PL234484B1

PL234484B1 - Sliding pair, preferably the corresponding sliding pair, method for manufacturing, and the tool for the application of this method

Info

Publication number: PL234484B1
Application number: PL414843A
Authority: PL
Inventors: Lidia Gałda; Da Lidia Gał
Original assignee: Politechnika Rzeszowska Im Ignacego Lukasiewicza
Priority date: 2015-11-18
Filing date: 2015-11-18
Publication date: 2020-03-31
Also published as: PL414843A1

Abstract

Węzeł ślizgowy, zwłaszcza jednoimienny typu stal - stal albo stal - żeliwo, stosowany w elementach ślizgowych takich jak: łożyska ślizgowe, czopy wałów, prowadnice, uszczelnienia, tłoki i cylindry, obejmuje współpracujące powierzchnie ślizgowe (1), a co najmniej na jednej z nich są wgłębienia smarowe (2), które mają regularny kształt odcinka kuli albo walca lub części łezki, korzystnie jednakowy i są rozmieszczone korzystnie w regularnych odstępach (3) w rzędach poprzecznych do kierunku ruchu (4) powierzchni ślizgowej (1). Korzystnie, tymi wgłębieniami smarowymi (2) są przerwane styki tarciowe (5) od współpracujących powierzchni ślizgowych (1) węzła ślizgowego, ułożone równolegle do kierunku ruchu (4). Wgłębienia smarowe (2) są na podpieranej powierzchni ślizgowej (1) i jest nimi pokryte nie więcej niż 20%, korzystnie od 7,5 do 12,5%, szczególnie 10% powierzchni ślizgowej (1) oraz mają długość w granicach od 1 µm do 900 µm dla powierzchni ślizgowych (1) z materiału o twardości 32 HRC oraz od 1 µm do 800 µm dla twardości 52 HRC. Zarys powierzchni przekroju podłużnego we wgłębieniu smarowym (2) od strony kierunku ruchu (4) jest ułożony pod kątem krawędziowym nie większym od 90°. Korzystnie wgłębienie smarowe (2) ma od strony kierunku ruchu (4) kształt części odcinka kuli, przy czym w różnych zastosowaniach wgłębienie smarowe (2) ma zróżnicowany kształt. Przedmiotem zgłoszenia jest również sposób wytwarzania węzła ślizgowego oraz narzędzie do stosowania tego sposobu.A sliding joint, especially a single-name steel-steel or steel-cast-iron type, used in sliding elements such as: sliding bearings, shaft journals, guides, seals, pistons and cylinders, includes mating sliding surfaces (1), and on at least one of them there are lubrication recesses (2) that have the regular shape of a section of a ball or a cylinder or part of a teardrop, preferably uniform, and are preferably arranged at regular intervals (3) in rows transverse to the direction of movement (4) of the sliding surface (1). Preferably, these lubrication recesses (2) are interrupted friction contacts (5) from the mating sliding surfaces (1) of the sliding node, arranged parallel to the direction of movement (4). The lubrication recesses (2) are located on the supported sliding surface (1) and are covered with no more than 20%, preferably from 7.5 to 12.5%, especially 10% of the sliding surface (1) and have a length ranging from 1 µm up to 900 µm for sliding surfaces (1) made of material with a hardness of 32 HRC and from 1 µm to 800 µm for a hardness of 52 HRC. The outline of the surface of the longitudinal cross-section in the lubrication recess (2) on the side of the direction of movement (4) is arranged at an edge angle of not more than 90°. Preferably, the lubrication recess (2) on the side of the direction of movement (4) has the shape of a part of a ball section, and in different applications the lubrication recess (2) has a different shape. The subject of the application is also a method for producing a sliding knot and a tool for using this method.

Description

Opis wynalazkuDescription of the invention

Przedmiotem wynalazku jest łożysko ślizgowe, zwłaszcza jednoimienne, sposób jego wytwarzania oraz narzędzie do stosowania tego sposobu.The subject of the invention is a plain bearing, in particular a unipolar bearing, a method of its production and a tool for using this method.

W ostatnich latach coraz większą rolę przy projektowaniu i wytwarzaniu węzłów ślizgowych, na przykład jednoimiennych typu stal-stal albo stal-żeliwo, w elementach ślizgowych, takich jak łożyska ślizgowe, przypisuje się obecności odpowiednio ukształtowanym wgłębieniom smarowym na współpracujących powierzchniach ślizgowych, w celu zwiększania zakresu tarcia płynnego, a przez to wydłużenia żywotności maszyn lub ich bezawaryjnej pracy. Ukształtowane na powierzchniach ślizgowych wgłębienia smarowe pełnią rolę kieszeni smarowych gromadzących olej, przejmujących produkty zużycia, przez co zapobiegają ich wbijaniu między powierzchnie trące i ułatwiają odprowadzanie zanieczyszczeń ze strefy tarcia. Poprawa właściwości tribologicznych, takich jak zmniejszenie współczynnika tarcia, wzrost odporności na zużycie, zatarcie oraz efektywne odprowadzanie ciepła ze strefy tarcia elementów węzłów ciernych, determinuje kształtowanie odpowiedniej struktury geometrycznej powierzchni. Takie znane kieszenie smarowe mają nieregularny i przypadkowy kształt i są rozmieszczone nieregularnie, przez co jest utrudnione przewidzenie i uzyskanie założonych własności tribologicznych łożyska ślizgowego dla założonych warunków pracy.In recent years, an increasingly important role in the design and manufacture of sliding nodes, for example steel-steel or steel-cast iron mono-nodes, in sliding elements such as plain bearings, has been assigned to the presence of suitably shaped lubricating cavities on the mating sliding surfaces in order to increase the scope of liquid friction, and thus extending the life of machines or their failure-free operation. Lubricating cavities formed on the sliding surfaces act as lubricant pockets that collect oil, absorb wear products, thus preventing them from sticking between the rubbing surfaces and facilitating the removal of contaminants from the friction zone. Improvement of tribological properties, such as reduction of the friction coefficient, increased wear resistance, seizure resistance and effective heat dissipation from the friction zone of the friction junction elements determine the appropriate geometrical structure of the surface. Such known lubrication pockets have an irregular and random shape and are arranged irregularly, which makes it difficult to predict and obtain the assumed tribological properties of the slide bearing for the assumed operating conditions.

W zależności od warunków pracy konkretnych par trących, materiałów z jakich są wykonane oraz wymiarów współpracujących tarciowo elementów, wgłębienia na powierzchni powinny charakteryzować się specyficznym kształtem, wymiarami i rozmieszczeniem. Jedną z technik stosowanych do kształtowania wgłębień jest wygniatanie. Istnieje wiele ograniczeń technicznych, które komplikują konstrukcję i wykonanie urządzenia na tyle uniwersalnego, by możliwa była obróbka powierzchni elementów w szerokim zakresie ich wielkości. Dodatkowo urządzenia i narzędzia zwykle nie są na tyle uniwersalne, aby istniała możliwość wygniatania wgłębień o zróżnicowanych kształtach. W przypadku formowania wgłębień przy zastosowaniu obróbki wygniataniem, polegającej na wykorzystaniu miejscowego odkształcenia plastycznego warstwy wierzchniej przedmiotu, ograniczenie stanowi wysoka twardość materiału. Materiały o twardości powyżej 45 HRC uznaje się za trudno obrabialne. Z teorii tarcia mieszanego można wnioskować, że hydrodynamiczne działanie smaru, może pojawić się już przy grubości filmu większej od 0,1 μm i prędkości niewiele większej od zera. Można więc sądzić, że zdolność łożyska do przenoszenia obciążeń prawie zawsze zależy od jego hydrodynamicznych właściwości, a nośność hydrodynamiczna jest funkcją prędkości, lepkości smaru, geometrii szczeliny i szczelin tworzonych przez nierówności powierzchni.Depending on the working conditions of specific friction pairs, the materials they are made of and the dimensions of the frictionally cooperating elements, the recesses on the surface should have a specific shape, dimensions and distribution. One technique used to shape the recesses is kneading. There are many technical limitations that complicate the design and manufacture of the device so versatile that it is possible to process the surface of elements in a wide range of sizes. Additionally, devices and tools are usually not universal enough to make it possible to form recesses of various shapes. In the case of cavities forming by means of an embossing treatment involving the use of local plastic deformation of the surface layer of the object, the limitation is the high hardness of the material. Materials with a hardness above 45 HRC are considered difficult to machine. From the theory of mixed friction, it can be concluded that the hydrodynamic action of the lubricant can appear already at a film thickness greater than 0.1 μm and a speed slightly greater than zero. It can therefore be assumed that the load carrying capacity of a bearing almost always depends on its hydrodynamic properties, and that the hydrodynamic load capacity is a function of speed, viscosity of the lubricant, the geometry of the gap and the gaps formed by surface irregularities.

Znane jest z publikacji polskiego opisu patentowego nr PL 204189 B1 stanowisko do nagniatania udarowego, które posiada urządzenie do nagniatania udarowego. Z kolei urządzenie posiada zespół głowicy z elementami udarowymi oraz zespół krzywek i jest napędzane przez układ napędowy zawierający silnik elektryczny połączony z siecią zasilającą poprzez regulator z programatorem prędkości silnika. Napęd z silnika przenoszony jest na zespół krzywek poprzez przekładnię z przegubem, natomiast na zespół głowicy z elementami udarowymi obracaną w przeciwnym kierunku do obrotu zespołu krzywek poprzez zespół przekładni, z których przekładnia połączona bezpośrednio z wałem silnika jest przekładnią cierną bezstopniową. To znane urządzenie do nagniatania udarowego powierzchni zewnętrznej wałów posiada ograniczenie dotyczące wymiarów obrabianego przedmiotu. Maksymalna średnica przedmiotu obrabianego wynosi 30 mm. Dla zwiększenia zakresu wymiarów obrabianych przedmiotów wymagane jest opracowanie nowej konstrukcji urządzenia na stanowisku do nagniatania udarowego.There is known from the publication of Polish patent description No. PL 204189 B1 an impact burnishing station, which has an impact burnishing device. The device in turn has a head assembly with percussion elements and a cam assembly and is driven by a drive system including an electric motor connected to the mains via a regulator with an engine speed programmer. The drive from the engine is transmitted to the cam assembly through the articulated gear, and to the head assembly with percussion elements rotated in the opposite direction to the rotation of the cam assembly through the gear assembly, the transmission of which is connected directly to the motor shaft is a continuously variable friction transmission. This known device for impact burnishing the outer surface of shafts is limited by the dimensions of the workpiece. The maximum diameter of the workpiece is 30 mm. In order to increase the range of dimensions of the workpieces, it is required to develop a new construction of the device on the impact burnishing station.

Urządzenie do impulsowego i statycznego nagniatania powierzchni płaskich i walcowych, znane z publikacji opisu polskiego patentu nr PL 199622 B1, stosowane na uniwersalnych obrabiarkach, zwłaszcza tokarkach, posiada ramię z umocowanym na końcu elementem nagniatającym, przy czym ramię jest połączone z cięgnem rdzenia ferromagnetycznego usytuowanego w cewce napędowej, połączonej z układem sterującym. Część ramienia w swej końcowej części posiada regulowany zderzak oraz gniazdo wymiennej sprężyny statycznego docisku. To znane urządzenie może być stosowane na uniwersalnych obrabiarkach. Nie istnieje zatem w tym przypadku ograniczenie związane z wielkością przedmiotu obrabianego, wynikające z konstrukcji urządzenia. Głowicę natomiast można stosować do kształtowania wgłębień na materiałach o stosunkowo niewielkiej twardości, na przykład na metalach nieżelaznych.The device for pulsed and static burnishing of flat and cylindrical surfaces, known from the Polish Patent Publication No. PL 199622 B1, used on universal machine tools, especially lathes, has an arm with a burnishing element attached at the end, the arm being connected to the tendon of a ferromagnetic core situated in a drive coil connected to the control system. The arm part in its end part has an adjustable stopper and a seat of an exchangeable static pressure spring. This known device can be used on universal machine tools. There is therefore no limitation in this case as to the size of the workpiece due to the design of the device. The head, on the other hand, can be used to form recesses on materials of relatively low hardness, such as non-ferrous metals.

Z publikacji angielskiego opisu patentowego nr GB 177370 znane jest usprawnienie w łożyskach samosmarujących lub związanych z nimi. Wytwór w postaci samosmarującego łożyska w kształcie ruryAn improvement in or related to self-lubricating bearings is known from GB 177370. A product in the form of a self-lubricating tube-shaped bearing

PL 234 484 B1 ma szereg kieszeni zawierających smar, wykonanych na swojej powierzchni wewnętrznej i serię występów na powierzchni zewnętrznej. Kieszenie te w widoku z góry są prostokątne, w kształcie rombu, okrągłe albo eliptyczne, zaś w przekroju pionowym są w kształcie walcowym. Ponadto łożyska takie są wytwarzane z cienkiej blachy, w której są wytłaczane kieszenie na smar, a po wytłoczeniu kieszeni blacha jest zwijana w walcową rurę tworzącą łożysko.The PL 234 484 B1 has a series of lubricant pockets provided on its inner surface and a series of projections on the outer surface. These pockets are rectangular, diamond-shaped, round or elliptical when viewed from above, and cylindrical when viewed vertically. Moreover, such bearings are made of thin sheet metal in which pockets for grease are pressed, and after the pockets are pressed, the sheet is rolled into a cylindrical tube forming the bearing.

Z kolei z publikacji polskiego opisu patentowego nr PL 190469 znane jest łożysko ślizgowe, jedno lub wielowarstwowe, poprzeczne lub podłużne, do jedno lub dwukierunkowego ruchu wału, smarowane płynami. Na co najmniej jednej powierzchni ślizgowej łożyska, występują dwie warstwy znanych smarów. Zawsze tylko na jednej z powierzchni ślizgowych łożyska, wykonana jest geometryczna siatka wgłębień o zamkniętych objętościach w kształcie pryzemek lub wgłębień poprzecznych i głębokości 1,5 mm, zajmując 40 do 75% powierzchni ślizgowej. Geometryczna siatka wgłębień pryzemkowych na panwi, ma w przekroju profile gwintu ostrego lub trapezowego o podstawie równoległoboków, ukierunkowanych przez usytuowanie krótszych boków, prostopadle do kierunku ruchu wału lub nieco odchylone do 10°, a objętość pojedynczego wgłębienia może wynosić 1 do 150 mm³. Z kolei geometryczna siatka wgłębień poprzecznych na czopie lub panwi, ma w przekroju profil gwintu okrągłego, o poprzecznym usytuowaniu do kierunku ruchu wału, nie dochodząc do krawędzi powierzchni ślizgowej, a objętość pojedynczego wgłębienia może wynosić 10 do 8500 mm³.On the other hand, from the publication of Polish patent description No. PL 190469, a plain bearing, single or multilayer, transverse or longitudinal, lubricated with fluids for one or two-way movement of the shaft is known. Two layers of known lubricants are present on at least one sliding surface of the bearing. Always on only one of the sliding surfaces of the bearing, there is a geometric grid of hollows with closed volumes in the shape of prisms or transverse recesses and a depth of 1.5 mm, occupying 40 to 75% of the sliding surface. The geometric grid of prismatic recesses on the bushing has a sharp or trapezoidal thread profile in cross section with the base of parallelograms, oriented by the location of the shorter sides, perpendicular to the direction of shaft movement or slightly tilted up to 10 °, and the volume of a single cavity may be 1 to 150 mm ³ . In turn, the geometric grid of transverse recesses on the pin or bushing has a circular thread profile in cross-section, with a transverse orientation to the direction of shaft movement, not reaching the edge of the sliding surface, and the volume of a single cavity may be 10 to 8500 mm ³ .

Ponadto znane są na przykład z publikacji patentowych nr US 4671676, PL 203410 i PL 195695 łożyska hydrostatyczne lub ślizgowe, które na jednej z powierzchni ślizgowych posiadają spiralne lub ukośne rowki do ciągłego przetłaczania płynu smarującego pomiędzy powierzchniami ślizgowymi w łożysku.Moreover, for example, from patent publications US 4671676, PL 203410 and PL 195695, hydrostatic or plain bearings are known, which on one of the sliding surfaces have helical or oblique grooves for continuously forcing the lubricating fluid between the sliding surfaces in the bearing.

Dla uniknięcia niedogodności rozwiązań znanych ze stanu techniki opracowano rozwiązania według wynalazku, dotyczące łożyska ślizgowego, sposobu jego wytwarzania oraz narzędzia do stosowania tego sposobu.In order to avoid the disadvantages of the solutions known from the prior art, the solutions according to the invention regarding the plain bearing, the method of its production and the tool for using this method were developed.

Łożysko ślizgowe, zwłaszcza jednoimienne typu stal-stal albo stal-żeliwo, posiadające współpracujące powierzchnie ślizgowe, zaś co najmniej na jednej z tych powierzchni ślizgowych są wgłębienia smarowe rozmieszczone w regularnych odstępach w rzędach poprzecznych do kierunku ruchu, przy czym tymi wgłębieniami smarowymi są przerwane styki tarciowe od współpracujących powierzchni ślizgowych łożyska ślizgowego, ułożone równolegle do kierunku ruchu powierzchni ślizgowych, według wynalazku charakteryzuje się tym, że wgłębienia smarowe powierzchni ślizgowej w łożysku ślizgowym posiadają jednakowy regularny kształt, co najmniej w części odcinka kuli albo walca lub części łezki, przy czym wgłębieniami smarowymi powierzchni ślizgowej w łożysku ślizgowym jest pokryte nie więcej niż 20%, korzystnie od 7,5 do 12,5% tej powierzchni ślizgowej, a ponadto wgłębienia smarowe w przekroju pionowym na poziomie powierzchni ślizgowej mają długość w granicach od 1 μm do 900 μm dla powierzchni ślizgowych z materiału o twardości 32 HRC oraz w granicach od 1 μm do 800 μm dla materiału o twardości 52 HRC.Plain bearing, especially steel-steel or steel-cast iron, having cooperating sliding surfaces, and on at least one of these sliding surfaces there are lubricating indentations at regular intervals in rows transverse to the direction of travel, the lubricating indentations breaking the contacts frictional surfaces of the sliding bearing, arranged parallel to the direction of movement of the sliding surfaces, according to the invention are characterized in that the lubricating indentations of the sliding surface in the sliding bearing have a uniform, regular shape, at least in part of the section of the ball or cylinder or part of the teardrop, with recesses the lubricating surface of the sliding surface in the slide bearing is covered by no more than 20%, preferably from 7.5 to 12.5% of this sliding surface, and moreover, the lubricating cavities in the vertical section at the level of the sliding surface have a length ranging from 1 μm to 900 μm for mat sliding surfaces material with a hardness of 32 HRC and within the range from 1 μm to 800 μm for a material with a hardness of 52 HRC.

Korzystnie dla poprawy własności tribologicznych łożyska ślizgowego wgłębienia smarowe są na jego podpieranej powierzchni ślizgowej, zaś wgłębieniami smarowymi powierzchni ślizgowej w łożysku ślizgowym jest pokryte w szczególności 10% tej powierzchni ślizgowej. Ponadto wgłębieniami smarowymi powierzchni ślizgowej w łożysku ślizgowym jest pokryte 3% tej powierzchni ślizgowej, przy trudnych warunkach pracy łożyska ślizgowego, takich jak częste jego uruchamianie i zatrzymywanie oraz jest pokryte 1,6% tej powierzchni ślizgowej, przy dużym zanieczyszczeniu oleju albo dużym zanieczyszczeniu powierzchni ślizgowej.Preferably, in order to improve the tribological properties of the slide bearing, the lubricating indentations are provided on its supported sliding surface, and the lubricating indentations of the sliding surface in the slide bearing are covered, in particular, with 10% of this sliding surface. In addition, the lubrication cavities of the sliding surface in the plain bearing are covered with 3% of this sliding surface in difficult operating conditions of the sliding bearing, such as frequent starting and stopping, and 1.6% of this sliding surface is covered with high oil contamination or high contamination of the sliding surface .

Dalsze korzyści uzyskuje się, jeżeli zarys powierzchni przekroju podłużnego we wgłębieniu smarowym od strony kierunku ruchu powierzchni ślizgowej w miejscu styku z nią jest w stosunku do niej ułożony pod pierwszym kątem krawędziowym nie większym od 90° i większym od drugiego kąta krawędziowego po stronie przeciwnej wgłębienia smarowego dla ułatwienia gromadzenia oleju we wgłębieniu ślizgowym i wyciskania go z tego wgłębienia ślizgowego na powierzchnię ślizgową, a ponadto kształt części odcinka kuli albo walca wgłębienia smarowego jest co najmniej od strony kierunku ruchu powierzchni ślizgowej.Further advantages are obtained if the contour of the longitudinal cross-sectional surface in the lubricating cavity on the side of the direction of movement of the sliding surface at the point of contact with it is arranged in relation to it at a first edge angle not greater than 90 ° and greater than the second edge angle on the side opposite the lubricating cavity to facilitate the accumulation of oil in the sliding recess and squeezing it out of the sliding recess onto the sliding surface, and furthermore, the shape of the part of the ball section or the roller of the lubricating recess is at least from the direction of movement of the sliding surface.

Kolejne korzyści w postaci uzyskania założonych parametrów tribologicznych dla różnych warunków pracy łożyska ślizgowego są uzyskiwane, jeśli wgłębienie smarowe powierzchni ślizgowej posiada określony kształt, a mianowicie:Further benefits in the form of obtaining the assumed tribological parameters for different operating conditions of the sliding bearing are obtained if the lubricating cavity of the sliding surface has a specific shape, namely:

a) ma w widoku z góry kształt elipsy, a w przekroju podłużnym i poprzecznym jest w kształcie odcinka koła alboa) is in the shape of an ellipse in top view and in the longitudinal and transverse section of a segment of a circle, or

PL 234 484 B1PL 234 484 B1

b) ma w widoku z góry kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt odcinka koła, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami albob) it is rectangular in shape with rounded angles in top view, and in the longitudinal section it is circular, and in the cross section it is trapezoidal with rounded sides, or

c) ma stałą głębokość, a w widoku z góry posiada kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś w przekroju podłużnym i poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami alboc) has a constant depth and, when viewed from above, is rectangular with rounded angles, and in the longitudinal and transverse sections it is trapezoidal with rounded sides, or

d) ma w widoku z góry kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt połowy łezki i zmienną głębokość, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami albod) is rectangular in shape with rounded angles when viewed from above, half-teardrop-shaped in longitudinal section and variable in depth, while in cross-section it is trapezoidal with rounded sides, or

e) ma w widoku z góry kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt trapezu z zaokrąglonymi bokami i stałą głębokość, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie odcinka koła alboe) is rectangular in shape with rounded angles in plan view, trapezoidal shape with rounded sides and constant depth in longitudinal section, and circular section in cross section; or

f) ma w widoku z góry kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt połowy łezki i zmienną głębokość, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie odcinka koła albof) it has the shape of a rectangle with rounded angles when viewed from above, a half-teardrop shape in the longitudinal section and a variable depth, and in the cross section of a segment of a circle, or

g) ma stałą głębokość, a w widoku z góry posiada kształt trapezu z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym i poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami albog) has a constant depth and, when viewed from above, a trapezoidal shape with rounded angles and a trapezoidal shape with rounded sides in the longitudinal and transverse sections, or

h) ma w widoku z góry kształt trapezu z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt połowy łezki i zmienną głębokość, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami alboh) is trapezoidal in shape with rounded angles when viewed from above, half-teardrop-shaped in longitudinal section and variable in depth, and trapezoidal in cross-section with rounded sides, or

i) ma w widoku z góry kształt koła, a w przekroju podłużnym i poprzecznym jest w kształcie odcinka koła.i) is circular in plan view and circular in longitudinal and transverse section.

Sposób wytwarzania łożyska ślizgowego, określonego powyżej, w którym to łożysku ślizgowym obrabia się wstępnie jego powierzchnie ślizgowe dla uzyskania wymaganej gładkości, po czym co najmniej na jednej z nich wytwarza się wgłębienia smarowe, według wynalazku charakteryzuje się tym, że wgłębienia smarowe na powierzchni ślizgowej wygniata się udarowo narzędziem łączonym i posiadającym nasadkę, w której jest zamocowany trzon końcówki roboczej, przy czym stosuje się udarową końcówkę roboczą posiadającą regularny kształt o kołowym albo eliptycznym albo prostokątnym przekroju poprzecznym, zbieżny od jej trzonu do jej czoła, którego krawędzie robocze są zaokrąglone, a ponadto stosuje się wymienne końcówki robocze o zróżnicowanej pomiędzy sobą geometrii swego czoła, a wgłębienia smarowe podczas wygniatania rozmieszcza się regularnie, co najmniej na podpieranej powierzchni ślizgowej, w rzędach poprzecznych do kierunku ruchu w odstępach zapewniających przerwanie co najmniej w jednym miejscu każdego z możliwych, liniowych, równoległych styków tarciowych współpracujących powierzchni ślizgowych łożyska ślizgowego, ułożonych równolegle do kierunku ruchu powierzchni ślizgowych.A method for producing a plain bearing as defined above, in which the slide bearing is pretreated to obtain the required smoothness, after which at least one of them is produced with lubricating indentations, according to the invention, that the lubricating indentations on the sliding surface are pressed is operated with a combined tool having a cap in which the shank of the shank of the shank is mounted, using an impact shank having a regular shape with a circular or elliptical or rectangular cross-section, converging from its shank to its face, the operative edges of which are rounded, and moreover, replaceable working tips with different geometry of their end face are used, and lubricating indentations during pressing are arranged regularly, at least on the supported sliding surface, in rows transverse to the direction of movement at intervals ensuring interruption in at least one place each any of the possible linear, parallel friction contacts of the mating sliding surfaces of the plain bearing arranged parallel to the direction of movement of the sliding surfaces.

Narzędzie do stosowania sposobu wytwarzania określonego powyżej, przeznaczone do wykonania wgłębień smarowych, które jest łączone i posiada nasadkę, w której jest zamocowany trzon końcówki roboczej tego narzędzia, według wynalazku charakteryzuje się tym, że końcówka robocza narzędzia jest udarowa i posiada regularny kształt o kołowym albo eliptycznym albo prostokątnym przekroju poprzecznym, zbieżny od jej trzonu do jej czoła, którego krawędzie robocze są zaokrąglone, przy czym końcówki robocze narzędzia są wymienne i mają zróżnicowaną pomiędzy sobą geometrię swego czoła.A tool for applying the manufacturing method as defined above, intended for making lubricating recesses which is engageable and has a socket in which the shank of the working tip of the tool is mounted, according to the invention, characterized in that the working tip of the tool is impactful and has a regular circular or circular shape. an elliptical or rectangular cross-section converging from its shank to its face, the working edges of which are rounded, the working bits of the tool being replaceable and having their face geometry different from one another.

Korzystnie, dla uzyskania zakładanego i powtarzalnego kształtu wgłębień smarowych na powierzchni ślizgowej łożyska ślizgowego, trzon końcówki roboczej narzędzia ma sześciokątny przekrój poprzeczny, a wraz z końcówką roboczą narzędzia jest w postaci wymiennego bita ze stali narzędziowej o dużej twardości i wytrzymałości, natomiast pozostała część narzędzia może być wykonana z tańszych materiałów konstrukcyjnych, przy czym nasadka narzędzia posiada sześciokątne gniazdo kształtowe na trzon końcówki roboczej, zaś w bocznej ściance tego gniazda kształtowego jest osadzona śruba blokująca.Preferably, in order to obtain the assumed and reproducible shape of the lubricating recesses on the sliding surface of the plain bearing, the shank of the working tip of the tool has a hexagonal cross-section, and together with the working tip of the tool it is in the form of a replaceable tool steel bit of high hardness and strength, while the rest of the tool can be made of cheaper construction materials, the tool adapter having a hexagonal shaped seat for the shank of the working tip, and a locking screw embedded in the side wall of this shape.

Dalsze korzyści w postaci uzyskania założonych parametrów tribologicznych dla różnych warunków pracy łożyska ślizgowego są uzyskiwane, jeśli końcówka robocza narzędzia od strony jej czoła posiada określony kształt, a mianowicie:Further benefits in the form of obtaining the assumed tribological parameters for different operating conditions of the plain bearing are obtained if the working tip of the tool from its end face has a specific shape, namely:

a) końcówka robocza narzędzia, od strony jej czoła, ma eliptyczny przekrój poprzeczny, zaś jej czoło jest zakończone promieniem podłużnym 1 :4 mm oraz promieniem poprzecznym 0,5:2 mm alboa) the working tip of the tool, from its end face, has an elliptical cross-section, and its front end has a longitudinal radius of 1: 4 mm and a transverse radius of 0.5: 2 mm, or

PL 234 484 B1PL 234 484 B1

b) przekrój poprzeczny końcówki roboczej narzędzia, od strony jej czoła, ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło jest zakończone promieniem podłużnym 1:4 mm i posiada stałą szerokość 0,5:2 mm albob) the cross-section of the working tip of the tool, from its forehead side, has the shape of a rectangle with rounded angles, and its forehead ends with a longitudinal radius of 1: 4 mm and has a constant width of 0.5: 2 mm, or

c) przekrój poprzeczny końcówki roboczej narzędzia ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło jest ułożone poziomo i płaskie na długości 0,5:5 mm i stałej szerokości 0,5:2 mm, a ostre krawędzie robocze czoła są zaokrąglone promieniem wygładzającym alboc) the cross-section of the working tip of the tool has the shape of a rectangle with rounded angles, and its front is arranged horizontally and flat over a length of 0.5: 5 mm and a constant width of 0.5: 2 mm, and the sharp working edges of the front are rounded with a smoothing radius, or

d) przekrój poprzeczny końcówki roboczej narzędzia ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło jest płaskie na długości 0,5:5 mm i stałej szerokości 0,5:2 mm oraz jest nachylone do poziomu pod kątem pochylenia większym od 0° i nie większym od 10°, a ponadto ostre krawędzie robocze czoła są zaokrąglone promieniem wygładzającym albod) the cross-section of the working tip of the tool has the shape of a rectangle with rounded angles, and its forehead is flat along a length of 0.5: 5 mm and a constant width of 0.5: 2 mm, and is inclined to the horizontal at an angle of inclination greater than 0 ° and not greater than 10 °, and in addition, the sharp working edges of the face are rounded with a smoothing radius or

e) przekrój poprzeczny końcówki roboczej narzędzia ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło jest ułożone poziomo na długości 0,5:5 mm i zakończone promieniem poprzecznym 0,5:2 mm, a ponadto ostre krawędzie robocze czoła są zaokrąglone promieniem wygładzającym alboe) the cross-section of the working tip of the tool has the shape of a rectangle with rounded angles, and its front is arranged horizontally along a length of 0.5: 5 mm and ends with a transverse radius of 0.5: 2 mm, and in addition, the sharp working edges of the front are rounded with a smoothing radius, or

f) przekrój poprzeczny końcówki roboczej narzędzia ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło jest nachylone do poziomu pod kątem pochylenia większym od 0° i nie większym od 10° na długości 0,5:5 mm i zakończone promieniem poprzecznym 0,5:2 mm, a ponadto ostre krawędzie robocze czoła są zaokrąglone promieniem wygładzającym albof) the cross-section of the working tip of the tool has the shape of a rectangle with rounded angles, and its forehead is inclined horizontally at an angle of inclination greater than 0 ° and not greater than 10 ° over a length of 0.5: 5 mm and ending in a transverse radius of 0.5: 2 mm, and in addition, the sharp working edges of the face are rounded with a smoothing radius or

g) przekrój poprzeczny końcówki roboczej narzędzia ma kształt trapezu z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło jest poziome i płaskie na długości 0,5:5 mm oraz większej szerokości 0,5:2 mm i mniejszej szerokości 0,5:1,6 mm, a ponadto ostre krawędzie robocze czoła są zaokrąglone promieniem wygładzającym albog) the cross-section of the working tip of the tool has a trapezoidal shape with rounded angles, and its front is horizontal and flat at a length of 0.5: 5 mm and a greater width of 0.5: 2 mm and a smaller width of 0.5: 1.6 mm, in addition, the sharp working edges of the end face are rounded with a smoothing radius or

h) przekrój poprzeczny końcówki roboczej narzędzia ma kształt trapezu z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło jest płaskie na długości 0,5:5 mm, większej szerokości 0,5:2 mm i mniejszej szerokości 0,5:1,6 mm oraz jest nachylone do poziomu pod kątem pochylenia większym od 0° i nie większym od 10°, a ponadto ostre krawędzie robocze czoła są zaokrąglone promieniem wygładzającym albo teżh) the cross-section of the working tip of the tool has a trapezoidal shape with rounded angles, and its forehead is flat at a length of 0.5: 5 mm, a greater width of 0.5: 2 mm and a smaller width of 0.5: 1.6 mm, and is inclined to the horizontal at an angle of inclination greater than 0 ° and not greater than 10 °, in addition, the sharp working edges of the face are rounded with a smoothing radius or

i) przekrój poprzeczny końcówki roboczej narzędzia ma kształt okrągły, zaś jej czoło jest zakończone dookoła promieniem obwodowym 0,5:2 mm.i) the cross-section of the working tip of the tool has a round shape and its face ends all around with a circumferential radius of 0.5: 2 mm.

Z analizy literatury technicznej wynika, że różne formy kształtowania geometrii powierzchni ślizgowej w łożysku ślizgowym mogą być użyte do poprawy właściwości tribologicznych węzłów ciernych. Jednak, z wszystkich sposobów wytwarzania powierzchni ślizgowych elementów metalowych pracujących warunkach tarcia ślizgowego, wygniatanie udarowe wydaje się najbardziej obiecujące. Jest to sposób prosty, efektywny, nie wymaga skomplikowanego oprzyrządowania i nie oddziałuje negatywnie na środowisko. Dobór odpowiedniej technologii, w celu zwiększenia odporności na zużycie wygniatanych powierzchni ślizgowych wymaga analizy teoretycznej dla doboru odpowiednich wymiarów wgłębień, jak również weryfikacji przez doświadczenie.The analysis of technical literature shows that various forms of shaping the geometry of the sliding surface in a slide bearing can be used to improve the tribological properties of friction nodes. However, of all the methods of producing sliding surfaces of metal components operating under sliding friction conditions, impact forming appears to be the most promising. It is a simple and effective method, does not require complicated equipment and does not have a negative impact on the environment. The selection of the appropriate technology in order to increase the wear resistance of the pressed sliding surfaces requires a theoretical analysis for the selection of appropriate dimensions of the recesses, as well as verification by experience.

Zacieranie stanowi duże zagrożenie dla łożysk ślizgowych z materiałów jednoimiennych takich jak stal lub żeliwo, pracujących w warunkach tarcia ślizgowego, a faktem bezspornym jest to, że istotny wpływ na zacieranie współpracujących powierzchni ślizgowych wywiera ich stereometria. Na podstawie analizy krytycznego modelu zacierania adhezyjnego zaproponowany został jakościowy model warstwy wierzchniej zapewniający zwiększoną odporność na zacieranie elementów jednoimiennych. Postulowana warstwa wierzchnia powinna mieć powierzchnię o stereometrii ukształtowanej tak, aby uzyskać odpowiednią pojemność olejową oraz zapewnić przerywanie styku tarciowego. Warstwę wierzchnią o takich właściwościach stosunkowo łatwo można uzyskać metodą wygniatania udarowego, stanowiącego odmianę nagniatania udarowego stosowaną w celu kształtowania wgłębień smarowych na powierzchni. Cechy geometryczne powierzchni ślizgowych z wgłębieniami smarowymi mają istotny wpływ na właściwości łożysk w określonych warunkach tarcia. Stopień pokrycia powierzchni ślizgowej wgłębieniami smarowymi ma wpływ na wielkość powierzchni rzeczywistego kontaktu, a przez to na obciążalność łożyska. Głębokość i kształt wgłębień mogą decydować o nośności hydrodynamicznej łożyska i zdolnościach do gromadzenia i usuwania zanieczyszczeń ze strefy tarcia. Wpływ cech geometrycznych wgłębień smarowych: postaci, kształtu, głębokości, stopnia pokrycia na właściwości użytkowe zależy od czynnika smarującego, jak również parametrów tarcia.Seizure is a major threat to plain bearings made of homonymous materials such as steel or cast iron, operating in the conditions of sliding friction, and it is indisputable that stereometry has a significant influence on the seizing of cooperating sliding surfaces. Based on the analysis of the critical model of adhesive scuffing, a qualitative model of the surface layer has been proposed, ensuring increased resistance to scuffing of homonymous elements. The postulated surface layer should have a surface with a stereometric shape so as to obtain an appropriate oil capacity and to ensure breaking the frictional contact. A surface layer with these properties is relatively easily obtained by impact embossing, a variation of the impact kneading method used to shape lubricating cavities on the surface. The geometrical features of the sliding surfaces with lubrication indentations have a significant influence on the properties of the bearings under certain friction conditions. The degree of coverage of the sliding surface with lubricant cavities influences the size of the actual contact area and thus the load capacity of the bearing. The depth and shape of the recesses can determine the bearing's hydrodynamic load capacity and the ability to collect and remove contaminants from the friction zone. The influence of the geometric features of the lubricating cavities: form, shape, depth, degree of coverage on the functional properties depends on the lubricant, as well as the friction parameters.

Dzięki wynalazkowi uzyskano także narzędzie do udarowego wygniatania wgłębień smarowych o różnorodnych kształtach na powierzchniach walcowych i płaskich, a uzyskane narzędzie do nagniaThanks to the invention, a tool was also obtained for hammering lubricating recesses of various shapes on cylindrical and flat surfaces, and the obtained tool for

PL 234 484 B1 tania udarowego umożliwiają obróbkę w szerokim zakresie twardości materiału, również trudnoobrabialnych. Narzędzie stanowi tak zwane narzędzie łączone, w którym końcówka robocza jest wykonana z materiału narzędziowego, a pozostałe elementy narzędzia z tańszych materiałów, głównie stali konstrukcyjnej. Dzięki zastosowaniu takiego rozwiązania konstrukcyjnego otrzymano narzędzie składane z wymiennymi elementami udarowymi w postaci końcówek roboczych o zróżnicowanej geometrii, przez co jest ułatwiona wymiana i regeneracja tych elementów udarowych. Element udarowy stanowi wymienny bit w postaci końcówki roboczej z trzonem w kształcie sześcioboku foremnego, umożliwiając usytuowanie w nasadce narzędzia w sześciu różnych położeniach. Bit jest elementem wymiennym, mocowanym w nasadce za pomocą śruby blokującej. Końcówki robocze narzędzia są zróżnicowane pod względem kształtu i wymiarów. W zależności od geometrii końcówki roboczej istnieje możliwość otrzymywania wgłębień o określonych kształtach. Z wykorzystaniem narzędzia według wynalazku istnieje możliwość kształtowania różnorodnych pod względem kształtu wgłębień na powierzchni, w zróżnicowanej konfiguracji, także na stosunkowo twardych materiałach, o twardości powyżej 60 HRC.Due to the impact resistance, they enable machining in a wide range of hardness of materials, also difficult to machine. The tool is a so-called combined tool in which the working tip is made of tool material, and the remaining parts of the tool are made of less expensive materials, mainly structural steel. Thanks to the use of such a construction solution, a folding tool with replaceable impact elements in the form of working tips of various geometries was obtained, which facilitates the replacement and regeneration of these impact elements. The percussion element is a replaceable bit in the form of a regular hexagon shank, allowing the tool to be positioned in six different positions in the adapter. The bit is a replaceable element, mounted in the socket with a locking screw. The working bits of the tool are varied in terms of shape and dimensions. Depending on the geometry of the working tip, it is possible to obtain recesses of specific shapes. With the use of the tool according to the invention, it is possible to shape recesses of various shapes on the surface, in various configurations, also on relatively hard materials with a hardness above 60 HRC.

Ponieważ łożyska ślizgowe, szczególnie (ale nie tylko) jednoimienne typu: stal-stal, stal-żeliwo, narażone są na zatarcie, celowym jest zastosowanie takiego układu wgłębień, który umożliwi przerywanie styku tarciowego. Dodatkowo wgłębienia smarne stanowią zasobniki substancji smarującej. Korzystnym w związku z powyższym jest stosowanie regularnego układu wgłębień, rozmieszczonych w taki sposób, aby w całym obszarze tarcia, możliwe styki tarciowe były przerywane. Jednocześnie stopień pokrycia wgłębieniami powinien być na tyle mały, aby nie zmniejszać powierzchni nośnej.As plain bearings, especially (but not only) steel-steel, steel-cast iron, are prone to seizure, it is expedient to use such an arrangement of cavities that will allow breaking the frictional contact. In addition, the lubrication cavities are reservoirs of the lubricant. It is advantageous in this connection to provide a regular pattern of recesses, arranged in such a way that, over the entire friction area, possible friction contacts are interrupted. At the same time, the degree of coverage with recesses should be low enough not to reduce the bearing surface.

Przedmiot wynalazku jest bliżej wyjaśniony w przykładach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia powierzchnię ślizgową z wgłębieniami smarowymi łożyska ślizgowego, fig. 2:4 przedstawiają końcówkę roboczą narzędzia według wynalazku, odpowiednio w widoku z pierwszego boku, drugiego boku po obrocie o kąt 90° i przodu, fig. 5 przedstawia nasadkę narzędzia w widoku z przodu, fig. 6 - narzędzie w przekroju wzdłużnym, fig. 7 i 8 przedstawiają pierwszą końcówkę roboczą narzędzia w widokach z boku, fig. 9:11 - wgłębienie smarowe w pierwszym wykonaniu łożyska ślizgowego według wynalazku, odpowiednio w widoku z góry, przekroju wzdłużnym i przekroju poprzecznym, fig. 12 i 13 - drugą końcówkę roboczą narzędzia w widokach z boku, fig. 14:16 - wgłębienie smarowe w drugim wykonaniu, odpowiednio w widoku z góry, przekroju wzdłużnym i przekroju poprzecznym, fig. 17 i 18 - trzecią końcówkę roboczą narzędzia w widokach z boku, fig. 19:21 - wgłębienie smarowe w trzecim wykonaniu, odpowiednio w widoku z góry, przekroju wzdłużnym i przekroju poprzecznym, fig. 22 i 23 - czwartą końcówkę roboczą narzędzia w widokach z boku, fig. 24:26 - wgłębienie smarowe w czwartym wykonaniu, odpowiednio w widoku z góry, przekroju wzdłużnym i przekroju poprzecznym, fig. 27 i 28 - piątą końcówkę roboczą narzędzia w widokach z boku, fig. 29:31 - wgłębienie smarowe w piątym wykonaniu, odpowiednio w widoku z góry, przekroju wzdłużnym i przekroju poprzecznym fig. 32 i 33 - szóstą końcówkę roboczą narzędzia w widokach z boku, fig. 34:36 - wgłębienie smarowe w szóstym wykonaniu, odpowiednio w widoku z góry, przekroju wzdłużnym i przekroju poprzecznym, fig. 37 i 38 - siódmą końcówkę roboczą narzędzia w widokach z boku, fig. 39:41 - wgłębienie smarowe w siódmym wykonaniu, odpowiednio w widoku z góry, przekroju wzdłużnym i przekroju poprzecznym, fig. 42 i 43 - ósmą końcówkę roboczą narzędzia w widokach z boku, fig. 44:46 - wgłębienie smarowe w ósmym wykonaniu, odpowiednio w widoku z góry, przekroju wzdłużnym i przekroju poprzecznym, fig. 47 przedstawia dziewiątą końcówkę roboczą narzędzia w widoku z boku, zaś fig. 48 i 49 przedstawiają wgłębienie smarowe w dziewiątym wykonaniu, odpowiednio w widoku z góry i przekroju wzdłużnym.The subject of the invention is explained in more detail in the drawing examples, in which Fig. 1 shows the sliding surface with lubrication recesses of a plain bearing, Fig. 2: 4 shows the working end of the tool according to the invention, respectively in a view from the first side, the second side after rotation by angle 90 ° and the front, fig. 5 shows the tool attachment in front view, fig. 6 - longitudinal section of the tool, fig. 7 and 8 show the first working end of the tool in side views, fig. 9:11 - lubrication cavity in the first 12 and 13 - second working end of the tool in side views, fig. 14:16 - lubricating cavity in the second embodiment, respectively, in top view , longitudinal section and cross section, fig. 17 and 18 - third operative end of the tool in side views, fig. 19:21 - lubrication recess in the third embodiment, respectively in the above mentioned top view, longitudinal section and cross section, fig. 22 and 23 - fourth working end of the tool in side views, fig. 24:26 - lubricating cavity in the fourth embodiment, in top view, longitudinal section and cross section, respectively, fig. 27 and 28 - fifth working tip of the tool in side views, fig. 29:31 - lubricating cavity in fifth embodiment, in top view, longitudinal section and cross section, respectively. Fig. 32 and 33 - sixth working tip of the tool in views from side views, Fig. 34:36, sixth embodiment, in top view, longitudinal section and cross section, respectively, Figs. 37 and 38 - seventh working tip of the tool in side views, Fig. 39:41 - lubrication cavity in in the seventh embodiment, respectively in plan view, longitudinal section and in cross section, Figs. 42 and 43 - eighth working end of the tool in side views, Fig. 44:46 - lubricating indentation in the eighth embodiment, in plan view, respectively, along section Fig. 47 is a side view of the ninth operative end of the tool, and Figs. 48 and 49 show the ninth embodiment lubricating cavity in top view and longitudinal section, respectively.

Łożysko ślizgowe, według wynalazku w przykładach wykonania, dotyczy łożyska ślizgowego jednoimiennego typu stal-stal albo stal-żeliwo, mającego zastosowanie w elementach ślizgowych, takich jak łożyska ślizgowe, czopy wałów, prowadnice, uszczelnienia, tłoki i cylindry, a łożysko ślizgowe obejmuje współpracujące powierzchnie ślizgowe 1, przy czym na jednej z tych powierzchni ślizgowych 1 są wgłębienia smarowe 2.The plain bearing according to the invention in its exemplary embodiments relates to a steel-steel or steel-cast iron plain bearing used in sliding elements such as plain bearings, shaft journals, guides, seals, pistons and cylinders, and the plain bearing includes mating surfaces sliding surfaces 1, one of these sliding surfaces 1 has lubricating recesses 2.

Wgłębienia smarowe 2 powierzchni ślizgowej 1 w łożysku ślizgowym posiadają jednakowy, regularny kształt, co najmniej w części odcinka kuli albo walca lub części łezki i są rozmieszczone w regularnych odstępach 3 podłużnych i poprzecznych, w kilku rzędach poprzecznych do kierunku ruchu 4, przy czym odstępy 3 poprzeczne wgłębień smarowych 2 są na tyle małe, że przy ułożeniu w kilku rzędach poprzecznych tymi wgłębieniami smarowymi 2 są przerwane wszystkie możliwe styki tarciowe 5 od współpracujących powierzchni ślizgowych 1 łożyska ślizgowego, ułożone równolegle do kierunku ruchu 4 powierzchni ślizgowych 1, jak pokazano przykładowo na fig. 1. Wgłębienia smarowe 2 są na podpieranej powierzchni ślizgowej 1 łożyska ślizgowego i jest nimi pokryte około 10% tej powierzchniThe lubricating recesses 2 of the sliding surface 1 in the plain bearing have the same, regular shape, at least in part of the section of the sphere or cylinder or part of the teardrop, and are arranged at regular longitudinal and transverse intervals 3, in several rows transverse to the direction of movement 4, the intervals 3 being the transverse lubricating cavities 2 are so small that, when arranged in several transverse rows, these lubricating cavities 2 interrupt all possible friction contacts 5 from the cooperating sliding surfaces 1 of the plain bearing, arranged parallel to the direction of movement 4 of the sliding surfaces 1, as shown for example in Fig. 1. Lubricating recesses 2 are on the supported sliding surface 1 of the plain bearing and cover about 10% of this surface.

PL 234 484 B1 ślizgowej 1. W przekroju pionowym na poziomie powierzchni ślizgowej 1 wgłębienia smarowe 2 mają długość w granicach od 1 μm do 900 μm dla powierzchni ślizgowych 1 z materiału o twardości 32 HRC oraz w granicach od 1 μm do 800 μm dla twardości 52 HRC.PL 234 484 B1 of the sliding surface 1. In the vertical section at the level of the sliding surface 1, the lubricating cavities 2 have a length ranging from 1 μm to 900 μm for sliding surfaces 1 made of a material with a hardness of 32 HRC, and from 1 μm to 800 μm for a hardness of 52 HRC.

W przykładach wykonania łożyska ślizgowego, od pierwszego do dziewiątego, wgłębienie smarowe 2 powierzchni ślizgowej 1 posiada określony kształt, a mianowicie odpowiednio:In the first to ninth slide bearing embodiments, the lubricating recess 2 of the sliding surface 1 has a specific shape, namely:

a) w pierwszym ma w widoku z góry kształt elipsy, a w przekroju podłużnym i poprzecznym jest w kształcie odcinka koła, jak pokazano na fig. 9:11,a) in the first, it is in the shape of an ellipse in top view and in the longitudinal and transverse sections it is in the shape of a segment of a circle, as shown in Fig. 9:11,

b) w drugim ma w widoku z góry kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt odcinka koła, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami, jak pokazano na fig. 14:16,b) in the second, it is rectangular in shape with rounded angles in top view, and in longitudinal section it is shaped like a segment of a circle, and in cross-section it is trapezoidal with rounded sides, as shown in Fig. 14:16,

c) w trzecim ma stałą głębokość g1, a w widoku z góry posiada kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś w przekroju podłużnym i poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami, jak pokazano na fig. 19:21,c) in the third, it has a constant depth g1, and in the plan view it is rectangular with rounded angles, and in the longitudinal and transverse sections it is trapezoidal with rounded sides, as shown in Fig. 19:21,

d) w czwartym ma w widoku z góry kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt połowy łezki i zmienną głębokość, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami, jak pokazano na fig. 24:26, przy czym zarys powierzchni przekroju podłużnego we wgłębieniu smarowym 2 od strony kierunku ruchu 4 powierzchni ślizgowej 1 w miejscu styku z nią jest w stosunku do niej ułożony pod pierwszym kątem krawędziowym a mniejszym od 90° i większym od drugiego kąta krawędziowego a’ po stronie przeciwnej wgłębienia smarowego 2, jak pokazano na fig. 25, dla ułatwienia gromadzenia oleju we wgłębieniu ślizgowym 2 i wyciskania go z tego wgłębienia ślizgowego 2 na powierzchnię ślizgową 1,d) in the fourth, it is rectangular in shape with rounded angles in plan view and in the longitudinal section it is half-teardrop-shaped and variable in depth, and in cross-section it is trapezoidal with rounded sides as shown in Fig. 24:26, the outline being of the longitudinal cross-sectional area in the lubricating recess 2 from the direction of movement 4 of the sliding surface 1 in the place of contact with it is arranged in relation to it at a first edge angle a smaller than 90 ° and greater than the second edge angle a 'on the side opposite to the lubricating recess 2, as shown in Fig. 25, to facilitate the accumulation of oil in the sliding recess 2 and pressing it out of the sliding recess 2 onto the sliding surface 1,

e) w piątym ma w widoku z góry kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt trapezu z zaokrąglonymi bokami i stałą głębokość g1, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie odcinka koła, jak pokazano na fig. 29:31,e) in the fifth view, it is rectangular in shape with rounded angles, in the longitudinal section it is trapezoidal with rounded sides and a constant depth g1, and in the cross section it is circular segment as shown in Fig. 29:31,

f) w szóstym ma w widoku z góry kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt połowy łezki i zmienną głębokość, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie odcinka koła, jak pokazano na fig. 34:36, przy czym podobnie jak w czwartym przykładzie wykonania zarys powierzchni przekroju podłużnego we wgłębieniu smarowym 2 od strony kierunku ruchu 4 powierzchni ślizgowej 1 w miejscu styku z nią jest w stosunku do niej ułożony pod pierwszym kątem krawędziowym a mniejszym od 90° i większym od drugiego kąta krawędziowego a po stronie przeciwnej wgłębienia smarowego 2, jak pokazano na fig. 35,f) in the sixth, it is rectangular with rounded angles in plan view, and in the longitudinal section it is half-teardrop-shaped and of variable depth, and in the cross-section it is circular segment as shown in Fig. 34:36, but similar to in the fourth embodiment, the contour of the longitudinal cross-sectional surface in the lubricating recess 2 from the direction side 4 of the sliding surface 1 at the point of contact with it is arranged at a first edge angle, less than 90 ° and greater than the second edge angle, and on the opposite side of the recess lubricant 2 as shown in Fig. 35,

g) w siódmym ma stałą głębokość g 1, a w widoku z góry posiada kształt trapezu z zaokrąglonymi kątami, zaś w przekroju podłużnym i poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami, jak pokazano na fig. 39:41,g) in the seventh, it has a constant depth g 1, and when viewed from above, it has a trapezoidal shape with rounded angles, while in the longitudinal and transverse sections it is trapezoidal with rounded sides, as shown in Fig. 39:41,

h) w ósmym ma w widoku z góry kształt trapezu z zaokrąglonymi kątami, a w przekroju podłużnym posiada kształt połowy łezki i zmienną głębokość, zaś w przekroju poprzecznym jest w kształcie trapezu z zaokrąglonymi bokami, jak pokazano na fig. 44:46, przy czym podobnie jak w czwartym przykładzie wykonania zarys powierzchni przekroju podłużnego we wgłębieniu smarowym 2 od strony kierunku ruchu 4 powierzchni ślizgowej 1 w miejscu styku z nią jest w stosunku do niej ułożony pod pierwszym kątem krawędziowym a mniejszym od 90° i większym od drugiego kąta krawędziowego a’ po stronie przeciwnej wgłębienia smarowego 2, jak pokazano na fig. 45,h) in the eighth, it is trapezoidal in top view with rounded angles, in the longitudinal section it is half-teardrop-shaped and of variable depth, and in the cross-section it is trapezoidal with rounded sides as shown in Fig. 44:46, similarly As in the fourth embodiment, the contour of the longitudinal cross-sectional surface in the lubricating recess 2 from the direction of movement 4 of the sliding surface 1 at the point of contact with it is arranged in relation to it at a first edge angle a smaller than 90 ° and greater than the second edge angle a 'after the opposite side of lubricating cavity 2 as shown in Fig. 45,

i) w dziewiątym ma w widoku z góry kształt koła, a w przekroju podłużnym i poprzecznym jest w kształcie odcinka koła, podobny do półkuli, jak pokazano na fig. 48 i 49.i) in the ninth, it is circular in plan view, and in longitudinal and transverse sections it is circular in shape, similar to a hemisphere, as shown in Figures 48 and 49.

Sposób wytwarzania łożyska ślizgowego, według wynalazku w przykładzie wykonania, dotyczy łożyska ślizgowego jednoimiennego typu stal-stal albo stal-żeliwo, a łożysko ślizgowe posiada współpracujące powierzchnie ślizgowe 1 elementów ślizgowych, przy czym w łożysku ślizgowym obrabia się wstępnie te powierzchnie ślizgowe 1 dla uzyskania wymaganej gładkości, po czym co najmniej na jednej z nich wytwarza się wgłębienia smarowe 2.The method of manufacturing a plain bearing according to the invention in an exemplary embodiment relates to a plain bearing of the steel-steel or steel-cast iron type, and the slide bearing has sliding surfaces 1 mating between sliding elements, these sliding surfaces 1 are pre-treated in the slide bearing to obtain the required smoothness, and then lubricating cavities 2 are produced on at least one of them.

Wgłębienia smarowe 2 na powierzchni ślizgowej 1 wygniata się udarowo narzędziem 6 o regularnym kształcie końcówki roboczej 7 z zaokrąglonymi krawędziami roboczymi 8, przy czym wgłębienia smarowe 2 rozmieszcza się regularnie na jednej - podpieranej powierzchni ślizgowej 1, a ponadto wgłębienia smarowe 2 rozmieszcza się w kilku rzędach poprzecznych do kierunku ruchu 4, przesuniętychThe lubrication cavities 2 on the sliding surface 1 are impact-pressed with a tool 6 of a regular shape of the working tip 7 with rounded working edges 8, whereby the lubrication cavities 2 are regularly arranged on one - supported sliding surface 1, moreover, the lubrication cavities 2 are arranged in several rows transverse to the direction of movement 4, offset

PL 234 484 B1 obwodowo, w odstępach 3 poprzecznych mniejszych od dwukrotnego wymiaru poprzecznego wgłębienia smarowego 2, przez co jest zapewnione już przy dwóch rzędach przerwanie co najmniej w jednym miejscu każdego z możliwych, liniowych, równoległych styków tarciowych 5 współpracujących powierzchni ślizgowych 1 łożyska ślizgowego, ułożonych równolegle do kierunku ruchu 4 powierzchni ślizgowych 1.Circumferentially, at transverse spacing 3 less than twice the transverse dimension of the lubricating cavity 2, whereby an interruption of each of the possible linear, parallel friction contacts 5 of the cooperating sliding surfaces and of the plain bearing is ensured already in two rows at least, 4 sliding surfaces parallel to the direction of travel 1.

Narzędzie 6 do wytwarzania łożyska ślizgowego, według wynalazku w przykładzie wykonania, dotyczy łożyska ślizgowego jednoimiennego typu stal-stal albo stal-żeliwo, a łożysko ślizgowe posiada współpracujące powierzchnie ślizgowe 1 elementów ślizgowych, przy czym w łożysku ślizgowym są obrabiane wstępnie te powierzchnie ślizgowe 1 dla uzyskania wymaganej gładkości, po czym na jednej z nich są wytwarzane tym narzędziem 6 wgłębienia smarowe 2, a ponadto wygniatające narzędzie 6 jest łączone i posiada nasadkę 9, w której jest zamocowany trzon 10 końcówki roboczej 7 narzędzia 6.The plain bearing manufacturing tool 6 according to the invention in an exemplary embodiment relates to a plain bearing of the steel-steel or steel-cast iron type, and the plain bearing has sliding surfaces 1 mating with sliding elements, these sliding surfaces 1 are pre-treated in the slide bearing for obtaining the required smoothness, after which on one of them lubricating cavities 2 are produced with this tool 6, and moreover, the kneading tool 6 is connected and has a socket 9 in which the shank 10 of the working tip 7 of the tool 6 is mounted.

Końcówka robocza 7 narzędzia 6 jest udarowa i posiada regularny kształt, zbieżny od jej trzonu 10 do jej czoła 11, przy czym końcówki robocze 7 narzędzia 6 są wymienne i mają zróżnicowaną pomiędzy sobą geometrię swego czoła 11. Trzon 10 końcówki roboczej 7 narzędzia 6 ma sześciokątny przekrój poprzeczny, a wraz z końcówką roboczą 7 narzędzia 6 jest w postaci wymiennego bita ze stali narzędziowej. Nasadka 9 narzędzia 6 posiada sześciokątne gniazdo kształtowe 12 na trzon 10 końcówki roboczej 7, zaś w bocznej ściance tego gniazda kształtowego 12 jest osadzona śruba blokująca 13 do zablokowania końcówki roboczej 7 trzonem 10 w nasadce 9 w jednym z sześciu możliwych położeń obrotowych.The working end 7 of the tool 6 is impactful and has a regular shape, converging from its shank 10 to its face 11, the working bits 7 of the tool 6 are interchangeable and have a different face geometry 11. The shank 10 of the working end 7 of the tool 6 has a hexagonal shape. cross section, and together with the tip 7 of the tool 6 is in the form of a replaceable tool steel bit. The tool attachment 9 of the tool 6 has a hexagonal socket 12 for the shank 10 of the working tip 7, and a locking screw 13 is mounted in the side wall of this shaped seat 12 for locking the working tip 7 with the shank 10 in the attachment 9 in one of six possible pivot positions.

Końcówki robocze 7 narzędzia 6 posiadają różny kształt od strony swego czoła 11, a mianowicie odpowiednio:The working tips 7 of the tool 6 have a different shape from the side of their face 11, namely:

a) pierwsza ma eliptyczny przekrój poprzeczny, zaś jej czoło 11 jest zakończone promieniem podłużnym Ri 1:4 mm oraz promieniem poprzecznym R2 0,5:2 mm, jak pokazano na fig. 7 i 8,a) the first has an elliptical cross-section and its face 11 terminates with a longitudinal radius Ri 1: 4 mm and a transverse radius R2 0.5: 2 mm, as shown in Figures 7 and 8,

b) przekrój poprzeczny drugiej ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło 11 jest zakończone promieniem podłużnym Ri 1:4 mm i posiada stałą szerokość b1 0,5:2 mm, jak pokazano na fig. 12 i 13,b) the cross-section of the second is rectangular with rounded angles and its face 11 ends with a longitudinal radius Ri 1: 4 mm and has a constant width b1 of 0.5: 2 mm, as shown in Figures 12 and 13,

c) przekrój poprzeczny trzeciej ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło 11 jest ułożone poziomo i płaskie na długości a1 0,5:5 mm i stałej szerokości b1 0,5: 2 mm, a ostre krawędzie robocze 8 czoła 11 są zaokrąglone promieniem wygładzającym r, jak pokazano na fig. 17 i 18,c) the cross-section of the third is rectangular with rounded angles, and its front 11 is arranged horizontally and flat along the length a1 0.5: 5 mm and the constant width b1 0.5: 2 mm, and the sharp working edges 8 of the face 11 are rounded a smoothing radius r as shown in Figs. 17 and 18,

d) przekrój poprzeczny czwartej, od strony jej czoła 11, ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło jest płaskie na długości a1 0,5:5 mm i stałej szerokości b1 0,5 :2 mm oraz jest nachylone do poziomu pod kątem pochylenia β 10°, a ponadto ostre krawędzie robocze 8 czoła 11 są zaokrąglone promieniem wygładzającym r, jak pokazano na fig. 22 i 23,d) the cross-section of the fourth, facing 11, has the shape of a rectangle with rounded angles, and its front is flat along a length a1 0.5: 5 mm and a constant width b1 0.5: 2 mm and is inclined to the horizontal at an angle inclinations β 10 °, moreover, the sharp working edges 8 of the face 11 are rounded with a smoothing radius r, as shown in Figs. 22 and 23,

e) przekrój poprzeczny piątej, od strony jej czoła 11, ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło 11 jest ułożone poziomo na długości a1 0,5:5 mm i zakończone promieniem poprzecznym R2 0,5:2 mm, a ponadto ostre krawędzie robocze 8 czoła 11 są zaokrąglone promieniem wygładzającym r, jak pokazano na fig. 27 i 28,e) the cross-section of the fifth, from its front side 11, has the shape of a rectangle with rounded angles, and its front 11 is arranged horizontally along the length a1 0.5: 5 mm and ends with a transverse radius R2 0.5: 2 mm, and also sharp the working edges 8 of the face 11 are rounded with a smoothing radius r as shown in Figs. 27 and 28,

f) przekrój poprzeczny szóstej, od strony jej czoła 11, ma kształt prostokąta z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło 11 jest nachylone do poziomu pod kątem pochylenia β 10° na długości a1 0,5:5 mm i zakończone promieniem poprzecznym R2 0,5:2 mm, a ponadto ostre krawędzie robocze 8 czoła 11 są zaokrąglone promieniem wygładzającym r, jak pokazano na fig. 32 i 33,f) the cross-section of the sixth, from its face 11, has the shape of a rectangle with rounded angles, and its front 11 is inclined horizontally at an inclination angle of β 10 ° along the length a1 0.5: 5 mm and terminated in a transverse radius R2 0.5 : 2 mm, and in addition, the sharp working edges 8 of the face 11 are rounded with a smoothing radius r, as shown in fig. 32 and 33,

g) przekrój poprzeczny siódmej, od strony jej czoła 11, ma kształt trapezu z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło 11 jest poziome i płaskie na długości a1 0,5:5 mm, oraz większej szerokości b2 0,5:2 mm i mniejszej szerokości b3 0,5:1,6 mm, a ponadto ostre krawędzie robocze 8 czoła 11 są zaokrąglone promieniem wygładzającym r, jak pokazano na fig. 37 i 38,g) the cross-section of the seventh, from its face 11, has the shape of a trapezoid with rounded angles, and its front 11 is horizontal and flat along the length a1 0.5: 5 mm, and the greater width b2 0.5: 2 mm and the smaller width b3 0.5: 1.6 mm, and in addition, the sharp working edges 8 of the face 11 are rounded with a smoothing radius r as shown in Figs. 37 and 38,

h) przekrój poprzeczny ósmej, od strony jej czoła 11, ma kształt trapezu z zaokrąglonymi kątami, zaś jej czoło 11 jest płaskie na długości a1 0,5:5 mm, większej szerokości b2 0,5:2 mm i mniejszej szerokości b3 0,5:1,6 mm oraz jest nachylone do poziomu pod kątem pochylenia β 10°, a ponadto ostre krawędzie robocze 8 czoła 11 są zaokrąglone promieniem wygładzającym r, jak pokazano na fig. 42 i 43,h) the cross-section of the eighth, from its front side 11, has the shape of a trapezoid with rounded angles, and its front 11 is flat along the length a1 0.5: 5 mm, the greater width b2 0.5: 2 mm and the smaller width b3 0, 5: 1.6 mm and is inclined horizontally at an angle of inclination β of 10 °, moreover, the sharp working edges 8 of the face 11 are rounded with a smoothing radius r, as shown in Figs. 42 and 43,

PL 234 484 B1PL 234 484 B1

i) przekrój poprzeczny dziewiątej, od strony jej czoła 11, ma kształt okrągły, zaś jej czoło 11 jest zakończone dookoła promieniem obwodowym R3 0,5:2 mm, jak pokazano na fig. 47.i) the ninth face 11 has a cross-sectional view from its face 11 having a circular shape and its face 11 terminating all around with a circumferential radius R3 of 0.5: 2 mm, as shown in Fig. 47.

Wynalazek znajduje zastosowanie zwłaszcza dla łożysk ślizgowych jednoimiennych, ale może być wykorzystany do dowolnych węzłów ślizgowych, to jest elementów maszyn współpracujących ślizgowo, jak na przykład czopy wałów, prowadnice, uszczelnienia, tłoki, cylindry i podobne.The invention is particularly applicable to mono-plain plain bearings, but it can be used for any sliding nodes, i.e. elements of sliding-cooperating machines, such as shaft journals, guides, seals, pistons, cylinders and the like.

Claims

Patent claims

A plain bearing, in particular identical to steel-steel or steel-cast iron, having mating sliding surfaces, and at least one of these sliding surfaces has lubricating cavities at regular intervals in rows transverse to the direction of travel, the lubricating cavities being broken friction contacts from the cooperating sliding surfaces of the sliding bearing, arranged parallel to the direction of movement of the sliding surfaces, characterized in that the lubricating recesses (2) of the sliding surface (1) in the sliding bearing have the same regular shape, at least in part of the section of the ball or cylinder or parts tears, while the lubricating recesses (2) of the sliding surface (1) in the sliding bearing are covered by no more than 20%, preferably from 7.5 to 12.5% of this sliding surface (1), and also the lubricating cavities (2) in vertical section at the level of the sliding surface (1) have a length between 1 μm and 900 μm for the sliding surfaces (1) made of a material with a hardness of 32 HRC and within the range from 1 μm to 800 μm for a material with a hardness of 52 HRC.

2. The plain bearing according to claim 1 3. The device of claim 1, characterized in that the lubricating recesses (2) are on the supported sliding surface (1) of the slide bearing.

3. The plain bearing according to claim 1 10. The slide as claimed in claim 1 or 2, characterized in that the lubricating recesses (2) of the slide surface (1) in the slide bearing are covered with 10% of this slide surface (1).

4. The plain bearing according to claim 1 3. The slide as claimed in claim 1 or 2, characterized in that 3% of the slide surface (1) is covered by the lubricating recesses (2) of the slide surface (1), in difficult operating conditions of the slide bearing, such as frequent starting and stopping.

5. The plain bearing according to claim 1 A method as claimed in claim 1 or 2, characterized in that 1.6% of the sliding surface (1) is covered by the lubricating recesses (2) of the slide surface (1) in the event of high oil contamination or high contamination of the slide surface (1).

6. The plain bearing according to claim 1 1, 2, 3, 4, or 5, characterized in that the contour of the longitudinal cross-sectional surface in the lubricating recess (2) from the direction of movement (4) of the sliding surface (1) at the point of contact with it is aligned with it at the first edge angle (a) not greater than 90 ° and greater than the second edge angle (a ') on the opposite side of the lubricating cavity (2) to facilitate the accumulation of oil in the sliding cavity (2) and squeezing it out of this sliding cavity (2) onto the sliding surface (1).

7. The plain bearing according to claim 1 1, 2, 3, 4, 5, or 6, characterized in that the shape of the part of the ball section or the roller of the lubricating recess (2) is at least from the direction of movement (4) of the sliding surface (1).

8. The plain bearing according to claim 1 In a plan view, the lubricating recess (2) of the sliding surface (1) has the shape of an ellipse and is shaped like a segment of a circle in the longitudinal and transverse section.

9. The plain bearing according to claim 1 1, 2, 3, 4, or 5, characterized in that the lubricating recess (2) of the sliding surface (1) has the shape of a rectangle with rounded angles in top view, and has the shape of a circular segment in the longitudinal section, and in the cross-section it is trapezoidal with rounded sides.

10. The plain bearing according to claim 1 1, 2, 3, 4, or 5, characterized in that the lubricating recess (2) of the sliding surface (1) has a constant depth (g1) and, when viewed from above, has the shape of a rectangle with rounded angles, and in the longitudinal section i the transverse shape is trapezoidal with rounded sides.

PL 234 484 B1

11. The plain bearing according to claim 11 1, 2, 3, 4 or 5, characterized in that the lubricating recess (2) of the sliding surface (1) has a rectangular shape with rounded angles in the top view, and has a half-teardrop shape in the longitudinal section and a variable depth, and in cross-section it is trapezoidal with rounded sides.

12. The plain bearing according to claim 1 1, 2, 3, 4 or 5, characterized in that the lubricating recess (2) of the sliding surface (1) has a rectangular shape with rounded angles in the top view, and has a trapezoidal shape with rounded sides and a constant depth in the longitudinal section (gi) and is shaped like a segment of a circle in cross section.

13. The plain bearing according to claim 1 1, 2, 3, 4 or 5, characterized in that the lubricating recess (2) of the sliding surface (1) has a rectangular shape with rounded angles in the top view, and has a half-teardrop shape in the longitudinal section and a variable depth, and in cross-section it is shaped like a segment of a circle.

The plain bearing according to claim 14 1, 2, 3, 4 or 5, characterized in that the lubricating recess (2) of the sliding surface (1) has a constant depth (g 1), and when viewed from above, it has the shape of a trapezoid with rounded angles, and in a longitudinal section and the transverse shape is trapezoidal with rounded sides.

15. The plain bearing according to claim 1 1, 2, 3, 4 or 5, characterized in that the lubricating recess (2) of the sliding surface (1) has a trapezoidal shape with rounded angles in the top view, and has a half-teardrop shape in the longitudinal section and a variable depth, and in cross-section it is trapezoidal with rounded sides.

16. The plain bearing according to claim 16 In a plan view, the lubricating recess (2) of the sliding surface (1) has the shape of a circle and is shaped like a circular segment in the longitudinal and transverse section.

17. A method of manufacturing a plain bearing as defined in claim 1 from 1 to 16, in which the sliding surfaces are pretreated to obtain the required smoothness, after which at least one of them is formed with lubrication cavities, characterized in that the lubrication cavities (2) on the sliding surface (1) are pressed using a tool (6) connected and having a socket (9) in which the shank of the working tip (7) is mounted, the impact working tip (7) having a regular shape with a circular, elliptical or rectangular cross-section, converging to its the shank (10) to its face (11), the working edges (8) of which are rounded, and additionally, interchangeable working tips (7) with different geometry of their face (11) are used, and the lubricating cavities (2) are arranged during pressing regularly, at least on the supported sliding surface (1), in rows transverse to the direction of travel (4) at intervals (3) ensuring that at least one point in each of the and linear, parallel friction contacts (5) of the mating sliding surfaces (1) of the plain bearing arranged parallel to the direction of movement (4) of the sliding surfaces (1).

18. A tool for applying the manufacturing method according to claim 1 17, intended for making lubricating recesses, which is connected and has an adapter in which the shank of the working tip of this tool is mounted, characterized in that the working tip (7) of the tool (6) is impact-shaped and has a regular shape with a circular or elliptical or rectangular shape cross-section, converging from its shank (10) to its face (11), the working edges (8) of which are rounded, while the working ends (7) of the tool (6) are interchangeable and have different geometry of their face (11) .

19. The tool according to p. 18. The tool as claimed in claim 18, characterized in that the shank (10) of the working tip (7) of the tool (6) has a hexagonal cross-section and together with the working tip (7) of the tool (6) in the form of a tool steel replaceable bit, the adapter (9) being ) of the tool (6) has a hexagonal shaped seat (12) for the shank (10) of the working end (7), and a locking screw (13) is mounted in the side wall of the shaped seat (12).

20. The tool according to p. 18 or 19, characterized in that its working tip (7) of the tool (6) has an elliptical cross-section on the side of its face (11), and its face (11) ends with a longitudinal radius (R1) of 1 * 4 mm and transverse radius (R2) 0.5 * 2 mm.

PL 234 484 B1

21. The tool according to p. 18 or 19, characterized in that the cross-section of the working tip (7) of the tool (6), from its face (11) side, has the shape of a rectangle with rounded angles, and its face (11) ends with a longitudinal radius (Ri) 1 * 4 mm and has a fixed width (b1) of 0.5 * 2 mm.

22. The tool of claim 1 18 or 19, characterized in that the cross-section of the working tip (7) of the tool (6), from its front side (11), has the shape of a rectangle with rounded angles, and its face (11) is arranged horizontally and flat along its length (a 1) 0.5 * 5mm and a constant width (b1) 0.5 * 2mm, and the sharp working edges (8) of the face (11) are rounded with a smoothing radius (r).

23. The tool of claim 1 18 or 19, characterized in that the cross-section of the working tip (7) of the tool (6), from its front side (11), has the shape of a rectangle with rounded angles, and its face is flat along the length (a1) 0.5 * 5 mm and a constant width (b1) 0.5 * 2 mm and is inclined to the horizontal at an angle of inclination (β) greater than 0 ° and not greater than 10 °, in addition, the sharp working edges (8) of the face (11) are rounded with a radius smoothing (r).

24. The tool of claim 24 18 or 19, characterized in that the cross-section of the working tip (7) of the tool (6), from its front side (11), has the shape of a rectangle with rounded angles, and its front (11) is arranged horizontally along the length (a1) 0 , 5 * 5 mm and ended with a transverse radius (R2) of 0.5 * 2 mm, in addition, the sharp working edges (8) of the face (11) are rounded with a smoothing radius (r).

25. The tool of claim 1 18 or 19, characterized in that the cross-section of the working tip (7) of the tool (6), from the side of its front (11), has the shape of a rectangle with rounded angles, and its front (11) is inclined to the horizontal at the inclination angle (β ) greater than 0 ° and not more than 10 ° along the length (a1) 0.5 * 5 mm and ending with a transverse radius (R2) 0.5 * 2 mm, in addition, the sharp working edges (8) of the face (11) are rounded smoothing radius (r).

26. The tool of claim 1 18 or 19, characterized in that the cross-section of the tip (7) of the working tool (6), from the face (11) side, has a trapezoidal shape with rounded angles, and its face (11) is horizontal and flat along its length (a 1 ) 0.5 * 5 mm and larger width (b2) 0.5 * 2 mm and smaller width (b3) 0.5 * 1.6 mm, and in addition, sharp working edges (8) of the face (11) are rounded with a smoothing radius (r).

27. The tool of claim 27 18 or 19, characterized in that the cross-section of the working tip (7) of the tool (6), from its front side (11), has a trapezoidal shape with rounded angles, and its face (11) is flat along the length (a1) 0, 5 * 5 mm, the greater width (b2) 0.5 * 2 mm and the smaller width (b3) 0.5 * 1.6 mm, and is inclined to the horizontal with an inclination angle (β) greater than 0 ° and not greater than 10 °, and in addition, the sharp working edges (8) of the face (11) are rounded with a smoothing radius (r).

The tool of claim 28. 18 or 19, characterized in that the cross-section of the working tip (7) of the tool (6), from the side of its face (11), has a round shape, and its front (11) ends all around with a circumferential radius (R3) 0.5 * 2 mm.