na bibule filtracyjnej. W przy¬ padku prób prowadzonych w swietle, intensywnosc swiatla wynosi okolo 2,0 mikrowatów/cm1 -nano¬ metr. Oznaczen wagi masy zielonej dokonuje sie po 12 dniach hodowli. Wyniki badan zestawiono w ponizszej tablicy. Tablica 19-2 1 Zabieg Kontrola ,0 ug triakonta¬ nolu Pomidor 12,0 16,8 140 Ziem¬ niak 19,5 23,5 % kontroli 121 Jecz¬ mien 21,0 ,0 167 Fasola 13.0 19,8 149 | S0 53 40 45 50 55 60n 106 571 22 W taki sam sposób, jak opisane roztwory tria- kontanolu sporzadza sie roztwory oktokozanolu. zwiazku o wzorze CH3(CH2)26CH2OH. Oznacza sie wplyw triakontanolu i oktokazanolu w czterech stezenia na kalus tytoniu, stosujac ma¬ terialy i procedure opisana w niniejszym przykla¬ dzie. Plytki taruje sie i wazy po uplywie 10 dni Wyniki badan przedstawiono na fig. 6 na rysun¬ kach. Kultury potraktowane triakontanolem wykazu¬ ja znacznie wiekszy przyrost niz kontrolne, przy optymalnym stezeniu 0,1 ug na plytke. Oktokozanol nie wykazal wplywu na wzrost. Przyklad XX. Przeprowadza sie badania w celu okreslenia wplywu triakontanolu na ekstra- howalne eterem tluszcze ryzu po 6 godzinach ho¬ dowli w ciemnosci. Wyniki zestawiono w tablicy 20. Tablica 20 Triakontanol (10 ug/litr) Czas 0 0 + Odchylenie standardo¬ we przy poziomie 0,05 —„— 0,01 Waga su¬ chej masy mg/sadzon¬ ka 51,2 49,4 61,6 0,05 0,01 Procent ^ tluszczu | Pedy ,94 6,14 3,00 0,87 1,32 Ko¬ rzenie 6,04 6,68 3,81 1,14 1,72 1 .Przyklad XXI. Triakontanol powoduje wzrost wagi suchej masy sadzonek ryzu IR-8 ho¬ dowanych w ciemnosci, w pojemnikach badz to cal¬ kowicie zamknietych, badz tez przykrytych polie¬ tylenem, jak przedstawiono w tablicy 21. Przyklad XXII. Bada sie wplyw jedno- i wielokrotnego stosowania triakontanolu na wzrost 40 kukurydzy Michigan 396 hodowanej na glebie szklarniowej o dwóch poziomach zyznosci. Rosliny poddano zabiegowi w 14 dni po zasadzeniu, a ze¬ brano je w 37 dni po zasadzeniu. Wyniki badan przedstawiono w tablicy 22. Tablica 22 Zabieg Poziom zyznosci Niski Niski Niski Wysoki Wysoki Wysoki Liczba 0 1 0 i-H Odchylenie standardowe przy poziomie 0.05 1 „ 0,01 Sucha masa (g/roslna) 1,015 1,297 1,696 1,537 2,032 1,913 0,318 0,437 Przyklad XXIII. W ponizszej tablicy przed¬ stawiono reakcje lucerny na podawany na listowie triakontanol Tablica 23 Triakontanol J ~ (mg/litr) 0,00 0,01 0,10 1,00 Odchylenie standardowe przy poziomie 0,05 Odchylenie standardowe przy poziomie 0,01 mg na rosline sucha masa 149 203 176 199 19 26 bialko 36,9 48,4 44,6 49,6 6,0 8,4 Przyklad XXIV. W ponizszej tablicy przed¬ stawiono wplyw jednogodzinnej obróbki ziarna roz- Tablica 21 I Zabieg Zamkniecie Czas 0 [ Metal Metal Polietylen Polietylen Polietylen (bez roslin) Odchylenie stan¬ dardowe przy poziomie 0,05 Odehylehie stan- " dardowe przy poziomie 0,01 Wspólczynnik zmiennosci Triakonta¬ nol (10 ufe/l) — + — + -..- ....... •.«,» ..:. .-,i™. ¦.- ,^~ Próba I (19 dni) II (23 dni) III (16 dni) waga suchej masy (mg/sadzonka) 47,0 43,5 48,2 43,0 52,0 . 3,1 .T-.L. .",.¦.,_. .-=¦-. .-. r 4,1 92,3 90,4 101,4 88,0 104,7 3,1 " 4,1 3,0% 36,6 31,4 40,1 ,9 41,5 3,1 4,1 58,6 56,4 63,2 55,6 66,1 1,8 2,4 Zmiana wagi ukladu pojemnik — 0 0 -40,4 -50,0 -44,3 -15,1 + 24,6 -18,6 + 39,223* 106 571 24 tworem triakontanolu w dwuchlorometanie na wzrost sadzonek pomidora Heinz 1327. Tablica z4 Triakontanol (u«/litr) Kontrola sucha Kontrola z rozpusz¬ czalnikiem 0,1 1,0 ,0 " 100,0 1000,0 10000,0 Odchylenie standardo¬ we przy poziomie 0,05 Ócichylenie standardo¬ we przy poziomie 0,01 Sucha masa (mg/ped) Próba I (26 dni) 98 96 99 127 116 134 138 146 24 33 P/óba II (32 dni) 166 274 347 365 309 1 382 400 420 | 94 126 | Przyklad XXV. W ponizszej tablicy przedsta¬ wiono wplyw jednogodzinnej obróbki ziarna roz¬ tworem triakontanolu w dwuchlorometanie na wzrost sadzonek pomidora Heinz 1327. T a b 1 i c a 25 Triakontanol (ug/litr) Kontrola sucha , Kontrola z rozpuszczalni¬ kiem 0,1 1,0 ,0 100,0 1000,0 10000,0 Odchylenie standardowe przy poziomie 0,05 Odchylenie standardowe przy poziomie 0,01 Sucha maca (mg/ped) 1 Próba I (26 dni) 98 96 99 127 116 134 138 146 24 33 Próba II (32 dni) 166 274 347 365 309 382 400 420 | 94 I 126 | Przyklad XXVI. Ocena efektu wysycania na¬ sion pomidorów stosuje sie procedure opisana w poprzednim przykladzie, z nasionami pomidora Heini 1327 i stosujac triakontanol - w stezeniu 0,1—10000 ug/litr. Uzyskane wyniki przedstawiono w tablicy 26 Przyklad XXVII. Próby wysycania nasion W celu okreslenia skutecznosci triakontanolu-1 w zwiekszaniu szybkosci wzrostu roslin, sporzadza sie roztwory tego zwiazku w dwuchlorometanie, o ste¬ zeniu 0,01, 1,0 i 10,0 ppm. Nasiona marchwi, salaty, jeczmienia i ogórka mo¬ czy sie w wybranych roztworach w ciagu godziny, a nastepnie suszy w powietrzu. Nasiona marchwi i salaty sadzi sie w oddzielnych doniczkach o sred¬ nicy okolo 10 cm, wypelnionych gleba piaszczysto- Tab 1 ica 26 Triakontanol (ug/litr) Kontrola sucha Kontrola z rozpuszczalni¬ kiem 0,1 1,0 ,0 100,0 I 1000,0 10000,0 Odchylenie standardowe przy poziomie 0,05 Odchylenie standardowe | przy poziomie 0,01 Sucha masa (mg/ped) Próba I (26 dni) 98 96 99 127 116 134 138 146 24 33 Próba K (32 dni) 166 274 374 365 309 382 400 420* 94 126 -gliniasta, a nasiona jeczmienia i ogórka w wypel¬ nionych tego samego typu gleba doniczkach o sred¬ nicy 17,5. Wszystkie doniczki umieszcza sie w cie¬ plarni, podlewajac w miare potrzeby i uzyzniajac co 2 tygodnie cieklym roztworem nawozowym (20—20 20 azot, fosfor, potas). Roztwór nawozowy daje sie do doniczek mniejszych w ilosci 100 ml, a do doniczek wiekszych w ilosci 200 ml. W obu przypadkach stezenie roztworu wynosi lg/litr. Pró¬ be prowadzi sie w 4 powtórzeniach kazdego zabie¬ gu w przypadku nasion jeczmienia, w 6 powtórze¬ niach w przypadku nasion ogórka i w 5 powtórze¬ niach w przypadku nasion salaty i marchwi. W 24 dni po wysianiu scina sie jeczmien przy powierz¬ chni gleby, suszy w ciagu 2 dni w temperaturze 43°C i wazy. Ogórki zbiera sie i suszy w 28 dni po wysianiu, a salate i marchew w 35 dni po wysia¬ niu. Otrzymane wyniki zestawiono w tablicy 27. Tablica 27 Ocena wplywu obróbki nasion triakontanolem na przyspieszenie wzrostu roslin Triakontanol (ppm) Kontrola sucha Kontrola z rozpusz¬ czalnikiem 0,01 ppm 1,0 ppm ,0 ppm 1 Odchylenie standardo¬ we przy poziomie 0,05 Odchylenie standardo¬ we r»rzy poziomie 0,01 Waga suchej masy mg/roslina mar¬ chew 48 64 92 85 26 37 sala¬ ta 566 561 613 783 483 178 246 g/roslina jecz¬ mien 471 380 704 572 744 144 SOI ogó¬ rek 1,47 1 1,33 1,60 1,06 2,17 0,58 0,79 wswieth 6 24 Godziny po zabiegu Fig. 4 % zmian w stosunku do czasu 0 1 3 6 Godziny po zabiegu Fig. 5 0 OJ 10 10.0 Mg na plytke Petriego Fig. 6 PL PL PL PL PL PL