Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku jest w eze l lo zyskowy z lo zyskiem tocznym, wykorzystywany zw laszcza do mocowania du zych b ebnów przeno sników ta smowych u zywanych w kopalniach odkrywkowych, w których wyst epuj a ciezkie warunki eksploatacyjne dla tych urz adze n. W znanym rozwi azaniu w eze l lo zyskowy sk lada si e z korpusu cylindrycznego, w którym bezpo- srednio zabudowany jest pier scie n zewn etrzny lozyska a pier scie n wewn etrzny nasuni ety jest na czop b ebna. Na korpusie i czepie od strony b ebna zamontowane jest uszczelnienie bezstykowe, labirynto- we lo zyska, z drugiej za s strony, lo zysko uszczelnione jest pokryw a przymocowan a do korpusu. W celu uzyskania prawid lowej pracy wez la lozyskowego wymagane jest prostopad le ustawienie osi symetrii b ebna i lo zyska wzgl edem osi ta smy. Przy du zym gabarycie urz adzenia jakim jest przeno snik ta smowy pracuj acy w kopalni, uzyskanie prostopad lego usytuowania osi b ebna i lozyska wzgl edem ta smy jest prawie niemo zliwe. Powoduje to znaczne skrócenie trwa lo sci lo zyska a nawet cz este awarie przy odchyleniach, ponad 1,5°, osi od prostopad lego ich usytuowania. Inn a wad a znanego w ez la jest ma la skuteczno sc uszczelnienia labiryntowego dla ochrony lo zyska. W przypadku stosowania uszczelnienia z labiryntami metalowymi z niewielk a odleg lo scia scia- nek labiryntów: ruchomego i nieruchomego, wyst epuje cz esto tarcie mi edzy nimi co powoduje wzrost temperatury w ez la, przedostawania si e do smaru powstaj acych podczas tarcia opi lek a w ko ncowym efekcie awarie w ez la. Zastosowanie elastycznych uszczelnie n, labiryntowych - gumowych poprawia skutecznosc uszczelnienia jednak w niewielkim stopniu, guma szybko ulega trwa lym odkszta lceniom przez co szybko tworz a si e szczeliny, którymi zanieczyszczenia przedostaj a si e do wn etrza w ez la. Poza tym znana konstrukcja w ez la lozyskowego pracuj acego z lo zyskiem nieustalonym nie daje pew- no sci, ze lo zysko przesuwa si e w korpusie, cz esto dochodzi do zatarcia si e pier scienia zewn etrznego w korpusie co powoduje, ze lozysko przenosi si ly wzd luzne dzia laj ace niekorzystnie na prac e lozyska. W eze l lo zyskowy wed lug wynalazku sk lada si e z korpusu cylindrycznego, którego otwór pod lo- zysko ma kulisty kszta lt powierzchni, czaszy kulistej, której powierzchnia zewn etrzna ma równie z kszta lt kulisty o srednicy kuli równej srednicy zarysu kulistego otworu w korpusie. Wewn atrz czaszy kulistej osadzony jest pier scie n zewn etrzny lo zyska a pier scie n wewn etrzny osadzony jest na czopie b ebna. Na korpusie i czopie od strony b ebna zamontowane jest uszczelnienie bezstykowe sk ladaj ace sie z zewn etrznego pier scienia kulistego przytwierdzonego do korpusu w ez la i wewn etrznego pier- scienia kulistego osadzonego na czopie b ebna, przy czym promie n powierzchni zewn etrznej pierscie- nia kulistego wewn etrznego od strony lo zyska jest taki sam jak promie n otworu wewn etrznego pier- scienia kulistego zewn etrznego a od strony b ebna jest mniejszy od promienia otworu wewn etrznego pier scienia kulistego zewn etrznego. Do pier scienia kulistego zewn etrznego przytwierdzony jest pier- scie n uszczelniaj acy, którego powierzchnia otworu wewn etrznego sci sle przylega do powierzchni ze- wn etrznej pier scienia kulistego wewn etrznego. Dzi eki takiemu skojarzeniu elementów uszczelnienia powstaj a dwie komory smarne. Jedna za- wierajaca si e w przestrzeni wyznaczonej powierzchni a boczn a czaszy, powierzchni a wewn etrzn a kor- pusu, powierzchni a boczn a zewn etrznego pier scienia kulistego i powierzchni a zewn etrzn a pier scienia kulistego wewn etrznego. Druga komora zawiera si e w przestrzeni wyznaczonej powierzchni a ze- wn etrzn a pier scienia kulistego wewn etrznego, powierzchni a wewn etrzn a pier scienia kulistego ze- wn etrznego i powierzchni a pier scienia uszczelniaj acego. Przestrzenie te wype lnione s a smarem. Z drugiej strony lozysko uszczelnione jest pokryw a przytwierdzon a do korpusu. W eze l lo zyskowy wed lug wynalazku rozwi azuje wszelkie problemy, które wyst epuj a w znanym w ezle. Osadzenie lo zyska w kulistej czaszy, która z kolei osadzona jest w korpusie z kulistym otworem powoduje to, ze nawet znaczne odchylenia od prostopad lo sci osi symetrii b ebna i lo zyska wzgl edem osi ta smy nie ma wp lywu na nieprawid low a prac e lo zyska. Wszelkie odchylenia od prostopad lo sci s a kompensowane przez wychylenie si e czaszy kulistej w otworze kulistym korpusu. Wraz z wychyleniem sie czaszy kulistej nast epuje wychylenie pier scienia kulistego wewn etrznego w stosunku do pier scie- nia kulistego zewn etrznego, przy czym stykaj ace si e powierzchnie tych pier scieni sci sle do siebie przylegaj a tworz ac bardzo dobre uszczelnienie lo zyska od strony b ebna. Dodatkowym uszczelnieniem jest smar zawarty w dwóch komorach smarnych i uszczelka przytwierdzona do pier scienia kulistego zewn etrznego.PL 203 476 B1 3 Osadzenie z odpowiednim luzem czaszy kulistej w otworze kulistym korpusu kompensuje wy- d luzenia wzd lu zne bebna, przez co eliminuje si e niekorzystne dzia lanie si l wzd lu znych na lo zysko. Wszystkie wymienione wy zej zalety w ez la lo zyskowego wed lug wynalazku wp lywaj a na znacz- ne wyd lu zenie trwa lo sci lo zyska w stosunku do znanego w ez la. W eze l lo zyskowy wed lug wynalazku przedstawiony jest w przyk ladzie wykonania na rysunku - Fig. 1, na którym uwidoczniony jest w eze l w przekroju poprzecznym. W eze l sk lada si e z korpusu cylindrycznego 1, którego otwór pod lo zysko 3 ma kulisty kszta lt powierzchni czaszy, kulistej 2, której powierzchnia zewn etrzna ma równie z kszta lt kulisty o srednicy Ø K kuli równiej srednicy Ø K zarysu kulistego otworu w korpusie 1. Wewn atrz czaszy kulistej 2 osadzone jest lozysko toczne 3, a czasza kulista 2 wraz z lozyskiem 3 osadzona jest wewn atrz kulistego otworu korpusu 1. Na korpusie 1 i czopie 8 zamontowane jest uszczelnienie bezstykowe sk ladaj ace si e z ze- wn etrznego pier scienia kulistego 4 przytwierdzonego do korpusu 1 i wewn etrznego pier scienia kuli- stego 5, osadzonego na czopie 8. Promie n R powierzchni zewn etrznej pier scienia kulistego 5 od stro- ny lozyska 3 jest taki sam jak promie n R otworu wewn etrznego pier scienia kulistego 4. Od strony b ebna 10 promie n R’ wewn etrznego pier scienia kulistego 5 jest mniejszy od promie- nia R otworu wewn etrznego pier scienia zewn etrznego kulistego 4. Do pier scienia kulistego 4 ze- wn etrznego przytwierdzony jest pier scie n uszczelniaj acy 6. Po skojarzeniu elementów w ez la powstaj a dwie komory smarne 7, które wype lnione s a sma- rem. Z drugiej strony lozysko uszczelnione jest pokryw a 9 przytwierdzon a do korpusu 1. PL