TARIFNAME HAVA VE GAZ IZOLELI HÜCRELERDE KULLANILAN KESICILERDE KONTAK ASINMA TOLERANSININ ÖLÇÜLMESI IÇIN KULLANILAN MEKANIK ÖLÇÜM MEKANIZMASI Teknik Alan Bulus; hava ve gaz izoleli hücrelerde orta ve yüksek gerilim sebekelerinde yük akimlarini ve kisa devre akimlarini kesmek amaciyla kullanilan kesicilerde kontak asinma toleransinin ölçülmesi için kullanilan mekanik ölçüm mekanizmasi ile ilgilidir. Teknigin Bilinen Durumu Kesiciler, orta ve yüksek gerilim sebekelerinde yük akimlarini ve kisa devre akimlarini kesmeye yarayan cihazlardir. Bu cihazlar devreyi, bosta, yükte ve özellikle kisa devre hâlinde açip kapayabildikleri gibi otomatik kumanda yardimi ile açilip kapanmasina da olanak saglarlar. Böylece insanlari tehlikeden korumakta, alçak ve yüksek gerilim cihazlarinda meydana gelebilecek hasari önleyip en aza indirgemektedir. Kesiciler hem ark söndürme özelligine, hem de çok hizli hareket etme özelliklerine sahiptir. Enerjiyi keserken önce kesici açilir, daha sonra ayirici açilmalidir. Bir kesicinin görevi kapali durumda devreden güç akisini saglamak, açik durumda ise güç akisini engellemektir. Bu iki görevden ilkini kontak elemanlari arasinda iyi bir temas olusturarak ikinci görevi ise kontak elemanlarini ayirarak elektriksel olarak yerine getirir. Kesiciden bu iki görevin gerektigi anda tam olarak yerine getirilmesi beklenir. Uzun süre kapali kalmis bir kesiciden birdenbire devreyi açmasini istemek ona agir bir görev yüklemek demektir. Iste kesicilerin gerçek görevleri bu durumda ortaya çikmaktadir. Çünkü yüksek gerilimde, elektrik geçerken devreyi açmak veya kapatmak dogacak arktan dolayi hem zor hem de tehlikelidir. Kesiciler, devre yük altinda iken meydana gelen arki söndürme düzeneklerine sahip olduklari için kullanilir. Kesicilerin görevleri arasinda, arizali hâlde devreyi açmak vardir. Buna göre kesiciler kendilerinden evvel gelen cihazlari arizali yerden ayirmakta ve arizanin o cihazlara yaptiklari zorlamalarin önüne geçmektedir. Bir kesicinin görevini tam yapabilmesi için önce uygun bir sekilde seçilmesi, isletilmesi ve bakiminin da dikkatli yapilmasi Kas gücüyle, kesici kontaklarinin açilmasi ve kapatilmasi mümkündür fakat kesicilerde açma isleminin süratli yapilmasi gerektiginden, kol hizini arttiracak bir yay kullanilir. Vakumlu kesiciler, bina içinde kullanilan hava ve gaz izoleli hücrelerde kullanici güvenligini de en üst seviyede tutarak ark arizalarinin söndürülmesini saglamaktadir. Vakumlu kesicilere ait olan kesme birimi, yüksek vakumlu silindir biçimli seramik bir kap ve biri sabit digeri hareketli iki kontaktan. olusur. Kontaklar ayrilirken. ark üzerinden geçen akim, akim sifir noktasina gelene kadar akar. Akimin sifir noktasinda ark söner ve maden buhari kontaklar üzerinde yogunlasir. Bu durum kontaklar üzerinde asinmalara sebep olabilmektedir. Vakumlu kesici çogunlukla seramik gövdeli olan silindir bir kesici tüpü ve içine konmus hareketli-sabit olmak üzere iki kontaktan olusur. Sabit kontak, bir sabit kontak kolu ile kesici tüpünün içine monte edilmistir. Hareketli kontak kolu ise üzerinde diger kontagi barindirir, yaylar ve bir metal körük vasitasiyla hareket eder. Kontaklar için seçilen malzemeler ne olursa olsun belirli bir kullanim süresi sonrasi yukarida bahsedilen etkiler sebebiyle asinmaktadir. Kesici, vakum altinda kapatildigi için tüpün içinde konumlandirilmis olan kontaklarin ve kontaklarin asinma durumlarinin kesici tüpünün demonte edilerek saptanmasi ya da disaridan gözlenmesi mümkün olamayacaktir. Bu sebeple kontaklarin asinma durumlarini ve kullanim ömürlerini hücre açilmadan denetleyebilecek birimlere ihtiyaç duyulacaktir. Kesiciler hücrenin güvenlik açisindan en önemli parçalarindan biri oldugundan düzgün çalistiklarinin dogru denetlenmesi önem arz etmektedir. Uzun süre kapali kalmis bir kesicinin birdenbire devreyi açmasi talep edildigi kosulda, kesicinin dogru çalisip çalismadiginin bilinmesi gerekecektir. Kesicilere ait kontaklarin temas yüzeylerinin asinmasi, kesicilerin dogru çalismamasina sebep olacagindan kesiciler için kontrolü gerekli önemli bir kritik kontrol noktasidir. Kesici tüpünün içi açilamadigi için bu durumun da disaridan ölçülebilmesi gerekmektedir. Kontaklarin temas yüzeylerindeki asinmasinin kontrolü teknigin olagan durumu dahilinde elektronik asinma kontrol birimleri ile saglanmaktadir. basvurularinin; orta gerilim salt sistemlerinde kullanilan 36 kV' 25 kA 1250 A 'vakumlu kesiciden. bahsettigi anlasilmaktadir. Bahsi geçen kesiciye ait olan. kontaklar, mekanik olarak kontrol edilebilmektedir. Bu mekanik kontrol mekanizmalari elektronik asinma kontrol birimleri ile donatilabilmektedir. Elektronik asinma kontrol birimleri mekanik baglanti unsurlarina bagli olarak birbirlerine temas edip ayrilan kontaklarin, kontak yüzeylerinde olusan asinmalari kontrol edebilmektedir. Bu yapilanma dahilinde elektronik bir denetleyici kontaklar ile iliskilendirilmelidir. Elektronik denetleyicinin amaca uygun isletilebilmesi için isleyisinin bir yazilim ile denetlenmesi ve alinan 'verilerin bir dijital ekran vasitasiyla gösterimi gerekmektedir. Bu yapilarin kesiciye eklenmesi, hem kesicinin üretim maliyetinin hem de isletim maliyetinin ciddi oranda Yine asinma kontrolünün elektronik asinma kontrol birimleri ile yapilmasi sonuçlarin tutarli ve dogru alinmasi açisindan da önemli handikaplar olusturabilecektir. Bulusun Çözümünü Amaçladigi Problemler Bulusun amaci, hava ve gaz izoleli hücrelerde orta ve yüksek gerilim sebekelerinde yük akimlarini ve kisa devre akimlarini kesmek amaciyla kullanilan vakumlu kesicilerde kontaklarin temas yüzeylerinde olusan asinmalarin ölçülmesi için. kullanilan. mekanik ölçüni mekanizmasinin. ve gösterim biriminin olusturulmasidir. Bulus konusu yapilanma kontaklarda olusabilecek asinmalari mekanik olarak algilayan ve mekanik olarak çalisan/gösterebilen gösterim birimini yapisinda bulundurmaktadir. Bu sayede asinmanin algilanmasi ve gösterimi için kullanilacak alt parçalarin maliyeti azaltilmistir. Diger taraftan mekanik olarak isletilen sistemlerin çalisma tutarliligi sayesinde daha tutarli çalisan bir asinma algilama sistemi olusturulabilmistir. Sekillerin Açiklanmasi Sekil 1. Kesici ve kesiciye ait islevsel bilesenlerin yandan kesit görünümü, Sekil 2. Kontak temas yüzeylerinin ayrintili görünümü, Sekil 3. Mekanik gösterim biriminin ayrintili görünümü, Sekillerdeki Referanslarin Açiklamasi l. Kesici kutbu . Kontak elemani .Temas yüzeyi .Vakum tüpü baglanti kolu .Baglanti gövdesi .Asinma kontrol disli safti .Mekanik gösterim birimi . Kontak açikligi wbwooqmuiihww Bulusun Açiklanmasi Bulus; yapisi dâhilinde kontak elemanlari (2) olusturulmus kesici kutbunu (l), kontak elemanlarindan (2) en az birini hareket ettirmek amaciyla kesici kutbuna (l) körük vasitasiyla iliskilendirilmis vakum. tüpü baglanti kolunu (4), bahsi geçen vakum tüpü baglanti kolu (4) ile iliskili halde asinma kontrol disli saftini (6) bulunduran, hava ve gaz izoleli hücrelerde orta ve yüksek gerilim sebekelerinde yük akimlarini ve kisa devre akimlarini kesmek amaciyla kullanilan kesicilerde kontak elemanlarinin (2) temas yüzeylerinde (3) olusan asinmalarin ölçülmesi için kullanilan mekanik ölçüm mekanizmasi ve gösterim birimi ile Bahsi geçen asinma kontrol disli safti (6); temas yüzeyleri (3) üzerinde olusan asinmalar dogrultusunda hareket edebilen en az bir ibre (8) ile iliskilendirilmis ve bahsi geçen ibrenin (8) hareketleri bir mekanik gösterim birimi (7) vasitasiyla gösterilmektedir. Ibre (8) tercihen asinma kontrol disli safti (6) hareket açisina baglidir. Kontak elemanlarinin (2) belirli bir çalisma ömrü sonrasi temas yüzeyleri (3) asinmaktadir. Sekil 2'de kontak elemanlari (2) arasindaki mesafe kontak açikligi (A) ile tanimlanmaktadir. Kontak elemanlarindan (2) en az biri ise birbirlerine temas etmeleri ya da ayrilmalari amaciyla vakum tüpü baglanti kolu (4) ile hareket ettirilebilmektedir. Ancak olusan asinmalar yukarida anlatildigi üzere önemli bir problem olusturmaktadir. Sistem temas yüzeyleri (3) üzerinde olusan asinmanin belirli bir temas yüzeyi asinma toleransina (B) kadar isletilebilmesine imkan vermektedir. Kontak elemanlarindan (2) biri birbirlerine temas etmek için hareket ettirildiklerinde, vakum tüpü baglanti kolu (4) temas yüzeylerinde (3) olusan asinma kadar hareketli kontak elemanini (2) daha yukari tasimaktadir. Bu hareket ise asinma kontrol dislisi saftinin (6) dönüs açisini etkilemektedir. Asinma kontrol dislisine (6) baglanan ibre (8) de saftin(6) dönüs açisina bagli olarak hareket edeceginden asinmalar ibrenin (8) isletildigi gösterim birimi (7) üzerinden takip edilebilecektir. Ibre (8) tercihen mekanik gösterini birimi (7) dahilinde olusturulmus olan bir kadran (9) içinde isletilecektir. Kadran. (9) ve ibre (8) arasindaki iliski farkli mekanik baglantilari da bulundurabilir. Bu sayede gösterim araligi ve kadran (9) boyutlari degistirilebilir. Kadran (9) içinde ve çevresinde çesitli birimsel gösterim isaretleri ile donatilabilir. Bu isaretler ile temas yüzeyleri (3) üzerinde olusan asinmalar` ve bu asinmalar için tolerans degerleri kullaniciya gösterilebilecektir. Bu isaretler ve kadran (9) üzerinde gösterimler; mesafe kontak açikligi (A) - temas yüzeyi asinma toleransi (B) için kontak elemani (2) özelinde olusturulan uzunluklar ve kadran (9)- ibre (8) arasindaki açisal/mekanik iliski ile düzenlenebilmektedir. Ibrenin (8) hareketi için, asinma kontrol dislisinden (6) ve dolayisiyla vakum tüpü baglanti kolundan (4) alinan mesafe kadranda (9) gösterim için yeterli olmazsa, asinma kontrol disli safti (6) boyutlari degistirilebilir ya da kadran (9)- ibre (8) arasindaki açisal/mekanik iliski düzenlenebilir. Mekanik asinma tespit mekanizmasinin olusturulmasi ile asinmayi gösteren gösterim elemanlarinin baglanti gövdesinin(5) yanina konumlandirilabilmektedir. Sekil 1, Inekanik gösterim biriminin (7), baglanti gövdesinin(5) yanina konumlandirildigi uygulamayi göstermektedir. TR TR TR DESCRIPTION MECHANICAL MEASURING MECHANISM USED TO MEASURE CONTACT WEAR TOLERANCE IN BREAKERS USED IN AIR AND GAS INSULATED CLOSURES Technical Field Invention; It is related to the mechanical measurement mechanism used to measure the contact wear tolerance in breakers used to interrupt load currents and short circuit currents in medium and high voltage networks in air and gas insulated cells. State of the Art Breakers are devices used to interrupt load currents and short circuit currents in medium and high voltage networks. These devices can open and close the circuit in idle, load and especially in case of short circuit, and they also enable opening and closing with the help of automatic control. Thus, it protects people from danger and prevents and minimizes damage that may occur in low and high voltage devices. The cutters have both arc extinguishing features and very fast movement features. When cutting off the power, the breaker must be opened first, then the disconnector must be opened. The function of a breaker is to ensure the power flow through the circuit when it is closed, and to prevent the flow of power when it is open. It performs the first of these two tasks by creating a good contact between the contact elements, and the second task electrically by separating the contact elements. The cutter is expected to fulfill these two duties exactly when necessary. Asking a breaker that has been closed for a long time to suddenly open the circuit means imposing a heavy task on it. This is where the real duties of cutters emerge. Because at high voltage, opening or closing the circuit when electricity is flowing is both difficult and dangerous due to the arc that will occur. Breakers are used because they have mechanisms to extinguish the arc that occurs when the circuit is under load. Among the duties of breakers is to open the circuit in case of malfunction. Accordingly, the breakers separate the devices that came before them from the faulty area and prevent the stress caused by the fault on those devices. In order for a breaker to perform its function properly, it must first be selected appropriately, operated and maintained carefully. It is possible to open and close the breaker contacts with muscle power, but since the opening process of the breakers must be done quickly, a spring is used to increase the arm speed. Vacuum circuit breakers ensure that arc faults are extinguished by keeping user safety at the highest level in air and gas insulated cells used inside the building. The cutting unit of vacuum cutters consists of a high vacuum cylindrical ceramic container and two contacts, one fixed and the other movable. consists of While the contacts are being separated. The current passing through the arc flows until the current reaches zero point. At the zero point of the current, the arc goes out and the mineral vapor condenses on the contacts. This may cause wear on the contacts. Vacuum breaker consists of a cylindrical breaker tube, usually with a ceramic body, and two contacts, movable and fixed, placed inside. The fixed contact is mounted inside the breaker tube with a fixed contact arm. The movable contact arm houses the other contact on it and moves by means of springs and a metal bellows. Regardless of the materials chosen for the contacts, they wear out after a certain period of use due to the effects mentioned above. Since the breaker is closed under vacuum, it will not be possible to detect the contacts positioned inside the tube and the wear conditions of the contacts by disassembling the breaker tube or to observe them from the outside. For this reason, units that can monitor the wear status and lifespan of the contacts without opening the cell will be needed. Since breakers are one of the most important parts of the switchgear in terms of safety, it is important to ensure that they are working properly. In cases where a breaker that has been closed for a long time is suddenly requested to open the circuit, it will be necessary to know whether the breaker is working correctly. It is an important critical control point that needs to be checked for breakers, as the wear of the contact surfaces of the circuit breakers will cause the breakers to not operate properly. Since the inside of the cutter tube cannot be opened, this situation must be measured from the outside. Control of the wear on the contact surfaces of the contacts is provided by electronic wear control units within the ordinary state of technology. applications; from 36 kV 25 kA 1250 A 'vacuum breaker used in medium voltage pure systems. It is understood that he is talking about. The one belonging to the cutter in question. The contacts can be controlled mechanically. These mechanical control mechanisms can be equipped with electronic wear control units. Electronic wear control units can control the wear on the contact surfaces of the contacts that come into contact with each other and separate depending on the mechanical connection elements. Within this structure, an electronic controller must be associated with the contacts. In order for the electronic controller to operate properly, its operation must be controlled by software and the received data must be displayed on a digital screen. Adding these structures to the breaker will increase both the production cost and the operating cost of the breaker. Also, performing wear control with electronic wear control units may create significant handicaps in terms of obtaining consistent and accurate results. Problems the Invention Aims to Solve The purpose of the invention is to measure the wear on the contact surfaces of the contacts in vacuum breakers used to interrupt load currents and short circuit currents in medium and high voltage networks in air and gas insulated cells. used. mechanical measurement of the mechanism. and creation of the display unit. The embodiment of the invention includes a display unit that can mechanically detect and mechanically operate/display wear that may occur on the contacts. In this way, the cost of the sub-parts to be used to detect and display wear is reduced. On the other hand, thanks to the operating consistency of mechanically operated systems, a more consistently operating wear detection system has been created. Explanation of Figures Figure 1. Side sectional view of the breaker and the functional components of the breaker, Figure 2. Detailed view of the contact contact surfaces, Figure 3. Detailed view of the mechanical display unit, Explanation of References in Figures l. Cutter pole . Contact element. Contact surface. Vacuum tube connection arm. Connection body. Wear control gear shaft. Mechanical display unit. Contact opening wbwooqmuiihww Description of the Invention Invention; Vacuum associated with the breaker pole (l) via bellows in order to move the breaker pole (l), which has contact elements (2) within its structure, at least one of the contact elements (2). The contact elements of the breakers, which contain the tube connection arm (4) and the wear control gear shaft (6) in relation to the vacuum tube connection arm (4), are used to interrupt load currents and short circuit currents in medium and high voltage networks in air and gas insulated cells. (2) mechanical measurement mechanism and display unit used to measure the wear on the contact surfaces (3) and the said wear control gear shaft (6); It is associated with at least one pointer (8) that can move in line with the wear occurring on the contact surfaces (3), and the movements of the said pointer (8) are shown by a mechanical display unit (7). The pointer (8) preferably depends on the movement angle of the wear control gear shaft (6). The contact surfaces (3) of the contact elements (2) wear out after a certain operating life. In Figure 2, the distance between the contact elements (2) is defined by the contact opening (A). At least one of the contact elements (2) can be moved by the vacuum tube connection arm (4) in order to contact or separate each other. However, the abrasions that occur pose a significant problem as explained above. The system allows the wear on the contact surfaces (3) to be handled up to a certain contact surface wear tolerance (B). When one of the contact elements (2) is moved to contact each other, the vacuum tube connection arm (4) carries the moving contact element (2) higher until the wear occurs on the contact surfaces (3). This movement affects the rotation angle of the wear control gear shaft (6). Since the pointer (8) connected to the wear control gear (6) will also move depending on the rotation angle of the shaft (6), wear can be monitored through the display unit (7) on which the pointer (8) is operated. The hand (8) will preferably be operated within a dial (9) formed within the mechanical display unit (7). Dial. The relationship between (9) and pointer (8) may also involve different mechanical connections. In this way, the display range and dial (9) dimensions can be changed. The dial (9) can be equipped with various unitary display marks inside and around it. With these signs, the abrasions occurring on the contact surfaces (3) and the tolerance values for these abrasions can be shown to the user. These signs and indications on the dial (9); The distance can be regulated by the contact gap (A) - the lengths created specifically for the contact element (2) for the contact surface wear tolerance (B) and the angular/mechanical relationship between the dial (9) and the needle (8). If the distance taken from the wear control gear (6) and therefore from the vacuum tube connection arm (4) for the movement of the pointer (8) is not sufficient for the display on the dial (9), the dimensions of the wear control gear shaft (6) can be changed or the dial (9)-pointer The angular/mechanical relationship between (8) can be arranged. By creating a mechanical wear detection mechanism, the display elements that indicate wear can be positioned next to the connection body (5). Figure 1 shows the application in which the mechanical display unit (7) is positioned next to the connection body (5). TR TR TR