Przedmiotem wynalazku jest, urzadzenie natrys¬ kowe, zwlaszcza do rozprowadzania nawozów lub insektycydów, zmontowane na maszynach rolni¬ czych, które sa wyposazone w urzadzenia do regu¬ lacji wydatku umozliwiajace zapewnienie stalego wydatku plynu na jednostke pokrywanej po¬ wierzchni niezaleznie od predkosci przemieszcza¬ nia urzadzenia, przy czym ten staly wydatek moze byc rózny zaleznie od rozdzielanego produktu.Znane jest tego typu urzadzenie z francuskiego opisu patentowego nr 2266450 zawierajace urzadze¬ nie zasilajace o prawie stalym wydatku, rozdzie¬ lacz o zmiennym wydatku, przewód laczacy te dwa urzadzenia, organ regulacyjny wydatku przeply¬ wajacego przez ten przewód i urzadzenie regula¬ cyjne dzialajace na ten organ regulacyjny, zawie¬ rajace komparator, otrzymujacy sygnal pochodzacy z organu pomiarowego wielkosci charakterystycz¬ nych przelywu plynu w przewodzie oraz sygnal odniesienia pochodzacy z czujnika predkosci urza¬ dzenia.Urzadzenie zasilajace zawiera zbiornik i pompe o prawie stalym wydatku, rozdzielacz, jeden lub kilka organów' wtryskowych takich jak dysze umieszczone na przyklad na rozdzielaczu zawiera¬ jacym jedna lub kilka sekcji, podczas gdy prze¬ wód zawiera komore zbierajaca umieszczona w je¬ go czesci przedniej. Organ regulacyjny jest na ogól utworzony przez zawór umieszczony badz na przer wodach lub jednym z dwóch równoleglych odga- *o 15 20 30 lezien tych przewodów, badz na przewodach po¬ wrotnych plynu do zbiornika, umieszczonych przed poprzednimi przewodami, i jest na ogól urucha¬ miany przez srodki porównawcze za posrednic¬ twem silnika zaopatrzonego w uklad zasilania.Srodki porównawcze urzadzenia regulacyjnego dzialaja na organ regulacyjny zwiekszajac lub zmniejszajac wydatek zaleznie od znaku sygnalów wyjscia. Srodki porównawcze sa korzystnie elek¬ tryczne i podobnie jak srodki do przetwarzania, moga byc analogowe badz numeryczne.W tym znanym urzadzeniu wielkosc charaktery¬ styczna przeplywajacego plynu jest odtworzona przez jego cisnienie mierzone na przyklad w ko¬ morze zbiorczej.Wada tego rozwiazania polega na tym, ze regu¬ lacja przeplywu jest posrednia, a ponadto stwier¬ dzono, ze stosunek kosztu do dokladnosci chociaz korzystny nie jest optymalny.Celem wynalazku jest wyeliminowanie niedogod¬ nosci znanych rozwiazan. Zmniejszenie kosztów wykonania, zwiekszenie prostoty budowy oraz lep¬ sze przystosowanie urzadzenia do warunków ist¬ niejacych w rolnictwie, Cel ten osiagnieto przez wykonanie urzadzenia natryskowego, w którym, zgodnie z wynalazkiem organ pomiarowy wielkosci charakterystycznych jest utworzony przez przeplywomierz, zas czujnik predkosci jest polaczony z komparatorem za po¬ srednictwem potencjometru. 111 991111 991 Zwazywszy, ze znana jest szerokosc powierzchni natryskiwanej przez kazdy organ natryskowy lub przez kazda sekcje rozdzielacza, ten wspólczynnik moze odpowiadac dla danego produktu rozpylane¬ go objetosci tego produktu na jednostke powierzch¬ ni i na jeden organ natryskowy lub sekcje roz¬ dzielacza.W przypadku, w którym jest zastosowany organ natryskowy rozdzielony na kilka sekcji, z których niektóre moga byc wylaczone, mozna w sposób szczególnie korzystny miedzy przeplywomierzem i komparatorem umiescic uklad rozdzielajacy, zmniejszajacy sygnal w zaleznosci od ilosci wla¬ czonych sekcji dysz.Uklad rozdzielajacy korzystnie zawiera opornik umieszczony na sekcjach, w których sa wmonto¬ wane równolegle lopatki przekaznika, którego cew¬ ki sa polaczone z wylacznikiem sprzezonym z za- wieradlami do wlaczania sekcji organu natrysko¬ wego.Korzystnie, czujnik predkosci urzadzenia jest umieszczony na kole pomocniczym, które jest zmontowane na ramie przymocowanej przegubowo do glównej ramy z umieszczona miedzy nimi spre¬ zyna.W wyniku zastosowania organu pomiarowego wydatku oraz potencjometru, wielkosci wprowa¬ dzane do komporatora sa bardziej dokladne, a wiec i wielkosci wyjsciowe tego komparatora sterujace organem regulacyjnym sa równiez bar¬ dziej dokladne.Jest mozliwe stosowanie jako organu pomiaro¬ wego predkosci, kola nienapedowego nosnego.Jednakze ilosc produktu pozostajacego w zbiorniku zmniejsza sie w miare jego rozprowadzania tak, ze ciezar przylozony do tego kola nosnego zmienia sie, a w wyniku powierzchnia toczenia opony kola jest mniej lub bardziej zgnieciona. Wynika wiec, ze predkosc mierzona na takim kole zawiera bledy spowodowane ta zmiana ilosci produktu pozosta- jcaego w zbiorniku. Ten blad jest normalnie nie¬ wielki ale z racji duzej dokladnosci urzadzenia wedlug wynalazku, odbija sie znacznie na wielkos¬ ci wyjsciowej komparatora a w wyniku na regu¬ lacji zaworu. Zatem w celu unikniecia tego bledu umieszcza sie organ pomiarowy predkosci na kole pomocniczym nienapedowym i nienosnym, np. ciagnionym przez urzadzenie.Aby umozliwic przerwe wysiewania podczas za¬ wracania maszyny przy koncu pokrywanego pasa, mozna korzystnie umiescic za przeplywomierzem na przewodzie zawór przelotowy, polaczony ze zbiornikiem. Stwarza to korzysc utrzymania, po zawróceniu, wydatku o poprzedniej wartosci i pod¬ jecia rozprowadzania ponownie nawozów bez na¬ stawiania urzadzenia regulacyjnego i znacznej zmiany wydatku.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przy¬ kladzie wykonania na rysunku, na którym przed¬ stawione jest urzadzenie natryskowe do rozpro¬ wadzania nawozów, schematycznie.Urzadzenie jest umieszczone na maszynie rolni¬ czej zawierajacej rame 1 zmontowana na kolach 2. Na ramie umieszczone jest urzadzenie zasilajace 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 65 o prawie stalym wydatku, utworzone przez zbior¬ nik 3 plynu rozpylanego lub nawozów i pompe 4 o prawie stalym wydatku polaczona ze zbiornikiem 3 przewodem 2, rozdzielacz 6 o zmiennym wydatku utworzony przez rure zawierajaca na przyklad' cztery, szesc lub osiem sekcji 7, z których kazda, laczy cztery, szesc lub osiem urzadzen do wtryski¬ wania lub dysz 8, oraz srodki do przeniesienia plynu laczace wylot pompy 4 z wylotem rozdziela¬ cza 6, utworzone przez przewód 9, na którym przed rozdzielaczem jest umieszczony kolektor 10.Urzadzenie to zawiera ponadto urzadzenie regu¬ lacyjne zaopatrzone w regulator przeplywu utwo¬ rzony przez zawór regulacyjny 11, umieszczony na przewodzie 12 za pompa 4/ przy czym zawieradlo 13 tego zaworu jest uruchamiane za posrednictwem ciegna 14 przez zespól regulacyjny zawierajacy silnik 15 do którego doprowadzane sa sygnaly z komparatora 16.Komparator 16 zawiera dwa przewody wejsciowe 17 i 18, z których pierwszy jest polaczony z mier¬ nikiem wydatku przeplywu w przewodzie 9, utwo¬ rzonym przez przezplywomierz 19 umieszczony na tym przewodzie, a drugi z miernikiem predkosci urzadzenia lub czujnikiem predkosci 20, za posred¬ nictwem potencjometru 21 zaopatrzonego w organ, zadajacy 22, przy czym te dwa przewody dostar¬ czaja do komparatora sygnal mierzonego wydatku i sygnal wydatku odniesienia, zaleznie od którego,, komparator wysyla sygnal sterujacy, do silni¬ ka 15.Przeplywomierz 19 jest utworzony przez przeply¬ womierz z ruchomymi lopatkami, w, których ruch lopatki 23 zalezny od predkosci przeplywu przez urzadzenie, przedstawia obraz lub wielkosc prze¬ plywu tego plynu" Ewentualna nieliniowosc tej wielkosci moze byc poprawiona na przyklad za. pomoca mechanizmu korbowego lub kazdego inne¬ go mechanizmu do przeniesienia napedu nielinio¬ wo. W przeplywomierzu lopatka musi byc umie¬ szczona w rurze stozkowej tak, aby mogla dzialac jak rotametr. To urzadzenie jest szczególnie trwa¬ le a jego moment wyjsciowy jest stosunkowo wy¬ soki zwazywszy, ze lopatka moze posiadac przekrój o powierzchni kilku cm2, powoduje to, ze jest dobrze przystosowana do zastosowania w rolnic¬ twie. Na jego wyjsciu jest umieszczony przetwor¬ nik 24 momentu na napiecie lub prad, stanowiacy przeplywomierz elektryczny wysylajacy sygnal wyjsciowy, którego prad jest proporcjonalny do ilosci przeplywajacego przez niego plynu.Przeplywomierz móglby równiez byc utworzony przez kazde inne urzadzenie do' pomiaru przeply¬ wu takie jak urzadzenie do pomiaru objetosciowe¬ go ze sruba osiowa, wysylajace impulsy elektrycz¬ ne w liczbie proporcjonalnej do przeplywu, lub urzadzenie z kolem stycznym wysylajace równiez- liczbe impulsów proporcjonalna do. przeplywu, lub jeszcze inne urzadzenie wykorzystujace róznice cisnien z obydwu stron zwezki Venturiego.Czujnik predkosci 20 jest korzysjtnie utworzony- przez pradnice tachometryczna, która jest zamoco¬ wana na pomocniczym kole 25, które nie jest ani kolem napedowym ani nosnym. Kolo 25 jest za-5 mocowane na ramie 26 przymocowanej przegubo¬ we do ramy 1 i polaczonej z nia sprezyna kom¬ pensacyjna 27, która utrzymuje staly nacisk tego kola na ziemie. Czujnik predkosci 20 wysyla sy¬ gnal, którego wielkosc jest proporcjonalna do pred¬ kosci kola 25 a wiec dokladnie do predkosci prze¬ mieszczania maszyny.Potencjometr 21 zawiera suwak przemieszczany przez organ zadajacy 22 utworzony na przyklad przez zderzak. Odczytywany wspólczynnik odpo¬ wiada ilosci plynu rozsianego na jednostke po¬ wierzchni i na przekrój rozdzielacza dla danej predkosci maszyny, na przyklad podzialka organu zadajacego zostaje wstepnie wyskalowana dla real¬ nej predkosci rzedu 10 km/godzine. Ilosc plynu do rozsiania jest na ogól znana, zalezna od typu sto¬ sowanych dysz, ich liczby i przekroju rozdzielacza.Zatem dla predkosci V wyrazonej w km/godzine wysylany sygnal pradu odpowiada wydatkowi, na przyklad w literach, na jednostke powierzchni i na przekrój rozdzielacza, wynikajacemu z rów¬ nosci: D = kXV gdzie D oznacza wydatek, V — predkosc urzadze¬ nia i k — wspólczynnik proporcjonalnosci.Tak obliczona wartosc stanowi wiec zadany wy¬ datek, który urzadzenie opryskowe musi dostar¬ czyc przy danej predkosci jego przemieszczania.Rózne sekcje 7 rozdzielacza 6 sa rozdzielone przez zawieradlo 28, które umozliwiaja, przed wy¬ siewem wlaczenie czterech, szesciu, lub osmiu sek¬ cji, przy czym przewód 9 majacy wylot w czesci srodkowej rozdzielacza moze zasilac co najmniej cztery srodkowe jego sekcje. Z kazdym z czterech zawieradel 28 jest sprzezony wylacznik elektrycz¬ ny 29 zamykajacy lub otwierajacy obwód zasilania cewki 30 przekaznika. Lopatki 31 czterech przekaz¬ ników, sa zmontowane równolegle odpowiednio w czterech sekcjach opornika 32 umieszczonego na przewodzie 17 laczacym przeplywomierz 19 z kom¬ paratorem 16. Opisany zespól tworzy srodki roz¬ dzielajace, zmniejszajace sygnal przekazywany . przez ten przewód, w funkcji liczby sekcji pracu¬ jacych rozdzielacza. Moc sygnalu pradu wchodza¬ cego do komparatora odpowiada rzeczywistemu wydatkowi plynu przeplywajacego przez przekrój rozdzielacza.Silnik 15 jest silnikiem pneumatycznym posia¬ dajacym dwa cylindry zmontowane przeciwsobnie i zasilane sprezonym powietrzem za pomoca dwóch przewodów 33, na których sa umieszczone elektro¬ zawory 34, i które sa polaczone za pomoca poje¬ dynczego przewodu 35, na którym jest umieszczony wielostopniowy zbiornik powietrza 36 ze sprezarka 37 napedzana, podobnie jak os pompy 4, przez wal 38, w który jest wyposazony ciagnik maszyny. Dwa tloczyska wspólpracuja w kierunkach przeciwnych z uzebieniem ciegna 14 zaworu 11. Elektrozawory 34 sa polaczone elektrycznie przewodami 39 z wyj¬ sciem wzmacniacza elektrycznego 40 dajac odpo¬ wiednie wzmocnienie napiecia i mocy, w celu umozliwienia sterowania zaworu 11 za pomoca sil¬ nika 15, zas wejscie wzmacniacza 40 jest polaczone 1991 6 przewodem 41 z wyjsciem komparatora 16. Wzmac¬ niacz móglby byc równiez pneumatyczny lub hy¬ drauliczny, przy czym silnik moze byc elektrycz¬ ny lub hydrauliczny. 5 Urzadzenie to zawiera ponadto urzadzenie zabez¬ pieczajace 42 umozliwiajace wskazywanie na dwóch wskaznikach pelne otwarcie lub pelne zam¬ kniecie zaworu 11 dzieki na przyklad dwóm wy¬ lacznikom krancowym polaczonym mechanicznie 10 z napedem zaworu i elektrycznie ze wskaznikami.W ten sposób zawór nie moze sie znalezc w polo¬ zeniu zablokowanym calkowitego otwarcia lub cal¬ kowitego zamkniecia, to jest na zewnatrz strefy dzialania, zanim sygnal nie zostanie wyslany. 15 W celu dozorowania operacji rozprowadzania nawozów, jest zastosowany sumator przeplywu 43 i sumator powierzchni 44. Sumator przeplywu 43 jest na przyklad utworzony przez przetwornik 45 pradu — czestotliwosci polaczony przewodem 46 20 z wyjsciem przeplywomierza lopatkowego 19, a licznik impulsów 47 jest polaczony z przetwor¬ nikiem tak, ze dostarcza polaczony wydatek plynu i umozliwia poznanie, w kazdej chwili, ilosci calkowitej rozpylanego plynu. W przypadku prze- 26 plywomierza srubowego, który dostarcza wartosci brzegowe, przetwornik nie jest konieczny a licznik jest bezposrednio polaczony z wyjsciem przeply¬ womierza.Sumator powierzchni 44 zawiera przetwornik 4£ 30 pradu — czestotliwosci polaczony przewodem 4& * zwyjeciemjr^nicy tachometrycznej, zas licznik 50 impulsów polaczony z przetwornikiem 48, oraz. potencjometr 51 do rozdzielania sygnalu w funkcji liczby sekcji rozdzielacza, przy czym opornik 32a jest odgaleziony na przewodzie 49 a cztery prze¬ kazniki 30a — 31a sa sterowane przez ten sam wylacznik 29 polaczony zawieradlami 28 obslugu¬ jacymi odpowiednie sekcje. Licznik 50 impulsów zlicza impulsy dostarczone przez przetwornik 48 odpowiadajace predkosci urzadzenia, a po scalko- waniu daje wielkosc odpowiadajaca odleglosci d przebytej przez urzadzenie. Natomiast potencjo¬ metr 51, na którym jest nastawiona recznie ilosc: sekcji n i dlugosc 1 kazdej sekcji, wskazuje ilo¬ czyn wielkosci nxl. Wielkosc calkowita powierzch¬ ni, na której plyn zostal rozpylony jest obliczona, z równosci: S = n x 1 x d 50 gdzie S oznacza powierzchnie, na której zostal roz¬ prowadzony nawóz, n — ilosc sekcji, 1 — dlugosc sekcji, d —odleglosc przebyta przez urzadzenie.Obliczenie tej powierzchni jest dokonane przez zespól utworzony z przetwornika 48, licznika 50 55 impulsów oraz z potencjometru 51.W przypadku czujnika predkosci umieszczonego na kole w ten sposób, ze dostarcza wartosci brze¬ gowe dla kazdego kola, przetwornik nie jest ko- niczny a licznik jest bezposrednio polaczony z po- eo tencjometrem Ponadto na przewodzie 9 miedzy przeplywomie¬ rzem 19 i kolektorem 10 jest umieszczony zawór przelotowy lub trójdrozny 52, którego drugie wyj¬ scie jest polaczone przewodem powrotnym 53 ze: 65 zbiornikiem 3.111 991 8 Regulacji urzadzenia dokonuje sie nastepujaco.Operator wlacza zadana liczbe sekcji rozdzielacza za pomoca zawieradel 28 a nastepnie uruchamia urzadzenie tak, ze wal 38 napedza pompe 4 i spre¬ zarke 37. Czujnik 20 wykrywa na kole 25 predkosc przemieszczania i wysyla sygnal, który potencjo¬ metr 21 przemienia w sygnal odniesienia powodu¬ jacy wydatek odpowiedni do tej predkosci. Prze¬ plywomierz 19 wykrywa rzeczywisty wydatek i wysyla sygnal, który po poprawce w bloku roz¬ dzielajacym 30, 31, 32 odpowiada rzeczywistemu wydatkowi przeplywajacemu przez przekrój roz¬ dzielacza. Róznica miedzy dwoma sygnalami jest przesylana przez komparator 16 do wzmacniacza, który zaleznie od sygnalu tej róznicy, steruje jed¬ nym lub drugim z dwóch elektrozaworów 34, i przez to napedza jedno lub drugie tloczysko tlo¬ ka silnika, a w wyniku przemieszcza zawieradlo otwierajac lub zamykajac zawór 11. Po uzyskaniu wyrównania, to dzailanie doprowadza wydatek do zadanej wartosci, odpowiadajacej aktualnej pred¬ kosci urzadzenia.Zastrzezenia patentowe 1. Urzadzenie natryskowe, zwlaszcza do rozpro¬ wadzania nawozów, zawierajace urzadzenie zasi¬ lajace o prawie stalym wydatku, rozdzielacz o zmiennym wydatku, przewód laczacy te dwa urzadzenia, organ regulacyjny wydatku przeply¬ wajacego przez ten przewód, i urzadzenie regula¬ cyjne dzialajace na organ regulacyjny, zawierajace 10 15 25 30 komparator otrzymujacy sygnal pochodzacy z or¬ ganu pomiarowego wielkosci charakterystycznych przeplywu w przewodzie, oraz sygnal odniesienia pochodzacy z czujnika predkosci urzadzenia, zna- miene tym, ze organ pomiarowy wielkosci charak¬ terystycznych stanowi przeplywomierz (19), zas czujnik predkosci (20) jest polaczony z kompara¬ torem (16) za posrednictwem potencjometru (21). 2. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze miedzy przeplywomierzem (19) i komparatorem (16) jest umieszczony uklad rozdzielajacy zmniej¬ szajacy sygnal w zaleznosci od ilosci wlaczonych sekcji (7) dysz. 3. Urzadzenie wedlug zastrz. 2, znamienne tym, ze uklad rozdzielajacy zawiera opornik (32) umie¬ szczony na sekcjach, w których sa wmontowane równolegle lopatki (31) przekaznika, którego cewki (30) sa polaczone z wylacznikiem (29) sprzezonym z zawieradlami (28) do wlaczania sekcji organu natryskowego. 4. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze czujnik predkosci (20) jest umieszczony na kole pomocniczym (25). 5. Urzadzenie wedlug zastrz. 4, znamienne tym, ze kolo pomocnicze (25) jest zmontowane na ramie (26) przymocowanej przegubowo do glównej ramy (1) z umieszczona miedzy nimi sprezyna (27). 6. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze za przeplywomierzem (19) umieszczony jest na przewodzie (9) zawór przelotowy (52) polaczony ze zbiornikiem (3).Cena 45 zl ZGK 5, Btm. zam. 9125 — 105 egz. PL