Przedmiotem wynalazku jest sposób wydziela¬ nia rozpuszczalnika z substancji bialkowych po ekstrakcji.Wynalazek dotyczy sposobu wydzielania reszt¬ kowego rozpuszczalnika z substancji zawierajacej bialka po ekstrakcji rozpuszczalnikiem albo za¬ wierajacej rozpuszczalnik, ewentualnie po mecha¬ nicznym oddzieleniu nadmiaru rozpuszczalnika, do bardzo malych zawartosci resztkowych tego roz¬ puszczalnika aby nie nastapila denaturacja cieplna i tym sa¬ mym strata waznych wlasciwosci funkcjonalnych substancji bialkowej, takich jak zdolnosc do koagu¬ lacji i pecznienia oraz zdolnosci Wiazania wody i oleju.Sposobem wedlug wynalazku otrzymuje sie zdol¬ ne do koagulacji i pecznienia, niezawierajace roz¬ puszczalnika bialka takie jak bialka zwierzece z ryb lub bialka roslinne np. z fasoli, soji i rzepaku.Sposób wedlug wynalazku dotyczy równiez wy¬ dzielania rozpuszczalnika z substancji bialkowej nawet jesli ulegla ona cieplnej denaturacji w u- przedniej obróbce, bez zbytniego wplywu na ko¬ lor koncowego produktu.Znane jest suszenie konwencjonalne powietrzem o temperaturze do 90°C lub droga nagrzewania mikrofalowego, np.. z publikacji Z. E. Sikorski „Technologia zywnosci pochodzenia morskiego" WNT W-wa 1971 str. 399—402. 2 Wiadomo równiez, ze przez bezposrednie dzia¬ lanie para, a zatem ogrzewanie substancji bial¬ kowej do temperatury zblizonej do 100°C mozna usunac znaczna czesc rozpuszczalnika. Jednakze wada takiej obróbki prowadzonej powyzej tempe¬ ratury denaturacji bialek jest calkowita strata ich wlasciwosci funkcjonalnych, takich jak zdol¬ nosc do koagulacji i zdolnosc wiazania wody.Poddana takiej obróbce substancja bialkowa po wysuszeniu sprawia wrazenie „piasku" przy jedze¬ niu oraz w wiekszosci przypadków taka substancja nie nadaje sie jako dodatek do zawierajacych wode artykulów zywnosciowych, takich jak produk¬ ty rybne i miesne.Odparowywanie rozpuszczalnika z substancji bial¬ kowej pod wplywem bezposredniego dzialania para prowadzi do zmiany zabarwienia, która jest po¬ wazna wada w przypadku dodawania substancji proteinowej do jasnych artykulów zywnosciowych.Sposób wedlug wynalazku polega na tym, ze substancje bialkowa poddaje sie dzialaniu po¬ wietrza zawierajacego wode, przy czym tempera¬ tura i wilgotnosc wzgledna powietrza sa tak do¬ brane, ze doprowadza sie wystarczajaca ilosc energii do odparowania rozpuszczalnika gdy z po¬ wietrza kondensuje woda, która zastepuje odpo¬ wiednia ilosc odparowanego rozpuszczalnika.Cecha charakterystyczna sposobu wedlug wyna- 9378293 782 3 lazku jest obróbka powietrzem zawierajacym wo¬ de o temperaturze 40—90°C.Sposób wedlug wynalazku stosuje sie do obrób¬ ki nie zdenaturowanych bialek przy uzyciu za¬ wierajacego wode powietrza o temperaturze 40— —70°C, korzystnie 45—65°C, zwlaszcza 45—55°C.W sposobie wedlug wynalazku do obróbki sub¬ stancji bialkowej stosuje sie powietrze zawiera¬ jace wode w ilosci 1,0—5,0 m8 na kilogram sub¬ stancji bialkowej, a korzystnie 2,0—3,0 m* na ki¬ logram substancji bialkowej.W sposobie wedlug wynalazku stosuje sie po¬ wietrze nasycone woda do co najmniej 50°/o, ko- rzystnie^O0/*-a- zwlaszcza 100%.Sposobem 'wedlug wyhalazku obróbke substan¬ cji bialkowej dogodnie; prowadzi sie w sposób ciagly w pionowej kolumnie przy uzyciu po¬ wietrza zawierajacego wode, przeplywajacego w przeciwpradzie do substancji bia&owej, przy czym kolumne ogrzewa sie przeponowo do temperatu¬ ry nizszej od temperatury wprowadzanego po¬ wietrza, korzystnie 10—30°C, a zwlaszcza 10—15°C, przy czym powietrze zawierajace wode jest od¬ powiednio rozprowadzone na róznych poziomach kolumny.W sposobie wedlug wynalazku temperatura za¬ wierajacego wode powietrza wprowadzanego w górnej czesci kolumny przewyzsza temperature zawierajacego wode powietrza wprowadzanego w nizszej czesci kolumny, przy czym powietrze do górnej czesci doprowadza sie w takiej ilosci i o takiej temperaturze, ze na skutek odparowania rozpuszczalnika w tej czesci kolumny temperatu¬ ra substancji bialkowej jest taka sama jak jej temperatura w nizszej czesci kolumny.Zawierajaca rozpuszczalnik substancje bialkowa jest taka substancja bialkowa, do której dodano rozpuszczalnika w celach konserwujacych, lub która zawiera rozpuszczalnik po ekstrakcji. Sto¬ sowanymi zazwyczaj do ekstrakcji rozpuszczalni¬ kami sa: izopropanol, n-butanol, II-rz.-butanol, izobutanol, etanol, octan etylu, aceton, chlorowane weglowodory i heksan. Rozpuszczalniki te sstosuje sie pojedynczo lufo jako ich mieszaniny.Substancje bialkowe moga byc pochodzenia zwierzecego lub roslinnego, takie jak proteiny z odpadów miesnych, ryb, skorupiaków lub ssa¬ ków wodnych albo proteiny z fasoli, soji i rze¬ paku, badz tez bialka z hodowli mikroorganiz¬ mów na weglowodorach.Substancja bialkowa, która poddano obróbce w temperaturze przekraczajacej temperature denatu- racji bialek, zazwyczaj 60—70°C, szybko traci swoje wlasciwosci funkcjonalne, to jest interalia zdolnosc do absorpcji i wiazania wody. Wlasci- wosc ta jest bardzo istotna i niezbedna gdy bial¬ ka dodaje sie jako substytuty protein w produk¬ tach pochodzenia zwierzecego, takich jak nadzie¬ nie miesne, kielbasy i ryby, w celu utrzymania struktury i zwiazania produktów zywnosciowych.Przy uzyciu wiekszych ilosci zdenaturowanych protein nie uzyska sie zwiazania i produkty be¬ da sie rozpadaly. Ponadto, zdenaturowane bialka maja wlasciwosci ziarniste co prowadzi do „mial- kiego" smaku artykulów zywnosciowych podczas jedzenia. Gdy bialka zachowuja te wlasciwosci funkcjonalne nie wystepuje wówczas „piaskowe" wrazenie i produkty maja naturalny smak podczas jedzenia.Ponizsze przyklady dokladnie ilustruja przed¬ miot wynalazku.Przyklad I. Do kolumny do odparowania rozpuszczalnika o srednicy 100 mm i wysokosci 200 mm zaopatrzonej w spiralne mieszadlo z przer¬ wami na obwodnicy wprowadza sie 200 g ekstra¬ howanej rozpuszczalnikiem substancji rybnej.Mieszanina bialek zawiera 61,5% suchej substan¬ cji, 25,5*70 izopropanolu i 13,09/i wody.Mieszajac na dno odparowalnika wprowadza sie z szybkoscia 2,0 m* na godzine, powietrze zawie¬ rajace wode. Nasycenie powietrza woda uzyskuje sie przez wprowadzenie powietrza na dno zamknie¬ tego naczynia zawierajacego wode, po czym po¬ wietrze bezposrednio wprowadza sie na dno odpa¬ rowalnika.Doswiadczenie przeprowadza sie przy uzyciu na¬ syconego woda powietrza w czterech róznych tem¬ peraturach. Wydajnosc odparowania zalezy zatem bezposrednio od ilosci doprowadzonej energii i tym samym jest regulowana wewnatrz pewnej objetos¬ ci aparatu iloscia i temperatura powietrza nasyco¬ nego woda. Zgodnie z tablicami wlasciwosci wil¬ gotnego powietrza, zawartosc ciepla nasyconego woda powietrza w przeliczeniu Jia kilogram po¬ wietrza w temperaturze 40°C wynosi 39,6 kcal/kg, a w temperaturze 50°C, 60°C, 70°C, 80°C i 90°C wynosi odpowiednio 65,3, 109, 190, 363 i 912 kcal/kg.W tablicy I DS oznacza zawartosc suchej sub¬ stancji oraz IPA oznacza zawartosc izopropanolu pozostajacego w substancji w badanym czasie.Kolumna zaopatrzona jest w plaszcz, którego tem¬ peratura jest o 10°C nizsza od temperatury po¬ wietrza nasyconego woda.Jak wskazuja powyzsze wyniki bardzo szybko osiaga sie znaczne odparowanie rozpuszczalnika.Po uplywie 60 minut lub wczesniej w wilgotnym materiale pozostaje jedynie 20—270 ppm rozpusz¬ czalnika.Po wysuszeniu pozostalosc rozpuszczalnika 40 45 50 55 Tablica I Czas (minu¬ ty) 1 45 60 Powietrze 40°C DS*/* 68,6 71,2 69,0 67,6 64,2 IPA •/• 11,9 2,95 0,064 0,048 0,027 Powietrze 50°C DS°/o 69,0 67,5 63,9 58,4 59,2 IPA °/o lilii Powietrze 60°C DSVt 68,5 66,7 61,1 56,2 46,0 IPA */• IIISI Powietrze 1 70°C DS°/d 68,2 64,2 54,7 IPA% 0,047 0,017 0,00493 7*2 6 zmniejsza sie jeszcze i w suchej substancji wynosi jedynie 10—30 ppm. Odparowanie mozna zatem przerwac po 15 minutach przy uzyciu powietrza o temperaturze 50°C, 60°C i 70°C lub po uplywie okolo 30 minut przy uzyciu powietrza o tempe¬ raturze 40°C. Substancja bialkowa zawiera juz bo¬ wiem bardzo malo izopropanolu po wysuszeniu, to jest 20 do 40 ppm. Suszenie .przeprowadza sie w temperaturze 35°C przez przedmuchanie suchym powietrzem.Przedmuchiwanie powietrzem nasyconym woda w ciagu 15 minut wedlug ipowyzszego sposobu odpowiada zuzyciu 2,5 ma (powietrza na kilogram substancji bialkowej.Przyklad II. Odparowanie rozpuszczalnika przeprowadza sie w sposób analogiczny do opisa¬ nego w przykladzie I stosujac odpowiednie pro-* dukty zmielone i nie zmielone oraz nasycone woda powietrze o temperaturze 50°C. Temperatura plasz¬ cza grzejnego wynosi 40°C Rozmiar ziaren nie zmielonego produktu charakteryzuje nastepujacy rozklad: 18%<5—3 mm, il3%<3—2 mm i 69%^2 mm. Rozmiar ziaren zmielonego produktu wynosi <2 mm. Uzyskane wyniki przedstawiono w tablicy II. Wprowadza sie 400 g substancji proteinowej zawierajacej 68°/o substancji suchej, ,8% izopropanolu i 15,5% wody.Tablica II Czas 45 1 60 1 nie zmielony produkt 1 DS% | IPA% 7M 75* 74,1 71,1 68,4 2,83 0,898 0,084 0,027 0,818 zmielony produkt 1 DS% 76,4 76,4 74,6 72,0 68,4 J IPA% 1 2,66 1,03 0,053 0,008 0,002 | Wyniki przedstawione w tablicy wskazuja, ze uzyskuje sie zadowalajacy efekt równiez przy uzy¬ ciu nie zmielonego produktu, co wskazuje, ze ekstrahowanego materialu rybnego nie trzeba da¬ lej rozdrabniac przed odparowywaniem. Róznice wystepujace jako resztkowe ilosci rozpuszczalni¬ ka sa takie, ze dalsze poprawienie jakosci uzysku¬ je sie podczas koncowego suszenia materialu.Produkty uzyskane sposobami opisanymi w przy¬ kladach I i II zachowuja swoje wlasciwosci funk¬ cjonalne i wykazuja dobra zdolnosc pecznienia w wodzie z wyjatkiem doswiadczenia z powietrzem o temperaturze 70°C, w którym obserwuje sie roz¬ poczecie koagulacji.Przyklad III. Do pionowej kolumny o sred¬ nicy 300 mm zaopatrzonej w mieszadlo srubowe z przerwami na obwodnicy do wysokosci 300 mm wprowadza sie ekstrahowane rozpuszczalnikiem bialka rybne. Mieszadlo obraca sie z szybkoscia obrotów na minute. Kolumna zaopatrzona jest w plaszcz grzejny o temperaturze 40°C.Wprowadzona do kolumny substancje proteinowa sa sledzie ekstrahowane izopropanolem zawieraja¬ ce 55,6% substancji suchej, 38,2% izopropanolu i 6,2% wody. Temperatura wprowadzanej substan¬ cji wynosi 20°C. Doswiadczenie przeprowadza sie jako ciagle odparowanie z doprowadzaniem 18 kg/ /godzine substancji proteinowej. Utrzymuje sie sta- 40 45 50 55 00 65 la wysokosc tej substancji w kolumnie. Doswiad¬ czenie sklada sie z dwóch kolejnych czesci, a mia¬ nowicie 1/ obróbka powietrzem nasyconym woda tak jak w przykladzie I, przy czym na dno kolum¬ ny wprowadza sie 60 m8/godzine powietrza o tem¬ peraturze 55°C i 2/ po uplywie 145 minut na dno kolumny wprowadza sie 30 m8/godzine nasyconego woda powietrza o temperaturze 55°C oraz do gór¬ nej czesci kolumny doprowadza sie 30 m*/godzlne nasyconego woda powietrza o temperaturze 80°C.Wyniki podano w tablicy III.Tablica III 1 Czas 45 65 105 145 155 175 195 205 | DS% 62,7 62,2 01,7 64,9 63,4 65,7 67,2 67,0 J | IPA% 1 22,2 21,4 18,6 ,6 12,83 9,28 4,64 1,91 | Dane przedstawione w tablicy III wskazuja, ze lepszy efekt uzyskuje sie w procesie ciaglym gdy nasycone woda powietrze wprowadza sie równiez do górnej czesci kolumny. Temperatura powietrza u góry kolumny jest wyzsza niz powietrza wpro¬ wadzanego na dno kolumny, jednak temperatura substancji bialkowej w górnej czesci kolumny nie przekracza temperatury nasyconego woda powietrza w nizszej czesci kolumny zgodnie z danymi przed¬ stawionymi w tablicy Ilia.Czas 65 85 145 155 175 205 233 | 265 Tablica Ilia Szczyt kolumny °C 40 42 39 39 46 50 53 55 55 Wyzsza czesc °C 41 42 41 41 44 47 50 52 53 Srod¬ kowa czesc °C | 40 41 42 42 44 46 48 49 50 Nizsza czesc °C 39 41 42 42 43 44 46 47 48 Dno kolum¬ ny °C 37 39 40 40 41 42 43 44 45 W dalszym ciagu tego doswiadczenia uzyskuje sie wyniki przedstawione w tablicy Illb.Tablica Illb 1 Czas minuty 45 60 DS% 66,2 65,8 65,4 65,0 IPA% 0,5 . 0,2 0,06 0,025 Przepustowosc kolumny mozna zatem wykorzy¬ stac calkowicie rozdzielajac zawierajace wode po¬ wietrze na róznie poziomy kolumny. Powietrze w górnej czesci kolumny moze miec temperature wyzsza niz powietrze wprowadzone w nizszej czesciS3 782 * kolumny. Przy obróbce niezdenaturowanych bia¬ lek temperatura peratury denaturacji substancji. Temperatura i ilosc powietrza powinna byc tak dobrana, aby temperatura bialka w górnej czesci kolumny nie przekraczala temperatury nasyconego woda po¬ wietrza w dolnej czesci kolumny. Rozdzielajac na rózne poziomy mozna zwiekszyc dodawana ener¬ gie, co oczywiscie podwyzsza sprawnosc procesu.Przyklad IV. Wplyw koncowego suszenia na resztkowa ilosc rozpuszczalnika w substancji pod¬ danej odparowaniu przy uzyciu powietrza nasy¬ conego woda wedlug wynalazku oraz na substan¬ cje suszona bezposrednio bez uprzedniego odparo¬ wywania podano w tablicy IV. Stosowano rózne substancje z róznymi ilosciami substancji suchej i izopropanolu zarówno po uprzednim odparowy¬ waniu przy uzyciu nasyconego woda powietrza jak i bezposrednim suszeniu bez odparowywania. Su¬ szenie prowadzono przedmuchujac powietrzem o temperaturze 35°C.Tablica IV 1 Po odparowaniu DS % 65,1 65,8 65,6 65,6 IPA# 3,51 1,91 1,25 0,98 H20# 31,0 32,3 33,1 33,4 Przed suszeniem 55,6 38,2 6,2 Po koncowym suszeniu DS % 93,8 93,6 93,6 93,4 IPA% 0,233 0,083 0,053 0,040 H20 % ,97 6,32 6,35 6,56 Po suszeniu 92,0 6,86 1,14 Jak wynika z danych przedstawionych w tabli¬ cy IV znacznie lepszy efekt osiaga sie po konco¬ wym suszeniu gdy substancja bialkowa jest naj¬ pierw odparowana przy uzyciu nasyconego woda powietrza.Przyklad V. Znaczenie zawartosci wody w stosowanym powietrzu dowodzi ponizsze doswiad¬ czenie. 200 g badanej substancji zawierajacej 65,1% substancji suchej, 25,8% izopropanolu i 9,1% wody poddano dzialaniu nasyconym woda powietrzem oraz powietrzem nie nasyconym woda, to jest o maksymalnej wilgotnosci wzglednej 35%. Odparo¬ wywanie przeprowadza sie w ciagu 45 minut przy przeplywie powietrza 2 m8/godzine o temperaturze °C, 40°C, 50°C i 60°C. W kazdym doswiadczeniu temperatura w plaszczu grzejnym jest o 10°C nizsza od temperatury powietrza zawierajacego wode.Wyniki uzyskane po uplywie 45 minut przedsta¬ wiono w tablicy V.Tablica V.Rodzaj i powietrza Powietrze nasycone woda Powietrze nie nasycone woda Temp. odparo¬ wywania 40 50 60 40 50 60 DS % 80,4 78,0 76,4 74,5 87,7 90,7 93,9 94,2 IPA % 0,91 0,21 0,053 0,036 ,06 ,10 6,09 6,44 HaOg 18,7 21,8 23,5 ,5 7,2 4,2 +,0 +,0 40 45 50 55 60 65 Powyzsze wyniki wskazuja na istotna róznice pomiedzy tymi dwoma metodami odparowywania.Druga metode mozna w wiekszej lub mniejszej mierze uwazac jako sposób suszenia.Przyklad VI. W celu wykazania istoty ni¬ niejszego sposobu przeprowadzono szereg doswiad¬ czen z róznymi rozpuszczalnikami i substancjami.W tablicy Via wskazano wyniki doswiadczenia z maczka z sardinelli w postaci placka filtracyjne¬ go ekstrahowanego izopropanolem o skladzie 65,1% substancji suchej, 25,8% izopropanolu i 9,1% wo¬ dy. Na 350 g badanej substancji w kolumnie dzia¬ la sie 2 ma/godzine nasyconego woda powietrza o temperaturze wlotowej 50°C. Temperatura plasz¬ cza wynosi 40°C.Tablica Via Czas od¬ parowa¬ nia minuty 2,5 1 10 45 1 60 Tempe¬ ratura gazu wylotowego 32 36 39 42 43 44 44 44 DS % 64,1 68,3 71,6 73,7 72,0 70,8 69,0 64,0 57,8 IPA % 24,4 19,1 7,6 1,81 0,389 0,162 0,082 0,030 0,013 H20 % 9,5 12,6 ,6 1 24,5 1 27,6 29,0 ,9 36,9 42,2 1 Przeprowadzone analogiczne doswiadczenie z maczka rybna ekstrahowanym w postaci placka filtracyjnego ekstrahowanego II-rz.-ibutanoilem.Ekstrahowana substancja zawiera 56,8% substancji suchej, 18,7 Il-rz.-butanolu i 24,5% wody. Wyniki przedstawiono w tablicy VIb.Tablica VIb Czas od- odparo- wywania minuty 2,5 1 25 45 1 60 Temperatu¬ ra gazu wylotowego °C 38 39 40 41 44 44 44 44 DS % 56,9 58,1 60,6 60,7 60,4 39,2 57,3 52,3 47,1 SB % 18,2 14,5 6,56 1,81 0,77 0,24 0,075 0,022 0,007 H.O % 24,9 27,4 32,8 37,5 33,8 40,6 42,6 47,7 52,9 j Analogiczne doswiadczenie przeprowadzono z maczka rybna, w postaci placka filtracyjnego eks¬ trahowanego heksanem. Ekstrahowana substancja zawiera 70,4% substancji suchej, 21,5% heksanu i 8,1% wody. Wyniki przedstawiono w tablicy Via93 782 9 Tablica VIc Tablica VII Czas od¬ parowa¬ nia mi¬ nuty 2,5 45 60 Tempe¬ ratura gazu wylotowego °C 23 24 41 43 44 44 44 44 44 DS % 80,4 88,1 84,8 83,0 81,4 79,1 77,7 72,8 67,4 Heksan % ,7 0,85 0,095 0,060 0,025 0,021 0,015 0,013 0,010 H.O % 8,9 11,0 ,1 16,9 18,6 ,9 22,3 27,2 | 32,6 Analogiczne badania przeprowadzono z ziarnem soji ekstrahowanym heksanem. Ekstrahowana sub¬ stancja zawiera 79,5% substancji suchej, 11,4% heksanu i 9,1% wody. Wyniki przedstawiono w tablicy VId.Tablica VId Czas od¬ parowa¬ nia mi¬ nuty 2,5 1 45 60 Tempe¬ ratura gazu wylotowego °C 28 32 40 42 43 44 44 44 44 DS % 88,6 87,0 85,3 83,8 82,2 80,3 78,5 71,6 64,5 Heksan % 0,515 0,178 0,120 0.095 0,075 0,050 0,030 0,018 0,011 H.O % ,9 12,8 14,6 16,1 17,7 19,6 21,5 28,4 ,5 Powyzsze wyniki wskazuja, ze rozpuszczalnik i substancja bialkowa nie wplywaja na wynik od¬ parowania. Zadawalajace wyniki osiaga sie dla róznych typów rozpuszczalników i substancji bial¬ kowych.Przyklad VII. Przyklad ten wskazuje wplyw ilosci wody wystepujacej w zawierajacym wode powietrzu na efekt odparowywania. Odparowanie izopropanolu przeprowadza sie w warunkach wska¬ zanych w tablicy Via, z ta róznica, ze powietrze o temperaturze 50°C i nasycone do 100% ogrzewa sie przed wprowadzeniem do 60°C, a zatem stopien nasycenia zmniejsza sie do 57%.Wynik tego doswiadczenia podano w tablicy VII.Wzrost temperatury gazu wylotowego o 1°C /patrz tablica VIa/ w porównaniu z odparowywa¬ niem przy uzyciu nasyconego woda powietrza o temperaturze 50°C wskazuje, ze nadmiar ciepla w powietrzu nie nasyconym woda zostaje oddany przy przejsciu przez material wypelniajacy kolum¬ ne. Wskazuje tez na to troche szybsze odparowa¬ nie resztkowego izopropanolu na poczatku odparo¬ wywania i troche mniejsza ilosc skondensowanej 40 45 50 55 60 65 Czas od¬ parowa¬ nia mi¬ nuty 2,5 45 60 Temperatu¬ ra gazu wylotowego °C 37 40 44 45 45 45 45 45 DS % 65,1 67,7 73,0 73,1 72,6 71,3 69,8 67,1 63,3 IPA % 22,1 16,3 3,60 0,471 0,153 0,097 0,049 0,031 0,016 HaO % 12,8 16,0 23,4 26,4 27,2 28,6 ,2 32,9 36,7 wody w produkcie. W celu skutecznego odparo¬ wania konieczne jest doprowadzenie wystarczaja¬ cej ilosci energii do odparowania rozpuszczalnika z jednoczesnym skondensowaniem pewnej ilosci wody w substancji w zamian za odparowanie roz¬ puszczalnika. Jesli te wymagania sa spelnione to w szerokich granicach wilgotnosci wzglednej po¬ wietrza mozna utrzymywac niska temperature od¬ parowania. Oczywiscie, stosujac najwyzsza górna temperature sprawnosc maksymalna odparowywa¬ nia osiagnie sie przy 100%-owej wilgotnosci wzglednej, to jest w powietrzu nasyconym woda.Substancje odparowywane sposobem wedlug wy¬ nalazku i poddane uprzednio obróbce, w której nie ulegly zdenaturowaniu, zachowuja swoje wlasci¬ wosci funkcjonalne po odparowaniu, takie jak zdolnosc pecznienia w wodzie. PLThe invention relates to a method of separating the solvent from protein substances after extraction. The invention relates to a method of separating the residual solvent from a protein-containing material after extraction with a solvent or containing a solvent, possibly after mechanical separation of excess solvent, to a very low residual content of this solvent. of the solvent so that no thermal denaturation occurs and hence the loss of important functional properties of the proteinaceous material, such as the ability to coagulate and swell, and the ability to bind water and oil. The method of the invention provides for coagulation and swelling that do not contain Solvent proteins such as animal proteins from fish or vegetable proteins from e.g. beans, soybeans and rapeseed. The method of the invention also relates to the separation of the solvent from the proteinaceous material even if it has been thermally denatured in the prior treatment without unduly affecting end color It is known to dry with air at a temperature of up to 90 ° C or by microwave heating, e.g. from the publication of Z. E. Sikorski "Sea Food Technology" WNT W-wa 1971 pp. 399-402. It is also known that by the direct action of steam, and thus heating the protein substance to a temperature close to 100 ° C, a significant part of the solvent can be removed. However, the disadvantage of such a treatment carried out above the denaturation temperature of the proteins is the total loss of their functional properties, such as their coagulability and their water-binding capacity. The treated protein substance, when dried, gives the impression of "sand" on driving and in most cases. such a substance is not suitable as an additive to water-containing foodstuffs, such as fish and meat products. The evaporation of the solvent from the protein substance by the direct action of steam leads to a discoloration, which is a serious disadvantage when adding a protein substance. The method according to the invention consists in that the proteinaceous substance is exposed to water-containing air, the temperature and relative humidity of the air being chosen so that sufficient energy is supplied to evaporate the solvent when in the air, water condenses A suitable amount of evaporated solvent is present. A characteristic feature of the process according to the invention is treatment with water containing air at a temperature of 40-90 ° C. The method according to the invention is used for the treatment of undenatured proteins with the use of water of air at a temperature of 40 ° -70 ° C, preferably 45 ° -65 ° C, in particular 45-55 ° C. In the process according to the invention, the processing of the protein substance uses air with a water content of 1.0-5.0 m. per kilogram of protein material, preferably 2.0-3.0 m 2 per kilogram of protein material. In the process of the invention, air is used which is saturated with water to at least 50%, preferably ≤0.0. - especially 100%. The method according to the invention treats the protein material suitably; is carried out continuously in a vertical column using air containing water countercurrently to the white matter, the column is heated in a diaphragm to a temperature lower than the temperature of the air introduced, preferably 10-30 ° C, and in particular 10-15 ° C, the water-containing air being suitably distributed over the different levels of the column. In the process of the invention, the temperature of the water-containing air in the upper part of the column exceeds the temperature of the water-containing air in the lower part of the column, the air being the upper part is fed in such quantity and temperature that, due to the evaporation of the solvent in this part of the column, the temperature of the protein substance is the same as its temperature in the lower part of the column. The protein substance containing the solvent is the protein substance to which the solvent has been added for conservation purposes, or which fails ra solvent after extraction. Solvents commonly used for the extraction are: isopropanol, n-butanol, tert-butanol, isobutanol, ethanol, ethyl acetate, acetone, chlorinated hydrocarbons and hexane. These solvents are used individually or as mixtures thereof. Protein substances can be of animal or vegetable origin, such as proteins from meat waste, fish, crustaceans or aquatic mammals or proteins from beans, soybeans and rapeseed, or proteins from culture microorganisms on hydrocarbons. A protein substance which has been treated at a temperature exceeding the temperature of protein denaturation, usually 60-70 ° C, quickly loses its functional properties, that is, interalia, the ability to absorb and bind water. This property is very important and necessary when proteins are added as protein substitutes in animal products, such as meat hoppers, sausages and fish, in order to maintain the structure and bond of the food products. proteins will not bind and the products will disintegrate. In addition, denatured proteins are granular in nature, which leads to a "fine" taste of the food when eaten. When the proteins retain these functional properties, there is no "sandy" feeling and the products have a natural taste when eaten. The following examples clearly illustrate the subject matter of the invention. EXAMPLE 1 Into a solvent evaporation column 100 mm in diameter and 200 mm high, provided with a spiral agitator with interruptions on the bypass, 200 g of a solvent-extracted fish substance are introduced. The mixture of proteins contains 61.5% of dry substance. 25.5 × 70 isopropanol and 13.09% of water. While stirring, the air containing water is introduced into the bottom of the evaporator at a rate of 2.0 meters per hour. The saturation of the air with water is achieved by introducing air to the bottom of a closed vessel containing water, after which the air is directly introduced to the bottom of the evaporator. The experiment is carried out with water-saturated air at four different temperatures. The evaporation capacity thus depends directly on the amount of energy supplied and is thus regulated within a certain volume of the apparatus by the amount and temperature of the air saturated with water. According to the tables of the properties of moist air, the content of the heat content of water-saturated air in terms of one kilogram of air at 40 ° C is 39.6 kcal / kg, and at 50 ° C, 60 ° C, 70 ° C, 80 ° C. C and 90 ° C are respectively 65.3, 109, 190, 363 and 912 kcal / kg. Table I DS is the dry substance content and IPA is the isopropanol remaining in the substance during the test time. The column is provided with a mantle, the temperature of which is 10 ° C lower than the temperature of the air saturated with water. As shown by the above results, a significant evaporation of the solvent is achieved very quickly. After 60 minutes or earlier, only 20-270 ppm of solvent remains in the wet material. drying residual solvent 40 45 50 55 Table I Time (minutes) 1 45 60 Air 40 ° C DS * / * 68.6 71.2 69.0 67.6 64.2 IPA • / • 11.9 2, 95 0.064 0.048 0.027 Air 50 ° C DS ° / r 69.0 67.5 63.9 58.4 59.2 IPA ° / o lily Air 60 ° C DSVt 68.5 66.7 61.1 56.2 46.0 IPA * / • IIISI Air 1 70 ° C DS ° / d 68.2 64.2 54.7 IPA% 0.047 0.017 0.00493 7 * 2 6 it decreases even more and in dry substance it is only 10-30 ppm. Evaporation may therefore be stopped after 15 minutes with air at 50 ° C, 60 ° C and 70 ° C, or after approximately 30 minutes with air at 40 ° C. The protein substance already contains very little isopropanol after drying, ie 20 to 40 ppm. Drying is carried out at a temperature of 35 ° C by blowing dry air. Blowing air saturated with water for 15 minutes according to and the above method corresponds to the consumption of 2.5 m (air per kilogram of protein substance. Example II. Evaporation of the solvent is carried out in the same way as described above) In example 1, using suitable products, ground and unground and saturated water, air at 50 ° C. The temperature of the heating mantle is 40 ° C. The grain size of the unground product is characterized by the following distribution: 18% <5-3 mm 3% <3-2 mm and 69% ^ 2 mm. The grain size of the ground product is <2 mm. The results are shown in Table 2. 400 g of protein substance containing 68% dry substance, 8% isopropanol and 15.5% of water Table II Time 45 1 60 1 unground product 1 DS% | IPA% 7M 75 * 74.1 71.1 68.4 2.83 0.898 0.084 0.027 0.818 ground product 1 DS% 76.4 76 , 4 74.6 72.0 68.4 J IPA% 1 2.66 1.03 0.053 0.008 0.002 | The results presented in the table show that a satisfactory effect is obtained also with the use of unground product, indicating that the extracted fish material does not need to be ground further prior to evaporation. The differences in the residual amounts of solvent are such that a further improvement in quality is obtained in the final drying of the material. The products obtained by the methods described in Examples I and II retain their functional properties and show good swelling capacity in water except Experiments with air at a temperature of 70 ° C, in which the commencement of coagulation is observed. Example III. Solvent-extracted fish proteins are fed into a vertical column 300 mm in diameter provided with a helical stirrer with gaps on the bypass up to a height of 300 mm. The agitator rotates at a speed of revolutions per minute. The column is equipped with a heating jacket with a temperature of 40 ° C. The protein substances introduced into the column are herring extracted with isopropanol containing 55.6% dry substance, 38.2% isopropanol and 6.2% water. The temperature of the introduced substance is 20 ° C. The experiment is carried out as a continuous evaporation with an feed of 18 kg / h of protein substance. The height of this substance in the column is kept. The experiment consists of two successive parts, namely 1) treatment with air saturated with water as in example 1, with 60 m 8 / hour of air at a temperature of 55 ° C and 2) being introduced at the bottom of the column. after 145 minutes, 30 m 3 / hr of saturated air at 55 ° C. is fed to the bottom of the column, and 30 m 3 / hr of saturated air at 80 ° C. are fed to the top of the column. The results are given in Table III. Table III 1 Time 45 65 105 145 155 175 195 205 | DS% 62.7 62.2 01.7 64.9 63.4 65.7 67.2 67.0 J | IPA% 1 22.2 21.4 18.6, 6 12.83 9.28 4.64 1.91 | The data in Table III show that a better effect is obtained in a continuous process as water-saturated air is also introduced into the top of the column. The temperature of the air at the top of the column is higher than that of the air entering the bottom of the column, but the temperature of the protein at the top of the column does not exceed the temperature of the water-saturated air at the bottom of the column as shown in Table Ilia. Time 65 85 145 155 175 205 233 | 265 Table Ilia Top of column ° C 40 42 39 39 46 50 53 55 55 Upper part ° C 41 42 41 41 44 47 50 52 53 Middle part ° C | 40 41 42 42 44 46 48 49 50 Lower part ° C 39 41 42 42 43 44 46 47 48 Column bottom ° C 37 39 40 40 41 42 43 44 45 The results shown in Table IIIb are obtained from this experiment. Table Illb 1 Time minutes 45 60 DS% 66.2 65.8 65.4 65.0 IPA% 0.5. 0.2 0.06 0.025 The throughput of the column can therefore be used completely by separating the water-containing air into different levels of the column. The air at the top of the column may be warmer than the air introduced at the bottom of the S3 782 * column. In the treatment of undenatured proteins, the denaturation temperature of the substances. The temperature and amount of air should be selected so that the temperature of the protein at the top of the column does not exceed the temperature of the water-saturated air at the bottom of the column. By dividing it into different levels, you can increase the added energy, which of course increases the efficiency of the process. Example IV. The effect of the final drying on the residual amount of solvent in the substance subjected to evaporation with air saturated with water according to the invention and on the substance dried directly without prior evaporation is given in Table IV. Various materials were used with varying amounts of dry matter and isopropanol after both prior evaporation with water-saturated air and direct drying without evaporation. Drying was carried out by blowing air at 35 ° C. Table IV 1 After evaporation DS% 65.1 65.8 65.6 65.6 IPA # 3.51 1.91 1.25 0.98 H20 # 31.0 32.3 33.1 33.4 Before drying 55.6 38.2 6.2 After final drying DS% 93.8 93.6 93.6 93.4 IPA% 0.233 0.083 0.053 0.040 H2O%, 97 6.32 6.35 6.56 After drying 92.0 6.86 1.14 As can be seen from the data presented in Table IV, a much better effect is obtained after the final drying, when the protein material is first evaporated using saturated air. Example 5 The importance of the water content in the air used is evidenced by the following experiment. 200 g of the test substance containing 65.1% dry substance, 25.8% isopropanol and 9.1% water was exposed to saturated air with air and water, i.e. with a maximum relative humidity of 35%. Evaporation is carried out for 45 minutes with an air flow of 2 m 3 / hour at temperatures of ° C, 40 ° C, 50 ° C and 60 ° C. In each experiment, the temperature in the heating mantle is 10 ° C lower than the temperature of the water-containing air. The results obtained after 45 minutes are shown in Table V. Table V Type of air Air saturated with water Air not saturated with water Temp. vaporization 40 50 60 40 50 60 DS% 80.4 78.0 76.4 74.5 87.7 90.7 93.9 94.2 IPA% 0.91 0.21 0.053 0.036.06.10 6 , 09 6.44 HaOg 18.7 21.8 23.5, 5 7.2 4.2 +, 0 +, 0 40 45 50 55 60 65 The above results show a significant difference between the two evaporation methods. to a greater or lesser extent to be regarded as a method of drying. Example VI. In order to demonstrate the essence of the present method, a series of experiments with various solvents and substances were carried out. Table Via shows the results of an experiment with sardinella flour in the form of a filter cake extracted with isopropanol containing 65.1% dry substance, 25.8%. isopropanol and 9.1% water. 350 g of the substance to be tested are treated in a column with 2 mg / hour of water-saturated air with an inlet temperature of 50 ° C. The mantle temperature is 40 ° C. Table Via Evaporation time minutes 2.5 1 10 45 1 60 Exhaust gas temperature 32 36 39 42 43 44 44 44 DS% 64.1 68.3 71.6 73.7 72.0 70.8 69.0 64.0 57.8 IPA% 24.4 19.1 7.6 1.81 0.389 0.162 0.082 0.030 0.013 H20% 9.5 12.6, 6 1 24, 5 1 27.6 29.0, 9 36.9 42.2 1 A similar experiment was carried out with fishmeal extracted in the form of a filter cake extracted with second-order ibutanoyl. The extracted substance contained 56.8% dry matter, 18.7 Il -butanol and 24.5% water. The results are shown in Table VIb. Table VIb Evaporation time minutes 2.5 1 25 45 1 60 Exhaust gas temperature ° C 38 39 40 41 44 44 44 44 DS% 56.9 58.1 60.6 60 , 7 60.4 39.2 57.3 52.3 47.1 SB% 18.2 14.5 6.56 1.81 0.77 0.24 0.075 0.022 0.007 HO% 24.9 27.4 32, 8 37.5 33.8 40.6 42.6 47.7 52.9. An analogous experiment was carried out with fishmeal in the form of a filter cake extracted with hexane. The extracted substance contains 70.4% dry substance, 21.5% hexane and 8.1% water. The results are shown in Table VIA 93 782 9 Table VIc Table VII Evaporation time minutes 2.5 45 60 Exhaust gas temperature ° C 23 24 41 43 44 44 44 44 44 DS% 80.4 88.1 84 , 8 83.0 81.4 79.1 77.7 72.8 67.4 Hexane%, 7 0.85 0.095 0.060 0.025 0.021 0.015 0.013 0.010 HO% 8.9 11.0, 1 16.9 18.6 , 9 22.3 27.2 | 32,6 Similar tests were carried out with soybean extracted with hexane. The extracted material contained 79.5% dry substance, 11.4% hexane and 9.1% water. The results are shown in Table VId. Table VId Evaporation time minutes 2.5 1 45 60 Exhaust gas temperature ° C 28 32 40 42 43 44 44 44 44 DS% 88.6 87.0 85.3 83.8 82.2 80.3 78.5 71.6 64.5 Hexane% 0.515 0.178 0.120 0.095 0.075 0.050 0.030 0.018 0.011 HO%, 9 12.8 14.6 16.1 17.7 19.6 21, 5 28.4, 5 The above results indicate that the solvent and protein material do not affect the evaporation result. Satisfactory results are obtained with various types of solvents and proteinaceous substances. Example VII. This example shows the effect of the amount of water present in the water-containing air on the evaporation effect. The evaporation of isopropanol is carried out under the conditions indicated in Table V1, with the difference that air at 50 ° C and saturated to 100% is heated to 60 ° C before being introduced, and thus the degree of saturation is reduced to 57%. The experiments are given in Table VII. An increase in the temperature of the outlet gas by 1 ° C (see Table VIa) compared to evaporation with water saturated air at 50 ° C indicates that the excess heat in the non-saturated air, water is released as it passes through column filling material. This is also indicated by the slightly faster evaporation of residual isopropanol at the beginning of evaporation and a slightly lower amount of condensed 40 45 50 55 60 65 Evaporation time minutes 2.5 45 60 Exhaust gas temperature ° C 37 40 44 45 45 45 45 45 DS% 65.1 67.7 73.0 73.1 72.6 71.3 69.8 67.1 63.3 IPA% 22.1 16.3 3.60 0.471 0.153 0.097 0.049 0.031 0.016 HaO% 12.8 16.0 23.4 26.4 27.2 28.6.2 32.9 36.7 water in the product. For effective evaporation, it is necessary to apply sufficient energy to evaporate the solvent while condensing some water in the substance in return for evaporating the solvent. If these requirements are met, it is possible to keep the evaporation temperature low within wide limits of the relative air humidity. Of course, using the highest upper temperature, the maximum evaporation efficiency will be achieved at 100% relative humidity, that is, in air saturated with water. Substances evaporated according to the invention and previously treated in which they were not denatured, retain their properties. functional properties after evaporation, such as swelling in water. PL