TARIFNAME SIYAH ÜRÜN IÇIN KULLANIMI AMAÇLANAN KANTARLI TANKER DOLUM OTOMASYON SISTEMI Teknik Alan Bulus, sicak olarak (50 0c -140 Oc› dolumu yapilan fueloil ve asfalt çesitlerinin (siyah ürün) tanker dolum kontrol sürecinin kontrol edilebilmesi amaciyla kullanilan tanker dolum otomasyon sistemi ile ilgilidir. Teknigin Bilinen Durumu Akaryakit sektöründe ürünün miktar ölçümünde genel olarak hacimsel ölçüm ve agirlik ölçüm yöntemi kullanilmaktadir. Özellikle siyah ürün olarak tanimlanan ve sicak olarak (50 0C - dolumu yapilan fueloil ve asfalt çesitleri için hacimsel ölçüm yöntemi yerine, günümüz teknolojisinde agirlik parametresi yük hücresi (Load Cell) ile ölçülmektedir. Siyah ürün satisinda gerek ölçü ayarlar, kalite standartlari (TSE gibi) ve gerekse müsteriler tarafindan agirlik temelli ölçümün (kantar tartimi) tercih edilmesi sebebiyle volümetrik ölçüm yöntemleri kullanilmamaktadir. Bu agirlik ölçümü yapilirken ise 60/80/100 tonluk manuel veya otomatik çalisan zemin üstü kantari ya da zemin içi tip kantarlar kullanilmaktadir. Teknigin olagan durumuna ait uygulamalarda bu tip akaryakit ürünlerinin (siyah ürün) tanker dolumu için kullanilan kantarlar tesis giris/çikislarina dolum adasindan uzak bir noktaya konulmakta ve bos/dolu tartim esasina göre çalismaktadir. Doluma gelen tanker önce tanker bilgi formu düzenlenip tesiste dolum adasi kantar otomasyon sistemi mevcutsa, sisteme kayit yapilip uygunsa bos darasi alinarak birinci tartimi yapilip ilgili dolum adasina gönderilmektedir. Dolum adasinda ürün tankere üsten dolum yapilarak doldurulmaktadir. Doluni sürecinde, sürücü gözle kontrol ederek veya dolum kolunda seviye sensörü var ise seviye sensörüne göre tankerin her bir gözünün dolumunu gerçeklestirir. Dolum terminalinde kantar otomasyon sistemi mevcut ise dolum islemi daha önceden otomasyona girilen tanker siparis emrine göre, otomatik olarak kantar ölçümü dogrultusunda ya da dolum kolunda bulunan seviye sensöründen alinan bilgiler dogrultusunda otomatik olarak gerçeklestirilebilmektedir. Dolum terminalinde yapilan dolum ve agirlik ölçümü islemi tamamlandiktan sonra tesis çikisinda buluna ikinci bir kantar vasitasiyla tekrar tartim yapilarak dolumu yapilan siyah ürünün net miktari ancak tespit edilebilmektedir. Islemin iki asamali yapilmamasi önemli bir ekonomik degeri olan ürünlerin. hatali dolumuna sebep olacagindan. bu iki ayri adimdan olusan zahmetli proses her tankerin dolumu sirasinda ayri ayri takip edilmektedir. Geleneksel kantar dolum. sistemlerinde, dolumun iki ayri bölgede ve üç ayri adimda gerçeklesmesinin dogal sonucu olarak tanker dolum süreleri uzamaktadir. Kantar sayisini arttirmak suretiyle ortalama dolum hizini yükseltme imkâninin bulunmayisi, siyah dolum terminalleri ve rafinerilerde, 24 saatlere varabilen uzun mesai saatleri gerektirmektedir. Tesiste fazladan personel çalistirilmakta maliyetinin yükselmesine neden olmaktadir. Proses sürelerinin uzamasi ve insan emegi ve isletme yogun olarak isletilmesi; tankerlerin tesis içindeki takibi yapilmasinda sikinti çikmasina güvenligini azaltmaktadir. ve tesisin ürün (genelde sicak yüklendiginden insan emegi yogun olarak isletilen is emniyeti (50°C-l40°C)) açisindan oldugundan, süreç dahilinde is kazalarinin olusma ihtimali de ciddi oranda artmaktadir. Dolum. islemi çogunlukla insan kontrolünde agirlik ölçme unsurlari kullanilarak yapildigindan tanker istiap haddi üzerinde ürün doldurulabilmektedir. marifetiyle isletilen yasanabilmektedir. süreç dahilinde gerekli Yine insan tankerden ürün tasmasi da Bu tip tasmalar heni çevre kirliligine neden olmasi hem de ekonomik zarar olusturmasi açisindan handikap olusturmaktadir. Bu tip hatalarin ve kazalarin azaltilabilmesi için farkli algilayicilar kullanilmasi mevcut teknik dahilinde bilinse isletilememektedir. yapilarda Dolum. kolunda yeterli isletilen performans ile yukarida anlatilan seviye sensörleri bu tip yapilara örnek verilebilir. Siyah ürünün yapisi ve yüksek dolum sicakliklari sebebiyle bu sensörler sik sik arizalanmaktadir. Arizanin dolum sirasinda olusmasi ve fark edilememesi daha ciddi dolum kazalarinin olusmasina sebep olabilmektedir. Dolum için alinan tankerlerde artik ürün bulunabilmektedir. Bu tip durumlarda artik olan ürün üzerine yeni ürün eklenerek yeni ürün bozulabilmekte ya da tasmalar yasanabilmektedir. Dolum islemlerinin uzun süreler almasi tesis içinde ve civarinda önemli bir tanker trafigi olusmasina sebep olabilmektedir. Tanker trafigini rahatlatmak amaciyla, terminal girisine ve çikisina konan kantarlarda, dara alma ve son tartim islemlerinin ayri kantarlarda yapiliyor olmasi, ölçüm hassasiyetini ve dogrulugunu etkilemektedir. Tankerlerin çekici ve dorsesinin sisteme kayitli olan plakalari disinda farkli çekici ve dorse ile doluma gelmesi halinde karisikliga ve hileli doluma neden olmaktadir. Bulusun Çözümünü Amaçladigi Problemler Bulusun amaci, siyah ürünlerin emniyetli ve güvenli olarak tanker dolumunun saglanmasi hem volümetrik hem de agirlik ölçümü yapabilen, dolum isleminin tek asamada otomatik olarak saglanmasina imkan veren kantar üstü dolum adasi otomasyon sisteminin olusturulmasidir. Sistemin kullanimi sayesinde dolumu yapilan ürününün miktari hem sayaçli "hacimsel ölçüm yöntemi" hem de agirlik ölçüm yöntemi birlikte kullanilarak belirlenebilmektedir. Iki kaynaktan alinan veriler ise dolum adasi otomasyon sistemi tarafindan degerlendirilebilmektedir. Kantar tartimi (agirlik Ölçüm yöntemi) ve sayaçli dolumun (hacimsel Ölçüm yöntemi) farkli disiplinler olmasi iki ayri güvenlik: mevzuati ve farkli tipte operatör ve egitimini gerektirmektedir. Ancak iki kaynaktan alinan verilerin otomasyon sistemi tarafindan degerlendirilmesi sayesinde bu problemler ortadan kaldirilabilmistir. Bulus konusu uygulama ile dolum. islemi tek bir adimda otomasyon ile saglanabilmektedir. Sayaçli dolumun ve otomasyon sisteminin birlikte getirdigi yenilikle isçi sagligi/is güvenligi ve emniyetinin üst düzeyde saglanmasi mümkün olabilmektedir. Tartim ve ölçüm istemleri otomatik olarak saglandigindan isgücü ihtiyaci azalacak ve bu sayede is kazalari da azaltilabilecektir. Yine minimum insan ihtiyaci sayesinde uygulama hatalari da minimize edilebilmektedir. Yine veri otomatik olarak toplanacagindan gelismis veri bütünlügü saglanabilmektedir. Bulus konusu sistemin kullanilmasi ile kantar kulübesinde operatörüne çalistirma ihtiyaci ortadan kaldirarak isletme maliyetinin düsürülmesi de mümkün olabilecektir. Islemlerin tek adimda ve daha hizli yapilabilmesi hem islem maliyetini hem de dolum ortamindaki islem yogunlugunu/araç trafigini azaltabilecektir. Bu sayede kolay ve emniyetli bir trafik akisinin saglanabilmesi mümkün olabilecektir. Örnegin teknigin olagan durumda ait uygulamalarda yapilan sabit tartimda agirligi ölçmek için 3-5 dakika gerekirken, dolum adasi alaninda bulus konusu sistemin kullanilmasi ile ortalama 10-15 saniyede bir aracin tartilabilmesi ve doluma baslanabilmesi mümkün olabilecektir. Ölçüm ve dolum süresini kisaltmasi diger taraftan tesisin dolum kapasitesinin artirilmasina imkan verebilecektir. Bulus konusu sistemin kullanilmasi ile tartim isleminden ofisteki veri giris islemine kadar tüm verilerin otomatiklestirilmesi mümkün olabilecektir. Yine otomasyonun arttirilmasi ve hem hacimsel hem de agirlik temelli ölçümün birlikte kullanilmasi ile tartim suiistimali veya hileli dolumun önlenmesi mümkün olabilecektir. Benzeri sekilde aracin istiap haddinden fazla yüklenmesi problemi ortadan kaldirilmis ve bu sayede tankerin tasima sirasinda trafik cezasi ile karsilama ya da dolum sirasinda/sonrasinda tasmalar olmasi ihtimali ortadan kaldirilmistir. Bulus konusu yapilanma ile tek asamali dolum mümkün olabildiginde terminalde kantarlarin dolum adasina montaji yapilarak alandan tasarruf saglanmasi mümkün olabilecektir. Özet olarak bulus konusu yapilanmanin kullanilmasi ile asagida sunulan teknik problem çözümlerine ulasilabilmesi mümkün olabilecektir. ° Dolum hizinin artmasi, ° Dolum ve is güvenliginin saglanmasi, ° Tankere kontrolsüz yüklenen istiap haddinden fazla ürünün geri bosaltimini önlemek, ° Tesis içinde tanker trafiginin rahatlamasi, - Dokümantasyonun otomatik olarak hazirlanmasi ve esnek raporlama imkânlarinin sunulmasi, ° Tesis yetkilileri ve firmalar* tarafindan, dolumun uzaktan takibinin ve kontrolünün yapilabilir olmasi, dogrultusunda takip edilebilmesi (çekici ve dorse plakalari, bos dara, istiap haddi, tankerin stepnesi, yangin dolabi, avadanlik V.b) ° Kantar ve sayaçlarin kalibrasyonlarinin sapma durumlarinin dolum sirasinda sürekli izlenmesinin saglanmasi. Sekillerin Açiklanmasi Sekil 1. Kantar üstü dolum adasi otomasyon sisteminin sematik görünümü, Sekil 2. Kantar üstü dolum adasi otomasyon sisteminin daha ayrintili olarak sematik görünümü, Sekillerdeki Referanslarin Açiklamasi l.Tanker .Agirlik ölçüm elemani 3. Dolum kolu 4. Dolum hatti .Volumetrik ölçüm elemani 6. Islemci bazli kontrol birimi Bulusun Açiklanmasi Bulus, 50 °C -140 °C sicaklikta dolumu yapilan fueloil ve asfalt çesitlerinin tankere (1), dolum kolu (3) vasitasiyla en az bir agirlik ölçüm elemani (3) üzerinde doldurulmasi ve bu dolum sürecinin kontrol edilebilmesi amaciyla kullanilan tanker dolum otomasyon sistemi ile ilgilidir. Bulus konusu tanker dolum otomasyon sistemi; bahsi geçen dolum koluna (3) bagli olan dolum hatti (4) ile iliskilendirilmis volumetrik ölçüm elemanini (5) ve bahsi geçen volumetrik Ölçüm elemanini (5) ve agirlik ölçüm elemanini (2) kontrol edebilen islemci bazli kontrol birimini (6) bulundurarak ayni zamanda hem agirlik ölçümü, hem de hacimsel ölçüm yaparak dolum islemini otomatik Yukarida anlatilan islemci bazli kontrol biriminin (6) isletilmesi ve kontrol edilmesi amaciyla bir otomasyon yazilimi kullanilmaktadir. Bahsi geçen otomasyon yazilimi tüm sistemin otomasyon ile isletilebilmesine imkan verebilecektir. Bu yazilim bir tanker (l) veri tabani ile birlikte isletilebilmektedir. Veri tabani temel olarak, plaka numarasi, göz kapasiteleri, yere basan agirlik gibi karayollarinin siyah ürün tasimaciligiyla ilgili yönetmeliklerinin gerektirdigi bilgileri içerecek sekilde ve terminalin tercihlerine göre yapilandirilabilmektedir. Bulus dahilinde tarif edilen agirlik ölçüm. elemani (2) elektronik kantar formunda olabilmektedir. Bu yapilanma dahilinde tanker (l) kantar üzerine alinarak dolum islemi tamamlanabilmektedir. Bu kantar yapisi farkli uygulamalarda zemin üstü kantari ve/Veya zemin içi tip kantari formunda olabilmektedir. Bu kantar yapilari akaryakit sektöründe özellikle siyah ürün olarak tanimlanan fueloil ve asfalt çesitleri için 60/80/100 tonluk manuel veya otomatik çalisan, yerel ölçü ayarlar tarafindan belgeli ve mühürlenmis kantarlardir. Dolum adasinin her iki tarafinda uygun kapasitede seçilmis ve global olarak tüm ölçü ayar kurumlarinin taleplerini karsilayacak sekilde tasarlanmis ve "Directive for Eguipment and Protective Systems " ile sertifikalara sahip kantar yapilari kullanilmaktadir. Bulusun tercih edilen uygulamasina göre volumetrik ölçüm elemani (5) yapisinda; sayaç,hava ayirici unsur, dansitometre, sicaklik transmitteri, üç yollu kontrol vanasi, fark basinç transmitterinden olusabilen sayaç bilesenlerini bulundurmaktadir. Yukarida anlatilan sayaç hacim ölçme esasina göre çalisan PD meter tip (pozitif deplasmanli) veya agirlik ölçme esasina göre çalisan corolis tip sayaç olabilmektedir. Hava ayirici, filtre formunda olabilmektedir. Dolumu yapilan ürünün içerisinde bulunabilecek hava ve gazlar ile partiküllerin tutulmasi için kullanilir. Sayacin girisine takilarak isletilebilmektedir. Dansitometre dolumu yapilan ürünün yogunlugunu ölçmek için kullanilmaktadir. Sicaklik transmitteri ile sayacin üzerine bagli bir transmitter vasitasi ile sayaçtan geçen ürünün sicakligi okunabilmektedir. Dolumu istenilen ürün sicak dolumu yapildigi için sürekli sicakligin kontrol edilmesi önem arz etmektedir. Kontrol vanasi dolum isleminin baslatilmasi akisin kontrolü ve bitirilmesi için kullanilir. Yukarida anlatilan doluni kolu (3) bulusun 'tercih edilen uygulamasina göre izoleli, isitmali, seviye sensörlü, kol yön anahtarli pnömatik tahrikli olabilmektedir. Bu sayede dolum kolunun (3) otomasyon ile isletilebilmesi mümkün olabilecektir. Bulus konusu tanker dolum. otomasyon sistemi; topraklama cihazi ile iliskilendirilmistir. Bu yapilanma tanker (l) toprak baglantisini test eden Ex-Proof özellikte elektronik cihaz yapisindadir. Bulusun tercih edilen uygulamasina göre islemci bazli kontrol birimi (6) en az bir akis kontrol bilgisayari (7) ile iliskili haldedir. Akis kontrol bilgisayari (7), dolum güvenligini saglayacak sekilde platfonn üzerinde operatör tarafindan sürecin yöneltilmesi için konulacak ve gerekli giris çikislari bulunan Ex-Proof özellikte elektronik cihaz olabilmektedir. Bahsi geçen akis kontrol bilgisayari (7) farkli dolum kontrol pozisyonlarini kontrol etmek amaciyla asagidaki dolum kontrol anahtarlarini yönetmeyi amaçlamaktadir. veya tanker tarafinda oldugunu gösterir. - Tasma Sensörü(SW2): Tanker gözü ürün seviyesi belirlenen sinir degere eristiginde dolumu otomatik olarak oldugunu gösterir. üzerinde dogru olarak yerlestigini gösterir. eder. Hata durumunda dolumu durdurur. - Uzaktan Baslatma(SW6): Preset kontrol cihazina uzak bir noktadan dolumu baslatir. - Uzaktan Durdurma(SW7): Preset kontrol cihazina uzak bir noktadan dolumu durdurur. - Uzaktan Bitirme(SW8): Preset kontrol cihazina uzak bir noktadan dolumu bitirir. - Kart Okuyucu: Sirket bazinda Dolum Talep Fis ile yapilacak dolumun dijital kartla yapilmasi. Bulus konusu islemci bazli kontrol birimi (6) en az bir akis kontrol bilgisayarinin (7) birlikte isletilebilmesi ve bu yapilar üzerinde otomasyon yaziliminin isletilebilmesi için bulus konusu sistem ayrica; sistemine entegre.PLC - SCADA sistemi - Server, Modem ve sisteme bagli olan operatör bilgisayarlarini bulundurabilmektedir. TR TR TR TR