Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie sprze¬ gajace wal bierny ze wspólosiowym walem czyn¬ nym, na przyklad urzadzenie wlaczajace dodatko¬ wa przekladnie w skrzyni biegów samochodu badz ciagnika.Znane ze stosowania urzadzenie sprzegajace wal bierny ze wspólosiowym walem czynnym zwane synchronizatorem, posiada w piascie osa¬ dzonej na wielowypuscie walu biernego, ustalacz polozenia przesuwki na piascie. Ustalacz posiada sprezyne walcowa, naciskowa, osadzona w pro¬ mieniowym otworze piasty, która podpiera ele¬ ment kulisty, skierowany na zewnatrz piasty, cze¬ sciowo wystajacy z promieniowego otworu i wcho¬ dzacy w pierscieniowy rowek na wewnetrznej srednicy przesuwki.Równiez znane jest ze stosowania, urzadzenie sprzegajace wal bierny z napedzajacym kolem ze¬ batym osadzonym obrotowo na tym wale, zwa¬ ne synchronizatorem, posiadajace w przesuwnej piascie osadzonej na wielowypuscie walu bierne¬ go, ustalacz polozenia- piasty na wale biernym i ustalacz polozenia tulei synchronizujacej na pia¬ scie. Ustalacz polozenia piasty na wale biernym, posiada sprezyne walcowa naciskowa osadzona M w promieniowym otworze piasty, która podpiera element kulisty skierowany w kierunku walu bier¬ nego, czesciowo wystajacy z promieniowego otwo¬ ru i wchodzacy w jeden z pierscieniowych row¬ ków na wielowypuscie walu biernego. Ustalacz * u II 20 polozenia tulei synchronizujacej na piascie, posia¬ da sprezyne walcowa, naciskowa, osadzona w pro¬ mieniowym otworze piasty, która podpiera element kulisty skierowany na zewnatrz piasty, czescio¬ wo wystajacy z promieniowego otworu i wchodza¬ cy w pierscieniowy rowek na wewnetrznej sred¬ nicy tulei synchronizujacej.Wedlug wynalazku, urzadzenie sprzegajace wal bierny z wspólosiowym walem czynnym, ma w piascie osadzonej suwliwie na koncu walu bierne¬ go, na jej wewnetrznej srednicy, pierscieniowy rowek, w którym jest osadzony przesuwnie pro¬ mieniowo, sprezysty pierscien o mniejszej sredni¬ cy, przeciety promieniowo, majacy na wewnetrz¬ nej srednicy garbkowe wystepy, skierowane pro¬ mieniowo do srodka pierscienia, i wchodzace w jeden z rowków na wielowypuscie walu bierne¬ go. Na zewnetrznej srednicy, piasta ma równiez pierscieniowy rowek, w którym jest osadzony, przesuwnie promieniowo, sprezysty pierscien o wiekszej srednicy, przeciety promieniowo, majacy na zewnatrznej srednicy garbkowe wystepy, skie¬ rowane promieniowo na zewnatrz pierscienia i wchodzace w stanie rozlaczonych walów, w pier¬ scieniowy rowek stozkowego elementu cienJigo w postacitulei. ~ Piasta ma promieniowe wyciecie o glebokosci zachodzacej za poprzeczny przekrój pierscienio¬ wych rowków, w którym jest trwale osadzona ^. 138 968plytka rozdzielajaca, konce pierscienia o mniejszej srednicy, i konce pierscienia o wiekszej srednicy.Promieniowe wyciecie jest tak usytuowane wzgle¬ dem otworu wielowypustowego piasty, ze garbko¬ we wystepy pierscienia o mniejszej srednicy, tra¬ fiaja promieniowo na wypusty walu biernego, zas garbkowe wystepy pierscienia o wiekszej srednicy, omijaja w etanie sprzezonych walów, promienio¬ we ksztaltowe otwory stozkowego elementu w po¬ staci tulei. Pierscien o mniejszej srednicy i pier¬ scien o wiekszej srednicy, w przekroju poprzecz¬ nym przez wystep *garbkowy, maja stozkowe po¬ wierzchnie boczne, pomiedzy którymi zawarty jest kat alfa, którego wielkosc jest zawarta w gra¬ nicach od siedemdziesieciu do stu dwudziestu stopni.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony na ry¬ sunku, na którym fig. 1 przedstawia urzadzenie w stanie rozlaczonych walów, w przekroju osiowym, fig.-. 2 — to samo urzadzenie w stanie sprzezonycli walów, w przekroju osiowym, fig. 3 -^ urzadze¬ nie w przekroju poprzecznym w miejiscu sprezys¬ tych pierscieni, fig. 4 — otwór stozkowego ele¬ mentu ciernego, sprzegnietego kolkiem z piasta, w widoku, fig. 5 — plytke rozdzielajaca konce pierscienia o mniejszej srednicy i konce pierscie¬ nia o wiekszej srednicy, fig. 6 — pierscien o wie¬ kszej srednicy w widoku, fig. 7 — ten sam pier¬ scien, w przekroju, fig. 8 — pierscien o mniejszej srednicy, w widoku, a fig. 9 — ten sam pierscien w przekroju.Na wale czynnym 1 na jego wielowypuscie jest nieprzesuwnie osadzony stozkowy element cier¬ ny 2, najlepiej stalowy, majacy uzebienie wewne¬ trzne. Na wale biernym 3 na jego wielowypuscie, jest przesuwnie osadzona piasta 4, majaca na jednym koncu uzebienie zewnetrzne, stanowiace razem z uzebieniem wewnetrznym stozkowego ele¬ mentu ciernego 2, sprzeglo klowe. Na piascie 4 jest przesuwnie osadzony stozkowy element cier¬ ny 5 o postaci tulei, który jest sprzegniety z pia¬ sta 4, promieniowo biegnacymi kolkami 6, maja¬ cymi kolnier/ze, slizgajace sie wzdluz walu bierne¬ go 3. Kazdy kolek 6 przemieszcza sie w promie¬ niowym, ksztaltowym otworze 7 stozkowego ele¬ mentu ciernego 5, a koniec kazdego kolka 6, jest osadzony w promieniowym otworze przesuwki 8, przemieszczanej widelkami, nie pokazanymi na ry¬ sunku, wydluz stozkowego elementu ciernego 5.Piasta 4, na koncu przeciwnym koncowi wypo¬ sazonemu w uzebienie zewnetrzne, ma na wewne¬ trznej srednicy pierscieniowy rowek 9, w którym jest osadzony przesuwnie promieniowo sprezysty pierscien 10 o mniejszej srednicy, przeciety pro¬ mieniowo, majacy na wewnetrznej srednicy garb¬ kowe wystepy 11, skierowane promieniowo do srodka pierscienia 10, i wchodzacy w jeden z row¬ ków n& wielowypuscie walu biernego 3, a jia zew¬ netrznej srednicy piasta 4, ma pierscieniowy ro¬ wek 12, w którym jest osadzony równiez przesuw¬ nie promieniowo sprezysty pierscien 13 o wiekszej srednicy, przeciety promieniowo, majacy na.zew¬ netrznej srednicy garbkowe wystepy 14, skiero¬ wane promieniowo na zewnatrz piesrcienia 13, i i wchodzace, w stanie rozlaczonych walów 1 i 3, w pierscieniowy rowek 15. stozkowego elementu ciernego 5.Piasta 4, na koncu, na którym sa usytuowane 5 pierscieniowe rowki 9 i 12, ma promieniowe wy¬ ciecie o glebokosci zachodzacej za poprzeczny przekrój pierscieniowych rowków 9 i 12, w którym jest osadzona trwale, na przyklad na wcisk, plyt¬ ka 16, rozdzielajaca konce pierscienia 10 o mniej- 10 szej srednicy i konce pierscienia 13 o wiekszej - srednicy, zabezpieczajac je przed obrotem wzgle¬ dem piasty 4.Promieniowe wyciecie, w którym jest osadzona plytka 16, jest tak usytuowane wzgledem otworu 35 wielowypustowego piasty 4, ze garbkowe wyste¬ py 11 pierscienia 10 o mniejszej srednicy, trafia¬ ja promieniowo na wypusty walu biernego 3, zas garbkowe wystepy 14 pierscienia 13 o wiekszej srednicy, omijaja, w stanie sprzezonych walów 20 1 i 3, promieniowe ksztaltowe otwory 7 stozkowe¬ go elementu ciernego 5. "Pierscien 10 o mniejszej srednicy, i pierscien 13 o wiekszej srednicy, w przekroju poprzecznym przez garbkowy wystep odpowiednio 11 i 14, maja stozkowe powierzchnie 25 boczne, pomiedzy którymi zawarty jest kat alfa, którego wielkosc jest zawarta w granicach od sie¬ demdziesieciu do stu dwudziestu stopni.Zasada dzialania urzadzenia jest nastepujaca: przy obracajacym sie wale czynnym 1 i nieruchor 30 mym "wale biernym 3, przesuwajac przesuwike 8 w kierunku walu czynnego 1, zabiera ona kolka¬ mi 6, znajdujacymi sie we wglebieniu ksztaltowe¬ go otworu 7, stozkowy element cierny 5 i piaste 4. Sila przemieszczajaca osiowo piaste 4, powodu- 35 je oddzialywanie piasty 4 na czolowa powierzch¬ nie pierscienia 10 o mniejszej srednicy, którego boczne stozkowe powierzchnie, oddzialywujac na boczne stozkowe powierzchnie rowków na wielo¬ wypuscie walu biernego 3, powoduja przemieszcze- 40 nie garbkowych wystepów 11 wzgledem rowków na wielowypuscie walu biernego 3 przez co na¬ stepuje rozchylenie garbkowych wystepów 11 pierscienia 10 i wysuniecie sie ich z rowków na wielowypuscie walu czynnego 3. 45 Równoczesnie, stozkowy element cierny 5, sty¬ ka sie ze stozkowym -elementem ciernym 2 walu czynnego 1, przez co, poprzez tarcie na stozko¬ wych powierzchniach, nastepuje wprawianie w ruch obrotowy, stozkowego elementu ciernego 5 50 wraz z przesuwka 8, kolkami 6, piasta 4 z pier¬ scieniami 10 i 13 i walem biernym 3, a nastepnie nastepuje zrównanie predkosci obrotowej walu biernego 3 z predkoscia obrotowa walu czynnego 1, i wyjscie kolków 6 z wglebien ksztaltowych 55 otworów 7, przy czym uzebienie zewnetrzne pia¬ sty 4, nie weszlo jeszcze w stycznosc z uzebieniem wewnetrznym stozkowego elementu ciernego 2 walu czynnego 1.Przy dalszym osiowym przemieszczaniu prze- w suwki 8, nastepuje poprzez kolki 6, przesuniecie piasty 4 na wielowypuscie walu biernego 3, przez co nastepuje wejscie zebów uzebienia zewnetrzne¬ go piasty 4 we wreby uzebienia wewnetrznego stozkowego elementu ciernego 2, przy czym w tym 6' czasie garbkowe wystepy 11 pierscienia 10, we-138 968 szly w inne rowki na wielowypuscie walu bier¬ nego 3, i równoczesnie w tym czasie piasta 4 od- dzialywujac na czolowa powierzchnie, pierscienia 13 o wiekszej srednicy, spowodowala analogicznie jak dla pierscienia 10, wyjscie gatrbkowych wy¬ stepów 14 z pierscieniowego rowka 15, zas kolki 6 w tym czasie przemiescily sie w ksztaltowym otworze 7 w skrajne polozenie. Te polozenia ele¬ mentów urzadzenia, odpowiadaja calkowitemu sprzeganiu walu biernego 3 z walem czynnym l.Rozlaczenie walów 1 i 3, nastepuje przez cofniecie przesuwki 8 w polozenie poczatkowe, przy czym poszczególne elementy urzadzenia, przemieszczaja sie w odwrotnej kolejnosci.Zastrzezenia patentowe 1. Urzadzenie sprzegajace wal bierny z wspól¬ osiowym walem czynnym, zlozone ze stozkowego elementu ciernego, majacego wewnatrz uzebienie wewnetrzne, osadzonego nieobrotowo na koncu wa¬ lu czynnego, ze stozkowego elementu ciernego w po¬ staci tulei, osadzonego przesuwnie na piascie i sprzezonego z nia kolkami, majacej na jednym koncu uzebienie zewnetrzne, i osadzonej suwliwie na wielowypuscie konca walu biernego^ znamien¬ ne tym, ze piasta 4 na wewnetrznej srednicy ma pierscieniowy rowek (9), w którym jest osadzony przesuwnie promieniowo, sprezysty pierscien (10), majacy na wewnetrznej srednicy garbkowe wyste¬ py; (11), skierowane promieniowo do srodka pier¬ scienia (11), i wchodzace w jeden z rowków na wielowypuscie walu biernego (3), a na zewne- 10 15 20 25 S0 trznej srednicy piasta (4) ma pierscieniowy rowek (12), w którym jest osadzony przesuwnie promdendo wo sprezysty pierscien (13), o wiekszej srednicy, przeciety promieniowo,, majacy na zewnetrznej srednicy garbkowe wystepy (14) skierowane pro¬ mieniowo na zewnatrz pierscienia (13) \ wchodza¬ ce, w stanie rozlaczonych walów (1) i (3), w pier¬ scieniowy rowek (15) stozkowego elementu cierne¬ go (5) o postaci tulei. 2. Urzadzenie wedlug za,strz. 1, znamienny: tym, ze piasta (4) ma promieniowo wyciecie o gleboko¬ sci zachodzacej za poprzeczny przekrój pierscienio¬ wych rowków (9 i 12), w którym jest trwale osa¬ dzona plytka (16), rozdzielajaca konce pierscienia (10) o mniejszej srednicy i konce pierscienia <13) o wiekszej srednicy, przy czym promieniowo wy¬ ciecie, w którym jest. osadzona plytka (16), jest tak usytuowane wzgledem otworu wielowypusto- wego piasty (4); ze garbkowe wystepy (11) pier¬ scienia (10) o mniejszej .srednicy, trafiaja promie¬ niowo na wypusty walu biernego (3), zas garbko¬ we wystepy (14) pierscienia (13) o wiekszej sred¬ nicy, omijaja w stanie sprzezonych walów (1 i 2), promieniowo, ksztaltowe otwory (7) stozkowego elementu ciernego (5) o.postaci tulei. 3. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze pierscien (10) ó mniejszej srednicy, i pierscien (13) o wiekszej srednicy, w przekroju poprzecznym przez garbkowy wystep, odpowiednio (11 i 14), ma¬ ja stozkowe powierzchnie boczne, pomiedzy który¬ mi zawarty jest kat alfa, którego wielkosc jest za¬ warta w granicach od siedemdziesieciu do stu dwudziestu stopni.138 968 Fig. 6 Zakl. Graf. Radom — 1169/86 100 cgz. A4 Cena 100 zl PLThe subject of the invention is a device for coupling a passive shaft with a coaxial drive shaft, for example a device for switching on an additional gear in a car or tractor gearbox. A device known to be used for coupling a drive shaft with a coaxial drive shaft, called a synchronizer, has an axle in the sand. driven on the multibody of the idler shaft, positioner of the shift position on the hub. The retainer has a cylindrical pressure spring embedded in the radial bore of the hub, which supports a spherical element facing outwardly of the hub, partially protruding from the radial bore and engaging in a ring groove on the inside diameter of the slide. in use, a device that couplings the idler shaft with a driving gear wheel rotatably mounted on the shaft, called a synchronizer, having in the sliding sand mounted on the multibody of the idler shaft, a positioner for the hub on the idler shaft and a position retainer for the synchronizing sleeve on the shaft you. The hub positioner on the idler shaft has a cylindrical pressure spring M embedded in the radial bore of the hub, which supports a spherical element directed towards the idler shaft, partially protruding from the radial bore and engaging in one of the annular grooves on the multi-shaft of the idler shaft . The retainer II 20 for the position of the synchronizing sleeve on the hub has a cylindrical pressure spring set in a radial hub bore, which supports a spherical element directed outside the hub, partly protruding from the radial bore and engaging in the annular groove According to the invention, the device connecting the passive shaft with the coaxial active shaft has in the hub, slidably seated at the end of the idler shaft, on its inner diameter, a ring groove in which the radially sliding, elastic A ring of smaller diameter, radially cut, having hump-shaped projections on the inside diameter, directed radially towards the center of the ring, and engaging one of the grooves on the multibody of the input shaft. On the outer diameter, the hub also has an annular groove in which is seated, radially displaceable, an elastic ring of a larger diameter, radially cut, having hump-shaped projections on the outer diameter, directed radially outside the ring and entering, in the state of disconnected shafts, ¬ The circular groove of the thinJigo taper in the form of a sleeve. The hub has a radial cut with a depth that extends beyond the cross-section of the ring grooves in which it is permanently seated. 138 968 separation plate, the ends of the smaller diameter ring, and the ends of the larger diameter ring. The radial cutout is positioned relative to the spline bore of the hub so that the humpback projections of the smaller diameter ring protrude radially against the splines of the idler shaft. The projections of the larger diameter ring avoid in the frame of the coupled shafts the radial shape openings of the conical element in the form of a sleeve. A ring with a smaller diameter and a ring with a larger diameter, in cross-section through the projection, have conical side faces between which the alpha angle is contained, the size of which ranges from seventy to one hundred and twenty degrees. The subject of the invention is illustrated in the drawing in which Fig. 1 shows the device in the disengaged state, in an axial section, Fig. 2 - the same device in the condition of the shafts, in axial section, Fig. 3 - device in a cross-section in the place of the spring rings, Fig. 4 - the opening of the taper friction element connected with the hub with the pin, in view Fig. 5 shows the separating plate between the ends of the smaller diameter ring and the ends of the larger diameter ring, Fig. 6 shows the larger diameter ring in view, Fig. 7 shows the same ring in section, Fig. 8 - a ring of smaller diameter in view, and Fig. 9 - the same ring in cross-section. On the active shaft 1, on its multibody there is a non-displaceably mounted conical friction element 2, preferably made of steel, with internal teeth. A hub 4 is slidably mounted on the drive shaft 3 on its multi-shaft, which has at one end an external toothing, which together with an internal tooth constitutes a taper friction element 2, a wedge clutch. A conical friction element 5 in the form of a sleeve is slidably mounted on the hub 4, which is coupled to the hub 4, with radially extending pins 6, having a collar, sliding along the idler shaft 3. Each pin 6 moves in the radial, shaped bore 7 of the taper friction piece 5, and the end of each pin 6 is seated in the radial bore of the slide 8, displaced by forks, not shown in the figure, extending to the taper friction piece 5. Hub 4, on At the opposite end, provided with external teeth, it has an annular groove 9 on its internal diameter, in which a radially elastic ring 10 of a smaller diameter is slidably mounted, radially cut, having radius protrusions 11 on the inside diameter, directed radially. to the center of the ring 10, and the drive shaft 3, which extends into one of the grooves n and the outer diameter of the hub 4, has a ring-shaped groove 12 in which a trench is seated. a radially resilient ring 13 of greater diameter, radially cut, having hump-shaped projections 14 on the outer diameter, directed radially outwardly of the ring 13, ii, entering, in the state of disconnected shafts 1 and 3, into the annular groove 15 A taper friction piece 5 The hub 4, at the end at which the ring grooves 9 and 12 are situated, has a radial cut with a depth overlapping the cross section of the ring grooves 9 and 12 in which it is permanently mounted, for example by interference. , a plate 16 separating the ends of a ring 10 of smaller diameter and the ends of a ring 13 of larger diameter, preventing them from rotating with respect to the hub 4. The radial cut in which the plate 16 is seated is positioned with respect to the opening 35 of the spline hub 4, with the projections 11 of the smaller diameter ring 10, meet radially on the splines of the idler shaft 3, and the hump-like projections 14 of the ring 13 of greater diameter. diameter, in the state of coupled shafts 20 1 and 3, bypass the radial shaped holes 7 of the taper friction piece 5. "Ring 10 of smaller diameter, and ring 13 of larger diameter, in cross-section through the hump-shaped projection 11 and 14, respectively, may Conical side surfaces 25, between which the alpha angle is contained, the size of which ranges from seventy to one hundred and twenty degrees. The principle of operation of the device is as follows: with a rotating active shaft 1 and a fixed 30 with my "passive shaft 3, shifting the shift 8 in the direction of the drive shaft 1, it removes the spikes 6 in the hollow shape of the opening 7, the taper friction element 5 and the hub 4. The force that axially displaces the hub 4 causes the hub 4 to act on the front surface. a ring 10 of a smaller diameter, the lateral conical surfaces of which, acting on the lateral conical surfaces of the grooves on the spur of the output shaft 3, cause the grooves 11 in relation to the grooves on the multibody of the input shaft 3, so that the projections 11 of the ring 10 flare open and protrude from the grooves on the multi-shaft of the drive shaft 3. 45 At the same time, the conical friction element 5 contacts with a conical friction element 2 of the active shaft 1, so that, by friction on conical surfaces, the conical friction element 5 is set in rotation together with the slide 8, pins 6, hub 4 with rings 10 and 13 and a shaft passive 3, and then equalizing the rotational speed of the idler shaft 3 with the rotational speed of the active shaft 1, and the exit of the pins 6 from the shape cavities 55 holes 7, with the external tooth 4, not yet in contact with the internal tooth of the conical friction element 2 of the active shaft 1. With further axial displacement of the sliders 8, the hub 4 is shifted through the pins 6 on the multibody of the output shaft 3, thus The entry of the teeth of the outer tooth of the hub 4 into the teeth of the inner taper of the friction element 2 is stepped, while the 6 'hump projections 11 of the ring 10, in this time 6', went into other grooves on the multifunctional shaft of the input shaft 3, and simultaneously in At that time, the hub 4, affecting the front surface of the larger diameter ring 13, caused, similarly to the ring 10, the exit of the bulbous step 14 from the ring groove 15, while the ring 6 at that time moved in the shape hole 7 to its extreme position . These positions of the device elements correspond to the complete coupling of the output shaft 3 with the driving shaft 1. Shafts 1 and 3 are disconnected by returning the slide 8 to the initial position, with the individual elements of the device moving in the opposite order. Patent claims 1. Device coupling the idler shaft with the coaxial active shaft, consisting of a conical friction element having an internal toothing inside, mounted non-rotatably at the end of the active shaft, of a conical friction element in the form of a sleeve, slidably mounted on the sand and connected with pins, having an external toothing at one end and slidably mounted on the multi-shaft end of the idler shaft, characterized in that the hub 4 has an annular groove (9) on the inside diameter, in which a radially sliding ring (10) is slidably mounted, having on the inner dumpy protrusions in diameter; (11), directed radially to the center of the ring (11), and engaging in one of the grooves on the multi-shaft of the idler shaft (3), and the outer diameter of the hub (4) has an annular groove (12) in which is slidably seated in a larger diameter elastic ring (13), radially cut, having hump-shaped projections (14) directed radially outwards on the outside of the ring (13) entering, in the state of disconnected shafts (1) and (3) into the annular groove (15) of the taper friction piece (5) in the form of a sleeve. 2. The device according to the arrow. The method of claim 1, characterized in that the hub (4) has a notch with a depth overlapping the cross-section of the ring grooves (9 and 12), in which there is a permanently embedded plate (16) separating the ends of the ring (10). of smaller diameter and the ends of the ring <13) of greater diameter, the radial cut in which it is. seated plate (16) is so positioned with respect to the splined bore of the hub (4); that the projections (11) of the smaller diameter ring (10) reach radially on the splines of the idler shaft (3), while the humpous projections (14) of the larger diameter ring (13) avoid the condition interconnected shafts (1 and 2), radial, shaped holes (7) of the taper friction element (5) in the form of a sleeve. 3. Device according to claim A ring according to claim 1, characterized in that the smaller diameter ring (10) and the larger diameter ring (13), in cross-section through the hump-shaped projection (11 and 14), respectively, have small conical side surfaces, between which are alpha angle, the size of which ranges from seventy to one hundred and twenty degrees. 138 968 Fig. 6 Zakl. Graph. Radom - 1169/86 100 cg. A4 Price PLN 100 PL