Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia tasm i tasmowych blach pokrytych jedno¬ stronnie powloka ochronna, przykladowo powloka cynowa, cynkowa, aluminiowa, olowiowa, a takze powlokami z tworzyw niemetalicznych.Wiele z obecnie wytwarzanych wyrobów lub ich elemntów wymaga zastosowania jako tworzywa konstrukcyjnego tasm lub blach pokrytych jedno¬ stronnie powloka ochronna. Dla wielu przenaczen stosowanie takich tasm lub blach byloby wska¬ zane, w przypadku ich powszechnej dostepnosci.Przykladowo na zbiorniki paliwa samochodów Piat 126P wymaga sie stosowania blach jedno¬ stronnie ocynkowanych. Wymóg ten uwarunkowa¬ ny jest tym, ze wewnetrzna powierzchnia zbior¬ nika musi byc odporna na korozje, w tym na dzia¬ lanie etyliny, znów zewnetrzna powierzchnia zbior¬ nika w trakcie jego wykonania nie moze byc po¬ kryta powloka cynkowa, poniewaz cynk uniemoz¬ liwia lub co najmniej utrudnia zgrzewanie zbior¬ nika.Innymi przykladami zastosowania blach jedno¬ stronnie ocynkowanych lub aluminiowych moga oyc elementy karoserii samochodów, takie jak po¬ dloga, progi, blotniki i podszybie, które od strony niewidocznej i równoczesnie narazonej na przyspie¬ szona korozje powinny byc pokryte korzystnie metalowa powloka ochronna, a od zewnetrznej, widocznej strony sa pokrywane powlokami lakie¬ rowymi. Z kolei blacha jednostronnie ocynowana 10 15 20 25 30 moglaby znalezc zastosowanie do wyrobu konwi na mleko, niektórych opakowan, pokrycia dacho¬ wego itp. a blacha jednostronnie aluminiowa do wyrobu radiatorów oraz innych wyrobów, dla któ¬ rych wymagania w zakresie odpornosci korozyj¬ nej sa zdecydowanie rózne po ich stronie we¬ wnetrznej i zewnetrznej. Szereg wyrobów lub ele¬ mentów dekoracyjnych moze byc wykonanych z blach lub tasm pokrytych jednostronnie zarówno metalicznymi jak i niemetalicznymi powlokami ochronnymi. , Jednostronnie pokrywane tasmy i blachy daja znaczne efekty ekonomiczne, badz z powodu zmniej¬ szenia zuzycia .materialów na pokrycie, badz tez z powodu podniesienia trwalosci wykonanych z nich wyrobów. Stosowanie tych blach jest jednak ograniczone z uwagi na trudnosci techniczne to¬ warzyszace procesom ich wytwarzania. Trudnosci te wynikaja stad, ze wiekszosc dotychczas znanych sposobów pokrywania tasm i blach powlokami ochronnymi nalezy zaliczyc do metod mokrych, w których pokrywany material zanurza sie w ka¬ pieli elektrolitu, cieklego metalu lub w kapieli niemetalicznego pokrywajacego tworzywa. Przy ta¬ kim zanurzaniu tasmy lub blachy, ta jedna z ich powierzchni, która ma byc niepokryta, musi zostac zabezpieczona przed kontaktem z osrodkiem po¬ krywajacym. Sposób zabezpieczania powierzchni jednej strony blachy lub tasmy przed nakladaniem powloki kryjacej przy równoczesnym utrzymaniu 128 302128 302 3 powierzchni drugiej strony blachy lub tasmy w stanie przystosowanym do nakladania powloki o- chronnej stanowi istote wiekszosci sposobów jed¬ nostronnego pokrywania blach lub tasm znanych ze stanu techniki. Ze sposobów tych jako repre¬ zentatywne wymienic nalezy: natluszczanie, malo¬ wanie i oksydowanie jednej strony tasmy poprze¬ dzajace klasyczne pokrywanie powloka ochronna, a takze rozwiazania wedlug patentów USA nr 3.989.604 i nr 4.101.345, rozwiazanie japonskie opu¬ blikowane w czasopismie „Metal Bulletin Montlily", nr 12/1978, str. Qlj oraz rozwiazanie wedlug patentu brytyjskiego nr 1303057.Wszystkie z tych rozwiazan maja szereg wad decydujacych o ich ograniczonym stosowaniu w warunkoch przemyslowych. Jednostronne natlusz¬ czanie, malowanie i oksydowanie jednej strony tasm i blach przed ich jednostronym pokrywaniem trwala powloka ochronna jest niewystarczajaco. skuteczne} bowiem zabezpieczenia te ulegaja usz¬ kodzeniu lub zupelnemu zniszczeniu w kapielach pokrywajacych, zarówno galwanicznych jak i og¬ niowych oraz powoduja szokdliwe zanieczyszczenie tych kapieli. Sposób wedlug patentu USA nr 3.989.604, polegajacy na stosowaniu W procesie elek¬ trolitycznego cynkowania tasm pomocniczej kato¬ dy, zdejmujacej cynk z jednej tasmy przy równo* \ czesnym* jego nakladaniu przez anode cynkowa na drugiej stronie tasmy, jest ro2wiazanieme malo wdajnym, energochlonnym i bardzo drogim. Spo¬ sób wedlug patentu USA nr 4.101.345, polegajacy na jednostronnym fosforanowaniu tasmy przed jej ogniowym cynkowaniem, nie gwarantuje nie¬ zawodnie trwalej i szczelnej powloki oslonowej przed kapiela roztopionego cyjnku, a ponadto wy¬ maga usuwania powloki fosforanowej po wyko¬ naniu cynkowania. Sposób opublikowany w czaso¬ pismie „Metal Bulletin Monthly" nr 12/1976, str. 67, polegajacy na przeprowadzeniu stalowej tasmy na poziomie styku z lustrem kapien^cynkowej, wy¬ maga zastosowania atmosfery ochronnej nad ka¬ piela cynkowa oraz utrzymywania stalego poziomu tej kapieli, co jest niezmiernie trudne do osiagnie¬ cia przy stosunkowo szybkim zuzywaniu sie ka¬ pieli na pokrycie tasmy. Sposób* wedlug brytyj- siekgo patentu nr 1303057, polegajacy na przylo¬ zeniu do siebie dwóch blach l polaczeniu ich kra¬ wedzi praez zawiniecie brzegów przed cynkowa¬ niem oraz na obcieciu zawinietych brzegów blach po ich ocynkowaniu, jest ze stanu techniki spo¬ sobem najblizszym przedmiotowi wynalazku. Spo¬ sób ten ma równiez szereg wad, do których zali¬ czyc nalezy to, ze powoduje on straty materialu blach zwiazane z obcinaniem ich krawedzi, wyma¬ ga dodatkowego oprzyrzadowania oraz robocizny lub energi na zawijanie i obcinanie brzegów blach, powoduje nadmierne pogrubienie brzegów blach na zlaczach i nie nadaje sie do stosowania w cia¬ glych procesach pokrywania tasm i tasmowych blach. W procesach pokrywania sposobem ciaglym, zawijane zlacza ulegaja uszkodzeniu przy przej¬ sciu tasmy przez zespoly rolek oprowadzajacych urzadzen, linii pokrywania.Celem wynalazku jest opracowanie sposobu wy¬ twarzania tasm i blach pokrytych jednostronnie trwalymi powlokami ochronnymi, w tym szczegól- 4 \ nie powlokami metalowymi, który bylby sposo¬ bem prostym, wydajnym i tanim oraz pozbawio* nym wad sposobów znanych ze stanu techniki.Cel ten osiagnieto przez opracowanie sposobu, w 5 którym przeznaczone do jednostronnego pokrywa¬ nia powloka ochronna metaliczna lub niemetalicz¬ na nakladana elektralitycznie, ogniowo lub jeszcze innym sposobem, dwie metalowe najczesciej stalo¬ we tasmy, wzglednie tasmowe blachy naklada sie io jedna na druga, dobierajac tasmy lub blachy przed zlozeniem korzystnie tak, aby mialy one jednako¬ wa grubosc, szerokosc oraz gladkie powierzchnie, po czym tak zlozone pasmo dwóch tasm lub blach zanurza sie w kapieli pokrywajacej, przykladowo 15, w kapieli do elektrolitycznego cynowania lub og¬ niowego cynkowania oraz przepreowadza sie przez te kapiel sposobem ciaglym, przy czym sposób zna¬ mienny jest tym, ze w trakcie zanurzania i prze¬ bywania w kapieli pokrywajacego metalu, obydwie 20 tasmy lub tasmowe blachy podaje sie nieprzerwa¬ nie wzdluznemu naciagowi. Naciag daje szczelne przyleganie tasm, które zapobiega przed dostawa¬ niem sie kapieli pokrywajacej miedzy tasmy lub tasmowe blachy. W przypadku elektrolitycznego 25 pokrywania, wystarczajacym jest takie przyleganie powierzchni tasm lub blach, aby nie nastepowal swobodny idoplyw elektrolitu do przylegajacych powierzchni. Naciag pasma zlozonych tasm lub blach w trakcie ich przebywania w kapieli pokry- 30 wajacej uzyskuje sie od nawijarki przy przyloze¬ niu przeciwciagu zadawanego przez rolki napina¬ jace, usytuowane w strefie poprzedzajacej wprowa¬ dzenie pasma do kapieli pokrywajacej. Docisk tasm iub blach Uzyskuje sie przez ich naciag przy 35 usytuowaniu rolek napinajacych i oprowadzaja¬ cych w odpowiednim polozeniu.Wartosc naciagu pasma dobeira sie zaleznie od wymiarów poprzecznych oraz wlasnosci wytrzyma¬ losciowych pokrywanego materialu. Naciag pasma 40 powinien byc tak duzy, aby zlikwidowal falistosc tasm i doprowadzil do ich prostoSci, jednak nie moze on spowodowac przekroczenia naprezenia na granicy plastycznosci pokrywanego materialu. Dlu¬ gosc zanurzenia pasma tasm w kapieli pokrywa- 45 jacej dobiera sie korzystnie tak, aby byla ona mniejsza od szerokosci tasm. Dla procesów jedno¬ stronnego elektrolitycznego pokrywania tasm me¬ talicznymi powlokami ochronnymi wedlug wyna¬ lazku, stosuje sie takie zestawy kapieli i para- 50 metry pradowe znane z stanu techniki, które maja mala wglebnosc przy duzej wydajnosci pokrywa¬ nia. Dla procesów jednostronnego ogniowego po¬ krywania tasm metalicznymi powlokami wedlug wynalazku, stosuje sie kapiele metali lub ich sto- 55 pów o temperaturze przekraczajacej nieznacznie, korzystnie nie wiecej od 30°C, temperature topli¬ wosci pokrywajacego metalu lub stopu. r Przykladem stosowania sposobu wedlug wyna¬ lazku jest wytwarzanie blach pokrytych jedno- «o stronnie galwaniczna powloka cynkowa, przezna¬ czonych na zbiorniki paliwa. Blachy te wytwarza sie w ten sposób, ze dwie odwalcowane na zimno wyzarzone rekrystalizujaco, wygladzone i, przygo¬ towane powierzchniowo do elektrolitycznego cyn- 65 kowania tasmowe blachy ze stali 06J, z których5 128 302 c kazda ma granice plastycznosci okolo 180 Mpa (okolo 18 kG/mm2), szerooksc 750 mm i grubosc 1,2 mm, naklada sie jedna na druga sposobem ciaglym i po zlozeniu w jedno pasmo przeprowa¬ dza sie je przez uklad rolek napinajacych, a na¬ stepnie przez wanne do elektrolitycznego cynkowa¬ nia. Po wyjsciu z wanny cynkowniczej pasmo tas¬ mowych blach przeprowadza sie przez uklad 'ro¬ lek kierunkowych i zwija sie je w jeden krag za pomoca napedzanej nawijarki, lub tez rozdziela sie je za pomoca ukladu rolek kierunkowych i po rozprowadzeniu, kazda z tasmowych blach zwija sie indywidualnie w kregi z ta sama predkoscia nawijania przez dwie nawijarki. Naped nawijarek powoduje nieprzerwany naciag tasmowych blach, znów uklad rolek napinajacych daje przeciwciag, który wraz z dociskiem rolek prowadzacych w wannie cynkowniczej powoduje nieprzerwany do¬ cisk do siebie tasmowych blach w pasmie; na od¬ cinku ich przejscia przez wanne cynkownicza.W wannie cynkowniczej pasmo tasmowych blach jest polaczone jako katoda, podczas gdy anodami sa plyty cynkowe, rozmieszczone po obydwu stro¬ nach pasma. Cynkowanie prowadzone jest w kwa¬ snym elektrolicie przy gestosci pradowej okolo 1A/dcm2. Predkosc przejscia pasma przez wanne cynkownicza dobiera sie w zaleznosci od dlugosci wanny, tak aby grubosc jednostronnego pokrycia blach powloka cynkowa wynosila od 8 do 12 \im.Wartosc naciagu i przeciwciagu pasma blach do¬ biera sie ta*., aby na odcinku przejscia blach przez kapiel cynkownicza naprezenie w przekroju po¬ przecznym kazdej z blach wynosilo od 100 do 150 Mpa (okolo 10 do 15 kG/mm2), Zaleta sposobu wytwarzania tasm i blach po¬ krytytch jednostronnie powloka ochronna wedlug wynalazku jest jego uniwersalnosc, gdz moze on byc stosowany zarówno do wytwarzania niemal wszystkich ze znanych powlok galwanicznych jak i do wytwarzania wielu powlok ochronnych, na¬ kladanych ogniowo, wzglednie jeszcze inymi me¬ todami. Zaleta sposobu jest równiez jego prostota i w przyblizeniu podwojona wydajnosc jedno¬ stronnego pokrywania w stosunku do uzyskiwanej w sposobach znanych ze stanu techniki.Zastrzezenie patentowe Sposób wytwarzania tasm i blach pokrytych jednostronnie powloka ochronna, w tym powloka metalowa nakladana elektrolitycznie lub ogniowo, w którym dwie metalowe tasmy lub tasmowe bla¬ chy, korzystnie o tej samej grubosci i szerokosci oraz o gladkich powierzchniach naklada sie jedna na druga, po czym w takim zlozeniu zanurza sie je w kapieli pokrywajacego metalu i przeprowa¬ dza przez te kapiel, znamienny tym, ze w trakcie zanurzania i przebywania w kapieli pokrywajacego metalu, obydwie tasmy lub tasmowe blachy pod¬ daje sie nieprzerwanie wzdluznemu naciagowi. 10 15 20 25 PLThe subject of the invention is a method of producing strips and strip sheets coated on one side with a protective coating, for example a tin, zinc, aluminum, lead coating, as well as coatings made of non-metallic materials. Many of the currently manufactured products or their elements require the use of strips or elements as a construction material. metal sheets with a protective coating on one side. For many purposes, the use of such strips or sheets would be advisable, if they are widely available. For example, fuel tanks for Piat 126P cars require the use of single-sided galvanized sheets. This requirement is due to the fact that the internal surface of the tank must be resistant to corrosion, including the action of ethylin, again the external surface of the tank during its construction must not be covered with a zinc coating, because zinc will prevent It makes welding of the tank difficult or at least difficult. Other examples of the use of single-sided galvanized or aluminum sheets can be found in car body parts such as floor, sills, fenders and windshield, which are invisible and at the same time exposed to accelerated Corrosions should preferably be covered with a metal protective coating, and on the visible outside they are covered with varnish coatings. On the other hand, a one-sided tinplate 10 15 20 25 30 could be used for the production of milk chutes, some packaging, roofing, etc., and one-sided aluminum sheet for the production of heat sinks and other products for which the corrosion resistance requirements they are definitely different on their inside and outside. A number of decorative articles or elements may be made of sheets or strips coated on one side with both metallic and non-metallic protective coatings. One-sidedly coated strips and sheets give significant economic effects, either because of the reduction of the consumption of covering materials, or because of increasing the durability of the products made of them. The use of these sheets is limited, however, due to the technical difficulties associated with their manufacturing processes. These difficulties result from the fact that most of the hitherto known methods of covering strips and sheets with protective coatings should be classified as wet methods, in which the coated material is immersed in a bath of electrolyte, liquid metal or in a bath of non-metallic covering material. When the strip or sheet is dipped in this way, the one of their surfaces to be uncoated must be prevented from coming into contact with the coating medium. The method of protecting the surface of one side of the sheet or strip from the application of the topcoat while keeping the surface of the other side of the sheet or strip in a condition suitable for applying a protective coating is the essence of most of the prior art methods of single-sided coating of sheets or strips. These methods are representative of: oiling, painting and oxidizing one side of the tape prior to the classic coating, as well as solutions according to US Patents No. 3,989,604 and No. 4,101,345, a Japanese solution postponed in in Metal Bulletin Montlily, No. 12/1978, pp. Qlj, and a solution under British Patent No. 1303057. All of these solutions have a number of disadvantages that make them limited in industrial use. One-sided oiling, painting and oxidation of one side of the tapes and metal sheets before their one-sided coating is insufficiently effective, because these protections are damaged or completely destroyed in the covering baths, both electroplating and fire, and cause a shocking contamination of these baths. The method according to US Patent No. 3,989,604. consisting in the use of auxiliary tapes in the electrolytic galvanizing process This cathode, which removes zinc from one tape with its simultaneous application by a zinc anode on the other side of the tape, is a low-yield, energy-intensive and very expensive solution. The method according to US Patent No. 4,101,345, consisting in one-sided phosphating of the strip prior to its hot-dip galvanization, does not reliably guarantee a durable and tight shielding from the cyanide melt, and moreover requires the removal of the phosphate coating after galvanizing. The method published in Metal Bulletin Monthly No. 12/1976, p. 67, which consists in passing a steel belt at the contact level with a zinc flake mirror, requires the use of a protective atmosphere over the zinc furnace and maintaining a constant level of this. bath, which is extremely difficult to achieve with relatively quick consumption of the bath to cover the tape. The method according to British Patent No. 1303057, consisting in putting two sheets together, joining their edges by curling the edges. prior to galvanizing and on cutting the curled edges of the sheets after galvanizing, is the prior art method closest to the subject matter of the invention.This method also has a number of drawbacks, including that it causes losses of the sheet material related to cutting their edges, requires additional equipment as well as labor or energy to wrap and cut the edges of the sheets, causes excessive thickening of the edges of the sheets on the joint and is not suitable for use in continuous coating processes of strip and strip sheets. In continuous coating processes, the wrapped joints are damaged when the tape passes through the roller sets of guiding devices, the coating line. The aim of the invention is to develop a method of producing tapes and sheets coated with one-sided permanent protective coatings, including in particular metal coatings. which would be a simple, efficient and cheap method without the disadvantages of the prior art processes. This aim was achieved by developing a method in which a metallic or non-metallic protective coating to be coated on one side was electrolytically, hot-dip or non-metallic coated. in yet another way, two metal, most often steel strips, relatively strip sheets are overlapped one another, selecting the strips or sheets before folding, preferably so that they have equal thickness, width and smooth surfaces, and then such a complex strip of two the strip or sheets are immersed in a coating bath, for example 15, in an electric bath plating or hot dip galvanizing and passing through this bath in a continuous manner, the significant method being that during the dipping and staying in the bath of the covering metal, both strips or strip sheets are fed continuously longitudinally overhead. The tension creates a tight fit between the strips which prevents the covering bath from getting between the strips or strip sheets. In the case of electroplating, it is sufficient that the surfaces of the strips or the sheets adhere so that no free flow of electrolyte to the adjacent surfaces occurs. The tension of the strands of complex tapes or sheets during their stay in the casing bath is obtained from the winder when the counter-tension is applied by the tensioning rollers located in the zone preceding the introduction of the strand into the casing bath. The pressure of the tapes or the sheets is achieved by their tension with the positioning of the tensioning and guiding rollers in the appropriate position. The value of the tension of the strand is chosen depending on the transverse dimensions and the mechanical properties of the coated material. The tension of the strand 40 should be so great that it eliminates the waviness of the strips and makes them straight, but it must not cause the yield stress of the material to be coated to be exceeded. The length of the tapes' immersion in the covering bath is preferably chosen to be less than the width of the tapes. For the one-sided electroplating process of metal strips with protective coatings according to the invention, such bath sets and current parameters are known from the prior art, which have low depth with high coating efficiency. For one-sided fire coating of tapes with metallic coatings according to the invention, metal or alloy drips with a temperature slightly exceeding, preferably not more than 30 ° C, the fusibility temperature of the covering metal or alloy are used. An example of the application of the method according to the invention is the production of single-sided electroplated zinc-coated sheets for fuel tanks. These sheets are manufactured by having two cold-rolled, recrystallization annealed, smoothed and surface-prepared for electrolytic galvanizing 06J steel strip sheets, each of which has a yield strength of about 180 MPa (about 18 kg / mm 2), 750 mm wide and 1.2 mm thick, are placed on top of each other in a continuous manner and, once folded into a single strand, passed through a tensioning roller system and then stepped through an electrolytic galvanizing bath. After leaving the galvanizing bath, the strip of ribbon sheets is led through the system of directional rollers and they are wound into one circle by means of a driven winder, or they are separated by means of a system of guide rollers and, after spreading, each of the ribbon sheets is rolled up roll individually into coils with the same winding speed by two winders. The drive of the winders causes an uninterrupted tension of the strip sheets, again the arrangement of the tensioning rollers gives a counter-tension which, together with the pressure of the guide rollers in the galvanizing bath, causes the strip sheets to be pressed against each other continuously in the strip; at the section of their passage through the galvanizing bath. In the galvanizing bath, the strip of strip plates is connected as a cathode, while the anodes are zinc plates, located on both sides of the strip. The galvanizing is carried out in an acid electrolyte at a current density of about 1 A / dcm2. The speed of passage of the strip through the galvanizing bath is selected depending on the length of the bath, so that the thickness of one-sided sheet metal coating is from 8 to 12 µm. The value of the tension and counter-tension of the sheet strand is taken to the extent that the sheets pass through galvanizing bath the stress in the cross-section of each sheet was from 100 to 150 MPa (about 10 to 15 kg / mm 2). The advantage of the method of producing strips and sheets covered with one-sided protective coating according to the invention is its versatility, where it can be used both for the production of almost all of the known electroplating coatings and for the production of many protective coatings, which are hot-dip applied, or by other methods. The advantage of the method is also its simplicity and approximately double the efficiency of one-sided coating compared to that obtained in the methods known from the prior art. Patent claim A method of producing strips and sheets coated on one side with a protective coating, including an electrolytically or hot-dip metal coating, in which two metal tapes or strips of tapes, preferably of the same thickness and width, and with smooth surfaces, are placed on top of each other, and then in this folded manner they are immersed in the bath of covering metal and passed through this bath, characterized by immersing and immersing in the bath of the covering metal, both strips or strip sheets are subjected to continuous longitudinal stress. 10 15 20 25 PL