Przedmiotem wynalazku jest wkret do blachy, zwlaszcza wkret samogwintujacy, przeznaczony do wkrecania w blachy, cienkie plyty metalowe po¬ kryte warstwa zywicy syntetycznej i podobne ma¬ terialy arkuszowe.Znany jest konwencjonalny sposób wkrecania wkreta w blache, przy którym wkret wprowadza sie jego gwintowanym trzonem w uprzednio wy¬ wiercony otwór o srednicy nieco wiekszej niz zewnetrzna srednica gwintu na trzonie wkreta, po czym na wkret nakreca sie z odwrotnej strony blachy nakretke mocujaca.Znany jest równiez inny sposób, przy którym najpierw w blasze wykonuje sie maly otwór pro¬ wadzacy przez wiercenie, itp., a otwór ten jest w nastepnym etapie powiekszany przez wprowadze¬ nie stozkowego przebijaka itp. w celu utworzenia gniazda o ksztalcie zasadniczo cylindrycznym, któ¬ re wystaje na zewnatrz z otworu po odwrotnej stronie blachy. W ostatnim etapie otwór oraz wy¬ mienione gniazdo gwintuje sie gwintownikiem a w uzyskany otwór z gwintem wkreca sie wkret.Takie znane sposoby sa jednak bardzo nieekono¬ miczne. Stworzone zostaly zatem typy samogwin¬ tujacych wkretów do blach, nadajacych sie jedy¬ nie do stosowania przy uprzednio wywierconych otworach o srednicy mniejszej niz zewnetrzna srednica gwintu trzonu wkreta. Tego typu wkrety nadal powoduja strate czasu i wymagaja ponie¬ sienia kosztów, poniewaz konieczne sa przynaj¬ mniej dwa oddzielne etapy, a mianowicie wier¬ cenie i nastepnie wkrecanie.Proponowane sa równiez typy samogwintujacych wkretów do blach, wyposazonych na jednym kon- 5 cu trzonu w stozkowa czesc wprowadzajaca z o- strymi krawedziami tnacymi rozciagajacymi sie wzdluz calej stozkowej powierzchni tej czesci az do ostrego konca, za pomoca którego blacha jest przebijana w celu wykonania poczatkowego otwo- 10 ru wprowadzajacego o malej srednicy, który jest nastepnie powiekszany i odksztalcany w celu u- tworzenia zasadniczo pierscieniowego wystepu wy¬ stajacego na zewnatrz od kolowej krawedzi otwo¬ ru po odwrotnej stronie blachy, gdy ta czesc 15 wprowadzajaca wchodzi w otwór. Chociaz tego typu wkret jest znacznie lepszy niz wkrety opi¬ sane powyzej, poniewaz wymaga stosowania tyl¬ ko jednej operacji, a mianowicie operacji wkre¬ cania, jednak nadal ma wiele wad, z których naj¬ wazniejsza polega na tym, ze blacha nie tylko latwo peka przy otworze podczas rozpychania go czescia wprowadzajaca, lecz równiez jest bardziej podatna na pekniecia zmeczeniowe.Ponadto powstawanie pekniec jest niekorzystne przez to, ze wystep nie ma wystarczajacej wyso¬ kosci, tak ze liczba zwojów gwintu wewnetrznego , tworzonego na wewnetrznej powierzchni wystepu jest zbyt mala, by umozliwiala pewne trzymanie trzonu wkreta. Oprócz tego, ze otwór jest nie tyl- 30 ko nadmiernie powiekszony, to równiez scianka 20 25 107 6833 otworu ma czesciowo zmniejszona grubosc ze wzgledu na rysowame przez krawedzie tnace czes¬ ci stozkowej, tak ze nie uzyskuje sie zadanej sily mocowania. Wada ta jest szczególnie istotna wte¬ dy, gdy wkret jest wkrecany w plyte aluminiowa lub inna miekka plyte albo w bardzo cienka, o- cynkowana blache zelazna. Kolejna wada polega na tym, ze wkret latwo wchodzi w blache pod katem na skutek odksztalcenia i pekniec spowodo¬ wanych przez silowe wprowadzanie czesci wpro¬ wadzajacej wkreta, oraz prawdopodobnie na sku¬ tek braku równomiernosci grubosci scianki otacza¬ jacej otwór, co jest spowodowane przez rysowa¬ nie przez ostre krawedzie ^tnace czesci wprowa¬ dzajacej.Aby samogwintujacy wkret do blach byl ciasno wsparty w blasze, potrzebne jest spelnienie naste¬ pujacych warunków. Po pierwsze wystep powi¬ nien miec wystarczajaca wysokosc oraz grubosc scianki. Po drugie nie moze miec pekniec. Po trzecie wykonany otwór nie powinien byc za du¬ zy. Ostatni warunek polega na tym, ze blacha po¬ winna byc zabezpieczona przed odksztalceniem lub wgnieceniem przy wprowadzaniu wkreta. Obser¬ wuje sie, ze jezeli wkret ma ostre krawedzie na calym koncu wkreta, wtedy pierwszy warunek nie jest spelniony, poniewaz scianka wystepu jest ry¬ sowana przez te ostre krawedzie. Scianke wyste¬ pu zarysowuja równiez powstajace wióry. Ponad¬ to wióry powoduja pekniecia w wystepie. Dlate^ go wióry musza byc natychmiast usuwane. Jesz¬ cze korzystniejsze jest zmniejszenie do minimum powstawania wiórów. Natomiast jezeli koniec wkreta jest calkowicie stozkowy, nie jest spelnio¬ ny drugi warunek, poniewaz taki ksztalt wkreta nieuchronnie powoduje, pekniecia w wystepie. Po¬ nadto sprzyja to wgniataniu blachy, poniewaz stozkowy koniec wkreta wymaga wiekszej sily przy wkrecaniu niz koniec ostroslupowy lub inny z krawedziami. Wgniataniu blachy mozna latwo zapobiec przez zastosowanie gwintu lub spiralne¬ go rowka na calym koncu wkreta, jednakze pow¬ staja wtedy pekniecia w sciance wystepu. Jesli chodzi o trzeci warunek, nalezy zauwazyc, ze drga¬ nia przy wkrecaniu powoduja nadmierne powiek¬ szenie otworu. Ta czesc wkreta, która sluzy do powiekszania otworu powinna byc zatem syme¬ tryczna.Celem wynalazku jest stworzenie nowego, samo¬ gwintujacego wkreta do blach, pozbawionego o- pisanych wyzej wad i spelniajacego zadowalaja¬ co wszystkie cztery powyzsze warunki dla uzyska¬ nia pewnego trzymania wkreta w blasze.Cel Jfcen osiagnieto wedlug wynalazku przez to, ze wkret do blach ma leb, dolaczony swym gór¬ nym koncem do tego lba gwintowany trzon, za¬ sadniczo ostroslupowy pliot, rozciagajacy sie od dolnego konca gwintowanego trzonu do ostrza, przy czym ten ostroslupowy pilot sklada sie z czesci wierzcholkowej, usytuowanej przy ostrzu wkreta i z czesci glównej, która sluzy do powiek¬ szania otworu wykonanego przez czesc wierzcholko¬ wa i do tworzenia wystepu, a jest usytuowana po- taiedzy czescia wierzcholkowa a dolnym koncem gwintowanego trzonu, przy czym czesc wierzchol- 683 4 kowa jest w przekroju poprzecznym regularnie wielokatna i ma wiele ostrych krawedzi, rozcia¬ gajacych sie rozbieznie od ostrza do czesci glów¬ nej, a czesc glówna ma wiele zaokraglonych « grzbietów, zas kazda z krzywych powierzchni zewnetrznych tych zaokraglonych grzbietów roz¬ szerza sie w kierunku do dolnego konca gwinto¬ wanego trzonu.Przedmiot wynalazku w przykladzie wykonania io zostal szczególowo opisany na podstawie rysunku, na którym fig. 1 przedstawia wkret w pierwszym przykladowym wykonaniu, w widoku z boku, fig. 2 — czesc koncowa pólwyrobu wkreta z fig. 1, fig. 3—5 prezdstawiaja wkret w przekrojach po- 15 przecznych wzdluz linii III—III, IV—IV i V—V z fig. 2, fig. 6 — wkret z fig. 1 z wykonanym gwintem na powierzchni trzonu, fig. 7 — wkret z fig. 1 w fazie, w której jego ostrze przebija bla¬ che, w celu utworzenia w niej otworu poczatko- so wego, fig. 8 przedstawia faze powstawania wy¬ stepu wokól otworu w blasze, fig. 9 — ostroslu¬ powy pilot drugiego przykladu wykonania wkreta wedlug wynalazku, fig. 10 — wkret w przekroju poprzecznym wzdluz linii X—X z fig. 10, fig. 11 25 — ostroslupowy pilot trzeciego przykladu wyko¬ nania wkreta wedlug wynalazku, fig. 12 — wkret w przekroju poprzecznym wzdluz linii XII—XII z fig. 11, fig. 13 przedstawia ostroslupowy pilot czwartego przykladu wykonania wkreta wedlug so wynalazku, fig. 14 — wkret w przekroju poprzecz¬ nym wzdluz linii XIV—XIV z fig. 13, fig. 15 — piaty przyklad wykonania wkreta wedlug wyna¬ lazku, fig. 16 — wkret w przekroju osiowym wzdluz linii XVI—XVI z fig. 15, fig. 17 — szósty to przyklad wykonania wkreta wedlug wynalazku, fig. 18 — wkret w przekroju poprzecznym wzdluz linii XVIII—XVIII z fig. 17, fig. 19 — siódmy przyklad wykonania wkreta t wedlug wynalazku, fig. 20 — wkret w przekroju poprzecznym wzdluz 40 linii XX—XX z fig. 19, fig. 21 przedstawia szcze¬ gólowo czesc koncowa wkreta z fig. 19 w widoku perspektywicznym, fig. 22 — pólwyrób ósmego przykladu wykonania wkreta, w którym u spodu trzonu zastosowano czesc prowadzaca, fig. 23 — 45 czesc koncowa pólwyrobu z fig. 22 po wykonaniu gwintu, a fig. 24 przedstawia wkret w ostatnim przykladzie wykonania, przeznaczony do stosowa¬ nia, gdy uprzednio jest wywiercony otwór wstep¬ ny, so Wkret 10 do blach wedlug pierwszego przykla¬ du wykonania pokazanego na fig. 1—8 ma leb 11, gwintowany trzon 12 o ksztalcie zasadniczo cylin¬ drycznym, polaczony u góry z lbem-11 i niegwin- towany, zasadniczo ostroslupowy pilot 13, który 55 rozciaga sie od dolnego konca gwintowanego trzo¬ nu 12 do ostrza 14. Pilot 13 jest podzielony na dwie czesci, a mianowicie czesc wierzcholkowa 15 z ostrynii krawedziami 16 rozciagajacymi sie roz¬ bieznie od ostrza 14 i czesc glówna 17 z zaokraglo- oo nymi grzbietami 18, przy czyrn pierwsza z tych czesci ma wysokosc hi (fig. 6) i w przekroju po¬ ziomym ma ksztalt kwadratu (fig. 3), natomiast druga czesc ma wysokosc Ht—hi (fig. 6), a jej przekrój wzrasta w kierunku dolnego konca gwin- 05 towanego trzonu 12. Krzywa powierzchnia kazdego107 5 zaokraglonego grzbietu 18 rozciaga sie coraz sze¬ rzej wraz ze wzrostem przekroju czesci glównej 17. Czesc wierzcholkowa 15 sluzy do wprowadza¬ nia w blache, zas czesc glówna 17 sluzy zasadni¬ czo do powiekszania otworu i tworzenia wystepu, co zostanie orjfllne szczególowo w dalszej czesci opisu.W opisanej konstrukcji wkreta 10 do blach kat 0i ostroslupowego pilota 13, mierzony pomiedzy krawedziami, jak pokazano na fig. 6, wynosi 25— 45°, zaleznie od twardosci blachy, do której wkret ten ma byc stosowany. W przypadku, gdy blacha 19 jest wykonana z zelaza lub materialu o podob¬ nej twardosci, kat ©i nalezy zwiekszyc do okolo 45°, natomiast jezeli blacha jest wykonana z alu¬ minium lub innego, podobnie miekkiego materia¬ lu, kat ten nalezy zmniejszyc do okolo 25°. Po¬ nadto liczba boków 17' wielokata czesci glównej 17 równiez jest zalezna od twardosci blachy. Zwy¬ kle korzystne jest zwiekszenie liczby boków 17' wielokata dla blach twardszych. Jednakze nalezy unikac siedmiu lub wiecej takich boków, ponie¬ waz ostroslupowy koniec o takiej liczbie boków bylby zblizony do stozka, w wyniku czego sku¬ pienie naprezen na kazdym z zaokraglonych grzbietów byloby rozpraszane, tak ze poczatkowy otwór 20' (fig. 7) nie móglby zostac powiekszony w stopniu wystarczajacym dla utworzenia wyste¬ pu 21 o zadanej wysokosci bez powstania niepo¬ zadanych pekniec wokól powiekszonego otworu 20.Ponadto wysokosc hi czesci wierzcholkowej 15 (fig. 6) powinna byc okreslona w zaleznosci od grubosci blachy. Wielkosfc i krzywizne zaokraglo¬ nych grzbietów 18 mozna korzystnie okreslic za¬ leznie od grubosci oraz od wlasciwosci blachy, do . której wkret ma byc stosowany.Kiedy wkret 10 jest wkrecany za pomoca znane¬ go narzedzia ostrze 14 przebija najpierw blache 19 w zadanym miejscu w celu utworzenia w nim malego otworu. Otwór ten jest nastepnie powiek¬ szany przez wchodzenie czesci wierzcholkowej 15, a zwlaszcza przez dzialanie wiercace ostrych kra¬ wedzi 16, aby uksztaltowac poczatkowy otwór 20' pokazany na fig. 7. Gdy tylko poczatkowy otwór 20' zostanie powiekszony do srednicy di, która za¬ sadniczo odpowiada maksymalnej srednicy zew¬ netrznej czesci wierzcholkowej 15, czesc glówna 17 wchodzi w poczatkowy otwór 20', rozszerzajac go silowo, aby utworzyc powiekszony otwór 20 wraz z zasadniczo pierscieniowym wystepem 21, który wystaje z odwrotnej strony 22 blachy 19, * jak pokazano na fig. 8. Nastepnie gwintowany trzon 12 przepychany jest przez powiekszony ot¬ wór 20 w wystep 21 w celu utworzenia wspólpra¬ cujacego gwintu wewnetrznego przez samogwin¬ tujace dzialanie gwintu 23, wykonanego przez wal¬ cowanie na trzonie 12.Dzieki uksztaltowaniu czesci glównej 17, w któ¬ rej kazdy z zaokraglonych grzbietów 18 ma stop¬ niowo rozszerzajaca sie zewnetrzna powierzchnie jak to pokazano, poczatkowy otwór 20' o malej srednicy wykonany przez czesc wierzcholkowa 15 jest; przy tym gladko i stopniowo powiekszany w celu utworzenia wystepu 21 o zadanej wysokosci bez powstawania niepozadanych pekniec. Ponadto 683 0 wewnetrzne scianki powiekszonego otworu 20 oraz wystepu 21 sa zasadniczo pozbawione zarysowan tworzonych podczas wkrecania wkreta.Na fig. 9—18 pokazano piec dalszych przykla- 5 dów wykonania, rózniacych sie zastosowaniem róz¬ nych srodków do usuwania wiórów cietych z bla¬ chy 19 podczas wiercacego dzialania ostrych kra¬ wedzi czesci wierzcholkowej 15. Oczywiscie usu¬ wanie wiórów jest bardzo wazne, poniewaz czesto 18 uszkadzaja óne wewnetrzne powierzchnie powiek¬ szonego otworu 20 i wystepu 21, ulatwiajac w ten sposób powstawanie pekniec. Ponadto powiekszo¬ ny otwór 20 powinien byc oczywiscie mozliwie jak najbardziej gladko wykonczony, aty ulatwic two- 15 rzenie wystepu 21 o zadanej wysokosci bez pek¬ niec, w celu uzyskania efektu ciasnego wkrece¬ nia. Ponadto obecnosc wiórów utrudnia samo wy¬ konywanie gwintu i wkrecanie wkreta.Ostroslupowy pilot 13a z fig. 9 i 10 jest zatem ^ wyposazony w pare wglebien 24a, usytuowanych po przeciwleglych stronach czesci wierzcholkowej I5a. Kazde z tych wglebien 24a rozciaga sie do góry od ostrza 14 wzdluz ostrych krawedzi 16, tak aby powstalo majace kat ostry ostrze skra- 2* wajace 25a i plaska powierzchnia natarcia 26a rozciagajaca sie ukosnie w stosunku do osi pio¬ nowej ostroslupowego pilota 13a, jak pokazano na fig. 9 i 10. Podczas dzialania wióry ciete przez krawedzie skrawajace 25a sa latwo usuwane przez 3, wglebienia 24a.W nastepnym przykladowym wykonaniu ostro¬ slupowego pilota 13b, pokazanym na fig. 11 i 12 czesc wierzcholkowa 15b jest wycieta w polowie, tak aby powstala osiowa powierzchnia natarcia n 26b i para majacych kat ostry krawedzi skrawa¬ jacych 25b. Podczas dzialania wióry wytwarzane sa glównie przez te krawedzie skrawajace 25b a nastepnie moga byc latwo usuwane przez przes¬ trzen przy powierzchni natarcia 26b.M Na fig. 13 i 14 pokazano kolejne wykonanie o- stroslupowego pilota 13e z pewna liczba rowków 27 wykonanych w pochylych bokach czesci wierz¬ cholkowej 15c, tak ze kazdy z nich rozciaga sie - do ostrza 14. Alternatywnie do pokazanego roz- 45 wiazania, w kazdym boku moze byc wykonany jeden lub wiecej rowków, lub tez moga byc one wykonane tylko w jednej parze boków. Oczywiste, jest, ze rowki 27 moga miec wS?rzekroju rózny ksztalt, a szczególnie korzystne jest, gdy maja M ksztalt litery V. Podczas dzialania powstajace wió¬ ry sa latwo usuwane przez te rowki 27. Kazdy z opisanych powyzej rodzajów ostroslupowych pi¬ lotów 13a, 13b, 13c ma te dodatkowa zalete, ze latwo uzyskuje sie zadana wysokosc wystepu 21, w poniewaz srednica poczatkowego otworu 26* jest mniejsza niz uzyskana za pomoca pilota wedlug fig. 1—8, dzieki temu ze kazda z wierzcholkowych czesci 15a, I5b lub 15c jest czesciowo podcieta i powstajace wióry moga byc latwo usuwane. Wy- 6d boru jednego z wariantów wykonania czesci wierz¬ cholkowych 15a, 15b, 15c mozna dokonac w za¬ leznosci od twardosci, grubosci, itd. blachy, do której wkret 10 ma byc stosowany.Na fig. 15 i 16 pokazano ostroslupowy pilot 13d, 05 w którym w ostroslupowej powierzchni zewnetrz-107 683 nej czesci wierzcholkowej 15d wykonany jest w zasadzie spiralny rowek 28, tak ze rowek ten roz¬ ciaga sie od miejsca blisko ostrza 14 w kierunku do czesci glównej 17, w tym samym kierunku co gwint 23 na trzonie 12. Rowek ten nie tylko ulat¬ wia usuwanie wiórów, lecz równiez poczatkowe wiercenie, poniewaz umozliwia rozpoczecie prze¬ suwu czesci wierzcholkowej 15d w poczatkowym otworze 20'. Na skutek tego do wkrecania nie potrzeba, duzego momentu napedowego, a zatem unika sie wywierania na blache 19 niepozadanych sil skierowanych do dolu. Spiralny rowek 28 moz¬ na wykonac w polaczeniu z którakolwiek z opi¬ sanych poprzednio czesci wierzcholkowych 15a, 15b lub 15c, jezeli jest to potrzebne.Na fig. 17 i 18 pokazano nastepny ostroslupo¬ wy pilot 13e, w którym w kazdej lub tylko w niektórych powierzchniach ostroslupa wykonane sa podluzne wglebienia 24e usytuowane pomiedzy o- strymi krawedziami 16, tak ze wióry powstajace przy wierceniu czescia wierzcholkowa 15e moga wchodzic w te wglebienia 24e, a powierzchnia wewnetrzna wystepu 21 jest chroniona przed usz¬ kodzeniami. Ponadto mozna zmniejszyc powierz¬ chnie traca ostroslupowego pilota, na skutek czego powstanie wystepu 21 uzyskuje sie przy mniej¬ szej sile napedowej, co chroni blache przed gnie¬ ceniem.Na fig. 19—21 pokazano kolejne wykonanie o- stroslupowego pilota 13f, którego czesc wierzchol¬ kowa 15f ma osiem boków 29, tak ze kat 02 (fig. 20) pomiedzy przyleglymi bokami wynosi 135°.Czesc glówna 17, jak pokazano na fig. 21 ma w przekroju ksztalt kwadratu,*jednakze moze miec w przekroju ksztalt trójkata, pieciokata, lub in¬ nego wielokata.W kazdym przypadku liczba boków 17' czesci glównej jest mniejsza niz liczba boków 29 czesci wierzcholkowej I5f. Liczba boków 17' i 29 jest korzystnie parzysta ze wzgledów czysto technolo¬ gicznych. Przykladowo, jezeli czesc glówna ma cztery boki 17', czesc wierzcholkowa 15f moze byc korzystnie regularnym szesciokatem lub osmio- katem. Kat ostroslupa czesci glównej 17, oznaczo¬ ny Oa na fig. 19, mierzony w plaszczyznie dwóch przeciwleglych zaokraglonych grzbietów 18 zawie- • ra sie pomiedzy wartosciami 25°—45°, natomiast kat ostroslupa czesci wierzcholkowej, oznaczony 04, i równiez mierzony w plaszczyznie dwóch prze¬ ciwleglych ostrych krawedzi 16 powinien miec wartosc co najmniej równa wartosci kata ostro¬ slupa 0« czesci glównej 17. Najkorzystniejsza war¬ tosc katów 03 i 04 nalezy okreslic w zaleznosci od twardosci i grubosci blachy, do której wkret 10 ma byc stosowany, oraz zaleznie od wielkosci wkreta.Zasadniczo w przypadku blachy 19 z zelaza lub podobnego, twardego materialu o znacznej grubo¬ sci katy 03 i 04 nalezy zwiekszyc do okolo 45°, natomiast jezeli blacha 19 jest wykonana z alu¬ minium lub podobnego, miekkiego materialu o stosunkowo malej grubosci, katy te nalezy zmniej¬ szyc do okolo 25°. Ponadto liczba boków wielo¬ kata 17' i 29 czesci glównej 17 i czesci wierzchol¬ kowej 15f jest równiez zalezna od twardosci i gru¬ bosci blachy 19. Zwykle korzystne jest zwieksze- nie liczby boków 17' i 29 dla materialu twardego i grubego. Jednakze, jezeli chodzi o czesc glówna 17, nalezy unikac liczby boków 17' wiekszej niz 5 siedem, poniewaz czesc glówna o takiej liczbie boków bylaby zblizona do przekr%u kolowego, na skutek czego skupienie naprezen na kazdej z za¬ okraglonych krawedzi 18 byloby rozproszone, tak ze poczatkowy otwór 20' (fig. 7) nie móglby io byc dostatecznie powiekszany dla utworzenia wy¬ stepu 21 o zadanej wysokosci bez powstawania •niepozadanych pekniec w wystepie i wokól po¬ wiekszonego otworu 20. Ponadto czesc wierzchol¬ kowa ma wysokosc h2, natomiast wysokosc czesci is glównej 17 jest okreslona przez róznice wysokosci H« — hg (fig. 19). Wartosc wysokosci h2 powinna byc równa lub mniejsza niz jedna trzecia wartosci wysokosci H2 dla najbardziej skutecznego tworze¬ nia wystepu 21, a najbardziej odpowiednie war- 20 tosci wysokosci h2 i H2 nalezy okreslic zasadniczo zaleznie od grubosci blachy 19.Podczas dzialania, kiedy wkret 10 jest wkreca¬ ny za pomoca znanego narzedzia najpierw ostrze 14 przebija blache 19 w zadanym miejscu w celu 25 utworzenia w niej malego otworu. Otwór ten jest nastepnie powiekszany przez wejscie czesci wierz¬ cholkowej 15f w celu utworzenia otworu poczat¬ kowego, zasadniczo w taki sam sposób jak poka¬ zano na fig. 7. Na tym etapie, poniewaz czesc 30 wierzcholkowa 15f ma wiecej niz piec boków 29, a wiec kazdy z katów 02 (fig. 20) jest wiekszy niz 108°, kazda z ostrych krawedzi 16 z trudnoscia skrawa blache. Na skutek tego wióry powstaja, z trudnoscia, co chroni przed niepozadanym za- 35 rysowaniem. Chroni to równiez przed powstawa¬ niem niepozadanych pekniec w wystepie. Gdy tylko czesc wierzcholkowa 15f Wykona otwór po¬ czatkowy, wchodzi w ten otwór czesc glówna 17, rozpychajac go aby utworzyc powiekszony.otwór 40 oraz zasadniczo pierscieniowy wystep 21, który wystaje na zewnatrz z odwrotnej strony blachy 19, zasadniczo tak samo jak pokazano na fig. 8.Na tym etapie, dzieki temu ze kat 04 jest wiek¬ szy niz kat 03, czesc glówna 17 moze wchodzic 45 w otwór poczatkowy latwo i gladko. Nastepnie gwintowany trzon 12 jest wprowadzany przez po¬ wiekszony otwór w utworzony wystep w celu wykonania wspólpracujacego z nim gwintu we¬ wnetrznego przez samogwintujace dzialanie zew- 50 netrznego gwintu 23, wykonanego przez walcowa¬ nie na trzonie 12.We wszystkich opisanych przykladach wyko¬ nania maksymalna srednica d2 czesci glównej 17 (fig. 2 i 19) moze byc korzystnie równa lub nieco mniejsza niz srednica d5 pólwyrobu 12a (fig. 2), aby uniknac nadmiernego powiekszania wystepu 21. Z drugiej strony, jezeli róznica pomiedzy zew¬ netrzna srednica D gwintu (fig. 19) a srednica d2 jest zbyt duza, wtedy gwintowany trzon 12 nie moze wchodzic gladko w blache 19. Dlatego tez srednica d2 jest korzystnie wieksza niz srednica d4 rdzenia gwintu 23. W zwiazku z tym, zewne¬ trzna srednica D powieksza sie bez uszkodzenia powyzej srednicy pólwyrobu d3, kiedy gwint 23 65 jest wykonywany przez walcowanie. Tak wiec 55 609 korzystna wartosc róznicy srednic D — dt latwo uzyskuje sie, jezeli srednica d2 jest równa lub nie¬ co mniejsza niz srednica di. ' Jednakze, jak pokazano na fig. 22 i 23, gdzie przedstawiono kolejne wykonanie wkreta 10 za¬ opatrzonego w czesc prowadzaca 30, która sklada sie zasadniczo z czesci stozkowej 31 i czesci cy¬ lindrycznej 32 i jest usytuowana pomiedzy dol¬ nym koncem gwintowanego trzonu 12 a górnym koncem ostroslupowego ostrza 13g. Srednica cze¬ sci cylindrycznej 32 jest równa maksymalnej srednicy d2 czesci glównej 17, ale jest mniejsza niz srednica d8 pólwyrobu 12a'. Minimalna war¬ tosc srednicy d8 mozna zmniejszyc az do srednicy rdzenia d*. Zastosowanie czesci prowadzacej 30 umozliwia bardzo gladkie wprowadzanie wkreta w blache, nawet jesli blacha jest twarda i stosun¬ kowo gruba.Dzialanie tego wkreta jest zasadniczo takie sa¬ mo jak opisano poprzednio. Jednakze dzieki cze¬ sci prowadzacej 30 gwintowany trzon 12 jest la¬ twiej wprowadzany niz w poprzednich przykla¬ dach wykonania. Wkret ten nadaje sie zatem zwlaszcza do blach twardych i stosunkowo gru¬ bych, chociaz koszty jego wytwarzania sa nieco wieksze. Ponadto czesc prowadzaca 30 moze miec oczywiscie tylko czesc cylindryczna 32 lub tylko czesc stozkowa 31.Oczywiscie wszystkie uprzednio opisane przy¬ klady wykonania wkreta wedlug wynalazku mo¬ zna zastosowac do blachy 19' z otworami wstep¬ nymi 33 wywierconymi uprzednio w blasze, jak pokazano na fig. 24. W takim przypadku nie jest konieczne ostrzenie konca pilota. Wiercenie wstep¬ ne jest korzystne, jezeli blacha jest stosunkowo gruba.Ponadto nalezy zauwazyc, ze w tym ostatnim przypadku czesc glówna 17 wkreta wedlug wy¬ nalazku nie ma zadnych ostrych krawedzi, row¬ ków, zlobków lub wglebien, które moglyby usz¬ kodzic wewnetrzna scianke tworzonego wystepu 21.Nalezy równiez zauwazyc, ze czesc glówna 17 jest symetryczna, w celu unikniecia drgan przy wkrecaniu wkreta w blache.Zastrzezenia patentowe 1. Wkret do blachy, zwlaszcza wkret samogwin¬ tujacy, zlozony z lba, z którym jest polaczony swym górnym koncem gwintowany trzon, zakon¬ czony od dolu zasadniczo ostroslupowym pilotem z ostrzem, znamienny tym, ze ostroslupowy pilot (13) sklada sie z czesci wierzcholkowej (15), usy¬ tuowanej przy ostrzu (14), i z czesci glównej (17) usytuowanej pomiedzy ta czescia wierzcholkowa a dolnym koncem trzonu (10), a ta czesc wierz¬ cholkowa (15) ma wiele ostrych krawedzi (16), które rozciagaja sie rozbieznie od ostrza (14) do czesci glównej, przy czym czesc glówna (17) ma wiele zaokraglonych grzbietów (18) o krzywych powierzchniach zewnetrznych, rozciagajacych sie od czesci wierzcholkowej do dolnego konca gwin¬ towanego trzonu (10), przy czym krzywa powie¬ rzchnia zewnetrzna kazdego z zaokraglonych G&3 10 grzbietów (18) rozszerza sie w kierunku do dol¬ nego konca gwintowanego trzonu (10). 2. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze ma co najmniej jedno wglebienie (24a) wykonane 5 w czesci* wierzcholkowej (15), które rozciaga sie do góry od ostrza (14) wzdluz jednej z ostrych krawedzi (16), przy czym jedna krawedz tego wglebienia tworzy krawedz tnaca (25a), która roz¬ ciaga sie do góry od. ostrza (14) wzdluz ostrej kra- io wedzi, a plaska powierzchnia natarcia (26a) roz¬ ciaga sie od krawedzi tnacej w kierunku osi wkre¬ ta. 3. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze czesc wierzcholkowa (15) jest scieta w celu utwo- 15 rzenia osiowej plaszczyzny, która przechodzi przez pare przeciwleglych ostrych krawedzi (16), przy czym plaszczyzna ta jest osiowa powierzchnia na¬ tarcia (26b), a para majacych kat ostry krawedzi tnacych (25b) rozciaga sie do góry od ostrza (14) 20 wzdluz kazdej z pary przeciwleglych ostrych kra¬ wedzi (16). 4. Wkret wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze czesc wierzcholkowa jest scieta w polowie w celu utworzenia ukosnej, pionowej plaszczyzny ciecia. 25 5. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze przynajmniej jeden, majacy zasadniczo ksztalt litery V, rowek (27) jest wykonany w co najmniej jednym boku czesci wierzcholkowej (15), a rowek ten rozciaga sie prosto od ostrza (14) do czesci 30 glównej (17). 6. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zasadniczo spiralny rowek (28) jest wykonany w ostroslupowej * powierzchni zewnetrznej czesci wierzcholkowej {15), przy czym rowek ten roz- ?5 ciaga sie od miejsca przy ostrzu (14) w kierunku do czesci glównej (17) i przebiega w tym samym kierunku co gwint,na trzonie (12) wkreta. 7. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze przynajmniej jedno wglebienie (24e) jest wyko- 4o nane w co najmniej jednej plaszczyznie bocznej ostroslupowego pilota (13) i jest oddalone od sasiednich ostrych krawedzi (16). 8. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze przekrój poprzeczny czesci wierzcholkowej (15) « ma zasadniczo ksztalt regularnego wielokata, a co najmniej piec krawedzi i boków rozciaga sie roz¬ bieznie od ostrza (14) do czesci glównej (17), któ- . ra ma w przekroju poprzecznym zasadniczo ksztalt regularnego wielokata posiadajacego co 50 najmniej trzy boki i co najmniej trzy zaokraglo¬ ne grzbiety (.18) z krzywa powierzchnia zewne¬ trzna^ a czesc wierzcholkowa (15) ma wiecej bo¬ ków niz czesc glówna (17). 9. Wkret wedlug zastrz. 8, znamienny tym, ze 51 czesc glówna (17) ma parzysta liczbe boków, »a czesc wierzcholkowa (15) ma równiez parzysta liczbe boków. 10. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze osiowa wysokosc czesci wierzcholkowej (15) wy- 80 nosi nie wiecej niz. jedna trzecia calej wysokosci ostroslupowego pilota (13). 11. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze kat wierzcholkowy (0*) czesci wierzcholkowej (15) jest nie wiekszy niz kat wierzcholkowy (©i) czesci 65 glównej (17).107 683 11 12. Wkret wedlug zastrz. 11, znamienny tym, ze kat wierzcholkowy (8j) czesci glównej (17) wynosi 25—45°. 13. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze maksymalna srednica ostroslupowego pilota (13) jest nie wieksza niz maksymalna srednica trzonu (12) wkreta. 14. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze ma czesc prowadzaca (30) usytuowana pomiedzy gwintowanym trzonem (12) a czescia glówna (17), przy czym ta czesc prowadzaca ma czesc stozko¬ wa (31) i czesc cylindryczna (32), a czesc stozko¬ wa jest polaczona swym koncem o wiekszej sred¬ nicy z gwintowanym trzonem, natomiast czesc cylindryczna jest usytuowana pomiedzy koncem 10 12 o mniejszej srednicy czesci stozkowej a górnym koncem czesci glównej, przy czym maksymalna srednica czesci glównej jest zasadniczo równa mi¬ nimalnej srednicy gwintowanego trzonu. 15. Wkret wedlug zastrz. 14, znamienny tym, ze czesc prowadzaca (30) ma tylko czesc cylindrycz¬ na (32) usytuowana pomiedzy gwintowanym trzo¬ nem a czescia glówna. 16. Wkret wedlug zastrz. 14, znamienny tym, ze czesc prowadzaca (30) ma tylko czesc stozkowa (31) usytuowana pomiedzy gwintowanym trzonem a czescia glówna. 17. Wkret wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze ostrze ostroslupowego pilota jest stepione.107 683 FIG.13 13c FIG. 11 tf^fsr -16 FIG.14 -27 J5c 16 FIG. 9 FIG. 17 FIG. 10 26a26a25a FIG.15 FIG. 22 PL