Przedmiotem wynalazku jest wytaczadlo, zwlaszcza do obrabiarek zespolowych znajdujace zaitosow&nie w szczególnosci przy wykonywaniu ksztaltowych otworów wewnetrznych na obrabiarkach sterowanych nuitte- rycznie. Znana jest konstrukcja wytaczadla skladajaca sie z glowicy wyposazonej w wysuwne noze wspilfaface sie zakonczeniem trzonka o przesuwny wzdluz osi wytaczadla sworzen umieszczony wewnatrz glowicy two¬ rzen ten posiada na swej powierzchni bocznej wspólpracujacej z nozami naciecia zbiezne powodujac^: przy przesuwaniu sworznia wewnatrz glowicy za pomoca dzwigni wysuwanie badz chowanie nozy, a w wyniku wyko¬ nywanie ksztaltowej powierzchni obrabianego elementu.Wada takiego wytaczadla jest koniecznosc recznego sterowania jego praca, co uniemozliwia zastosowanie go w obrabiarkach sterowanych numerycznie. Ponadto niedogodnoscia jest mala uniwersalnosc konstrukcji, gdyz zmiana ksztaltu obrabianej powierzchni wymaga wymiany sworznia. Znane sa ponadto wytaczadla, posiadajace wewnatrz glowicy wspólosiowe prowadnice wyposazone na wystajacym na zewnatrz koncu w zderzak obrotowy wzgledem osi wzdluznej. Rozwiazania takie zapewniaja duza dokladnosc obróbki poprzez zapewnienie dodatko¬ wego punktu podparcia wytaczadla, lecz sluza jedynie do wykonywania otworów cylindrycznych.Celem wynalazku jest opracowanie takiej konstrukcji wytaczadla, zwlaszcza do obrabiarek zespolowych, która zapewni mozliwosc wykonywania otworów o zmiennych ksztaltach przy zapewnieniu duzej dokladnosci obróbki i wysokiej samoczynnosci obróbki. Istota wynalazku polega na tym, ze powierzchnie boczne sworznia ksztaltowego osadzonego wspólosiowo i przesuwnie wzdluz osi wzdluznej wewnatrz glowicy wspólpracuja z kazdym z wysuwnych uchwytów nozowych zainstalowanych na poszczególnych stopniach glowicy poprzez obrotowa rolke polaczona na sztywno z wysuwnym uchwytem nozowym i dociskana do tych powierzchni bocznych za pomoca elementów sprezystych. Do czolowej powierzchni glowicy zamocowana jest obrotowo wzgledem osi wzdluznej za pomoca kryzy tarcza programowa sprzezona obrotowo poprzez swój ksztaltowy otwór wewnetrzny ze sworzniem ksztaltowym. Polozenie tarczy programowej wzgledem glowicy ustalone jest poprzez rygiel.Korzystnym ze wzgledu na prostote i niezawodnosc pracy jest takie wykonanie wytaczadla, w którym kazda obrotowa rolka umieszczona jest w wybraniu wykonanym w doinej powierzchni odpowiadajacego jej wy- suwnego uchwytu nozowego i osadzona jest obrotowo na sworzniu wystajacym z obydwóch stron poza powierz¬ chnie zewnetrzne pobocznicy wysuwnego uchwytu nozowego. W kazdym z wystajacych konców sworzen ten ma2 137 583 otwór o osi równoleglej do osi wysuwnego uchwytu nozowego, a w tych otworach umieszczone sa swobodnie trzpienie prowadzace. Od dolu trzpienie prowadzace osadzone sa w otworach wykonanych w dnie komory nozowej glowicy, a od góry wsparte sa lbem o przetyczki równolegle do osi wzdluznej wytaczadla, zamocowane w glowicy. Na kazdym z trzpieni prowadzacych nalozona jest sprezyna rozparta miedzy dolna powierzchnia lba a górna powierzchnia sworznia.Zaleta wytaczadla wedlug wynalazku jest mozliwosc dokladnej obróbki powierzchni otworów wewnetrz¬ nych o róznych profilach. Zmiane profilu uzyskuje sie poprzez odryglowanie tarczy programowej, przekrecenie jej wzgledem czolowej powierzchni glowicy wraz ze sworzniem ksztaltowym do takiej pozycji, w której obroto¬ we rolki wysuwnych uchwytów nozowych spoczna na powierzchni bocznej sworznia ksztaltowego o wybranym profilu i powtórne zaryglowanie tej tarczy programowej. Samo obrabianie powierzchni o wybranym ksztalcie nastepuje samoczynnie na drodze wsuwania sie sworznia ksztaltowego do wnetrza glowicy pod naciskiem przesuwajacego sie wraz ze stolem obrabiarki przedmiotu obrabianego.Wynalazek zostal blizej objasniony w przykladzie wykonania na rysunku, gdzie fig. 1 przedstawia wyta- czadlo w przekroju podluznym, fig. 2 — wytaczadlo w przekroju poprzecznym dokonanym wzdluz osi pionowej wysuwnego uchwytu nozowego, a fig. 3 - widok czolowy tarczy programowej wytaczadla od strony zderzaka.Glowica 1 wytaczadla posiada trzy stopnie 2, na których zamocowane sa uchwyty nozowe 3. W osi wzdluznej 0 glowicy 1 znajduje sie otwór 4, w którym zamocowany jest przesuwnie i obrotowo wzgledem osi wzdluznej 0 sworzen ksztaltowy 5 zaopatrzony na koncu wystajacym na zewnatrz glowicy 1 w zderzak 6 osadzony obrotowo na lozyskach 7. Drugi koniec sworznia ksztaltowego 5 umieszczony wewnatrz glowicy 1 posiada osiowy otwór 8, wewnatrz którego znajduje sie prowadnica 9 wspólpracujaca z otworem 8 poprzez slizgowy pierscien centrujacy 10. Na prowadnicy 9 nalozone sa dwie sprezyny i przednia 11 i tylnia 12, przy czym sprezyna przed¬ nia 11 na odcinku miedzy pierscieniem centrujacym 10 a tloczkiem 13 wspartym o dno osiowego otworu 8, natomiast sprezyna tylna 12 na odcinku miedzy pierscieniem centrujacym 10 a dnem otworu 4 w glowicy 1.Prowadnica 9 zamocowana jest do korpusu glowicy 1 za pomoca polaczenia gwintowego 14 zabezpieczo¬ nego sruba kontrujaca 15. Sworzen ksztaltowy 5 posiada dwie prostopadle wzgledem siebie robocze powierz¬ chnie boczne 16 i 17, z których jedna 16 jest równolegla do osi wzdluznej 0, natomiast druga 17 jest zbiezna w kierunku stozkowego uchwytu 18 glowicy 1, przy czym powierzchnie te posiadaja wystepy 19 dzielace je na odcinki przyporzadkowane odpowiednim stopniom 2 glowicy 1. Powierzchnie boczne 16 i 17 wspólpracuja z kazdym z wysuwnych uchwytów nozowych 3 poprzez obrotowa rolke 20 polaczona na sztywno z wysuwnym uchwytem nozowym 3 i umieszczona w wybraniu 21 wykonanym w dolnej powierzchni odpowiadajacego jej uchwytu nozowego 3. Sworzen 22, na którym osadzona jest obrotowa rolka 20 wystaje poza powierzchnie zew¬ netrzne 23 uchwytu nozowego 3 i wyposazony jest przy kazdym z wystajacych konców w otwory 24, w których umieszczone sa swobodnie trzpienie prowadzace 25 osadzone od dolu w otworach 26 w dnie 27 komory nozo¬ wej 28 glowicy 1, a od góry wsparte lbem 29 o przetyczki 30 zamocowane w otworach 31 glowicy 1.Na kazdy z trzpieni prowadzacych 25 nalozona jest sprezyna 32 rozparta miedzy dolna powierzchnia lba 29 a górna powierzchnia sworznia 22. Do powierzchni czolowej 33 glowicy 1 zamocowana jest za pomoca kryzy 34 i srub 35 tarcza programowa 36 posiadajaca w osi 0 ksztaltowy otwór wewnetrzny 37 o ksztalcie nie¬ pelnego kola z jedna krawedzia prosta wzdluz cieciwy kola, która przylega do powierzchni bocznej 16 sworznia ksztaltowego 5. Tarcza programowa 36 posiada dwa równolegle wystepy 38, w których poprzez sworzen 39 zamocowany jest rygiel 40 wspólpracujacy z wycieciami 41 w korpusie glowicy 1 wytaczadla. Pozycja rygla 40 ustalana jest zatrzaskiem 42 zabudowanym w tarczy programowej 36.Zastrzezenia patentowe' 1. Wytaczadlo, zwlaszcza do obrabiarek zespolowych skladajace sie z glowicy o zmiennej srednicy zew¬ netrznej wyposazonej w wysuwne uchwyty nozowe oraz wspólosiowego, przesuwnie zamocowanego w tej glowi¬ cy sworznia ksztaltowego o powierzchniach bocznych stanowiacych odwzorowanie zarysu powierzchni wytacza¬ nego otworu w przekroju podluznym i wyposazonego na koncu wystajacym z glpwicy w obrotowy wzgledem osi wzdluznej zderzak, znamienne tym, ze powierzchnie boczne (16, 17) sworznia ksztaltowego (5) wspólpracuja z kazdym z wysuwnych uchwytów nozowych (3) zainstalowanych na poszczególnych stopniach (2) glowicy (1) poprzez obrotowa rolke (20) polaczona na sztywno z wysuwnym uchwytem nozowym (3) i dociska¬ na do tych powierzchni bocznych (16, 17) za pomoca elementów sprezystych (32), natomiast do czolowej powierzchni (33) glowicy (1) zamocowana jest obrotowo wzgledem osi wzdluznej (0) za pomoca kryzy (34) tarcza programowa (36) sprzezona obrotowo poprzez ksztaltowy otwór wewnetrzny (37) ze sworzniem ksztal¬ towym (5), przy czym polozenie tarczy programowej (36) wzgledem glowicy (1) ustalone jest poprzez ry¬ giel (40).137 583 3 2. Wytaczadlo wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze kazda obrotowa rolka (20) umieszczona jest w wybraniu (21) wykonanym w dolnej powierzchni odpowiadajacego jej wysuwnego uchwytu nozowego (3) i osadzona jest obrotowo na sworzniu (22) wystajacym z obydwóch stron poza powierzchnie zewnetrzne (23) wysuwnego uchwytu nozowego (3) i w kazdym z wystajacych konców wyposazonym w otwór (24) o osi (w) równoleglej do osi (P) wysuwnego uchwytu nozowego(3),w których to otworach (24) umieszczone sa swobod¬ nie trzpienie prowadzace (25) osadzone od dolu w otworach (26) w dnie (27) komory nozowej (28) glowicy (1) a od góry wsparte lbem (29) o przetyczki (30) równolegle do osi wzdluznej (0) zamocowane w glowicy (1) z tym, ze na kazdym z trzpieni prowadzacych (25) nalozona jest sprezyna (32) rozparta miedzy dolna powierz¬ chnia lba (29) a górna powierzchnia sworznia (22). c-c137 583 Fig. 3 Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 100 egz.Cena 130 zl PL