PL236953B1 - Sposób otrzymywania kompozycji nawozu wapnującego - Google Patents

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest sposób otrzymywania kompozycji nawozu wapnującego, mającego zastosowanie zwłaszcza w uprawach polowych i ogrodniczych, wzbogaconego o składniki poprawiające jego właściwości, przede wszystkim pod kątem stymulacji wzrostu i plonowania roślin, poprawy stanu odżywienia roślin w składniki mineralne i jakości produkowanych plonów.

Przyswajalność wapnia przez rośliny, którą odzwierciedla reaktywność jego związków z substancjami kwaśnymi zawartymi w glebie, jest miarą jakości wapna nawozowego oraz podstawowym parametrem analizowanym przez rolników.

Reaktywność nawozu wapnującego wyraża się w % w stosunku do świeżo strąconego węglanu wapnia, którego reaktywność przyjęto za 100%. Cecha ta jest związana ze stopniem rozdrobienia surowca oraz z wiekiem geologicznym surowców wapniowych. Reaktywność waha się od kilkunastu % dla najstarszych wapieni i dolomitów z okresu prekambryjskiego do prawie 100% dla miękkich skał z okresu kredowego.

Przyswajalność związków wapnia - które są generalnie trudno rozpuszczalne w wodzie przez rośliny jest również ściśle związana z ich właściwościami chemicznymi i fizycznymi.

Aktywność chemiczna związków wapnia maleje w kolejności: tlenek wapnia, wodorotlenek wapnia, węglan wapnia. Niestety wraz ze wzrostem aktywności chemicznej rośnie również agresywność związku w stosunku do roślin. Zbyt szybkie działanie (zbyt szybka zmiana pH) wpływa niekorzystnie na system korzeniowy roślin, może nawet powodować ich zamieranie. Ponadto tlenek wapnia w reakcji z wodą wydziela znaczne ilości ciepła, co prowadzi do „ugotowania”, denaturacji białek. Wolny od tych wad jest węglan wapnia, który działa wprawdzie wolniej, ale nie szkodzi roślinom. Potwierdzeniem tego są krzewy winogron, którym bardzo odpowiada środowisko skał wapiennych.

Z kolei parametrem fizycznym mającym wpływ na przyswajanie związków wapnia przez rośliny jest powierzchnia kontaktu cząstek związku z roztworami zawartymi w glebie. Parametr ten można zwiększyć przez silne rozdrobnienie cząstek nawozu lub przez zwiększenie ich porowatości.

Wapna węglanowe w porównaniu do form tlenkowych czy wodorowęglanowych cechuje wysokie bezpieczeństwo stosowania, okupione zazwyczaj obniżoną reaktywnością. Jedynie skały porowate i nasiąkliwe, takie jak kreda czwartorzędowa, ulegają w glebie szybkiemu rozpadow i, a ich działanie jest stosunkowo szybkie.

Wapienie pochodzące ze starszych okresów geologicznych posiadają wyższą gęstość, co determinuje zdecydowanie niższą porowatość i nasiąkliwość. Roztwory zawarte w glebie oddziałują z cząstkami skały wapiennej głównie powierzchniowo i nie mają możliwości wnikania do jej wnętrza. Własność ta decyduje o tym, że ich działanie jest powolne, a reaktywność niska. Dla podniesienia reaktywności wapieni kluczowe znaczenie ma ich rozdrobnienie. Bardzo rozdrobnione cząsteczki wapienia dzięki rozwinięciu powierzchni działają prawie natychmiast po ich zastosowaniu. Rozdrobnione cząsteczki wapienia odpowiadają wprawdzie poziomem reaktywności kredzie, ale tak spreparowany wapień nie może być stosowany w uprawach, gdyż forma pylista, o wielkości ziaren rzędu kilku dziesiątek mikronów, nie nadaje się do bezpośredniego wysiewu z uwagi na pylenie. Mikronowe cząstki niesione wiatrem nie pozwalają na równomierne rozsianie na polu, zanieczyszczają i zwiększają awaryjność maszyn rolniczych służących do ich wysiewu i mogą być groźne dla organizmów żywych: ludzi, zwierząt domowych, pożytecznych owadów. Cząstki te przed ich zastosowaniem powinny zostać połączone w aglomeraty.

Najpopularniejsza metoda granulacji wapna nawozowego oparta jest na zjawisku otaczania. Granulki uzyskuje się poprzez aglomerację cząstek lub narastanie warstw. Typowym elementem urządzenia do otrzymywania granulatu jest bęben lub talerz granulacyjny. Podczas granulacji przez otaczanie na ruchomej powierzchni zachodzą różne procesy:

- mieszanie surowego proszku z cząstkami zawracanymi do przerobu i środkiem wiążącym,

- tworzenie granulek z drobnych cząstek i rozdrabnianie większych bryłek,

- otaczanie i zagęszczanie granulek w wyniku ich przemieszczania po powierzchni apa- ratu,

- utrwalanie wiązań w wyniku przejścia fazy ciekłej w stałą (stabilizacja struktury granulek).

PL 236 953 B1

We wszystkich tych stadiach zachodzi zmiana rozkładu wielkości cząstek, tzn. zachodzi dynamiczny proces tworzenia i rozpadu granul. Intensywność tego procesu i rozkła d granulometryczny gotowego produktu zależą od zastosowanego urządzenia oraz własności proszku poddawanego granulacji. Jako środki wiążące używane są różne ciecze ułatwiające łączenie cząstek. Najczęściej są to: woda, nasycone roztwory soli lub jej stopy, melasa. Rzadziej stosuje się środki ułatwiające zestalenie takie jak: bentonit, gips, glinki.

Już podczas tworzenia zarodków granul, kiedy to oddziaływania kapilarne mają decydujące znaczenie, skład ziarnowy wapna decyduje o efektywności granulacji. Gdy materiał sypki zawiera niewielką ilość frakcji drobnej, wówczas szczeliny między ziarnami są praktycznie wolne. Stąd stosunkowo wysoka średnia efektywna odległość między ziarnami wpływa na obniżenie trwałości wiązań. Przy zwiększeniu zawartości frakcji drobnej struktura materiału staje się bardziej zwarta, a trwałość granulek wzrasta. Pozytywna rola cząstek dużych polega na tym, że tworzą one swego rodzaju szkielet układu, odporny na działanie naprężeń statycznych i dynamicznych występujących w procesie granulacji.

Jasne jest, iż w takim przypadku najbardziej gęste ułożenie cząstek i największe siły połączeń uzyskuje się przy pewnym stosunku ilości materiału drobnego do grubego, zmiennego dla różnych materiałów. Zależność wydajności procesu od składu granulometrycznego i wilgotności ma charakter decydujący. Zawartość cząstek dużych jest ponadto niezbędna, gdyż stanowi zarodki granulacji. Zagęszczanie cząstek w omawianych aparatach zachodzi w wyniku ich zderzenia przy swobodnym spadku lub w wyniku staczania. Ponieważ wielkość energii kinetycznej zależy nie tylko od prędkości cząstki, ale również od jej masy, przy ustalonej prędkości obrotowej urządzenia, tylko cząstki o masie powyżej krytycznej mogą stać się zarodkami granul.

Ilość i sposób podawania cieczy ma również istotny wpływ na wydajność granulowania. Na skutek zderzeń podczas staczania i spadku granul następuje ich zagęszczanie oraz wyciskanie nadmiaru wilgoci na powierzchnię cząstek. Powoduje to dalsze przyłączanie suchych drobin. W miarę zbliżania się cząstek do siebie grubość warstwy cieczy granulacyjnej maleje i wzrasta wytrzymałość połączeń. Gdy dalsze wydzielanie cieczy na powierzchnię granul zostanie wstrzymane (np. w wyniku osiągnięcia równowagi między procesem wchłaniania i wyciskania wilgoci) granula, w danych warunkach, przestaje się powiększać.

Sprawę komplikuje zawartość frakcji zawróconych ponownie do przerobu. Cząstki te, zazwyczaj suche i o upakowanej strukturze, mają tendencję do wchłaniania cieczy do ich wnętrza. W wyniku tego procesu granule te mogą ulegać rozpadowi. Jeśli zawartość granulek powrotnych w całym ładunku poddawanym granulacji jest duża, a ciecz podawana jest jednokrotnie, nowo utworzone granule ulegają zniszczeniu w wyniku miejscowego braku cieczy na powierzchni cząstek.

Zasygnalizowane powyżej zależności i wzajemne powiązania między nimi pozwalają twierdzić, że mimo iż proces granulacji przez otaczanie na ruchomej powierzchni jest szeroko stosowany, to nie pozwala on na otrzymanie granulatu odpornego na uszkodzenia mechaniczne, a przy tym szybko rozpadającego się w środowisku glebowym. Ponadto konieczność stosowania zarodków wymusza stosowanie surowca o zróżnicowanym uziarnieniu co obniża reaktywność wapna.

Proces nie jest łatwy do sterowania i wymaga stabilnych warunków. Zazwy czaj aparaty te buduje się do granulacji proszków o konkretnym niezmiennym składzie, uziarnieniu i wilgotności.

Zwykle proces granulacji prowadzi się w granulatorach, które działają w układzie ciągłym, gdyż ustalenie optymalnych warunków pracy trwa od godz iny do kilkunastu godzin. W wyniku doświadczeń ustala się optymalną ilość, wilgotność i ziarnistość frakcji zawracanej. W rozważaniach powyższych pominięto tak ważne dla procesu granulacji parametry jak: średnica granulatora, kąt jego pochylenia czy prędkość obrotową. Granulatory przemysłowe posiadają określone średnice, optymalne dla konkretnego proszku i wydajności. Wobec trudności w sterowaniu, dalszy rozwój produktu, modyfikacja składu mająca na celu wprowadzenie dodatkowych cech, jest niezmiernie utrudniona i wiąże się zazwyczaj z przebudową urządzenia do granulacji.

Poza tym podstawowym parametrem decydującym o łatwości rozsiewu i transportu nawozu jest wytrzymałość mechaniczna jego cząstek, granulek czy peletu. Cząstki powinny być na tyle wytrzymałe by można je było transportować i rozsiewać bez niszczenia ich struktury, a z drugiej strony ważne jest, aby czas ich rozpadu w glebie był jak najkrótszy, co determinuje skuteczność odkwaszania.

Wciąż poszukiwane są nowe sposoby otrzymywania kompozycji nawozów, w tym nawozów wapniowych, które pozwolą po odpowiednich modyfikacjach - zarówno co do składu oraz formy

PL 236 953 B1 produktu, jak i zastosowanych metod - otrzymać produkty spełniające powyższe wymagania i charakteryzujące się lepszymi właściwościami dla wzrostu i zdrowia roślin.

Znane jest stosowanie dodatków substancji humusowych do nawozów wapniowych, które znacznie zwiększają ich użyteczność. Aplikacja substancji humusowych w uprawie roślin warzywnych i sadowniczych stymuluje wzrost i plonowanie roślin, poprawia stan odżywienia roślin w składniki mineralne i jakość produkowanych plonów oraz aktywność życia mikrobiologicznego gleby.

Przykładowo z polskiego zgłoszenia patentowego P.412362 znany jest płynny nawóz wapniowo-siarkowo-humusowy zawierający wodę, siarczan wapnia, substancje humusowe oraz substancję stabilizującą który stanowi jednorodną zawiesinę wodną zawierającą wapń oraz siarkę w postaci siarczanu wapnia, substancje humusowe w postaci surowego i/lub aktywowanego chemicznie miału węgla brunatnego, substancję stabilizującą oraz drobno zmieloną mączkę węglanu wapnia i/lub magnezu.

Ponadto z polskiego zgłoszenia patentowego P.412363 znany jest płynny nawóz wieloskładnikowy zawierający makroelementy, substancje humusowe oraz ewentualnie mikroelementy, który stanowi korzystnie zhomogenizowaną, jednorodną zawiesinę wodną zawierającą fosfor w postaci superfosfatu i/lub mączki fosforytowej oraz makroelementy wybrane z grupy: azot, potas, wapń, siarkę, magnez, sód, substancje humusowe oraz ewentualnie mikroelementy oraz dodatek substancji stabilizujących układ zawiesinowy.

Substancje humusowe (próchniczne) to część materii organicznej obecnej w glebie. Jest to mieszanina wielkocząsteczkowych związków organicznych o zmiennym składzie (w zależności od składu materii organicznej, z której powstają) i charakterze kwasowym, wchodzących w skład próchnicy. Tworzą się one w biochemicznych procesach rozkładu związków organicznych budujących żywe organizmy. Odpowiadają za magazynowanie składników pokarmowych, regulację warunków wodno-powietrznych (struktura gleby) i termicznych, stabilizację pH. Substancje humusowe utrzymują właściwy poziom próchnicy, dzięki czemu wzrasta uruchamianie i przyswajalność składników pokarmowych z gleby nawet o 20-40%. Stanowią one o zdolności do tworzenia tak ważnej struktury gruzełkowatej gleby, jednocześnie pozytywnie wpływając na jej właściwości wodne, powietrzne i cieplne. Jest to korzystne zarówno dla gleb piaszczystych (zwiększenie zwięzłości), jak i ciężkich (rozluźnienie i napowietrzanie). Dzieje się to głównie za sprawą kwasów fulwowych, które mają właściwości elektrodynamiczne i rozdrabniają nadmiernie zagęszczone koloidy glebowe. W obecności kwasów fulwowych nawet bardzo wilgotna gleba zachowuje strukturę gruzełkowatą (również na glebach zalanych, podmokłych i ciężkich poprawia się ich napowietrzenie). Struktura gruzełkowata chroni warstwę orną gleby przed pękaniem i procesami erozyjnymi. Substancje humusowe tworzą środowisko, w którym pożyteczne organizmy glebowe mogą się prawidłowo rozwijać w optymalnych dla siebie warunkach, podczas gdy w glebach, gdzie ich zawartość jest znikoma życie biologiczne gleby jest ubogie. Ponadto organizmy glebowe czerpią z substancji organicznej niezbędną energię i mineralne składniki pokarmowe. Gleby zasobne w próchnicę odznaczają się zdecydowanie wyższą aktywnością biologiczną, dzięki której obserwujemy szybszą mineralizację materii organicznej stanowiącej resztki pożniwne, opadłych jesienią liści czy skoszonej trawy. Poprzez ich wielokierunkowe oddziaływanie na glebę, mają istotny wpływ na rośliny uprawne. Stymulują rozwój roślin poprzez zwiększenie pobrania składników pokarmowych przez rośliny (wynika to z większej kationowej pojemności wymiennej gleby, większej dostępności fosforu na skutek ograniczonego wytrącania fosforanu wapnia i stymulacji enzymów roślinnych) i ochronę przed czynnikami stresowymi. Substancje humusowe wpływają także na gospodarkę hormonalną roślin, uruchamiają trudno przyswajalne składniki pokarmowe w glebie, optymalizują przenikanie su bstancji pokarmowych przez korzenie, wspomagają rozwój systemu korzeniowego. Efekt działania substancji humusowych zależy od źródła i dawki tych substancji, sposobu ich aplikacji, warunków środowiska, rośliny. Najbardziej obiecującymi produktami, które mogą być wykorzystane do zwiększenia zawartości materii organicznej i próchnicy w glebie, a w konsekwencji do poprawy ich potencjału produkcyjnego gleb, są biowęgiel, ligniny, celulozy i koloidy próchniczne w postaci substancji humusowych.

Nie były jak dotąd jednak znane sposoby otrzymywania kompozycji nawozowych, w których obok substancji humusowych wprowadza się równolegle do produktu pożyteczne mikroorganizmy glebowe.

Dla prawidłowego rozwoju roślin ważny jest prawidłowy rozwój systemu korzeniowego oraz aktywność procesów zachodzących w rizosferze, włączając korzystne działanie symbiotycznych

PL 236 953 B1 grzybów mikoryzowych i bakterii rizosferowych. Mikroorganizmy żyjące w naturalnej symbiozie z roślinami uwalniają składniki niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin, zwierząt i ludzi. W tym kontekście, we wszystkich zbiorowiskach ważne są właściwe proporcje, rozwój i aktywność mikrobiologicznych komponentów rizosfery, obejmującej nie tylko glebę otaczającą korzeń, ale także organizmy symbiotyczne tj. bakterie rizosferowe, grzyby mikoryzowe, grzyby saprotroficzne czy saprofityczne, drapieżne pierwotniaki i nicienie. Aktywność pożytecznej mikroflory w rizosferze jest nie tylko jednym z czynników warunkujących prawidłowy wzrost i plonowanie roślin, ale także ważnym potencjalnym źródłem ich odporności na choroby infekcyjne. Mikroorganizmy symbiotyczne mogą także wytwarzać biologicznie aktywne związki (witaminy, regulatory wzrostu, antybiotyki, siderofory, substancje odżywcze dla roślin), poprawiające jakość i produktywność gleb uprawnych oraz wzrost i plonowanie roślin. Pożyteczne mikroorganizmy występujące w rizosferze mają duże znaczenie dla wzrostu i rozwoju roślin oraz dla utrzymania ich zdrowotności. Wywierają pozytywny wpływ na wzrost i plonowanie roślin poprzez swoje właściwości, takie jak wytwarzanie i dostarczanie roślinom substancji stymulujących wzrost, ułatwianie pobierania składników mineralnych z gleby, ograniczanie negatywnego wpływu toksycznych metali ciężkich, antagonistyczne oddziaływanie przeciwko patogenom oraz zwiększanie odporności roślin na stresy abiotyczne, na przykład na chłód, zasolenie lub suszę.

Mieszanina nawozu wapnującego z substancją humusową, wzbogacona mikrobiologicznie, jest wrażliwa na wilgoć. Zbyt długi czas przebywania form przetr walnikowych w wilgotnym środowisku powoduje ich kiełkowanie. Ponowne przejście ożywionych form mikroorganizmów glebowych do form przetrwalnikowych jest niemożliwe lub wiąże się ze znacznym spadkiem ilości jtk/g (jednostek tworzących kolonię na gram). Znany i opisany wyżej proces granulacji nawozu przez otaczanie wymaga by czas tworzenia granul był stosunkowo długi. Od wytworzenia zarodków do wzrostu granul do odpowiedniej średnicy upływa kilkanaście do kilkudziesięciu minut, w zależności od wydajności i konstrukcji aparatu, co niekorzystnie może wpływać na mikroorganizmy.

Sposób otrzymywania kompozycji granulowanego nawozu wapnującego według wynalazku ma na celu eliminację niedogodności związanych z przygotowaniem formy nawozu wapnującego wygodnego w przechowywaniu, transporcie oraz rozsiewaniu, gwarantując jednocześnie wysoką reaktywność, przeżywalność mikroorganizmów i przyswajalność nawozu, oraz biostymulację roślin.

Istotę wynalazku stanowi sposób otrzymywania kompozycji nawozu wapnującego, w formie granul, charakteryzujący się tym, że przebiega w następujących etapach:

a) do minerału zawierającego węglan wapnia, zmielonego do wielkości ziaren nie większej niż 0,1 mm dodaje się substancję humusową,

b) do mieszaniny otrzymanej w etapie a) dodaje się przedmieszkę mikroorganizmów glebowych, w takiej proporcji by w produkcie końcowym stężenie mikroorganizmów było nie niższe niż 105, korzystnie 106 jednostek tworzących kolonie w gramie (jtk/g),

c) otrzymaną w etapie b) mieszaninę miesza się intensywnie ze środkiem dezintegrującym (dezintegratorem) oraz substancjami poślizgowymi do czasu ujednorodnienia mieszaniny,

d) otrzymaną w etapie c) jednorodną mieszaninę dowilża się do osiągnięcia wartości 8-15% wilgotności, poprzez dodanie wody, przy czym etap ten je st opcjonalny, to znaczy przeprowadzany jest jedynie w przypadku gdy wskazany poziom wilgotności mieszaniny nie był osiągnięty na etapie c),

e) otrzymaną mieszaninę poddaje się procesowi granulacji ciśnieniowej w granulatorze matrycowym,

d) otrzymane w granulatorze granule suszy się w temperaturze od 120°C do 180°C, korzystnie w temperaturze 160°C, do czasu osiągnięcia wilgotności (zawartości wody) w zakresie od 1 do 5%, korzystnie 2%, przy czym:

- jako środki dezintegrujące stosuje się dezintegratory organic zne lub nieorganiczne, posiadające mikro kapilary i substancje pęczniejące w środowisku wodnym, wybrane spośród: bentonit, mączka drzew liściastych, włókna orzecha kokosowego, pył z torfu, lub ich mieszaniny, a środków dezintegrujących dodaje się tyle, by ich zawartość w produkcie końcowym wynosiła maksymalnie 10% wagowych w przeliczeniu na suchą masę, najkorzystniej od 5 do 10%.

PL 236 953 B1

- jako środki poślizgowe stosuje się substancje ciekłe lub stałe, wybrane spośród: woda, talk, kaolinit, illit, montmorylonit, bent onit, skrobia, lub ich mieszaniny, a środków poślizgowych dodaje się tyle, by ich zawartość w produkcie końcowym wynosiła nie więcej niż 15%, korzystnie 5-12% wagowych w przeliczeniu na suchą masę.

Środki dezintegrujące ułatwiają szybki rozpad granul nawozu po ich zwilżeniu, w glebie.

Środki poślizgowe stosuje się w celu odpowiedniej regulacji współczynnikami tarcia występującego w trakcie procesu granulacji. Dodatek tych substancji ma za zadanie obniżyć tarcie w trakcie granulacji nawozu i pozwolić na uzyskanie właściwego upakowania granul. Właściwie upakowane granule mają pożądaną odporność na ścieranie, a jednocześnie łatwo rozpadają się w kontakcie z wilgocią.

Proces suszenia do wartości wilgotności poniżej 1% mógłby spowodować niebezpieczeństwo przegrzania granul, do temperatury, w której giną mikroorganizmy. W przypadku mikroorganizmów stosowanych w niniejszym rozwiązaniu jest to temperatura 60°C.

Korzystnie, jako minerał zawierający węglan wapnia stosuje się skały o niskiej nasiąkliwości i porowatości takie jak wapień, wapień dolomityczny, dolomit wapienny, dolomit wapnisty, zawierające w swym składzie powyżej 50% wagowych węglanu wapnia, lub skały o wysokiej nasiąkliwości, takie jak kreda, lub ich mieszaniny.

Korzystnym jest jeśli stosuje się minerał zawierający węglan wapnia, w którym przynajmniej 60% ziaren zmielonego minerału ma wielkość poniżej 0,063 mm. Stosowanie minerału zmielonego do ziaren o wielkości do 0,1 mm, z których przynajmniej 60% ziaren jest mniejsza niż 0,063 mm ma na celu zwiększenie reaktywności minerału wapniowego oraz jego przyswajalności przez rośliny.

Korzystnie, zmielony minerał zawierający węglan wapnia stanowi łącznie od 80 do 93% wagowych, najkorzystniej 90% wagowych, w przeliczeniu na suchą masę mieszaniny.

Korzystnie, jako substancję humusową dodaje się biowęgiel lub ligninę lub celulozę lub koloidy próchniczne lub kwasy humusowe lub kwasy fulwowe lub sole kwasów humusowych lub fulwowych.

Korzystnie, zawartość substancji humusowej wynosi od 0,1% do 1,0%, korzystnie 0,3% w stosunku do masy całkowitej kompozycji.

Korzystnie, przedmieszkę mikroorganizmów glebowych przygotowuje się odrębnie przed dodaniem jej w etapie b) do pozostałych składników, w taki sposób, że wysoko stężony koncentrat mikroorganizmów zawierający co najmni ej IOio jtk/g, w mieszalniku intensywnym rozcieńcza się poprzez zmieszanie z dodatkiem minerału zawierającego węglan wapnia, do stężenia o wartości zapewniającej - po dodaniu przedmieszki do pozostałych składników - osiągnięcie stężenia mikroorganizmów w końcowym produkcie nie niższego niż 10 5, korzystnie 106 jednostek tworzących kolonie w gramie (jtk/g). Korzystnie, koncentrat mikroorganizmów glebowych rozcieńcza się stopniowo, najkorzystniej dwuetapowo, najpierw do stężenia 10⁹ jtk/g, następnie do stężeni a 108 jtk/g. Dzięki stopniowemu rozcieńczaniu koncentratu mikroorganizmów uzyskuje się lepszą jednorodność, homogenność produktu.

Korzystnie, jako mikroorganizmy glebowe stosuje się bakterie rizosferowe, zwłaszcza bakterie z rodzajów Bacillus, Paenibacillus, Pseudomonas, Burkholderia, Mitsuaria, najkorzystniej bakterie rodzaju Bacillus, zwłaszcza Bacillus amyloliquefaciens, Bacillus megaterium, Bacillus subtilis.

Korzystnie, jako mikroorganizmy glebowe stosuje się bakterie Bacillus amyloliquefaciens, o następujących sekwencjach DNA:

PL 236 953 Β1

- Bacillus amyloliquefaciens, 16S rRNA:

BS216S>GCGKKGSGGSGTGCTATAMTGCAGTCGAGCGGACAGATGGGAGCTTG CTCCCTGATGTTAGCGGCGGACGGGTGAGTAAC

ACGTGGGTAACCTGCCTGTAAGACTGGGATAACTCCGGGAAACCGGGGCTAATA CCGGATGGTTGTYTGAACCGCATGGT

TCAGACATAAAAGGTGGCTTCGGCTACCACTTACAGAKGGACCCGCGGCGCATT AGCTAGTTGGTGAGGTAACGGCTCAC

CAAGGCGACGATGCGTAGCCGACCTGAGAGGGTGATCGGCCACACTGGGACTG AGACACGGCCCAGACTCCTACGGGAGG

CAGCAGTAGGGAATCTTCCGCAATGGACGAAAGTCTGACGGAGCAACGCCGCG TGAGTGATGAAGGTTTTCGGATCGTAA

AGCTCTGTTGTTAGGGAAGAACAAGTGCCGTTCAAATAGGGCGGCACCTTGACG GTACCTAACCAGAAAGCCACGGCTAA

CTACGTGCCAGCAGCCGCGGTAATACGTAGGTGGCAAGCGTTGTCCGGAATTAT TGGGCGTAAAGGGCTCGCAGGCGGTT

TCTTAAGTCTGATGTGAAAGCCCCCGGCTCAACCGGGGAGGGTCATTGGAAACT GGGGAACTTGAGTGCAGAAGAGGAGA

GTGGAATTCCACGTGTAGCGGTGAAATGCGTAGAGATGTGGAGGAACACCAGT GGCGAAGGCGACTCTCTGGTCTGTAAC

TGACGCTGAGGAGCGAAAGCGTGGGGAGCGAACAGGATTAGATACCCTGGTAG TCCACGCCGTAAACGATGAGTGCTAAG

TGTTAGGGGGTTTCCGCCCCTTAGTGCTGCAGCTAACGCATTAAGCACTCCGCC TGGGGGAGTACGGTCGCAAGACTGAA

CTCAAAGGAATTGACGGGGCCCGCACAAGCGGTGGAGCATGTGTTTAATTCGAA GCAACGCGAAGACCCTTACCAGGTCT

TGACATCCTCTGACAATCCTAGAGATAGGACGTCCCCTTCGGGGGCAGAGTGAC AGGTGGTGCATGGTGTTCGTCAGCTC

GTGTCGTGRRATGTTGGTTAAGTCCCGCAACGAGSSGCAACCCTTGATYCTAGT TKGCCAGCATTCAGTGGCMMYTCTAA

GGTGACTGCCGGTGAACAACCGGAGGAGGTGGGGAATGACGTCATYATCATGC CTTATGACTGGGCTACACACGTGCTAC

ATGACGRAACAAAGGCAGCGACCSCAGGTAGCCATCCCCACAYTGTTYAGTCGA TSCGAYTCTGCAATYGACTGGCGTGA

AGCGTGGATTCGCTAGATCCGGAATCCAGTGCCCGGKTATCAATCCGGCCTTGA ACMA

PL 236 953 Β1 lub

- Bacillus amyloliquefaciens, region 16-23S rRNA:

BS11623>GMGGAGTACGTTCCGGGCTTGTACACACCGCCCGTCACACCACGAG

AGTTTGTAACACCCGAAGTCGGTGAGGTAACCTT

TATGGAGCCAGCCGCCGAAGGTGGGACAGATGATTGGGGTGAAGTCGTAACAA GGTAGCCGTATCGGAAGGTGCGGCTGG

ATCACCTCCTTTCTAAGGATTTTAACGGAATATAAGACCTTGGGTCTTATAAACAG AACGTTCCCTGTCTTGTTTAGTTT

TGAAGGATCATTCRATTCTTCRAGATGTTGTTCTTTGAAAACTAGATAACAGAAGT AATTCACATTCAATTAGTAATGCA

AGATATCACGTAGTGATTCTTTTTAACGGTTAAKTTAGAAAGGGCGCACGGTGGA TGCCTTGGCACTAGGAGCCGATGAA

GGACGGGACTAACACCGATRTGCCAGCTWGGCTCCMCCGACGTGTTCTTTGAA AAYTAGGATAACARAAGTAATTCACAT

TCAATTAGTAATGCAAGATATCACGTAGTGATTCTTTTTAACGGTTAAGTTAGAAA GGGCGCACGGTGGATGCCTTGGCA

CTAGGAGCCGATGAAGGACGGGACTAACACCRATATGMGAA lub

- Bacillus amyloliquefaciens, rpoB:

BS3rpoB>GACGSGMGAGCTATGCTCGCATTAGCGAAGTGTTAGAATTACCAAATC TCATTGAAATTCAAACCTCTTCTTATCAGTGG

TTTCTTGATGAGGGTCTTAGAGAGATGTTTCAAGACATATCACCAATTGAGGATT TCACTGGTAACCTCTCTCTAGAGTT

CATTGACTACAGTTTAGGAGATCCTAAGTATCCCGTTGAAGAGTCAAAAGAACGT GATGTGACTTACTCAGCTCCGCTGA

GAGTGAAGGTTCGTTTAATTAACAAAGAAACTGGAGAGGTAAAAGACCAGGATG TCTTCATGGGTGATTTCCCTATTATG

ACAGATACCGGTACTTTTATCATCAACGGTGCAGAACGTGTTATCGTATCTCAGC TTGTTCGGTCTCCAAGTGTATATTT

CAGTGGTAAAGTAGACAAGAACGGTAAAAAAGGTTTTACCGCGACTGTCATTCCA AACCGTGG CGC ATG GTTAGAATACG

AAACTGATGCGAAAGATGTTGTGTATGTCCGCATTGATCGCACACGTAAGTTGCC GGTWAWKGGTTCTAAAWAA lub

- Bacillus amyloliquefaciens, gyrA:

BS2gyrA>CGCAKTCMATGAGCGTTATCGTATCCCGGGCGCTTCCGGATGTGCGT GACGGTCTGAAGCCGGTTCACAGACGGATTTTG

TACGCGATGAATGATTTAGGCATGACCAGTGACAAACCATATAAAAAATCTGCCC GTATCGTCGGTGAAGTTATCGGTAA

GTACCACCCGCACGGTGACTCAGCGGTTTACGAATCAATGGTCAGAATGGCGCA GGATTTTAACTATCGCTACATGCTTG

TTGACGGACACGGCAACTTCGGTTCGGTTGACGGCGACTCAGCGGCCGCGATG CGTTACACAGAAGCGAGAATGTCAAAA

ATCGCAATGGAAATCCTTCGGGACATTACGAAAGATACGATTGATTATCAAGATA ACTATGACGGCGCAGAAAGAGAACC

TGTCGTCATGCCTTCGAGATTTCCGAATCTGCTCGTCAACGGAGCTGCCGGTAT TGC GGTCG GAATGGCG ACAAATATTC

PL 236 953 Β1

CTCCGCATCAGCTTGGGGAAGTCATTGAAGGCGTGCTTGCCGTAAGTGAGAATC

CTGAGATTACAAACCAGGAGCTGATG

GAATACATCCCGGGCCCGGATTTTCCGACTGCAGGTCAGATTTTAGGCCGGAGC

GGCATCCGCAAGGCATATGAATCCGG

ACGGGGATCCATTACGATCCGGGCTAAGGCTGAAATCGAAGAGACATCATCGG

GAAAAGAAAGAATTATTGTCACGGAAC

TTCCTTATCAGGTGAACAAAGCGAGATTAATTGAAAAAATCGCAGATCTTGTCCG GGACAAAAAAATCGAAGGAATTACG

GATCTGCGTGACGAATCCGACCGTAACGGAATGAGAATCGTCATTGAGATTCGC CGTGACGCCAATGCTCACGTCATTTT

GAATAACCTGTACAAACAAACGGCCCTGCAGACGTCTTTCGGAATCAACCTGCT

GGCGCTCGTTGACGGACAGCCGAAGG

TACTAAGCCTGAAGCAATGCCTGGASMWTTACCTTGAA.

Korzystnie, jak mikroorganizmy glebowe stosuje się bakterie Bacillus megaterium, o następujących sekwencjach DNA:

- Bacillus megaterium, 16S rRNA:

BM516S>GMGKTGGGGSKCTATAMTGCAGTCGAGCGAACTGATTAGAAGCTTGC TTCTATGACGTTAGCGGCGGACGGGTGAGTAAC

ACGTGGGCAACCTGCCTGTAAGACTGGGATAACTTCGGGAAACCGAAGCTAATA CCGGATAGGATCTTCTCCTTCATGGG

AGATGATTGAAAGATGGTTTCGGCTATCACTTACAGATGGGCCCGCGGTGCATT

AGCTAGTTGGTGAGGTAACGGCTCAC

CAAGGCAACGATGCATAGCCGACCTGAGAGGGTGATCGGCCACACTGGGACTG

AGACACGGCCCAGACTCCTACGGGAGG

CAGCAGTAGGGAATCTTCCGCAATGGACGAAAGTCTGACGGAGCAACGCCGCG

TGAGTGATGAAGGCTTTCGGGTCGTAA

AACTCTGTTGTTAGGGAAGAACAAGTACRAGAGTAACTGCTCGTACCTTGACGG TACCTAACCAGAAAGCCACGGCTAAC

TACGTGCCAGCAGCCGCGGTAATACGTAGGTGGCAAGCGTTATCCGGAATTATT

GGGCGTAAAGCGCGCGCAGGCGGTTT

CTTAAGTCTGATGTGAAAGCCCACGGCTCAACCGTGGAGGGTCATTGGAAACTG

GGGAACTTGAGTGCAGAAGAGAAAAG

CGGAATTCCACGTGTAGCGGTGAAATGCGTAGAGATGTGGAGGAACACCAGTG

GCGAAGGCGGCTTTTTGGTCTGTAACT

GACGCTGAGGCGCGAAAGCGTGGGGAGCAAACAGGATTAGATACCCTGGTAGT

CCACGCCGTAAACGATGAGTGCTAAGT

GTTAGAGGGTTTCCGCCCTTTAGTGCTGCAGCTAACGCATTAAGCACTCCGCCT

GGGGAGTACGGTCGCAAGACTGAAAC

TCAAGGAATTGACGGGGGCCCGCACAGCGGTGGAGCATGTGGTTTAATTCGAA

GCAACGGGAAGAACCTTACCAGGTCTT

GACATCCTCTGACACTCTAGAGATAGAGCGTTCCCCTTCGGGGAMAGAGTGACA

GG KGGTGCATG GTTGTCGTCAG CTCG

TGTCGTGGARATKGTTGGGTTAAGTCCCGCAACGGAGGCGCAACCCTTGGATCT

TAGTTGCAGCATTCAGTGGCACTCTA

AAGGTGACTGCCCGGTGACAAACGGGAGGAAGGGKGGGGGATGACGTACAAAT

CATCATGGCCCATTATGACTGGGCTAM

MCACGTGCTACATGGAATGGTACAAGGCTGCAAGACCGCAGTTCAGCCATCCAT AACATYCAGTCGATGGAGGCTGCACT

PL 236 953 Β1

SGCTACTGAGTCCTGATCGCTAGTATCSGGATCGACATGCGCGAKAATCGTTCC

GCCTGTATGAC lub

- Bacillus megaterium, region 16-23S rRNA:

BM41623>GCGGAGTACGTTCCGGGCTTGTACACACCGCCCGTCACACCACGAG

AGTTTGTAACACCCGAAGTCGGTGGAGTAACCGT

AAGGAGCTAGCCGCCTAAGGTGGGACAGATGATTGGGGTGAAGTCGTAACAAG

GTAGCCGTATCGGAAGGTGCGGCTGGA

TCACCTCCTTTCTAAGGATTTTTACATGACGTACGTTTTGACACTTTGTTCAGTTT

TGARAGTTCAATCTCTCAATTATA

GAAAGCACACTACTTTCTTCTTATYAAATAAGAAGAATTTTGGTTGCGATTGTTCT

TTGAAAACTAGATAACAGTAATTG

CTGAGGAAAAGTGAAACTTTTCTTTAATCAAAYCAATAAATAACACAACATTATGT

TGTACCATTTATTCGCTAATGGTT

AAGTTAGAAAGGGCGCACGGTGAATGCCTTGGCACTAGGAGCCGATGAAGGAC

GGGACTAACCCGAATATGMAAMCAATA

AATARCACRRMMTWATGTYGWACYRYTTATTCGCTAATGGTTAAGTTAGAAAGG

GCGCACGGTGAATGCCTTGGCACTAG

GAGCCGATGAAGGACGGGACTAACACCGATATRMARAA.

Korzystnie, jako mikroorganizmy glebowe stosuje się bakterie Bacillus subtilis, o następujących sekwencjach DNA:

- Bacillus subtilis >TGAGTGATGAAGGTTTTCGGATCGTAAAAGCTCTGTTGTTAGGGAAGAACAAGT ACCGTTCGAATAGGGCGGTACCTTGACGGTACCTAACCAGAAAGCCACGGCTAA MTACGTGCCAGCAGCCGCGGTAATACGTAGGTGGCAAGCGTTGTCCTGGAATT ATTGGGCGTAAAGGGGCTCGCAGGCGGTTTCTTAAGTCTGATGTGAAAGCCCCC GGCTCAACCGGGGAGGGTCATTGGAAACTGGGGAACTTGAGTGCAGAAGAGGA GAGTGGAATTTCCACGTGTAGCGGTGAAATGCGTAGAGATGTGGAGGAACACCA GTGGCGAAGGCGACTCTCTGGTCTGTAACTGACGCTGAGGAGCGAAAGCGTGG GGAGCGAACAGGATTAGATACCCTGGTAGTCCACGCCGTAAACGATGAGTGCTA AGTGTTAGGGGGTTTCCGCCCCTTAGTGCTGCAGCTAACGCATTAAGCACTCCG CCTGGGGAGTACGGTCGCAAGACTGAAACTCAAAGGAATTGACGGGGGCCCGC ACAAGCGGTGGAGCATGTGGTTTTAATTCGAAGCAACGCGARGAACCTTACCAG GTCTTGACATCCTCTGACAATCCTAGAGATAGGACGTCCCCTTCGGGGGCAGAG TGACAGGTGGTGCATGGTTGTCGTCAGCTCGTGTCGTGAGATGTTGGGTTAAGT

CCCGCAACGAGCGCAACC<.

Korzystnie, mieszanie składników w etapie c) prowadzi się za pomocą mieszalnika z narzędziami wyprofilowanymi tak, aby nie powodowały one dociskania (w czasie mieszania) mieszanki do ścian mieszalnika, korzystnie za pomocą mieszalnika wyposażonego w mieszadło planetarne, a jeszcze korzystniej za pomocą mieszalnika intensywnego w postaci obrotowej misy z umieszczonym przy ściance rotorem. Mieszalnik intensywny pozwala na ujednorodnienie mieszanki w krótkim czasie. Mieszalnik wskazany jako najkorzystniejszy pozwala na skrócenie efektywnego mieszania do około 1 minuty. Korzystnym jest by mikroorganizmy jak najkrócej były nawilżone. Na tyle krótko by nie zdążyły wykiełkować. W przypadku zastosowania innych typów mieszalników, na przykład mieszalnika Nauta czy dwustożkowego, czas mieszania to nawet kilkadziesiąt minut.

Korzystnie, etap d), to jest etap dowilżania mieszaniny prowadzi się w mieszalniku łopatkowym, jednowałowym. Nie jest to wprawdzie mieszalnik szybki, ale za to pracuje w trybie ciągłym, a tak zasilany jest granulator.

PL 236 953 B1

Korzystnie, proces granulacji prowadzi się z wykorzystaniem granulatora matrycowego z horyzontalną (płaską) matrycą, najkorzystniej o otworach w górnej części w kształcie stożka o kącie wierzchołka wynoszącym 40 stopni i wysokości części stożkowej od 3 do 2 mm oraz o średnicy podstawy stożka od 1,5 do 2 mm większej od części cylindrycznej mającej średnicę od 2 do 10 mm. Najkorzystniej proces granulacji prowadzi się z wykorzystaniem granulatora matrycowego zaopatrzonego w elementy sterujące, utrzymujące stały nacisk krążników na materiał przeciskany przez matrycę. Dzięki temu proces granulacji można dokładnie kontrolować zachowując optymalną jakość granul, nie pozwalając na wzrost temperatury granul powyżej dopuszczalnej temperatury.

Korzystnie, proces suszenia granul prowadzi się w suszarce wibrofluidalnej, najkorzystniej wyposażonej w więcej niż jedną komorę suszącą, korzystnie trzy, z regulacją przepływu powietrza suszącego w każdej komorze. Etap suszenia wpływa korzystnie na wytrzymałość mechaniczną granul, chroni mikroorganizmy przed przedwczesnym wykiełkowaniem. Wybór suszarki wibrofluidalnej nie jest przypadkowy, ponieważ pozwala ona na znaczne skrócenie czasu suszenia wilgotnych granul w porównaniu do na przykład suszarek taśmowych. Czas suszenia w suszarce wibrofluidalnej wynosi od kilku do kilkunastu minut. W suszarce taśmowej od kilkudziesięciu minut do ponad godziny. Ma to decydujący wpływ na przeżywalność mikroorganizmów zawartych w mieszance. Suszarka wibrofluidalna powinna być wyposażona w więcej niż jedną komorę suszącą, korzystnie trzy, z regulacją przepływu powietrza suszącego w każdej komorze, by łatwiej kontrolować proces suszenia, przeciwdziałać nadmiernemu ogrzewaniu się granul oraz wydajną sekcję chłodzącą. Dokładne wyregulowanie natężenia przepływu suszącego powietrza w komorach pozwala na optymalizację procesu suszenia, przeciwdziała przegrzewaniu granul, obniża koszty suszenia.

Mimo kontaktu wilgotnych granul z gorącym powietrzem ich temperatura nadmiernie nie wzrasta. Dzieje się tak, ponieważ energia absorbowana przez granule w znacznej części zużywana jest do odparowania wilgoci. Dopiero po wysuszeniu granul zużyta będzie do ich ogrzania. Przy wilgotności bliskiej zeru temperatura granul będzie bliska temperaturze powietrza suszącego. Spadek temperatury powietrza suszącego wychodzącego z suszarki w stosunku do temperatury powietrza wchodzącego do komór suszarki zależny jest m.in. od wilgotności suszonych granul. Empirycznie wyznaczono, że aby uzyskać wilgotność granul w zakresie od 1% do 3% spadek temperatur powinien wahać się od 20°C do 40°C.

Korzystnie, po procesie suszenia granul chłodzi się je do temperatury od 5 do15 stopni powyżej temperatury otoczenia. Korzystnie, wysuszone granule chłodzi się strumieniem powietrza o temperaturze otoczenia. Korzystnie, wysuszone granule chłodzi się w suszarce wibrofluidalnej wyposażonej w komorę chłodzenia, a powietrze chłodzące granule, które ogrzało się przy kontakcie z tymi granulami, po procesie chłodzenia, częściowo, to jest w ilości od 10% do 40%, zawraca się do suszarki, i wykorzystuje ponownie do procesu suszenia, co wpływa na ograniczenie kosztów procesu. Etap chłodzenia jest niezbędny i ma na celu ochronę mikroorganizmów przed przegrzaniem, co może wpływać na ich umieralność.

W przeciwieństwie do znanych wcześniej metod, w sposobie według wynalazku, dzięki zastosowaniu unikalnej receptury i odpowiednich parametrów matrycy, nie jest wymagane stosowanie środków wiążących takich jak: melasa, lignosulfoniany, pochodne celulozy, co jest dużą zaletą. Środki wiążące utwardzają wprawdzie granule, ale też znacznie wydłużają czas ich rozpadu po aplikacji. W skrajnych przypadkach granula mimo zwilżenia nie chce się rozpaść. Jest miękka, ale zachowuje swój kształt, wymieszanie z glebą jest utrudnione.

Ważnym etapem sposobu wytwarzania granulowanej kompozycji nawozu wapnującego z substancjami humusowymi, wzbogaconego mikrobiologicznie, według wynalazku jest zastosowanie ciśnieniowej aglomeracji zmielonego minerału wapnia, z wykorzystaniem prasy matrycowej z matrycą płaską oraz środka poślizgowego pozwalającego na uzyskanie właściwego upakowania materiału zapewniającego wymaganą trwałość w przechowywaniu, transporcie i wysiewaniu, a z drugiej strony łatwość rozpadu pod wpływem wilgoci zawartej w glebie.

Łączne stosowanie nawozu wapnującego, substancji humusowych oraz pożytecznych mikroorganizmów glebowych jest bardzo efektywne. Dzięki mikrobiologicznemu wzbogaceniu nawozów wapnujących zawierających substancje humusowe, są one bardziej skuteczne w stymulacji wzrostu i plonowania roślin, a także w ochronie roślin przed patogenami i szkodliwymi nicieniami glebowymi. Wpływają na poprawę wzrostu, plonowania i stanu odżywienia roślin w składniki mineralne oraz na zwiększenie populacji pożytecznych grup mikroorganizmów w rizosferze tych roślin. Nawozy wapnujące zawierające substancje humusowe, wzbogacone mikrobiologicznie odkwaszają glebę i poprawiają bio

PL 236 953 B1

-fizyko-chemiczne właściwości gleb, mają działanie biostymulujące w uprawach roślin ogrodniczych oraz wykazują antagonistyczne działanie przeciwko patogenom roślin.

Według wynalazku, granule nawozu wapnującego z substancjami humusowymi, wzbogaconego mikrobiologicznie, wytwarza się metodą granulacji ciśnieniowej w prasach matrycowych. Metoda polega na przetłoczeniu granulowanego materiału za pomocą jednego lub kilku wałków dociskowych (krążników) przez otwory w perforowanej powierzchni, matrycy. Prasowany materiał po przejściu przez matrycę odcinany jest nożami na pożądanej długości. Zwykle otwory w matrycy są okrągłe, a granule mają postać walców peletu. Średnica peletu zmienia się w zależności od średnicy otworów.

Uzyskanie granul o pożądanych właściwościach mechanicznych, homogenności oraz zachowanie wysokiej przeżywalności mikroorganizmów glebowych, wymaganej trwałości w przechowywaniu, transporcie i wysiewaniu oraz biodostępności dla roślin wymaga spełnienia szeregu czynników takich jak: dokładność odważenia składników receptury, jednorodność mieszanin składników, geometria otworów matrycy czy nacisk krążników na matrycę.

W sposobie, według wynalazku, udało się w korzystny sposób połączyć te cechy procesu wytwarzania granul, które decydują o jego doskonałych właściwościach mechanicznych i agrotechnicznych.

Na twardość granul istotny wpływ ma dokładne sterowanie, w procesie granulacji, współczynnikami tarcia wewnętrznego (pomiędzy cząstkami składników mieszaniny) i tarcia zewnętrznego (pomiędzy ścianami otworów matrycy, a przeciskanym materiałem) oraz geometria otworów matrycy. Dzięki działaniu obu sił tarcia możliwe jest przeciskanie materiału przez otwór matrycy i jego zagęszczenie w części cylindrycznej otworu. Zbyt niskie współczynniki tarcia spowodują niewielkie zagęszczenie materiału, granule nie będą odporne na mechaniczne niszczenie. Zbyt wysokie współczynniki tarcia nie pozwolą na przepchnięcie granulowanego materiału przez otwory matrycy, matryca zostanie zatkana. Wartość współczynników tarcia zależy od kilku czynników, w tym od geometrii otworów matrycy, ale również od materiału z jakiego wykonana jest matryca.

Zbyt wysokie współczynniki tarcia mogą powodować nadmierne sprężanie materiału w otworach matrycy wpływające destrukcyjnie na przetrwalniki pożytecznych mikroorganizmów glebowych, co powoduje spadek ilości jtk/g. Wydzielające się ciepło spowodowane tarciem nawozu o matryce powoduje rozgrzewanie się granul. Wysoka temperatura ma destrukcyjny wpływ na przeżywalność mikroorganizmów glebowych. Czas przebywania nawozu wapnującego z substancjami humusowymi, wzbogaconego mikrobiologicznie w podwyższonej temperaturze oraz wysokość temperatury ma decydujący wpływ na przeżywalność mikroorganizmów glebowych podczas procesu granulacji, co za tym idzie na stężenie jtk/g w gotowym wyrobie. Im temperatura granul jest wyższa tym czas do schłodzenia granul powinien być krótszy. Do regulacji współczynnikami tarcia wykorzystuje się dodatki środków poślizgowych.

Geometria, to jest kształt otworów matrycy, ich średnica oraz wysokość w części stożkowej i cylindrycznej dobierana jest doświadczalnie w zależności od własności fizycznych granulowanego materiału.

Otwory matrycy, w korzystnym wariancie sposobu według wynalazku, mają od góry kształt stożka o kącie wierzchołka wynoszącym 40 stopni. Wysokość części stożkowej wynosi od 3 do 2 mm, średnica podstawy stożka jest o 1,5 do 2 mm większa od części cylindrycznej otworu. W części cylindrycznej następuje zagęszczenie materiału. Istotny jest stosunek średnicy cylindra do jego wysokości definiujący stopień sprężania. Im wyższy cylinder tym większe zagęszczenie materiału, twardsza granula, potrzebna większa siła do przeciśnięcia materiału przez otwór. W sposobie według niniejszego wynalazku, korzystnym jest stosowanie matrycy, w której stosunek średnicy cylindra do wysokości wynosi od 1:2,5 do 1:7, najkorzystniej 1:3. Oznacza to, że wysokość cylindra przy średnicy 4 mm wynosi 12 mm, a dla średnicy 6 mm wysokość wynosi 18 mm. Średnica części cylindrycznej otworów m atrycy, w sposobie według wynalazku, wynosi 2-10 mm, korzystnie 4-6 mm.

Stopień sprężania, grubość matrycy, kąt natarcia krążników i siła ich nacisku w zasadniczy sposób decydują o wydajności procesu, wpływają na upakowanie granul oraz ich temperaturę po wyjściu z matrycy, a przez to na własności fizyczne granul oraz stopień przeżywalności mikroorganizmów glebowych.

Czas mieszania i rozładunku mieszalnika oraz profile mieszadeł są niezmiernie istotne. Im krótszy czas mieszania tym mniejsze uplastycznienie mieszanki, mniejsza tendencja do oklejania się na powierzchniach, również pionowych, z którymi ma kontakt. Wybrany mieszalnik powinien mieć tak wyprofilowane narzędzia, aby nie powodowały one dociskania (w czasie mieszania) mieszanki do ścian mieszalnika. Zapobiega to przywieraniu mieszaniny do wewnętrznych ścian mieszalnika. Czas mieszania

PL 236 953 B1 i rozładunku mieszalnika ma istotny wpływ na przeżywalność mikroorganizmów. Po zwilżeniu mieszanka nawozu wapnującego z substancjami humusowymi wzbogaconego mikrobiologicznie powinna zostać jak najszybciej uformowana, wysuszona i schłodzona by mikroorganizmy nie zdążyły wykiełkować.

Utrzymanie mieszanki w ściśle określonej dla niej wilgotności (8-15% wilgotności) jest istotne dla procesu granulacji oraz jakości granul. Zbyt sucha mieszanka powoduje nadmierne opory tarcia podczas przeciskania nawozu przez otwory matrycy, co prowadzi do ogrzania się mieszanki powyżej dopuszczalnej temperatury (zwykle powyżej 60°C mikroorganizmy giną) powodując odparowanie wody na powierzchni matrycy oraz niszczenie mikroorganizmów. Może to powodować zatkanie się części lub całości otworów matrycy, powodując spadek wydajności, a w skrajnych przypadkach zasypanie matrycy. Zbyt wilgotna mieszanka z kolei powoduje spadek upakowania, zagęszczenia podczas granulacji, stąd spadek jakości granul, ich twardości oraz odporności na uszkodzenia mechaniczne oraz przedłużenie czasu wysuszenia granul.

Sposób otrzymywania nawozu wapnującego z substancjami humusowymi, wzbogaconego mikrobiologicznie, według wynalazku, pozwala na otrzymanie nawozu szybko działającego, a jednocześnie bezpiecznego dla upraw i środowiska glebowego. Może być stosowany na wszystkie gleby i pod wszystkie rośliny. Dzięki swojej postaci trwałych, a jednocześnie szybko rozpadających się granul, również interwencyjnie po wschodach roślin. Przyłożona siła niezbędna do pokruszenia granul jest wielokroć wyższa niż w przypadku granul produkowanych w bębnach czy na talerzach granulacyjnych. Produkt o jednorodnej twardej granuli, pelecie, powstały z drobno zmielonego minerału wapnia pozwala na łatwy wysiew oraz równomierne pokrycie pola, a forma węglanowa jest bezpieczna dla roślin nawet przy stosowaniu na rośliny już rosnące.

Sposób według wynalazku pozwala na skuteczne otrzymywanie granul z minerałów wapnia o różnej nasiąkliwości. Łatwiejsze i dość oczywiste jest granulowanie z minerałów o wysokiej nasiąkliwości, na przykład ze skał z okresu geologicznego Kreda nasiąkliwości 24,85%. Zaletą sposobu według wynalazku jest jednak to, że pozwala na skuteczną granulację również trudnych do granulowania materiałów z minerałów o niskiej nasiąkliwości, zwłaszcza ze skał pochodzących z okresu geologicznego Jura o nasiąkliwości rzędu 7,90% lub z okresu geologicznego Dewon o nasiąkliwości 0,23%.

W sposobie według wynalazku jako dodatek mikroorganizmów stosuje się pożyteczne dla roślin bakterie, na przykład z rodzajów Bacillus, Paenibacillus, Pseudomonas, Burkholderia, Mitsuaria. Przykładowo bakterie rodzaju Bacillus zwiększają dostępność składników mineralnych dla roślin, takich jak np. fosfor, potas, magnez, żelazo, mangan, cynk i miedź. W glebie najbardziej rozpowszechnioną formą żelaza są jony Fe³⁺. Taka forma żelaza jest trudno dostępna dla roślin, w porównaniu do zredukowanych jonów Fe²⁺, łatwo pobieranych przez korzenie roślin. Gatunki bakterii należące do rodzaju Bacillus, takie jak B. megaterium, mają właściwości redukowania jonów żelaza, przez co mogą zwiększać jego dostępność dla roślin. Bakterie z rodzaju Bacillus mogą także ułatwiać pobieranie fosforu przez rośliny, korzystnie wpływają na wzrost i plonowanie roślin poprzez syntetyzowanie substancji wzrostowych, takich jak auksyny, cytokininy, gibereliny, kwas abscysynowy i kwas jasmonowy. Z tych powodów bioprodukty zawierające bakterie z rodzaju Bacillus mają działanie biostymulujące, bionawozowe.

Dodatek substancji humusowych do nawozu wapnującego znacznie zwiększa jego użyteczność. Aplikacja substancji humusowych w uprawie roślin warzywnych i sadowniczych stymuluje wzrost i plonowanie roślin, poprawia stan odżywienia roślin w składniki mineralne i jakość produkowanych plonów oraz aktywność życia mikrobiologicznego gleby.

Wzbogacenie nawozów wapnujących pożytecznymi mikroorganizmami może przyczynić się do zwiększenia skuteczności nawożenia, poprawić kondycję, wzrost i rozwój roślin uprawnych oraz żyzność gleb. Opracowanie innowacyjnych nawozów wapnujących wzbogaconych pożytecznymi mikroorganizmami wymaga precyzyjnej identyfikacji szczepów bakterii i grzybów korzystnie oddziałujących na rośliny. Identyfikacja mikroorganizmów aplikowanych do wapna nawozowego jest konieczna w celu podania pełnego składu bioproduktu. Długotrwałe przechowywanie bionawozów może powodować stopniową utratę przeżywalności mikroorganizmów, dlatego konieczne jest zastosowanie technik umożliwiających identyfikację mikroorganizmów w przechowywanych bionawozach.

Kompozycja nawozowa otrzymana sposobem według wynalazku, w której łącznie stosowane są: nawóz wapnujący, substancje humusowe oraz pożyteczne mikroorganizmy glebowe ma wszelkie predyspozycje by stać się najbardziej efektywnym nawozem do uprawy roślin.

PL 236 953 Β1

Substancje humusowe zastosowane jako nośniki pożytecznych mikroorganizmów mają istotne znaczenie w utrzymaniu odporności mechanicznej gleb, stabilności agregatów glebowych, odpowiedniej zawartości materii organicznej i azotu ogólnego, co poprawia wielkość i jakość plonowania roślin oraz bio-fizyko-chemiczne właściwości gleby. Natomiast dzięki mikrobiologicznemu wzbogaceniu nawozy wapnujące zawierające substancje humusowe są bardziej skuteczne w stymulacji wzrostu i plonowania roślin, a także w ochronie roślin przed patogenami i szkodliwymi nicieniami glebowymi. Wpływają na poprawę wzrostu, plonowania i stanu odżywienia roślin w składniki mineralne oraz na zwiększenie populacji pożytecznych grup mikroorganizmów w rizosferze tych roślin.

Nawozy wapnujące zawierające substancje humusowe wzbogacone mikrobiologicznie, odkwaszają glebę i poprawiają bio-fizyko-chemiczne właściwości gleb, mają działanie biostymulujące w uprawach roślin ogrodniczych oraz wykazują antagonistyczne działanie przeciwko patogenom roślin.

Aplikacja nawozów wapnujących z dodatkiem humusu, wzbogaconych pożytecznymi mikroorganizmami, w większym stopniu niż stosowanie nawozów mineralnych powoduje lepsze pobieranie składników pokarmowych z gleby, co poprawia kondycję roślin, ich stan zdrowotny i plonowanie. Aplikacja nawozów wapnujących może także poprawiać jakość i żyzność gleby, co ma bardzo duże znaczenie w uprawach sadowniczych, które są wieloletnimi monokulturami. Nawozy poprawiają też zaopatrzenie roślin sadowniczych w bardzo ważny składnik mineralny jakim jest wapń. Zastosowanie w praktyce sadowniczej przyjaznych dla środowiska nawozów wapnujących w optymalnych dawkach, w zależności od odczynu (pH) i miejscowej zasobności gleby w składniki mineralne, może za pewnie wy soki ej jakości plony przy znacznej oszczędności nakładów finansowych na nawożenie.

Kompozycja nawozu wapnującego zawierającego substancje humusowe oraz pożyteczne mikroorganizmy glebowe według wynalazku eliminuje również niedogodności związane z przygotowaniem formy nawozu wapnującego wygodnego w przechowywaniu, transporcie oraz rozsiewaniu, gwarantując jednocześnie wysoką reaktywność i przyswajalność nawozu przez rośliny.

Kompozycja nawozu i sposób jego otrzymania gwarantują, że otrzymane granule będą odporne mechanicznie, nie ulegną rozbiciu podczas rozsiewania na odległość kilkunastu metrów nowoczesnymi siewnikami. Jednocześnie zachowują wysoką reaktywność i bardzo krótki czas rozpadu granul po zwilżeniu. Wystarczy poranna rosa by rozsiane granule uległy rozpadowi i przeniknęły do profilu gleby.

Metody analityczne:

Wielkość ziaren rozdrobnionego minerału zawierającego węglan wapnia oznaczano metodą analizy sitowej.

Wilgotność granul zmierzono korzystając z wagosuszarki.

Ścieralność granul mierzono w oparciu o test wytrzymałości.

W metodzie dokonywano pomiaru procentowego ubytku masy granulowanego nawozu.

50,0 g granulatu nawozowego umieszczano na sicie o średnicy oczka:

0,50 mm - dla nawozów o wymiarach granul 2,5-8,5 mm

0,16 mm - dla nawozów o wymiarach granul 0,5-2,5 mm

Sita umieszczono na naczyniu zbierającym, do nawozu dodano 70 kulek metalowych o średnicy 10 mm, po zamknięciu pokrywy umieszczono na wytrząsarce. Nawóz poddano działaniu mechanicznemu na wytrząsarce o stałych obrotach (ok. 270 obr/min) przez 10 min. Otrzymany w naczyniu zbierającym odsiew zważono.

Ścieralność granul obliczono wg wzoru:

m-m.

X -----l*ioo% m gdzie: m - masa badanego nawozu [g] mi - masa pozostałości na sicie [g]. Przykłady realizacji wynalazku

Przykład 1

944 kg wapnia dolomitycznego rozdrobnionego do wielkości ziaren od 0,001 do 0,100 mm załadowano do mieszalnika o intensywnym mieszaniu posiadającego mieszadło planetarne, dodano 50 kg bentonitu (substancja poślizgowa, środek dezintegrujący), 3 kg kwasów fulwowych i huminowych i ich soli oraz 1 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus subtilis, 1 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus megaterium, 1 kg przedmieszki 10⁹jtk bakterii Bacillus amyloliguefaciens i intensywnie mieszano przez

PL 236 953 B1 minutę, a następnie dodano 60 litrów wody (substancja poślizgowa) i kontynuowano intensywne mieszanie przez kolejną 1 minutę. Otrzymaną mieszaninę załadowano do drugiego mieszalnika z mieszadłem łopatowym i dodano drugą porcję 60 litrów wody (substancja poślizgowa). Całość mieszano przez 2 minuty, a następnie mieszankę składników podawano do granulatora z matrycą płaską o średnicy otworów cylindrycznych 4,0 mm i wysokości 16,0 mm i poddano procesowi granulacji (peletyzacji), po czym pelet suszono w suszarce wibrofluidalnej w temperaturze 150°C przez okres 12 minut, chłodzono przez 1 minutę w temperaturze otoczenia.

Uzyskano 995 kg granul w formie peletu o średnicy 4,0 mm, twardości 92% i zawartości wody 2,2%.

P r z y k ł a d 2

911 kg wapnia dolomitycznego rozdrobnionego do wielkości ziaren od 0,001 do 0,100 mm załadowano do mieszalnika o intensywnym mieszaniu posiadającego mieszadło planetarne, dodano 80 kg glinki o wysokiej zawartości montmorylonitu(substancja poślizgowa, dezintegrator), 5 kg substancji humusowych oraz 1 kg przedmieszki 109 jtk bakterii Bacillus megaterium, 3 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus amyloliquefaciens i intensywnie mieszano przez 1 minutę, a następnie dodano 100 litrów wody (substancja poślizgowa) i kontynuowano intensywne mieszanie przez kolejną 1 minutę. Otrzymaną mieszaninę załadowano do drugiego mieszalnika z mieszadłem łopatowym. Całość mieszano przez 1 minutę, a następnie mieszankę składników podawano do granulatora z matrycą płaską o średnicy otworów cylindrycznych 4,0 mm i wysokości 16,0 mm i poddano procesowi granulacji (peletyzacji), po czym pelet suszono w suszarce wibrofluidalnej w temperaturze 160°C przez okres 10 minut, chłodzono przez 1 minutę w temperaturze otoczenia.

Uzyskano 997 kg granul w formie peletu o średnicy 4,0 mm, twardości 90% i zawartości wody 2,0%.

P r z y k ł a d 3

913 kg wapnia dolomitycznego rozdrobnionego do wielkości ziaren od 0,001 do 0,100 mm załadowano do mieszalnika o intensywnym mieszaniu posiadającego mieszadło planetarne, dodano 80 kg ilitu (substancja poślizgowa, dezintegrator), 4 kg kwasów humusowych i ich soli oraz 3 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus subtilis i intensywnie mieszano przez 1 minutę, a następnie dodano 80 litrów wody i kontynuowano intensywne mieszanie przez kolejną 1 minutę. Otrzymaną mieszaninę załadowano do drugiego mieszalnika z mieszadłem łopatowym i dodano drugą porcję 40 litrów wody (substancja poślizgowa). Całość mieszano przez 2 minuty, a następnie mieszankę składników podawano do granulatora z matrycą płaską o średnicy otworów cylindrycznych 4,0 mm i wysokości 16,0 mm i poddano procesowi granulacji (peletyzacji), po czym pelet suszono w suszarce wibrofluidalnej w temperaturze 150°C przez okres 11 minut, chłodzono przez 1 minutę w temperaturze otoczenia.

Uzyskano 992 kg granul w formie peletu o średnicy 4,0 mm, twardości 92% i zawartości wody 1,2%.

P r z y k ł a d 4

932 kg dolomitu wapiennego rozdrobnionego do wielkości ziaren od 0,001 do 0,100 mm załadowano do mieszalnika o intensywnym mieszaniu posiadającego mieszadło planetarne, dodano 60 kg talku (substancja poślizgowa, dezintegrator), 3 kg substancji tworzących koloidy próchnicze oraz 2 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus subtilis, 3 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus amyloliquefaciens i intensywnie mieszano przez 1 minutę, a następnie dodano 80 litrów wody (substancja poślizgowa), i kontynuowano intensywne mieszanie przez kolejną 1 minutę. Otrzymaną mieszaninę załadowano do drugiego mieszalnika z mieszadłem łopatowym i dodano drugą porcję 30 litrów wody. Całość mieszano przez 2 minuty, a następnie mieszankę składników podawano do granulatora z matrycą płaską o średnicy otworów cylindrycznych 4,0 mm i wysokości 12,0 mm i poddano procesowi granulacji (peletyzacji), po czym pelet suszono w suszarce wibrofluidalnej w temperaturze 150°C przez okres 12 minut, chłodzono przez 1 minutę w temperaturze otoczenia.

Uzyskano 994 kg granul w formie peletu o średnicy 4,0 mm, twardości 89% i zawartości wody 1,8%.

P r z y k ł a d 5

911 kg dolomitu wapiennego rozdrobnionego do wielkości ziaren od 0,001 do 0,100 mm załadowano do mieszalnika o intensywnym mieszaniu posiadającego mieszadło planetarne, dodano 80 kg mączki drzew liściastych (substancja poślizgowa, dezintegrator), 4 kg kwasów fulwowych i ich soli oraz 2 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus subtilis, 3 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus megaterium i intensywnie mieszano przez 1 minutę, a następnie dodano 100 litrów wody (substancja poślizgowa), i kontynuowano intensywne mieszanie przez kolejną 1 minutę. Otrzymaną mieszaninę załadowano do drugiego mieszalnika z mieszadłem łopatowym. Całość mieszano przez 1 minutę, a następnie mieszankę składników podawano do granulatora z matrycą płaską o średnicy otworów cylindrycznych

PL 236 953 B1

5,0 mm i wysokości 15,0 mm i poddano procesowi granulacji (peletyzacji), po czym pelet suszono w suszarce wibrofluidalnej w temperaturze 160°C przez okres 11 minut, chłodzono przez 1 minutę w temperaturze otoczenia. Uzyskano 990 kg granul w formie peletu o średnicy 5,0 mm, twardości 93% i zawartości wody 1,6%.

P r z y k ł a d 6

920 kg wapienia rozdrobnionego do wielkości ziaren od 0,001 do 0,100 mm załadowano do mieszalnika o intensywnym mieszaniu posiadającego mieszadło planetarne, dodano 60 kg talku, 10 kg skrobi (substancje poślizgowe, dezintegrator), 4 kg substancji humusowych oraz 6 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus subtilis, i intensywnie mieszano przez 1 minutę, a następnie dodano 100 litrów wody (substancja poślizgowa), i kontynuowano intensywne mieszanie przez kolejną 1 minutę. Otrzymaną mieszaninę załadowano do drugiego mieszalnika z mieszadłem łopatowym. Całość mieszano przez 1 minutę, a następnie mieszankę składników podawano do granulatora z matrycą płaską o średnicy otworów cylindrycznych 5,0 mm i wysokości 20,0 mm i poddano procesowi granulacji (peletyzacji), po czym pelet suszono w suszarce wibrofluidalnej w temperaturze 160°C przez okres 10 minut, chłodzono przez 1 minutę w temperaturze otoczenia. Uzyskano 992 kg granul w formie peletu o średnicy 5,0 mm, twardości 90% i zawartości wody 1,5%.

P r z y k ł a d 7

400 kg wapienia oraz 500 kg kredy (substancja poślizgowa), rozdrobnionych do wielkości ziaren od 0,001 do 0,100 mm załadowano do mieszalnika o intensywnym mieszaniu posiadającego mieszadło planetarne, dodano 74 kg kaolinitu, 18 kg skrobi (substancje poślizgowe, dezintegrator), 3 kg substancji humusowych Rosahumus oraz 2 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus subtilis, 2 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus megaterium, 1 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus amyloliquefaciens, i intensywnie mieszano przez 1 minutę, a następnie dodano 40 litrów wody i kontynuowano intensywne mieszanie przez kolejną 1 minutę. Otrzymaną mieszaninę załadowano do drugiego mieszalnika z mieszadłem łopatowym. Całość mieszano przez 1 minutę, a następnie mieszankę składników podawano do granulatora z matrycą płaską o średnicy otworów cylindrycznych 6,0 mm i wysokości 18,0 mm i oddano procesowi granulacji (peletyzacji), po czym pelet suszono w suszarce wibrofluidalnej w temperaturze 150°C przez okres 13 minut, chłodzono przez 1 minutę w temperaturze otoczenia.

Uzyskano 994 kg granul w formie peletu o średnicy 6,0 mm, twardości 91% i zawartości wody 1,5%.

P r z y k ł a d 8

393 kg dolomitu wapnistego oraz 500 kg kredy (substancja poślizgowa), rozdrobnionych do wielkości ziaren od 0,001 do 0,100 mm załadowano do mieszalnika o intensywnym mieszaniu posiadającego mieszadło planetarne, dodano 10 kg skrobi (substancja poślizgowa), 50 kg włókien orzecha kokosowego, 40 kg pyłu z torfu (dezintegratory), 3 kg kwasów fulwowych i ich soli oraz 3 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus megaterium, 1 kg przedmieszki 10⁹ jtk bakterii Bacillus amyloliquefaciens, i intensywnie mieszano przez 1 minutę, a następnie dodano 30 litrów wody i kontynuowano intensywne mieszanie przez kolejną 1 minutę. Otrzymaną mieszaninę załadowano do drugiego mieszalnika z mieszadłem łopatowym. Całość mieszano przez 1 minutę, a następnie mieszankę składników podawano do granulatora z matrycą płaską o średnicy otworów cylindrycznych 5,0 mm i wysokości 15,0 mm i poddano procesowi granulacji (peletyzacji), po czym pelet suszono w suszarce wibrofluidalnej w temperaturze 160°C przez okres 11 minut, chłodzono przez 1 minutę w temperaturze otoczenia.

Uzyskano 995 kg granul w formie peletu o średnicy 5,0 mm, twardości 93% i zawartości wody 1,7%.

Claims (11)

1. Zastrzeżenia patentowe

   1. Sposób otrzymywania kompozycji nawozu wapnującego, w formie granul, znamienny tym, że przebiega w następujących etapach:

   a) do minerału zawierającego węglan wapnia, zmielonego do wielkości ziaren nie większej niż 0,1 mm dodaje się substancję humusową,

   b) do mieszaniny otrzymanej w etapie a) dodaje się przedmieszkę mikroorganizmów glebowych, w takiej proporcji by w produkcie końcowym stężenie mikroorganizmów było nie niższe niż 105, korzystnie 106 jednostek tworzących kolonie w gramie (jtk/g),

   c) otrzymaną w etapie b) mieszaninę miesza się intensywnie ze środkiem dezintegrującym oraz substancjami poślizgowymi do czasu ujednorodnienia mieszaniny,

   PL 236 953 B1

   d) otrzymaną w etapie c) jednorodną mieszaninę dowilża się do osiągnięcia wartości 8-15% wilgotności, poprzez dodanie wody, przy czym etap ten jest opcjonalny, to znaczy przeprowadzany jest jedynie w przypadku gdy wskazany poziom wilgotności mieszaniny nie był osiągnięty na etapie c),

   e) otrzymaną mieszaninę poddaje się procesowi granulacji ciśnieniowej w granulatorze matrycowym,

   f) otrzymane w granulatorze granule suszy się w temperaturze od 120°C do 180°C, korzystnie w temperaturze 160°C, do czasu osiągnięcia wilgotności w zakresie od 1 do 5%, korzystnie 2%, przy czym:

   - jako środki dezintegrujące stosuje się dezintegratory organiczne lub nieorganiczne, posiadające mikro kapilary i substancje pęczniejące w środowisku wodnym, wybrane spośród: bentonit, mączka drzew liściastych, włókna orzecha kokosowego, pył z torfu, lub ich mieszaniny, a środków dezintegrujących dodaje się tyle, by ich zawartość w produkcie końcowym wynosiła maksymalnie 10% wagowych w przeliczeniu na suchą masę, najkorzystniej od 5 do 10%, - jako środki poślizgowe stosuje się substancje ciekłe lub stałe, wybrane spośród: woda, talk, kaolinit, illit, montmorylonit, bentonit, skrobia, lub ich mieszaniny, a środków poślizgowych dodaje się tyle, by ich zawartość w produkcie końcowym wynosiła nie więcej niż 15%, korzystnie 5-12% wagowych w przeliczeniu na suchą masę.
2. 2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że jako minerał zawierający węglan wapnia stosuje się skały o niskiej nasiąkliwości i porowatości takie jak wapień, wapień dolomityczny, dolomit wapienny, dolomit wapnisty, zawierające w swym składzie powyżej 50% wagowych węglanu wapnia, lub skały o wysokiej nasiąkliwości, takie jak kreda, lub ich mieszaniny.
3. 3. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że stosuje się minerał zawierający węglan wapnia, w którym przynajmniej 60% ziaren zmielonego minerału ma wielkość poniżej 0,063 mm.
4. 4. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że zmielony minerał zawierający węglan wapnia stanowi łącznie od 80 do 93% wagowych, korzystnie 90% wagowych, w przeliczeniu na suchą masę mieszaniny.
5. 5. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że jako substancję humusową dodaje się biowęgiel lub ligninę lub celulozę lub koloidy próchniczne lub kwasy humusowe lub kwasy fulwowe lub sole kwasów humusowych lub fulwowych.
6. 6. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że zawartość substancji humusowej wynosi od 0,1% do 1,0%, korzystnie 0,3% w stosunku do masy całkowitej kompozycji.
7. 7. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że przedmieszkę mikroorganizmów glebowych przygotowuje się odrębnie przed dodaniem jej w etapie b) do pozostałych składników, w taki sposób, że wysoko stężony koncentrat mikroorganizmów zawierający co najmniej 10¹⁰ jtk/g, w mieszalniku intensywnym rozcieńcza się poprzez zmieszanie z dodatkiem minerału zawierającego węglan wapnia, do stężenia o wartości zapewniającej - po dodaniu przedmieszki do pozostałych składników - osiągnięcie stężenia mikroorganizmów w końcowym produkcie nie niższego niż 10⁵, korzystnie 106 jednostek tworzących kolonie w gramie (jtk/g).
8. 8. Sposób według zastrz. 7, znamienny tym, że stężony koncentrat mikroorganizmów glebowych rozcieńcza się stopniowo, najkorzystniej dwuetapowo, najpierw do stężenia 109 jtk/g, następnie do stężenia 10⁸ jtk/g.
9. 9. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że jako mikroorganizmy glebowe stosuje się bakterie rizosferowe, zwłaszcza bakterie z rodzajów Bacillus, Paenibacillus, Pseudomonas, Burkholderia, Mitsuaria.
10. 10. Sposób według zastrz. 1 i 9, znamienny tym, że jako mikroorganizmy glebowe stosuje się najkorzystniej bakterie rodzaju Bacillus, zwłaszcza Bacillus amyloliquefaciens, Bacillus megaterium, Bacillus subtilis.
11. 11. Sposób według zastrz. 1 i 9 i 10, znamienny tym, że jako mikroorganizmy glebowe stosuje się bakterie Bacillus amyloliquefaciens, o następujących sekwencjach DNA: