PL211060B1 - Sposób oceny jakości drewna i urządzenie do oceny jakości drewna - Google Patents

Description

RZECZPOSPOLITA

POLSKA

(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 211060 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 385464 (51) Int.Cl.

G01N 21/89 (2006.01) G01N 33/46 (2006.01)

Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 18.06.2008 (54)

Sposób oceny jakości drewna i urządzenie do oceny jakości drewna

(43) Zgłoszenie ogłoszono: 21.12.2009 BUP 26/09	(73) Uprawniony z patentu: UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W LUBLINIE, Lublin, PL
(45) O udzieleniu patentu ogłoszono: 30.04.2012 WUP 04/12	(72) Twórca(y) wynalazku: HENRYK WASIEWICZ, Lublin, PL

PL 211 060 B1

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest sposób oceny jakości drewna i urządzenie do oceny jakości drewna na drodze optycznej, a zwłaszcza do oceny jakości drewna dębowego.

Z polskiego opisu patentowego nr 181795 znany jest sposób przewidywania i kontroli licznych fizycznych i chemicznych cech wyrobu, jakim jest płyta drewnopochodna, poprzez korelację między wynikami analizy chemicznej wytworzonej płyty, a wynikami takiej samej analizy materiału drzewnego użytego do jej wytworzenia, z wykorzystaniem odpowiednich korelacji z wzorcami wytworzonymi z dokł adnie wyselekcjonowanego materiał u drzewnego i szeroko przebadanymi innymi metodami.

Wskazano również na możliwość wykorzystania odpowiednich korelacji między wynikami analizy chemicznej mieszanki do wytworzenia wyrobu, to jest surowca drzewnego, wysuszonego i zmieszanego z żywicą a wynikami takiej samej analizy wyrobu.

Według opisu, do wykonania tych analiz chemicznych, zastosowano znane metody analizy spektroskopowej, to jest analizę światła odbitego, z widmem o wielu długościach fal, gdzie następnie stosując metody chemometryczne, ignorowano długości fal, nie stanowiące informacji w analizie chemicznej. W ten sposób stwierdzono, że spośród aparaturowo możliwych długości fal, to jest od 180 nm do 2500 nm, poszukiwane informacje określające cechy chemiczne materiału drzewnego, mieszanki i wyrobu, mieszczą się w pł ytkiej podczerwieni, to jest w przedziale od 1000 nm do 2500 nm. W gotowym wyrobie, płycie drewnopochodnej, surowiec drzewny stanowi około 85% jej masy. Stwierdzono, że cechy chemiczne surowca drzewnego mogą zmieniać się w szerokich granicach i przez to mogą powodować niestabilność procesu technologicznego skutkującą zmianami cech wyrobu. Według przedłożonego sposobu, zastosowanie spektrometrycznych i chemometrycznych metod analizy surowca drzewnego i mieszanki, pozwala na szybkie przewidywanie efektu końcowego procesu technologicznego i sterowanie nim. Jednak, według opisu, pozytywny efekt sposobu, silnie zależy od:

- zachowania niskiej wilgotnoś ci surowca drzewnego w badanej masie i wyrobie, najlepiej od 4 do 8%,

- opracowania wł a ściwego modelu wzorcowania (programu komputerowego) w porównywaniu widm, zawierającego elementy uczenia się,

- stosowania szybkiej i dokł adnej analizy wielowymiarowej opartej o róż norodne metody matematyczne.

Tym samym, w przedłożonym sposobie, koherencja między technologicznymi cechami surowca drzewnego a cechami wyrobu, silnie zależy od wielu czynników i ma wiele ograniczeń.

Metoda ta nadaje się wyłącznie do badania płyt klejonych wytworzonych ze ściśle określonego surowca. Użycie do produkcji płyt drewna, nawet tego samego gatunku lecz pochodzącego z innych terenów wymaga tworzenie nowych wzorców, gdyż już sam rodzaj gleby ma wpływ na jakość drzew a tym samym i drewna z nich pozyskiwanego.

Z kolei z polskiego opisu zgł oszeniowego wynalazku nr P-350359, znany jest sposób wyznaczania stosunku ilości drewna do ilości kory w strumieniu zrębków pochodzących z korowania pni drzew. Ten stosunek jest ważną informacją dla automatycznego korowania pni. Sposób opiera się na odpowiedniości procentowej zawartości drewna w strumieniu zrębków do procentowej ilości drewna na jego powierzchni.

Analizowany jest obraz powierzchni strumienia zrębków uzyskiwany w kolorowej kamerze, przy ciągłym oświetleniu strumienia zrębków światłem białym emitowanym przez znane lampy. Obraz jest skanowany i obrabiany cyfrowo. Istotą metody jest wytworzenie mapy szarości, to jest zbioru pól, na przykład kwadratów, odpowiadającego obrazowi strugi, w których każde ma jasność proporcjonalną do natężenia odbitego światła, czemu odpowiada specyficzny sygnał cyfrowy.

Bazując na spostrzeżeniu, że kora silniej niż drewno absorbuje światło, w parciu o odpowiednią dyskryminację sygnału, sposób przewiduje uzyskanie informacji o ilości kory w strumieniu zrębków i dalej - proporcji drewno/kora. Sposób przewiduje eliminację podstawowych zakłóceń pomiarów, i na przykład:

- uwzglę dnia zmianę natężenia odbitego światła spowodowaną zmianą wysokości strumienia zrębków, przez odpowiedni pomiar odległości kamery od powierzchni strumienia zrębków i wykorzystanie uzyskanego stąd sygnału korekcyjnego,

- zastrzega jednoczesne korzystanie z trzech kanałów barwnych, odpowiednio zestrojonych z barwą ś wiatł a lamp oświetlają cych.

PL 211 060 B1

Natomiast z praktyki znana jest metoda oceny jakości drewna dębowego polegająca na obserwacji nieuzbrojonym okiem drewnianych wyrobów przesuwających się na taśmie przed oceniającą je osobą i w razie dostrzeżenia wadliwego wyrobu, odłożenia jego na bok. Podstawową wadą drewna dębowego jest lokalne występowanie bieli. Biel oprócz innego koloru niż pozostała część drewna, co ma wpływ na estetykę danego wyrobu, charakteryzuje się znacznie obniżoną odpornością na szkodniki i inne czynniki biologiczne oraz ma mniejszą wytrzymałości mechaniczną niż pozostała części drewna, zwana twardziela. Ocena jakości wg tej metody jest subiektywna i zależna od umiejętności, zdolności percepcji osoby ją przeprowadzającej, a w tym jej stanu psycho-fizycznego. W stosunkowo świeżym i nie konserwowanym drewnie biel jest słabo widoczna. Dopiero pokrycie drewna lakierem wzmacnia jej widoczność. Dla potrzeb produkcji wyrobów z drewna dębowego konieczna jest na wstępie skuteczna selekcja drewna tak, aby gotowe wyroby były o ściśle określonej jakości. Zwłaszcza by nie zawierały bieli.

Brak jest metod i urządzeń pozwalających obiektywnie i automatycznie oceniać jakość drewna dębowego.

Istota sposobu oceny jakości drewna, w którym analizuje się światło odbite od powierzchni badanego drewna i przyporządkowuje się parametry światła odbitego do parametrów drewna, polega na tym, że drewno oświetla się dyskretną wiązką światła monochromatycznego o długości fali „λ., przy której różnica absorpcji światła przez substancję zawartą w drewnie o pożądanych właściwościach a absorpcją światł a przez substancję zawartą w pozostał ym drewnie jest najwię ksza. W celu okreś lenia właściwej substancji ekstrahuje się z drewna substancje chemiczne, ocenia się ich związek z jakością drewna oraz zdolność absorpcji promieniowania świetlnego, po czym wybiera się substancję odpowiedzialną za największą różnicę pomiędzy absorpcją światła przez drewno o pożądanych właściwościach a absorpcją światła przez pozostałe drewno. W przypadku oceny drewna dębowego oświetla się światłem korzystnie o długości fali „λ zawartej w przedziale od 200 do 650 nanometrów. W celu zyskania dokładnej oceny drewno oświetla się w wielu punktach odrębnie.

Wiązka światła korzystnie składa się z szeregu następujących po sobie impulsów świetlnych, przy czym impuls świetlny kieruje się w inne miejsce badanej próbki. Impulsy świetlne emitowane są przez jedno źródło światła lub przez szereg odrębnych źródeł światła. W przypadku pojedynczego źródła światła może ono zmieniać swoje położenie lub wiązka światła może być odchylana tak, aby dokonać oceny w wielu punktach próbki.

Istota urządzenia do oceny jakości drewna zawierającego źródło światła oraz układ do analizy światła odbitego od badanej próbki, polega na tym, że nadajnik emituje światło monochromatyczne o długości fali „λ, zawartej w przedziale od 200 do 650 nanometrów, korzystnie o długości fali 350 - 520 nm, a zwłaszcza o długości fali 350 - 450 nm.

Nadajnik korzystnie stanowi laser niebieski albo zespół laserów.

W alternatywnym rozwiązaniu nadajnik składa się z wysokociśnieniowej lampy rtęciowej oraz ustawionych przed nią kondensora, optycznego filtru szczelinowego oraz tarczy z wycięciami (tarczy strobującej) albo migawki. Pomiędzy nadajnikiem a badaną próbką korzystnie znajduje się element kierujący, a zwłaszcza obrotowy pryzmat lub wahliwe lustro. Odbiornik korzystnie składa się z przetwornika światła na sygnał elektryczny połączonego urządzeniem sygnalizacyjnym albo z urządzeniem sterującym za pośrednictwem dyskryminatora.

W szczególnym rozwią zaniu pomię dzy nadajnikiem a próbką znajduje się obrotowy pryzmat oraz półprzepuszczalne zwierciadło, które kieruje odbitą od próbki wiązkę ku odbiornikowi. Natomiast do dyskryminatora zawartego w odbiorniku korzystnie przyłączony jest pierwszy pomocniczy przetwornik, który umieszczony jest ponad półprzepuszczalnym zwierciadłem oraz drugi pomocniczy przetwornik umieszczony w osi optycznej nadajnika, poza torem przesuwu próbki. Z kolei pomiędzy próbką o odbiornikiem korzystnie znajduje się filtr polaryzacyjny.

Nadajnik korzystnie emituje impulsy świetlne, przy czym korzystnie każdy impuls jest kierowany w inne miejsce na powierzchni próbki.

Nieoczekiwanie okazało się, że występowanie w drewnie dębowym substancji organicznych, zwanych flobafenami jest ściśle związane z jakością drewna. Biel i twardziel dębu różnią się zawartością flobafenów. Jednocześnie flobafeny mają istotny wpływ na absorpcję światła, zwłaszcza o długości zawartej w przedziale fali 350 - 450 nm. Dopiero oświetlenie światłem o tej długości i analiza odbitego promieniowania pozwoliła na poprawną ocenę i umożliwiła automatyczną selekcję - eliminowanie drewna dębowego zawierającego biel. Ocena ludzkim okiem nie mogła być więc miarodajna, gdyż różnice w jakości drewna widoczne były jedynie w pobliżu granicy zdolności postrzegania ludzkiego oka.

PL 211 060 B1

Jest to tym ciekawsze, że w badaniach opisanych w cytowanym opisie patentowym nr 181795, mimo prowadzenia badań w zakresie 180 - 2500 nm, wykazano, że istotny jest przedział powyżej 1000 nm.

Sposób i urządzenie według wynalazku pozwalają wyeliminować półfabrykaty zawierające biel już na początku procesu technologicznego a tym samym nie dopuścić do produkcji wadliwych wyrobów. Nadto, sposób i urządzenie wg wynalazku nadają się do oceny jakości drewna niezależnie od jego wilgotności.

Przy odpowiednio czułej części elektronicznej urządzenia, możliwe jest sortowanie półwyrobów, np. wg rysunku słoi. Gdy założy się odpowiednie progi dyskryminacji, tj. progi szarości odpowiadające różnemu nagromadzeniu garbnika w tle i rysunku złóż, to uzyskany obraz może być analizowany wg elementów pól o jednakowej lub granicznej szarości, np. z uwzględnieniem 4 parametrów: max. cięciwa, min. cięciwa, obwód, stosunek powierzchni wyodrębnionej do założonej jednostki powierzchni. W ten sposób można sortować półwyroby np. wg desenia, jeszcze przed obróbką wykańczającą. Podobnie - możliwe jest eliminowanie półwyrobów z ciężkimi wadami (np. pęknięcia). Możliwe są także inne, spektakularne zastosowania wynalazku, np. do określania jakości „sosny lotniczej.

P r z y k ł a d I

W celu oceny jakości drewna, w pierwszym, przygotowawczym etapie, ekstrahuje się substancje występujące w drewnie o pożądanych właściwościach oraz w drewnie nieprzydatnym do produkcji wyrobów. Następnie wyznacza się dla tych substancji widma absorpcji światła, po czym różniczkując zależność absorpcja/długość fali światła określa się obszar występowania największej różnicy absorpcji światła przez wyselekcjonowaną substancją a tym samym długość fali, przy której różnica ta jest największa pomiędzy oboma rodzajami drewna.

W drugim, wł a ś ciwym etapie badany wyrób oś wietla się ś wiatł em o wyznaczonej uprzednio d ł ugości fali, po czym określa się absorpcję światła i w zależności od uzyskanego wyniku kwalifikuje się badany wyrób jako dobry albo odrzuca się go.

Przykład II

W celu oceny jakości drewna dębowego, zgodnie z Przykładem I, ekstrahuje się flobafeny. Następnie wyznacza się dla nich widma absorpcji metodą odbiciową odrębnie dla próbek pobranych z bieli oraz odrębnie dla próbek pobranych z twardzieli, uzyskując obraz absorpcji w zależności od długości fali. Analiza wyników pokazała, że największa różnica absorpcji występuje dla długości fali 421 nm.

Drugi etap przeprowadza się zgodnie z Przykładem I, przy czym wyrób bada się kolejno w kilku różnych punktach. Jeżeli co najmniej w „n z „m kolejno badanych punktów absorpcja światła odpowiada absorpcji flobafenów zawartych w bieli, to dany wyrób odrzuca się.

Urządzenie do oceny jakości drewna dębowego przedstawione jest w przykładowym wykonaniu na rysunku, na którym:

- fig. 1 przedstawia schemat prostego urządzenia do oceny jakoś ci drewna;

- fig. 2 przedstawia schemat pierwszego alternatywnego urządzenia,

- fig. 3 przedstawia przedstawia schemat drugiego alternatywnego urządzenia,

- fig. 4 przedstawia przedstawia schemat trzeciego alternatywnego urządzenia.

Urządzenie przedstawione na figurze 1 składa się z nadajnika (1) oraz odbiornika (2). Nadajnik (1) emituje wiązkę światła (3) o dwóch długościach fal: 365 i 366 nm, przez okres jednej sekundy, która to wiązka (3) odbiciu się od próbki (4) trafia do odbiornika (2). Nadajnik (1) zawiera lampę rtęciową (5) zaopatrzoną w filtr szczelinowy (6) oraz migawkę (7). Natomiast odbiornik (2) składa się z przetwornika (8) światła na sygnał elektryczny przyłączonego do wejścia dyskryminatora (9), a ten z kolei przyłączony jest do urządzenia sygnalizacyjnego (10). W celu zbadania jakości próbki (4), która zawiera zarówno twardziel (11) jak i biel (12), umieszcza się ją ręcznie na drodze wiązki światła (3) i w zależności od otrzymanej informacji z urządzenia sygnalizującego (10) przenosi się ręcznie próbkę (4) do zbioru dobrych albo wadliwych wyrobów.

Figura 2 przedstawia pierwsze, alternatywne urządzenie przeznaczone do średnio-dokładnej oceny jakości drewna. Urządzenie składa się z zespołu laserów (14) emitujących impulsy świetlne (15a-15x) z przesunięciem czasowym takim, że odbiornik (16) może odebrać i przeanalizować każdy impuls odrębnie. Odbiornik (16) odpowiada konstrukcją odbiornikowi (2) z figury 1. Zespół laserów (14) składa się z szeregu pojedynczych laserów (14a-5 14x) emitujących światło o długości fali równej 405 nm i rozmieszczonych w zespole laserów (14) tak, że oświetlają/badają istotne punkty próbki (17). Pomiędzy próbką (17) a odbiornikiem (16), to jest na drodze wiązki odbitej od próbki (17), znajduje się filtr polaryzacyjny (18).

PL 211 060 B1

Zastosowanie lasera „niebieskiego o długości światła 405 nm upraszcza układ optyczny przez wyeliminowanie optycznego filtru szczelinowego i mechanicznego urządzenia strobującego. Upraszcza także część elektroniczną sterowania. Obniżenie czułości pomiaru, w stosunku do teoretycznie najlepszej długości 421 nm - jest znikome i mieści się w granicach błędu określania optymalnej długości światła.

Figura 3 przedstawia drugie, alternatywne urządzenie. Urządzenie zawiera nadajnik (19) oświetlający próbkę (20) wiązką światła (21) odbitą od pierwszego lustra (22). Natomiast światło odbite od próbki (20) biegnie do odbiornika (23) po odbiciu się od drugiego lustra (24). Zarówno pierwsze lustro (22) jak i drugie lustro (24) są wahliwe zaś ich wychylenia są ze sobą skorelowane. Próbka (20) spoczywa na taśmie (25) przenośnika taśmowego, który przemieszcza próbkę (20) pomiędzy nie pokazanymi prowadnicami a przed wiązką światła (21).

Nadajnik (19) składa się z wysokociśnieniowej lampy rtęciowej (26) wyposażonej w kondensor oraz filtr szczelinowy (27) przepuszczający światło o długości fali 405 nm, oraz obrotową tarczę (28) z szeregiem wycięć na obwodzie. Jeż eli wią zka ś wiatł a (21) natrafia na materiał tarczy (27), to jest przerywana tak, że wiązka światła (21) faktycznie składa się z szeregu następujących po sobie impulsów.

Odbiornik (23) składa się przetwornika (29) światła na sygnał elektryczny przyłączonego do wejścia dyskryminatora (30), a ten z kolei przyłączony jest do urządzenia zliczającego (31) i sterującego nie pokazanym na rysunku urządzeniem kierującym badaną próbkę (20) do pojemnika odpowiadającego jej jakości.

Urządzenie to umożliwia sprawdzenie n-punktów na całej powierzchni próbki (20) i zaklasyfikowanie jej do określonej kategorii drewna zależnie od ilości stwierdzonych wad. Ilość kategorii i odpowiadające im przedziały ilości wad są parametrami pracy dyskryminatora (30) i urządzenia zliczającego (31).

Figura 4 przedstawia schemat trzeciego alternatywnego urządzenie do oceny jakości drewna. Urządzenie zawiera nadajnik (33) o konstrukcji zgodnej z nadajnikiem (19) przedstawionym na figurze 3, przy czym filtr szczelinowy (34) przepuszcza światło o długości fali równej 435,8 nm. Wiązka światła (35) w postaci impulsu po wyjściu z nadajnika (33) trafia na obrotowy pryzmat (36), który ją przesuwa równolegle w stosunku do pierwotnego biegu, po czym przechodzi przez półprzepuszczalne zwierciadło (37) i odbija się od powierzchni badanej próbki (38) i wraca tą samą drogą ku pół przepuszczalnemu zwierciadłu (37), od którego odbija się i trafia do odbiornika (39). Prędkość obrotowa pryzmatu (36) jest ściśle związana z częstotliwością impulsów wiązki świetlnej (35) oraz prędkością przesuwu próbki (38). Próbka (38) jest przemieszczana względem wiązki światła (35) podobnie jak na figurze 3. Ponad półprzepuszczalnym zwierciadłem (37) znajduje się pierwszy pomocniczy przetwornik (40), który odbiera odbitą/straconą część wiązki światła (35) zaś za próbką (38) znajduje się drugi pomocniczy przetwornik (41) do kontroli wiązki światła (35), która odbywa się w przerwach pomiędzy badaniem kolejnych próbek. Odbiornik (39) jest podobny do odbiornika (23) przedstawionego na figurze 3, przy czym do dyskryminatora (42) przyłączone są także wyjścia z pierwszy pomocniczego przetwornika (40) i drugiego pomocniczego przetwornik (41). Urządzenie to nadaje się szczególnie do pracy w cyklu automatycznym.

Claims (21)

1. Zastrzeżenia patentowe

   1. Sposób oceny jakości drewna polegający na analizie światła odbitego od powierzchni badanego drewna i jednoznacznym przyporządkowaniu parametrów światła odbitego do parametrów drewna, znamienny tym, że drewno oświetla się dyskretną wiązką światła monochromatycznego o długości fali „λ,, przy której różnica absorpcji światła przez substancję zawartą w drewnie o pożądanych właściwościach a absorpcją światła przez substancję zawartą w pozostałym drewnie jest największa.
2. 2. Sposób według zstrz. 1, znamienny tym, że z drewna ekstrahuje się substancje chemiczne, ocenia się ich związek z jakością drewna oraz zdolność absorpcji promieniowania świetlnego, po czym wybiera się substancję odpowiedzialną za największą różnicę pomiędzy absorpcją światła przez drewno o pożądanych właściwościach a absorpcją światła przez pozostałe drewno.
3. 3. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że drewno dębowe oświetla się światłem o długości fali „λ zawartej w przedziale od 200 do 650 nanometrów.
4. 4. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że drewno oświetla się w wielu punktach odrębnie.

   PL 211 060 B1
5. 5. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, ż e wiązka światła składa się z szeregu następujących po sobie impulsów świetlnych.
6. 6. Sposób wedł ug zastrz. 5, znamienny tym, ż e każ dy impuls ś wietlny kieruje się w inne miejsce badanej próbki.
7. 7. Sposób według zastrz. 5, znamienny tym, ż e impulsy ś wietlne emitowane są przez odrę bne źródła światła.
8. 8. Urządzenie do oceny jakości drewna zawierające źródło światła oraz układ do analizy światła odbitego od badanej próbki, znamienne tym, że nadajnik (1) emituje światło monochromatyczne o dł ugoś ci fali „λ zawartej w przedziale od 200 do 650 nanometrów.
9. 9. Urządzenie według zastrz. 8, znamienne tym, że nadajnik (1) emituje światło o długości fali 350 - 520 nm.
10. 10. Urządzenie według zastrz. 9, znamienne tym, że nadajnik (1) emituje światło o długości fali 350 - 450 nm.
11. 11. Urządzenie według zastrz. 8, znamienne tym, że nadajnik (19, 33) emituje impulsy świetlne.
12. 12. Urządzenie według zastrz. 8, znamienne tym, że nadajnik stanowi laser niebieski (14a).
13. 13. Urządzenie według zastrz. 8, znamienne tym, że nadajnik stanowi zespół laserów (14).
14. 14. Urządzenie według zastrz. 8, znamienne tym, że nadajnik (19) składa się z wysokociśnieniowej lampy rtęciowej (26) oraz ustawionych przed nią filtru szczelinowego (27) i tarczy (28) z wycięciami.
15. 15. Urządzenie według zastrz. 8, znamienne tym, że pomiędzy nadajnikiem a próbką znajduje się element kierujący wiązkę świetlną.
16. 16. Urządzenie według zastrz. 14, znamienne tym, że element kierujący stanowi obrotowy pryzmat (36).
17. 17. Urządzenie według zastrz. 14, znamienne tym, że element kierujący stanowi wahliwe lustro (22).
18. 18. Urządzenie według zastrz. 8, znamienne tym, że odbiornik (2, 23) składa się z przetwornika (8, 29) światła na sygnał elektryczny połączonego urządzeniem sygnalizacyjnym (10) albo z urządzeniem zliczającym (31) za pośrednictwem dyskryminatora (9, 30).
19. 19. Urządzenie według zastrz. 8, znamienne tym, że pomiędzy nadajnikiem (33) a próbką (38) znajduje się obrotowy pryzmat (36) oraz półprzepuszczalne zwierciadło (37), które kieruje odbitą od próbki (38) wiązkę ku odbiornikowi (39).
20. 20. Urządzenie według zastrz. 19, znamienne tym, że do dyskryminatora (42) zawartego w odbiorniku (39) przyłączony jest pierwszy pomocniczy przetwornik (40), który umieszczony jest ponad półprzepuszczalnym zwierciadłem (37) lub drugi pomocniczy przetwornik (41) umieszczony w osi optycznej nadajnika (33), poza torem przesuwu próbki (38).
21. 21. Urządzenie według zastrz. 18, znamienne tym, że pomiędzy próbką (17) a odbiornikiem (16) znajduje się filtr polaryzacyjny (18).