PL106910B1 - Sposob wytwarzania liniowych,nierozgalezionych,nieusieciowanych polimerow jonenowych - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia nowych polimerów jonenowych, a zwlaszcza polimerów pochodzacych od pochodnych oksazoli- ny lub dwuwodorooksazyny charakteryzujacych sie brakiem usieciowania i liniowymi, nierozgalezio- nymi lancuchami, zawierajacymi atomy azotu w postaci grup trzecio- lub czwartorzedowych, przy¬ laczone do grup etylenowych lub trójmetyleno- wych.Polimery te mozna, korzystnie, stosowac jako srodki przeciwbakteryjne, srodki flokujace, prze¬ wodzace elektrycznosc srodki do powlekania pa¬ pieru, srodki antystatyczne, srodki chelatujace i srodki wiazace kwasy zólciowe, jak równiez w po¬ dobnych przypadkach, w których istotna jest duza ilosc, w stosunku do ciezaru polimeru oraz do¬ stepnosc, zawartych w nim atomów azotu. Sa one szczególnie uzyteczne jako pozbawione wlasciwo¬ sci absorpcyjnych, zoladkowo-jelitowe srodki wia¬ zace kwasy zólciowe, poniewaz wiadomo, ze takie srodki powoduja obnizenie poziomu cholesterolu w surowicy krwi.Przeprowadzone badania wskazuja na istnienie zaleznosci miedzy wyzszym od normalnego pozio¬ mem cholesterolu w surowicy krwi u ludzi, zwlaszcza u tzw. pacjentów typu II Fredericksona, z miazdzyca i innymi oznakami hypercholesterole- mii. Miazdzyca przejawia sie w niedroznosci ukla¬ du krazenia, powodujac chorobe wiencowa, choro¬ be naczyn mózgowych lub niektóre rodzaje choro- 10 20 25 to by naczyn obwodowych, i w wielu krajach powo¬ duje smierc.W celu zmniejszenia zapadalnosci na miazdzyce kontroluje sie poziom cholesterolu w surowicy krwi, stosujac ograniczona i specjalna diete, ha¬ mujac synteze cholesterolu, przyspieszajac katabo¬ lizm, zapobiegajac absorpcji w zoladku lub jeli¬ tach, jak równiez stosujac srodki wiazace kwasy zólciowe w przewodzie zoladkowo-jelitowym. Zde¬ cydowanie preferuje sie ten ostatni sposób, ponie¬ waz nie wymaga on zabiegów chirurgicznych ani tez jakichkolwiek naglych i duzych zmian w die¬ cie i stylu zycia pacjenta.Nie wiadomo dokladnie, w jaki sposób obniza sie poziom cholesterolu we krwi przy zoladkowo- -jelitowym stosowaniu srodków wiazacych kwasy zólciowe. Przypuszcza sie, iz na zasadzie mecha¬ nizmu sprzezenia zwrotnego; utlenianie choleste¬ rolu, zmniejszajace jego zawartosc, wywoluje od¬ powiedz organizmu usilujacego przywrócic po¬ przedni poziom kwasów zólciowych. Omawiana hi¬ poteza jest calkowicie akceptowana bez wzgledu na niepewnosc dotyczaca mechanizmu jej dziala¬ nia. Dotychczas jednak brakowalo dogodnego do stosowania, skutecznie dzialajacego, nietoksyczne¬ go, dobrze tolerowanego srodka wiazacego.Stosowano juz wiele srodków wiazacych kwasy zólciowe. Naleza do nich sole zelaza tworzace nie¬ rozpuszczalne zwiazki z kwasami zólciowymi, po¬ dobnie dzialajace zasady organiczne oraz polimery 106 910106910 odznaczajace sie zdolnoscia tworzenia soli. Wytra¬ cane zwiazki absorbowane przez organizm stwa¬ rzaja Jednak niebezpieczenstwo zatruc ostrych i chronicznych. Stosowanie polimerów które nie sa absorbowane przez organizm (w celu unikniecia problemu toksycznosci) nie stanowilo odpowiedniej alternatywy, poniewaz srednia, skutecznie dziala¬ jaca dawka dzienna takich polimerów dla doro¬ slych wynosila do 40 g. Taka ilosc polimerów, zwlaszcza nierozpuszczalnych w wodzie, usieciowa- nych zywic, moze spowodowac czesciowa blokade przewodu zoladkowo-jelitowego i nieprzyjemnie silne wrazenia. Ponadto, trudno zamaskowac za¬ pach i smak tak duzej dawki.Kompozycje typu zeli odznaczajace sie mniej¬ szym stopniem usieciowania, majace rozgalezione lancuchy finiowano dalej), znacznie pecznieja po zaabsorbo¬ waniu wody i chociaz zasadniczo nie powoduja podraznienia, to jednak. czesto sa przyczyna zlego samopoczucia na skutek ucisku.Roztwory rozpuszczalnych w wodzie polimerów proponowanych do stosowania jako srodki wiaza¬ ce kwasy zólciowe sa bardzo lepkie i silnie dziala¬ ja sciagajaco w jamie ustnej. Ponadto, nalezy spo¬ zywac dosc duze ilosci tego srodka zatrzymujacego wode w ilosci odpowiadajacej ilosci suchego poli¬ meru. Polimer ten moze byc zdegradowany na drodze zoladek-jelita.W konsekwencji leczenie wyzej opisanymi spo¬ sobami daje ograniczone tylko korzysci, a zapadal¬ nosc na choroby zwiazane z hypercholesterolemia jest bardzo duza i stale, alarmujaco szybko ro¬ snie.Przedstawiono szereg wyjasnien nieskutecznosci dzialania zywic dotychczas proponowanych Jako le¬ ki na hypercholesterolemie, porównujac je ze sku¬ tecznie wychwytujacymi kwasy zólciowe chlorka¬ mi; Wedlug jednego z nich niewielkie aniony nie¬ organiczne latwo moga osiagnac miejsca zwiaza¬ nia. Dlatego tez warunkiem otrzymania skutecznie dzialajacej zywicy jest lepsze oddzielenie miejsc wiazacych dla kwasów majacych czasteczki o du¬ zych rozmiarach. Zgodnie z inna hipoteza zywica winna byc podobna do lipidu, aby móc penetrowac in vivo micele otaczajace, podobne do tluszczów, kwasy zólciowe. Prowadzilo to do sugestii, ze po¬ zadane sa zywice o zmniejszonej rozpuszczalnosci w wodzie.Niestety, koncepcje te nie wniosly zasadniczo nic nowego do problemu otrzymania polimeru przezna¬ czonego do leczenia hypercholesterolemii.Stwierdzono, ze nowe, opisane dalej polimery niezwykle skutecznie wiaza lub powoduja wyizo¬ lowanie kwasów zólciowych w przewodach zolad- kowo-jelitowych i powoduja obnizenie poziomu cholesterolu we krwi..Pod pojeciem atomu azotu tworzacego sole na¬ lezy rozumiec atom azotu, na przyklad, z ewentu¬ alnie podstawionej grupy iminowej, dostatecznie zasadowej, wystepujacego w postaci soli czwarto¬ rzedowej lub soli addycyjnej z kwasem, badz tez zdolnego do tworzenia takich soli z kwasami.Termin „liniowy lancuch polimeru" oznacza, ze lancuch polimeru zawiera tylko grupy acykliczne, tzn. rodniki etylenowe lub trójmetylenowe powia¬ zane z atomami azotu w pojedynczy lancuch cia¬ gly.Termin „nierozgaleziony lancuch" oznacza, iz po- * limer nie zawiera powtarzalnych jednostek odsta¬ jacych od lancucha, zas pojecie „usieciowany" o- znacza, jak zwykle, polaczenie dwóch lancuchów.Fakt, ze polimery wedlug wynalazku sa liniowe i nierozgalezione jest niezwykle wazny dla zrozu- lf mienia postepu wprowadzonego przez wynalazek.I tak, choc w niektórych zródlach, jak na przyklad w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki nr 3308020 opisano jednostki monomeryczne podobne do jednostek w polimerach wedlug wy- M nalazku, to jednak nalezy podkreslic, ze te znane polimery sa silnie rozgalezione, co wynika z rodza¬ ju substratów i sposobu wytwarzania polimerów.Ponadto, o ile wiadomo, Gibbs i inni (J. Am.Chem. Soc, 57, 1137 (1935)) oraz Noguchi i inni H (Macromolecules, 5, 261 (1972)) stwierdzili, ze pró¬ by polimeryzacji halogenków dwumetyloaminoety- lenu doprowadzily do otrzymania tylko dimerów cyklicznych, mimo wynalazków opisanych w opi¬ sach patentowych RFN 1131694 i 1126396. as Liniowe, nierozgalezione, nieusieciowane polime¬ ry 3,3-jonenowe wytwarzane sposobem wedlug wy¬ nalazku sa zwiazkami nowymi, z wyjatkiem czwar¬ torzedowych zwiazków poli-/dwumetyloiminotrój- metylenowych. st Sposób wytwarzania tych zwiazków jest równiez nowy.Liniowe, nierozgalezione, nieusieciowane polime¬ ry 2,2-jonenowe nie byly dotychczas syntetyzowa¬ ne. Podobna synteze opisano w opisie patentowym » RFN nr 1126 396, C. Taube i K. Beckmanna, jed- nakze, jak wynika równiez z opisu patentowego St. ZJedn. Am. 3 898188 (kolumna 1, w. 34—35) znana jest jedynie polimeryzacja 2-dwumetylo-a- mino-1-chloroetanu prowadzaca do wytworzenia *o cyklicznego 6-cio czlonowego pierscienia raczej niz polimeru.Dotychczas sposoby wytwarzania 3,3-jonenów by¬ ly glównie ograniczone do kondensacji dwucza- steczkowej A-A, B-B [patrz H. Noguchi i A. Rem- tf baum, Macromolecules, 5, 253—269 (1972)] lub do samorzutnej kondensacji monomeru A-B (patrz S. P. S. Yen, D. Casson i A. Rembaum, Polym. Sci, Technol. 2, 291—312 (1973)).Sposób wedlug wynalazku polega na opracowa¬ li niu zupelnie nowego sposobu syntezy liniowych, nierozgalezionych, nieusieciowanych 3,3-jonenów, zawierajacych funkcjonalne grupy przyczepione do atomów azotu szkieletu polimeru. Wyjsciowe poli¬ mery w sposobie wedlug wynalazku stanowia po- W lWacyloiminoetyleny/ i poli-/acyloiminotrójmetyle- ny, a zwlaszcza o odpowiednie poli (formiminopó- lialkileny).Wymienione poli-[acyloiminoalkileny] opisano w artykule przegladowym [patrz W. Seeliger, i in. •o Angew. Chemie, 5, 875-688 (1966)].Opisano tam sposób wytwarzania i reakcje po¬ trzebnych 2-podstawionych ^-oksazolin i 4-H- -dwuwodorooksazyn, szczególowe wskazówki doty¬ czace oczyszczania monomeru, jego polimeryzacji, « warunki i katalizatory oraz podano charakterystyk104*10 S 6 ke i wlasciwosci polimerów. Tak wiec, chociaz po¬ limery wyjsciowe, stosowane w sposobie wedlug wynalazku, czyli poU-/N-acyloiminoetyleny/ i po- li-/N-acyloiminotrójmetyleny/ sa znane, nie znane bylo dotychczas ich przeprowadzanie w uzyteczne pochodne polimerowe o charakterze amin trzecio¬ rzedowych lub czwartorzedowych zwiazków amo¬ niowych. Ponadto, pomimo, ze najprostsze zwiazki mianowicie poH-/N-formiminoetylen/ i poli-/N-for- miminotrójmetylen/ sa znane z artykulów T. Sae- gusa, H. Ikeda i H. Fujii, Macromolecules, 5, 108, 1973 i T. Saegusa, Y. Nagura i S. Kobayashi, Ma¬ cromolecules, 6, 495—498 (1973), to dotychczas ni¬ gdzie nie opisano zastosowania tych zwiazków ja¬ ko substratów do dalszych reakcji chemicznych, ani tez otrzymywania z nich uzytecznych pochod¬ nych.Pomimo, ze sposób wedlug wynalazku opiera sie na alkilowaniu polimerów, zawierajacych zasado¬ wy azot przy uzyciu konwencjonalnych reagentów i warunków reakcji, otrzymane wyniki w zadnym przypadku nie sa oczywiste. Sposób taki nie byl dotychczas nigdy stosowany do przeksztalcania a- cyklicznych, liniowych, nieusieciowanych i nieroz- galezionych polimerów z zasadowym atomem azo¬ tu w szkielecie polimeru; odwrotnie, dotychczas opisywano jedynie trudnosci napotykane przy red¬ akcji nawet najprostszej polietylenoiminy, zawie¬ rajacej pewne rozgalezienia (patrz G. D. Jones i in. J. Org. Chem., 30, 1999^-2003 @96&#.Ponadto, wykazano, ze sposób wedlug wynalazku pozwala na przeprowadzenie zasadniczo ilosciowe¬ go czwartorzedowania i ma niezwykla wszechstron¬ nosc reakcji, tak ze mozna wprowadzac rózne pod¬ stawione funkcjonalnie czwartorzedowe grupy al¬ kilowe do danego polimeru w róznych stosun¬ kach* Tego rodzaju wszechstronnosci nie mozna bylo przewidziec na podstawie znanego stanu techniki.Nie znane byly dotychczas sposoby chemiczne do wprowadzania tego rodzaju grup funkcyjnych do polimerów typu jonenowego. Dotychczas stosowa¬ no jedynie reakcje kopolimeryzacji takie jak np. 2-oksazoliny i kwasu akrylowego do otrzymania jakich dodatkowych zmian przy atomie azotu w szkielecie polimeru [patrz T. Saegusa i in. Jtfacro- mojficute?, 8, 374—376 (1975)].Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie poli¬ mery o wzorze 1, w którym Bj i R$, jednakowe lub rózne, oznaczaja atomy wodoru, nizsze rodni¬ ki alkilowe, rodniki alkilowe zawierajace l-*4 a- tomów wegla podstawione jedna grupa hydroksy¬ lowa, rodniki alkilowe i cykloalkilowe zawieraja¬ ce 3t-6 atomów wegla podstawione wieloma gru¬ pami hydroksylowymi, rodniki cykloalkilowe za¬ wierajace 3—7 atomów wegla ewentualnie podsta- wipne nizszymi rodnikami alkilowymi, nizsze gru¬ py alkilowe, nizsze grupy alkdloamonioalkilowe, nizsze grupy dwualkiloamonioalkilowe, nizsze gru¬ py trójalkiloamonioalkilowe, nizsze grupy kazbo- kayalkilowe, nizsze grupy karboksyalkoksylowe, rodniki alkenylowe i alkinylowe zawierajace 3—7 atomów wegla, rodniki juyloazkilowe, takie Jak rodnik 2-/l-nafiylo/atylawy, rodniki benzylowe, nizsze rodniki katbamyOoalkUowe, nizsze -rodniki fluoroalkilowe, takie jak rodnik co-trójfluoroalkilo- wy zawierajacy nizszy rodnik alkilowy, nizszy rod¬ nik cyjanoalkilowy, nizszy rodnik guanjdynoalki- lowy, rodnik N-alkiloguanidynoalkilowy zawiera¬ jacy nizsze rodniki alkilowe, nizszy rodnik alko- ksyalkilowy, rodnik alkilotiofllkilowy zawierajacy nizsze rodniki alkilowe, rodnik furanozylowy, e- wentualnie podstawiony rodnik piranozylowy, ta¬ ki jak na przyklad rodnik a-D-glikapiranozylowy, oraz nizsze rodniki alkanoiloalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe.Rj i Ba we wzorze 1, jednakowe lub rózne, p- znaczaja nizsze rodniki alkilowe, rodniki alkilowe zawierajace 1—4 atomów wegla podstawione gru¬ pa hydroksylowa, rodniki alkilowe lub cykloalki¬ lowe zawierajace 3—6 atomów wegla podstawione wieloma grupami hydroksylowymi, rodniki cyklo¬ alkilowe zawierajace 3—7 atomów wegla, ewentu¬ alnie podstawione nizszymi rodnikami alkilowymi, nizsze rodniki alkilowe podstawione rodnikami cy- kloalkilowymi zawierajacymi 3—7 atomów w$gla, nizsze rodniki amonioalkilowe, nizsze rodniki alki¬ loamonioalkilowe, nizsze rodniki dwualkiloamonio- alkilowe, nizsze rodniki trójalkiloamonioalkilowe, nizsze rodniki karboksyalkilowe, nizsze rodniki karboksyalkilowe, rodniki alkenylowe i alkinylo¬ we zawierajace 3—7 atomów wegla, rodniki arylo- alkilowe, jak na przyklad rodnik 2-/i-naitylo/$tyT Iowy lub rodnik benzylowy, nizsze rodniki ka^ba- myloalkilowe, nizsze rodniki fluoroalkilowe, ^ak na przeklad rodnik ctf-trójfluoroalkilowy, nizsze rodniki cyjanoalkilowe, nizsze rodniki £uanicIyno- alkilowe, nizsze rodniki N-aikiloguanidyjaoa&Uo- we, nizsze rodniki alkoksyalkilowe, nj^sze rodnika alkilptioalkilowe, rodniki furanozylpwe, ewentual¬ nie podstawione rodniki piranozylowe, jak na przy¬ klad rodnik a-D-glikopiranozylowy i nizsze rod¬ niki alkanoiloalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe, n oznacza liczbe calkowita taka, aby sredni ciezar czasteczkowy wynosil 300—50000, Z oznacza jedno lub wielowartosciowy anion, Q o- znacza grupe trójmetylenowa, zas symbol o wzorze 2 oznacza wiazanie miedzy wieloma grupami o wzorach 3 lub 4, w których Q, Z, m, Ri, R*, R9 i R4 maja wyzej podane znaczenia.Na koncu lancucha polimeru znajduja sie kom¬ pleksy dwuwodoro-l,3-oksazyniowe lub J*-oksazo- liniowe z anionem inicjatora, badz tez ©rupy Tj o wzorze 5 i grupy Tg o wzorze 6, w których to wzorach Ri, Rf, Z, m, i Q maja wyzej podane znaczenia, R* ma znaczenia takie jak R* lub Rg, Rz oznacza czesc pochodzaca od rozpuszczalnika, w którym nastepuje otwarcie pierscienia, tzn. oz¬ nacza atom wodoru, jezeli odbywa sie to w sro¬ dowisku wodnym, lub rodnik alkilowy, jezeli w srodowisku alkoholowym. Rodzaj podstawnika T jest nieistotny dla wynalazku i uzytecznosci opisa¬ nych dalej polimerów.Termin „nizszy" oznacza, ze rodnik zawiera l-cr4 atomy wegla, i moze miec, w przypadku rodników alkilowych, prosty lancuch.Znane sa zwiazki -o wzorze 1, w którym m równa sie 1, Q oznacza rodnik 4rójmetylenowy, zas Ri, Rt, R* i R4 oznaczaja nizsze rodniki alkilowe. Spo- 10 15 25 35 35 40 45 50 85 607 sób ich wytwarzania wedlug wynalazku nie byl jednak dotychczas znany.Korzystna odmiane polimerów wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku sa zwiazki o wzorze 7, w którym symbol o wzorze 2 oznacza powiaza¬ nie z co najmniej jedna grupa o wzorze 8 lub 9, zas Rs, R4, Z, Ti, T2, Q, i n maja wyzej podane znaczenia.Inna korzystna odmiana polimerów sa zwiazki o wzorze 10, w którym symbol o wzorze 2 oznacza powiazanie z co najmniej jedna grupa o wzorze 11 lub 12, a Ri, R2, Z, Ti, T2, Q, m i n maja wyzej podane znaczenia.Jak wspomniano, Z oznacza anion o lancuchu przeciwnym do znajdujacego sie na czwartorzedo- wanej lub protonowanej grupie iminowej i moze oznaczac anion jednowartosciowy. Oczywiscie Z moze oznaczac równiez aniony wielowartosciowe o ladunku zobojetniajacym ladunku wielu grup iminowych. Z moze wiec obejmowac aniony, kwa¬ sów nieorganicznych, a takze 1 organicznych, takie jak jony halogenków, na przyklad chlorkowy, bro¬ mowy lub jodkowy, jon siarczanowy, wodorosiar- czanowy, fosforanowy, octanowy, askrobinianowy, cytrynianowy, hydroksycytrynianowy, weglanowy, wodoroweglanowy, nikotynianowy, aminooctano- wy, 2-aminoetanosulfomanowy, salicylanowy, i in¬ ne, pochodzace od nietoksycznych kwasów. Szcze¬ gólnie korzystne sa sole fizjologiczne czynnych kwasów, pochodzacych klofibranianów i haloge- nianów takich jak kwas 2-/p-chlorofenoksy/-2-me- tylopropionowy i kwas 3-trójfluorometylofenoksy- -/4-chlorofenylo/octowy. Jezeli aniony takich fizjo¬ logicznie czynnych zwiazków stosuje sie do neu¬ tralizacji czwartorzedowych lub protonowanych grup iminowych, zobojetnic mozna oczywiscie tyl¬ ko czesc naladowanych grup iminowych. Ilosc fi¬ zjologicznie czynnego zwiazku podawanego wraz z polimerem wyznaczona jest pozadana wielkoscia dawki.Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie, nie- rozgaleziony, nieusieciowany polimer, zawierajacy powtarzalne jednostki o wzorze 23, w którym X~ oznacza atom chlorowca, grupa siarczanowa lub sulfonianowa, Q oznacza grupe trójmetylenowa, zas symbol o wzorze 2 oznacza powiazanie wielu gfup o wzorach 24 i 25, w których X- i Q maja wyzej podane znaczenie, a R3 i R4 jednakowe lub rózne, oznaczaja nizsze rodniki alkilowe, ' ewen¬ tualnie podstawione jedna grupa hydroksylowa, rodniki alkilowe zawierajace 3^6 atomów wegla podstawione wieloma grupami hydroksylowymi, rodniki cykloalkilowe zawierajace 3—6 atomów we¬ gla, podstawione wieloma grupami hydroksylowy¬ mi, rodniki cykloalkilowe, zawierajace 3—7 ato¬ mów wegla, ewentualnie podstawione nizszymi rodnikami alkilowymi, nizsze rodniki alkilowe pod¬ stawione rodnikami cykloalkilowymi zawierajacy¬ mi 3—7 atomów wegla, nizsze rodniki amonioalki- lowe, rodniki alkiloamonioalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki dwualkiloamonio- alkilowe, zawierajace nizsze rodniki alkilowe, rod¬ niki trójalkiloamonioalkilowe, zawierajace nizsze rodniki alkilowe, nizsze rodniki karboksyalkilowe dió 8 i rodniki karboalkoksyalkilowe zawierajace nizsza grupe alkoksylowa i alkilowa, rodniki alkenylowe zawierajace 3—7 atomów wegla, rodniki alkinylo- we zawierajace 3—7 atomów wegla, rodniki ary- 5 loalkilowe nizsze rodniki karbamyloalkilowe, niz¬ sze rodniki fluoroalkilowe, nizsze rodniki cyjano- alkilowe, nizsze rodniki guanidynoalkilowe, nizsze rodniki karboamidynoalkilowe, rodniki N-alkilo- karbamidynoalkilowe zawierajace nizsze rodniki 10 alkilowe, rodniki alkoksyalkilowe zawierajace niz¬ sze grupy alkoksylowe i alkilowe, rodniki alkilo¬ tioalkilowe zawierajace nizsze grupy alkilowe, rod¬ niki furanozylowe, rodniki piranozylowe i rodniki alkanoiloalkilowe zawierajace nizsze rodniki alki- 13 lowe, nizsze rodniki alkilowe, nizsze rodniki al¬ koksyalkilowe, rodniki alkilotioalkilowe, zawiera¬ jace rodniki alkilowe, rodniki furanozylowe, rod¬ niki piranozylowe i rodniki alkanoiloalkilowe za¬ wierajace nizsze rodniki alkilowe, zas Ri i R2, 2* jednakowe lub rózne, oznaczaja atomy wodoru, nizsze rodniki alkilowe, nizsze rodniki hydroksy- alkilowe, rodniki alkilowe i cykloalkilowe zawie¬ rajace 3—6 atomów wegla podstawione wieloma grupami hydroksylowymi, rodniki cykloalkilowe *a zawierajace &—7 atomów wegla, ewentualnie pod¬ stawione nizszym alkilowym, nizsze rodniki alki¬ lowe podstawione rodnikiem cykloalkilowym za¬ wierajacym 3—7 atomów wegla, nizsze rodniki a- monioalkilowe, rodniki alkiloamonioalkilowe za- 3* wierajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki dwual- kiloamonioalkilowe zawierajace nizsze rodniki al¬ kilowe rodniki trójalkiloamonioalkilowe zawiera¬ jace nizsze rodniki alkilowe, nizsze rodniki kar* boksyalkilowe, rodniki karboalkoksyalkilowe, za- 35 wierajace nizsze grupy alkoksylowe i alkilowe, rodniki alkenylowe i alkinylowe zawierajace 3—7 atomów wegla, rodniki aryloalkilowe, nizsze rod¬ niki karbamyloalkilowe, nizsze rodniki fluoroalki¬ lowe, nizsze rodniki cyjanoalkilowe, nizsze rodniki 40 guanidynoalkilowe, nizsze rodniki karbamidynoal- kilowe, rodniki N-alkilokarbamidynoalkilowe za¬ wierajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki alkoksy¬ alkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe i alko¬ ksylowe, rodniki alkilotioalkilowe zawierajace niz- 40 sze rodniki alkilowe, rodniki furanozylowe, rodniki piranozylowe i rodniki alkanoalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe, w ten sposób, ze polimer zawierajacy powtarzalne jednostki o wzorze 26, we którym B3, R4 i Q maja wyzej podane znacze- m nie, a symbol o wzorze 2 oznacza powiazanie wie¬ lu grup o wzorach 27 i 28, poddaje sie reakcji, jezeli Ri i R2 sa jednakowe, z co najmniej rów¬ nowaznikowa iloscia zwiazku o wzorze RX, w któ¬ rym R ma znaczenie podane wyzej dla Ri, a X 55 oznacza atom chlorowca, grupe sulfonianowa lub siarczanowa, badz tez, jezeli Ri i Rj sa rózne, po¬ limer o wzorze 26 poddaje sie najpierw reakcji ze zwiazkiem o wzorze RpC w ilosci 5—95% ilosci równowaznikowej, a nastepnie reakcji z co naj- 60 mniej jednym równowaznikiem zwiazku RjX, po czym ewentualnie wymienia sie anion X- na anion Z-, przy czym wytwarza sie liniowy, nierozgale- ziony, nieusieciowany polimer, zawierajacy pow¬ tarzalne jednostki o wzorze 29, w którym Z~ sta¬ rt nowi jednowartosciowy lub wielowartosciowy a-» nion, a Q, Ri, R2, Rj, R4 i grupa o wzorze 2 maja wyzej podane znaczenie.Korzystnie stosuje sie zwiazki o wzorach RiX, w których Rj lub R2, oznaczaja nizszy rodnik a- monioalkilowy, rodnik alkiloamonioalkilowy, za¬ wierajacy nizsze rodniki alkilowe, rodnik dwual- kiloamonioalkilowy zawierajacy nizsze rodniki al¬ kilowe lub rodnik trójalkiloamonioalkilowy zawie¬ rajacy nizsze rodniki alkilowe, przy czym w pow¬ tarzajacym sie produkcie ladunek grupy amonio¬ wej zróznicowany jest ladunkiem anionu Z~, który ma wyzej podane znaczenie.Korzystnie, sposób wedlug wynalazku polega na wytwarzaniu liniowego, nierozgalezionego, nieusie- ciowanego polimeru, zawierajacego powtarzalne jednostki o wzorze 29, w którym X~ oznacza atom chlorowca, grupe siarczanowa lub sulfonianowa, zas Ri oznacza rodnik metylowy lub 3~trójmetylo- aminiopropylowy przez reakcje polimeru, zawiera¬ jacego powtarzalne jednostki o wzorze 30 z co najmniej równowaznikowa iloscia zwiazku o wzo¬ rze RiX, w którym Rj oraz X~ maja wyzej poda¬ ne znaczenia, przy czym wymieniony polimer o wzorze 30 ewentualnie wytworzony jest na drodze zmieszania polimeru, zawierajacego powtarzalne jednostki o wzorze 31, z co najmniej równowazni¬ kowymi ilosciami formaldehydu i kwasu mrówko¬ wego i ogrzewania mieszaniny w temperaturze 30—100°C, w ciagu do 100 godzin.Korzystnie poddaje sie reakcji polimer, zawiera¬ jacy powtarzalne jednostki o wzorze 26, w którym Rj i R4 oznaczaja rodniki metylowe, przy czym otrzymuje sie pierwszy polimer, stanowiacy poli- dwuchlorek [metylo/3-trójmetyloamoniopropyloM- mino]-trójmetylenu.Równiez korzystnie poddaje sie reakcji polimer, zawierajacy powtarzalne jednostki o wzorze 26, w którym R3 i R4 oznaczaja rodniki metylowe, przy czym otrzymuje sie pierwszy polimer, stano¬ wiacy polichlorek [metylo-/3-hydroksypropylo/4mi- no}-trójmetylenu.Równiez korzystnie poddaje sie reakcji polimer, zawierajacy powtarzalne jednostki o wzorze 26, w którym Rj i R4 oznacza rodniki metylowe oraz zwiazki RjX i R2X, w których Rj i R2 oznaczaja rodniki metylowe, a X ma wyzej podane znacze¬ nie.Ponizej podano ogólne wyjasnienia dotyczace ca¬ loksztaltu sposobu wytwarzania polimerów o wzo¬ rze 1.Polimery o wzorze 1 otrzymuje sie na drodze kolejnych reakcji. Pierwszym etapem jest .polime¬ ryzacja J*-oksazoliny o wzorze 13 lub 5,6-dwuwo- doro-4H-l,3-oksazyny o wzorze 14, w których to wzorach R' oznacza atom wodoru, nizszy rodnik alkilowy, rodnik fenylowy, rodnik naftylowy lub rodnik naftylometylowy, korzystnie atom wodoru.Polimeryzacja 2-R'-J*-oksazolin jest znana i opi¬ sana w Polymer Journal, 3, 35 (1972). Stwierdzo¬ no jednak, ze przebiega lepiej, jezeli stosuje sie kwas trójfluorometylosulfpnowy zamiast podawa¬ nych w literaturze inicjatorów. Zazwyczaj uzywa sie kwas trójfluorometylosulfonowy o ilosci 0,005— ^0rl mola, a korzystnie 0,01 na mol 2-R'-J*-oksa- zoliny. 910 10 Znana jest równiez polimeryzacja 2-R'-J,-5,6- -dwuwodoro-4H-l,3-oksazyny, opisana w Macromo- lecules, 6, 495 (1973). Sposród znanych inicjatorów najkorzystniejszy jest jodek metylu. 9 Na ogól polimeryzacja 2-R'-zl1-oksazolin i 2-R'- 5,6-dwuwodoro-4H-l,3-oksazyn prowadzi sie w uk¬ ladzie zamknietym w obojetnym rozpuszczalniku, w atmosferze gazu obojetnego, takiego jak azot, pod cisnieniem 1—100 atm, ogrzewajac calosc od 10 temperatury 30 do 120°C w ciagu 1—12 godzin.Pod pojeciem rozpuszczalnika obojetnego rozumie sie rozpuszczalnik niereagujacy z reagentami, pro¬ duktami lub z samym soba w warunkach reakcji.Korzystnym rozpuszczalnikiem jest dwumetylofor- 19 mamid.Po uznaniu reakcji za zakonczona, czego dowo¬ dem jest brak wiazan podwójnych —C—N—, mie¬ szanine reakcyjna zawierajaca polimer o wzorze 15, w którym R', Q i n maja wyzej podane zna- 20 czenia a Ts oznacza grupe o wzorze 16, 17 lub 18, w których Y- oznacza anion pochodzacy od inicja¬ tora, A oznacza atom wodoru lub czesc inicjato¬ ra, jak na przyklad rodnik metylowy, z jodku metylu, a Q i Rx maja wyzej podane znaczenia, 29 traktuje sie bezwodnym rozpuszczalnikiem, korzy¬ stnie alkoholem lub eterem, takim jak metanol lub eter etylowy. Po odsaczeniu i przemyciu bez¬ wodnym rozpuszczalnikiem polimer suszy sie.Po wyodrebnieniu polimeru z mieszaniny reais- 20 cyjnej poddaje sie go hydrolizie, bezposredniej re¬ dukcji lub redukujacemu metylowaniu.Drugi etap obejmuje hydrolize, podczas której odszczepia sie grupa acylowa. Hydrolize prowadzi sie poddajac polimer o wzorze 16 reakcji z wod- 29 nym roztworem kwasu takiego jak kwas mineral¬ ny, jak na przyklad kwas chlorowodorowy, lub roztworem zasady, takiej jak wodorotlenek me¬ talu alkalicznego. Otrzymuje sie wówczas polimer o wzorze 19, w którym A, m, Q, Z, X, Rz i n 40 maja wyzej podane znaczenia, przy czym korzy¬ stnie jest, jezeli Z oznacza jon halogenkowy.Hydrolize alkaliczna wykonuje sie dodajac po¬ limer do wodnego roztworu zasady o stezeniu od 0,1 n do stanu nasycenia, korzystnie roztworu wo- 49 dprotlenku metalu alkalicznego a najkorzystniej wodorotlenku sodowego. Hydrolize kwasna prowa¬ dzi sie przy uzyciu 1—2n wodnego roztworu kwa¬ su mineralnego, takiego jak HC1 lub H2SO4.Podczas hydrolizy calosc miesza sie ogrzewajac 90 w ciagu co najmniej 3—30 godzin. W celu osiag¬ niecia zasadniczo calkowitego przereagowania wprawdzie kosztem niewielkiego zmniejszenia cie¬ zaru czasteczkowego produktu mozna, korzystnie, prowadzic hydrolize w zamknietym naczyniu w » temperaturze 40—180°C. Ilosc wodnego roztworu nie jest istotnym czynnikiem pod warunkiem, za¬ pewnienia dobrych warunków mieszania i uzycia alkaliów lub kwasu w ilosci co najmniej dwukrot¬ nie wiekszej od stechiometrycznej. oo J?o hydrolizie alkalicznej otrzymuje sie polimer o wzorze 19, w którym m równa sie 0, zas ,po hydrolizie kwasnej lub po zakwaszeniu produktu hydrolizy alkalicznej uzyskuje sie polimer o wzo¬ rze 19, w którym m równa sie 1. 99 Nastepny etap obejmuje bezposrednia redukcje.11 10*310 li Redukujac bezposrednio polimer o wzorze 15 otrzy¬ muje sie, po zredukowaniu grup acylowych, po¬ limer o wzorze 20, w którym A, Zf Q, R' X, Rx, Z, m i n maja wyzej podane znaczenia.Korzystnie rozpuszcza sie polimer w obojetnym rozpuszczalniku i powoli dodaje sie co najmniej równomolowa ilosc chemicznego srodka redukuja¬ cego, takiego jak boroetan, równiez rozpuszczone¬ go w obojetnym rozpuszczalniku, korzystnie w czte- rowodorofuranie lub jego mieszaninie z dwume- toksyetanem. Po dodaniu calosci mieszanine reak¬ cyjna utrzymuje sie w stanie wrzenia w ciagu 1—12 godzin, oziebia i zakwasza. Zamiast boro- etanu mozna stosowac inne srodki redukujace, ta¬ kie jak wodorek glinu, glinowodorek litu lub gli- nowodorek trójmetoksylitu.Grupy aminowe polimeru o wtórze 15 mozna alternatywnie przeprowadzic, droga alkilowania, w iminoestry przy uzyciu czterofluoroboranu trój- etylooksoniowego w chlorku metylenu w tempera¬ turze 25°C. Nastepnie iminoestry latwo redukuje sie do amin trzeciorzedowych za pomoca borowo¬ dorku sodu w etanolu w temperaturze 0—25°C.W nastepnym etapie prowadzi sie redukujace medytowanie. W etapie tym polimer o wzorze 15, w którym R' oznacza atom wodoru, ogrzewa sie z mieszanina formaldehydu i kwasu mrówkowego, zawierajaca ponad jeden równowaznik kazdego ze skladników. Nastepnie calosc traktuje sie wodnym roztworem kwasu i odparowuje do sucha pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac polimer o wzorze 21, w którym R$, Q, Z, X, Rx, min maja wyzej podane znaczenia.Polimer poddawany redukujacemu metylowaniu dodaje «ie do mieszaniny 07—100V$ kwasu mrów¬ kowego i korzystnie, 38*A wodnego formaldehydu, po czym mieszanine reakcyjna ograewa sie do temperatury 30—100°C w ciagu 20—100 godzin.Chociaz mozna prowadzic reakcje w wyzszych temperaturach io sposób ten jest mniej korzystny ze wzgledu na zwiekszona szybkosc termicznego rozkladu kwasu mrówkowego i zwiekszone ryzyko degradacji polimeru. Nastepnie mieszanine traktuje sie wodnym roztworem kwasu mineralnego, ko¬ rzystnie kwasu chlorowodorowego, po czym nad¬ miar kwasu mrówkowego i formaldehydu oraz kwas mineralny usuwa sie zatezajac calosc pod zmniejszonym cisnieniem.Kolejny ^tap obejmuje bezposrednie metylewa- me. Polimer o wzorze 19, w którym m równa sie 0, metyluje sie ogrzewajac bezposrednio polimer z mieszanina kwasu mrówkowego i formaldehydu zawierajaca ponad jeden równowaznik kazdego ze skladników. Reakcje prowadzi sie w warunkach podanych w drugim etapie otrzymujac polimer o wzorze 21, w którym R*, Q, X, Z, R*, min maja wyzej podane znaczenia. ników R| i R| do polimeru o wzorze ~19. W celu otrzymania polimerów o wzorze 22, w którym Rj i Rt sa takie same, polimer o wzorze 19, w którym m równa sie 0 traktuje sie srodkiem alkilujacym RX /uzywanym w nadmiarze, w ilosci 1,5—8, ko¬ rzystnie 4 równowazników w obojetnym rozpusz¬ czalniku w temperaturze 30—10O°C. Reakcje ipn- wadzi sie rozpuszczajac najpierw polimer w obo¬ jetnym rozpuszczalniku, takim jak alkohole, keto¬ ny lub dwumetyloformamid, korzystnie w meta¬ nolu, acetonie lub dwumetyloformamidzie.Korzystnie jest prowadzic reakcje w tempera¬ turze 50—75°C. Jako produkt otrzymuje sie poli¬ mer o wzorze 22, w którym A, Q, X ,Z, Rx i n maja wyzej podane znaczenia, m równa sie 1, a Z~ oznacza X~. Jezeli polimer o wzorze 22 trak¬ tuje sie dokladnie jednym równowaznikiem zasa¬ dy, otrzymuje sie zwiazek o wzorze 22, w którym m równa sie 0.W celu otrzymania polimerów o wzorze 22, w którym R$ i R4 sa rózne, polimer o wzorze 19, w którym n równa sie 0, traktuje sie srodkiem alkilujacym RjX w niedomiarze, a nastepnie, po neutralizacji odpowiednia iloscia zasady, produkt posredni traktuje sie R*X w ilosci wystarczajacej do calkowitego zalkUowania. Obie reakcje prowa¬ dzi sie w obojetnym rozpuszczalniku w tempera¬ turze 30—100°C.Reakcje prowadzi sie rozpuszczajac najpierw po¬ limer w obojetnym rozpuszczalniku, takim jak alkohole, ketony lub dwumetyloformamid, korzy¬ stnie w metanolu, acetonie lub dwumetyloforma¬ midzie. Korzystnie jest prowadzic reakcje w tem¬ peraturze 50—75°C. Po zobojetnieniu kwasem otrzy¬ muje sie polimer o wzorze 22, w którym A, Q, X, Z, R* i n maja wyzej podane znaczenia, m rów¬ na sie 1, a Z oznacza X~. Po zadaniu polimeru dokladnie jednym równowaznikiem zasady uzy¬ skuje sie polimer o wzorze 22, w którym m równa sie 0.JColejny etap jest etapem czwariorzedowania, wprowadzanie podstawników Ri i R2* Polimer o wzorze 20 otrzymany sposobem opisanym w dru¬ gim etapie, polimer o wzorze 21, albo polimer o wzorze 22, otrzymany sposobem ppisaaym w ,czwar- tym etapie, wystepujace zwykle w postaci soli addycyjnych ,z kwasami (m=«=l), przeprowadza sie w wolne zasady (m=0) traktujac polimer rów¬ nowaznikowa iloscia zasady. Dogodnie jest, choc nie jest io niezbedne, usunac w tym etapie sole nieorganiczne, stosujac promieniowanie nadfioleto¬ we. Zaleta tego sposobu jest usuniecie takze nie¬ pozadanych produktów o niskim ciezarze czastecz¬ kowym. Nastepnie wodny roztwór polimeru zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem i produkt suszy sie .przed .czwartorzedowaniem prowadzacym do u- zyskania produktu o wzorze 1.Czwartorzedowanie wykonuje sie nie tylko w niewodnym obojetnym rozpuszczalniku, takim jak alkohol, keton Jiib dwumetyloformamid, korzystnie w metanolu, acetonie lub dwumetyloformamidzie, lecz czesto korzystnie prowadzi .sie je w wodnym roztworze, takim jak w samej wodzie lub w mie¬ szaninach woda—metanol, woda—aceton lub woda— ^dwumetyloformamid. .Jako srodki czwartorzedu- jace stosuje sie zsyykle pochodne halogenkowe, ko¬ rzystnie zwiazki feromu. Mozna tez stosowac inne srodki ^alkilujace, takie jak estry kwasu toJueno- sulfonowego lub Irójchlorometylosulfonowego. Je¬ zeli J&i i Rj maja miec takie jsame znaczenia, wówczas stosuje *ig odpowiedni nadmiar irodka alkilujacego RX, zas w przeciwnym razie paUmer 10 w 20 25 » as 49 30 59io«too tt 14 najpierw traktuje sie ograMcfcona iloscia {S--eWt Ilosci równowaznikowe}) zwiazku R|X, Po zakonczeniu reakcji produkt zadaje sie rea¬ gentem R2X w nadmiarze. Jezeli reaktywnosc obu reagentów RiX i RjX jest taka sama/ to reakcje mozna prowadzic Jednoetapowo stosujac mieszani¬ ne RiX i RjX. Jako RiX i R2X mozna stosowac proste halogenki alkilu, badz tez zwiazki zawie¬ rajace inne grupy funkcyjne niezaklócajace prze¬ biegu czwartorzedowanla. Zalicza sie do nich, na przyklad, estry kwasów chlorowcoalkanokarboksy- lowych amidy kwasów chlorowcoalkanokarboksy- lowych, chlorowcowe pochodne ketonów, fluoroal- kilotrójchlorometylosulfoniftny, chlorowcohydryny alkilowe, halogenki aryloalkilu, halogenki amonio- alkilu, ewentualnie podstawione nizszym rodnikiem alkilowym halogenki alkoksyalkilu, halogenki al- kilotioalkilu, halogenki allilu i bromek 2-propy- nylu.Reakcje prowadzi sie pozostawiajac roztwór wyjsciowych polimerów O wzorach 20, 21 i 22 i srodka alkilujacego w wodzie, metalu lub dwume- tyloformamidzie lub w ich mieszaninach w tempe¬ raturze 25—100°C w ciagu od 3 godzin do kilku dni zaleznie od temperatury i reaktywnosci srodka al¬ kilujacego. Wytwarza sie w ten sposób polimero¬ wy produkt o wzorze 1, który, gdy jeit nierozpusz¬ czalny w mieszaninie reakcyjnej, korzystnie od¬ dziela sie bezposrednio przez odsaczenie.W niektórych przypadkach korzystnie jest roz¬ cienczyc mieszanine reakcyjna przed saczeniem kil¬ kakrotnie wieksza iloscia cieczy nie rozpuszczaja¬ cej polimeru. Gdy polimer a wzorze 1 rozpuszcza sie w mieszaninie reakcyjnej skladniki lotne zwy¬ kle odpedza sie pod zmniejszonym cisnieniem i o- trzymuje sie polimer jako stala pozostalosc. Pro¬ dukt zazwyczaj czesciowo podsusza sie, proszkuje i suszy pod zmniejszonym cisnieniem w tempera¬ turze 26—50°C.W nastepnym etapie nastepuje wymiana jonowa.Stosujac opisane wyzej sposoby otrzymuje sie po¬ limery o wzorze 1, w których aniony ograniczone sa -zasadniczo do jonów halogenkowych. Polimery o anionach Z~ innych niz jony halogenkowe moz¬ na otrzymac rozpuszczajac polimer w formie halo- genkowej w wodzie, alkoholu lub ich mieszani¬ nach w dowolnych proporcjach i przepuszczajac roztwór przez warstwe zywicy anionitowej, syn¬ tetycznej lub typu zeolitów, w której nastepuje za¬ miana jonów halogenkowych na inne jony Z~. Sto¬ sujac ten sposób mozna bezposrednio wymieniac jony, tzn. wymieniac jony halogenkowe na jony Z~, badz tez najpierw wymieniac jony halogenko¬ we na OH-, które nastepnie wymienia sie na jony Z— na zywicy jonowymiennej lub po prostu dro¬ ga zobojetniania.Chemiczne sposoby wymiany mozna ponadto sto¬ sowac, gdy halogenek metalu jest slabiej rozpusz¬ czalny niz dodawana sól metalu MZ. Wytracony halogenek metalu mozna wówczas odsaczyc od roz¬ puszczalnego polimeru o wzorze 1.Prosta ilustracja tego ostatniego sposobu jest traktowanie roztworu polimeru o wzorze 1 zawie¬ rajacego jony bromkowe swiezo straconym chlor¬ kiem srebra w nadmiarze. Po zakonczeniu wymia¬ ny jonów halogenkowych odsacza sie mieszanine chlorku i bromu srebra otrzymujac roztwór poli¬ meru o wzorze 1 zawierajacym jony chlorkowe.Alternatywnie, polimer o wzorze 1, # którym Ir oznacza anion siarczanowy, mozna traktowac wod¬ nymi roztworami soli wapnia lub baru. Mozna za¬ tem jony siarczanowe zastapic jonami azotanowy¬ mi i usunac osad siarczanu baru.Podajac doustnie bardzo niewielkie dawki jxli- merów wytwarzanych sposobem wedlug wynalaz¬ ku uzyskuje sie dosc znaczne obnizenie poziomu cholesterolu we krwi. Pozwala ta na formowanie leków w postacie, których uprzednio nie mozna bylo stosowac. Polimery te mozna stosowac per se w postaci drobnoziarnistych proszków, badl tez, korzystnie, w postaci mieszanek ze stalymi nosni* kami, takimi jak krzemionka koloidalna, maka, sa¬ charoza, talk, laktoza, ewentualnie modyfikowana celuloza, mleko w proszku, sproszkowane proteiny, takie jak maczka sojowa itp. Formuje sie je, ko¬ rzystnie, w dawki jednostkowe, takie jak tabletki, kapsulki, zelatynowe, badz tez w oslonki z folii lub papieru zawierajacego odmierzona dawke, któ¬ ra moze takze zawierac dodatkowo witaminy i substancje mineralne. Oslonki te latwo otworzyc rozdzierajac, a zawartosc mozna dodac do napo¬ jów, takich jak soki owocowe lub inne; Dawka jednostkowa moze zawierac 10—JHP/t wa¬ gowych polimeru, zas pozostalosc stanowi nosnik, substancje smakowe i zapachowe, zarobki, srodki nadajace plynnosc itp. Zawartosc polimeru aktyw¬ nego w takiej jednostkowej dawce proszku moze wynosic 0,1—10 g.Odpowiednie do stosowania sa równiez wodne roztwory lub zawiesiny, korzystnie slodzone lub z dodatkiem substancji smakowych. Chociaz nie jest to zawsze pozadane, polimery mozna mieszac z róznymi zarobkami, takimi jak szafran lakowy tub olej kukurydziany, przy podawaniu doustnym per se lub w postaci wodnych emulsji. Polimery moz¬ na równiez formowac w kapsulki Jak wspomniano uprzednio, calkowita dzienna dawke polimeru wiazacego kwasy zólciowe ko¬ rzystnie jest podzielic na porcje zazywane przed kazdym posilkiem, przed snem. Taki sposób po¬ stepowania zapewnia jak najdluzszy czas zetknie¬ cia podczas wystepowania najwyzszego stezenia kwasów zólciowych w jelitach.Polimery wytwarzane sposobem wedlug wyna¬ lazku mozna stosowac jako takie lub. w razie po¬ trzeby, wraz z inhibitorami syntezy trójglicerydów lub innymi srodkami wiazacymi kwasy zólciowe, przeznaczonymi do leczenia specjalnego* Ponadto, jak stwierdzono uprzednio, opisane polimery two¬ rza sole z kwasami klofibraniany i halofeniany, które to sole uzyteczne sa w leczeniu chorób ser- cowo^naczyniowych. Ponizsze przyklady stanowia ilustracje postaci, pod którymi podaje sie dawki polimerów wedlug wynalazku. Fachowcy w dzie¬ dzinie formowania leków zdaja sobie oczywiscie sprawe z mnogosci praktycznych zmian leków w duchu niniejszego wynalazku. Mozna zazywac daw¬ ki wielokrotne, jak na przyklad 2 lub 3 tabletki lub kapsulki jednoczesnie, jezeli lekarz tak zale¬ ci. 35 40 45106 910 15 16 Jako czesc kompozycji wedlug wynalazku moz¬ na stosowac farmakologicznie aktywne skladniki obejmujace równiez inne srodki zwiekszajace wy¬ dzielanie zólci, takie jak florantyron tokamfylu, tauryna i gliceryna, srodki hypocholesteremiczne takie Jak kwas nikotynowy, izomer D 3,3', 5-trój- jodotyroniny, pochodne tyroksyny, jak na przyklad sole sodowe L- i D-tyroksyny, kwas trójodotropi- nowy, chlorowodorek naftoksydyny, kwas 5-mety- lopirazolokarboksylowy-3 i kwas 3-metyloizoksa- zolokarboksylowy-5, zmiekczacze kalu, takie jak poloksalkol i sól sodowa sulfobursztynianu dwuok- tylu, Jak równiez nienasycone kwasy tluszczowe, takie Jak kwas linolowy, kwas arachidynowy i kwas linolenowy, oraz jadalne oleje roslinne, ta¬ kie jak olej kukurydziany i olej szafranowy.Nizej przedstawiono rózne postacie preparatów zawierajacych zwiazki wytwarzane sposobem we¬ dlug wynalazku.Przygotowywanie proszków.Liniowy, nierozgaleziony i nieusieciowany po- li[chlorek/dwumetyloimino/etylenu] o ciezarze cza¬ steczkowym okolo 2000 proszkuje sie i miesza z 1% wagowym sproszkowanej laktozy. Oslonki alu¬ miniowe, zawierajace wykladzine w postaci tore¬ bek papierowych, napelnia sie i oddzielnie 0,55 g mieszaniny i zamyka w celu zapobiezenia skawa- laniu w razie zawilgocenia.Zamiast polifchlorku/dwumetyloimino/etylenu] mozna stosowac poli chlorek [/2-hydroksyetylo/me- tylpiminojetylenu, lub inne polimery, wytwarza¬ ne sposobem wedlug wynalazku, o ciezarze jeza*- steczkowym okolo 1500—50000 lub wyzszym, i to zarówno pojedyncze polimery, jak równiez miesza¬ niny polimerów o róznych ciezarach czasteczko¬ wych powyzej okolo 1500.Przygotowanie twardych kapsulek zelatynowych.Taka sama dawka, tzn. 0,55 g poli[chlorku/dwu- metyloimino/etylenu] zawierajacego l*/r wagowy laktozy, napelnia sie twarde kapsulki zelatynowe o odpowiednich rozmiarach.Alternatywnie, kapsulke mozna napelnic na su¬ cho 300 mg poli chlorku[/trójmetyloamonioety- lo/metyloimino]etylenu, 150 mg skrobii kukurydzia¬ nej i 5 mg bezwodnej krzemionki.Napelniane na sucho kapsulki mozna przygoto¬ wac przy uzyciu kazdego z nowych polimerów wymienionych w niniejszym opisie. W razie ko¬ niecznosci otrzymania kapsulek o mniejszej sile dzialania wytwarza sie kapsulki, badz tez stosuje sie dodatkowe ilosci skrobii kukurydzianej lub in¬ nego rozcienczalnika. W przypadku mniejszych ilo¬ sci skladnika aktywnego przewiduje sie mozliwosc podawania dawek wielokapsulkowych., Przygotowanie tabletek prasowanych.Przygotowuje sie mieszanke zawierajaca 1 kg po- li{chlorku/dwumetyloimino/etylenu], 30 g sprosz¬ kowanej sacharozy, 10 g krzemionki koloidalnej i 30 g Carbowazu — 4000. Z mieszaniny tej otrzy¬ muje sie, przy uzyciu tabletkarki, 4000 tabletek, kazda zawierajaca 250 mg polimeru.Podobnie prasuje sie tabletki zawierajace, kaz¬ da, 300 mg polifchlorku/dwumetyloimino/etylenu], 30 mg skrobii kukurydzianej, 10 mg poliwinylopi- rolidonu i 3 mg sterynianu magnezu.Po stabletkowaniu material mozna powlec zna¬ nymi sposobami, warstewka tworzywa w celu od¬ dzielenia go od wilgoci.Ponadto, w razie potrzeby mozna stosowac po- 9 wlekanie jelitowe. Powloka taka nanoszona zna¬ nymi sposobami moze zawierac tluszcze, kwasy tluszczowe, woski i ich mieszaniny, ewentualnie a- monowany szelak i ftalany celulozy.Zamiast polifchlorku/dwumetyloimino/etylenu] w mozna stosowac kazdy z polimerów wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku.Zamiast sacharozy mozna stosowac inne srodki wiazace, takie jak dekstroza, laktoza, metyloce¬ luloza, zywice naturalne i syntetyczne itp. Za- is miast stearynianu wapnia lub magnezu mozna sto¬ sowac talk. Krzemionke koloidalna mozna zasta¬ pic rozmaitymi, latwodostepnymi, nietoksycznymi srodkami zapobiegajacymi skawalaniu.Formujac leki znanymi sposobami, takimi jak 20 granulowanie na sucho lub na mokro, bezposrednie prasowanie, suszenie rozpylowe itp., mozna tez sto¬ sowac, jak wiadomo powszechnie, równiez inne substancje smarowe, rozcienczalniki, srodki wia¬ zace, srodki barwiace, dodatki smakowe i dezyn- J3 tegratory (srodki rozszczepiajace).W razie potrzeby mozna przygotowac tabletki do zucia stosujac w tym celu, korzystnie, mikro- kapsulki polimeru otrzymane na drodze granulo¬ wania na sucho. Tabletka taka zawiera 750 mg * zgranulówanego poli(chlorku/dwumetyloimino/ety- lenu], 300 mg mannitu, 2 mg soli sodowej sachary¬ ny (lub innego sztucznego srodka slodzacego), 1 mg olejku z miety pieprzowej, 15 mg Carbowa- xu — 4000 i 100 mg celulozy mikrokrystalicznej. w Polimery wytwarzane sposobem wedlug wyna¬ lazku sa równiez szczególnie uzyteczne, i to bez wzgledu na ich ciezar czasteczkowy, jako srodki flokujace koloidalne czastki znajdujace sie w cie¬ czach, takich jak na przyklad swieza woda lub *° scieki. Mozna je takze stosowac jako srodki wzma¬ gajace wytrzymalosc wypelnienia dodajac je do wsadu podczas wytwarzania papieru.Ponadto, polimery wedlug wynalazku mozna stosowac jako srodki przeciwbakteryjne i antysta- *3 tyczne, a tym samym mozna je wykorzystywac przy obróbce bawelny, welny i wlókien syntetycz¬ nych. Polimery sa tez uzyteczne jako zmiekczaja¬ ce tkaniny i pomocnicze srodki do barwienia, a zwlaszcza do wiazania barwników anionowych.M Mozna je równiez stosowac do zwiekszania lepko¬ sci mieszanin oraz Jako srodek przeciwbakteryjny do detergentów niejonowych i kationowych, ko¬ smetyków, lakierów do wlosów w aerozolu itp.Przy takich zastosowaniach polimery wedlug wy- n nalazku uzywa sie w ilosciach zwykle stosowa¬ nych w tych przypadkach, mieszajac je znanymi sposobami z pozostalymi skladnikami.W przypadku stosowania jako srodka klarujace¬ go lub fiokujacegó polimery wedlug wynalazku, w korzystnie, rozpuszcza sie lub rozprasza w srodo¬ wisku wodnym i dodaje do wody w ilosci okolo 0,05—0,2 kg polimeru na 1000 litrów wody podda¬ wanej obróbce.Ciezar czasteczkowy polimerów wytwarzanych « sposobem wedlug wynalazku wynosi, na ogól 300—106910 50000 lub wiecej. Zakres ten jest odpowiedni przy stosowaniu polimerów jako srodków flokujacych itp., natomiast nieodpowiednie sa polimery o cie¬ zarze czasteczkowym ponizej -1500 przy stosowaniu ich jako srodków wiazacych kwasy zólciowe. Po¬ limery takie mozna tfówczas oddzielic znanymi sposobami od polimerów o wyzszym ciezarze cza¬ steczkowym. Te ostatnie podaje sie doustnie w skutecznie dzialajacych dawkach wiazacych kwasy zólciowe.Skutecznie obnizaja one poziom cholesterolu we krwi w przypadku stosowania jedno- lub wielo¬ krotnych dawek zawierajacych okolo 0,1—5 g po¬ limeru, choc mozna, w razie potrzeby, zwiekszyc dawke do 10 g. Dawki takie przynosza równiez ul¬ ge w przypadku swierzbu zólciowego. Polimery mozna podawac w rozmaitych postaciach, takich jak zawiesiny, roztwory wodne, drazetki i tablet¬ ki do zucia oraz kapsulki, stosujac je podczas dlu¬ gotrwalego leczenia. Na ogól, leczenie polega na podawaniu okreslonych dawek dziennych podzie*- lonych na porcje zazywane, korzystnie przy posil¬ kach.Przy leczeniu hipercholesterolemii dawke, zalez¬ na od metabolizmu i diety, ustala sie, korzystnie, droga stalego badania poziomu cholesterolu we krwi. Na poczatku leczenia mozna wiec stosowac umiarkowane dawki zwiekszajac je, az do osiag¬ niecia i utrzymania zadanego poziomu cholestero¬ lu we krwi. Zadawalajaca jest poczatkowa dawka 2,5—100 mg/kg ciala, wymagajaca indywidualnego dalszego dopasowania.Oczywiscie zwiazki o wzorze 1, w którym Ri, Rg, R3 lub R4 oznaczaja rodniki amonioalkilowe, alkiloamonioalkilowe lub dwualkiloamonioalkilo- we, zawierajace w czesci alkilowej nizsze rodniki alkilowe, moga wystepowac w postaci wolnych a- min, tzn. zwiazków, w których Rj, Rj, R3 lub R4 oznaczaja rcdniki aminoalkilowe, alkiloaminoalki- lowe lub dwualkiloaminoalkilowe.Nastepujace przyklady ilustruja sposób wedlug wynalazku.Przyklad I. Roztwór 44 g 4f-oksazoliny i 870 mg swiezo destylowanego eteratu trójfluorku bo¬ ru w 175 .ml oczyszczonego dwumetyloformamidu umieszcza sie w reaktorze cisnieniowym z wykla¬ dzina szklana i uklad przeplukuje sie azotem.Mieszanine utrzymuje sie w temperaturze 80°C w ciagu 5 godzin, po czym rozciencza sie metano¬ lem i saczy otrzymujac 30 g poli[/formyloimino/e- tylenu]. Podczas pieciogodzinnej reakcji prowadzo¬ nej w temperaturze 80°C w obecnosci katalizatora- -eteratu trójfluorku boru stosowanego w ilosci 0,01 mola na mol J*-oksazoliny stopien przereagowa- nia do stalego polimeru wzrasta z 13,2Vo do co najmniej 68%.Przyklad II. Roztwór 217 g (3,06 mola) A*- -oksazoliny i 4,6 g (0,03 mola) kwasu trójfluorome- tylosulfonowego w 800 ml oczyszczonego dwume¬ tyloformamidu umieszczony w zamknietej rurze w atmosferze azotu utrzymuje sie w temperatu¬ rze 90°C mieszajac w ciagu 5 godzin. Po oziebie¬ niu mieszanine rozciencza sie 1200 ml bezwodnego metanolu i saczy.Produkt przemywa sie metanolem, nastepnie e- terem i suszy sie pod zmniejszonym cisnieniem o- trzymujac 150 g poli(/formyloimino/-etylenu].Przyklad III. 1 g 2-metylo-^-oksazbliny u- mieszcza sie w rurze do spalan Cariusa wraz z 2 kroplami 48V« eteratu trójfluorku boru. Rure sta¬ rannie przeplukuje sie azotem zatapia plomienio¬ wo i umieszcza w piecu rurowym o temperaturze 160°C na- 20 godzin.Otrzymuja sie poli(/acetimino/etylen] w postaci szklistej, prawie bezbarwnej zywicy, mieknacej w temperaturze 155—175°C. Polimer latwo rozpuszcza sie w chlorku metylenu.Przyklad IV. W przykladzie tym opisano po¬ limeryzacje N-acyloetylenoiminy w obecnosci pro¬ stego ukladu katalitycznego powodujacego równiez przegrupowanie do oksazoliny bedacej produktem posrednim. 10 ml N-butyryloetylenoiminy i 0,05 ml eteratu trójfluorku boru, umieszczone w opróznionej- ru¬ rze, utrzymuje sie w temperaturze 60°C w ciagu 4 godzin. Otrzymany staly produkt rozpuszcza sie w 100 ml CHC1$, wytraca dodajac eter naftowy, ponownie rozpuszcza w CHClj i po raz drugi wy¬ traca eterem naftowym.Po wysuszeniu osadu otrzymuje sie 6,3 g po- li[/butyryloimino/etylenu] o liczbie lepkosciowej (mierzonej dla '!•/• roztworu w benzenie) wynosza¬ cej 0,16, topniejacego w temperaturze 150°C.Postepujac zasadniczo wyzej opisanym sposo¬ bem, lecz stosujac jako substraty N-benzoiloetyle- noimine, 2-izopropylo-Jf-oksazoline, 2--eykloheksy- lo-J2-oksazóline, 2-naftylo-^-oksazoline i 2-/p-to- lilo/-4*-óksazoline otrzymuje sie, odpowiednio, po- lil/benzoiloimino/etylen], poli[/izobutyryloimino/e- tylen], poli(/cykloheksanoiloimino/etyteii], poli{/naf- toiloimino/etylen] i poli(/toluoiloimino/etylen].Przyklad V. 1,1322 g (0,0076 mola) 2-fenylo-2- -oksazoliny umieszcza sie w rurze do spalan Cariu¬ sa z 0,0000769 mola trójfluorku boru w postaci roz¬ tworu w dwumetoksyetanie.Po opróznieniu rury, przeplukaniu azotem i za¬ topieniu calosc utrzymuje sie w temperaturze 150°C w ciagu 2 godzin. 1 g otrzymanego jasnozól- tego, szklistego polimeru miele sie na proszek i rozpuszcza w 25 ml chlorku metylenu. Roztwór ten dodaje sie do 75 ml n-heksanu intensywnie mie¬ szajac.Otrzymuje sie gesta, biala zawiesine, która sa¬ czy sie. Operacje powtarza sie jeszcze dwukrotnie otrzymujac bialy, drobny proszek. Wydajnosc wy¬ nosi 80^/t w przeliczeniu na oczyszczony poli[/ben- zoiloimino/etylen]. Ciezar czasteczkowy produktu wynosi 7500.Przyklad VI. Równomolowe ilosci 2-fenylo*2- -oksazoliny, 2-benzylo-2-oksazóliny, 2-metylo-2-o- ksazoliny i 2~izopropylo-2-oksazoliny w postaci roztworu o stezeniu 1,5 mola kazdego skladnika/litr w N,N-dwumetyloacetamidzie utrzymuje sie w temperaturze 135°C w ciagu 2 godzin w obecnosci nadchloranu 2*fenylo-2-oksazoliniowego stosowa¬ nego jako inicjator. Zawartosc grup acylowych podstawionych przy atomie azotu w otrzymanym kopolimerze, poli(/acyloimino/etylenie] jest przy¬ padkowa. Obecnosc 2-fenylo-2-oksazoliny w mie^ szaninie daje produkt w postaci pochodnej N-ben- 10 13 20 29 30 35 40 45 50 05 60106 910 l* wilewefc 2-benzylo-2-oksazolina daje pochodna N- -fehyloacetylowa, zas analog 2-metylowy daje po¬ chodna N-acetyiowa.Sklad kopolimeru zalezy od wzglednej reaktyw¬ nosci róznych monomerów. Wytwarzane powyz¬ szym sposobem polimery moga byc wykorzystywa¬ ne do otrzymywania liniowych polietylenoimin, a zatem obecnosc róznych grup acylowych nie ma zadnego znaczenia, gdyz usuwa sie je przez hydro¬ lize. Mozna je, na przyklad, bezposrednio zredu¬ kowac, jak ió opisano w nastepnym przykladzie.Przyklad VII. Hydrolize poli[/acyloihlino/ety- lenuj prowadzi sie przy uzyciu kwasu lub zasa¬ dy: a) Roztwór 3 g poli[/formyloimino/etylenu] i 3 g wodorotlenku sodowego w 35 ml wody miesza sie w ciagu 3 godzin w temperaturze 98°C. Nastepnie roztwór chlodzi sie do temperatury pokojowej i wytracony bialy osad odsacza sie^ przemywa sta¬ rannie wóda i suszy pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac 1,6 g poli/iminoetylenu/. b) 1,29 g poli[/acetyloimino/etylenu] dodaje sie do 55 ml okolo 1 n roztworu wodorotlenku sodo¬ wego. Polimer powyzszy zasadniczo nie rozpusz¬ cza sie w zasadzie w temperaturze pokojowej, jed¬ nak po 6 godzinnym gotowaniu uzyskuje sie mieszanine homogeniczna. Po oziebieniu do tempe¬ ratury pokojowej nastepuje zzelowanie mieszaniny reakcyjnej eto biale} masy. Stopien hydrolizy wy¬ nosi okolo 65*/t.Otrzymani poli/hninoetylen/ oczyszcza sie przez rekrystalizacje, tzri. rozpuszczenie w kwasie, od¬ saczenie czesciowo zacetylowanego poli/imirioetyle- nu/ i zobojetnienie przesaczu. c) 1 g poli(/acetyloamino/etylenu] rozpuszcza sie w 50 ml I n roztworu kwasu siarkowego. Po 3,5 godzinnym gotowaniu uzyskuje sie homogeniczna mieszanine, która wydziela zapach kwasu octowe¬ go. Miareczkowanie takiej mieszaniny 1 n roztwo¬ rem wodorotlenku sodowego wskazuje, ze 27f/§ po¬ limeru uleglo hydrolizie. Po 21 godzinach utrzy¬ mywania calosci w stanie wrzenia stojpien hydroli¬ zy wynosi 38V§.Polimer mozna zhydrolizowac zasadniczo zupel¬ nie hydrolizujac go wyzej opisanym sposobem, lecz w zatopione) rurce w temperaturze co najmniej 120°C.Poli(/acyloimino/etylenu] redukuje sie do pochod¬ nych N-alkilowych lub N-aryloalkilowych nie hy¬ drolizujac ich uprzednio do wolnych zasad. Jako srodek redukujacy mozna stosowac boroetah, tak jak w nastepnym przykladzie. Mozna takze uzywac glinowodorek litu i glinowodorek trójmetoksyli- fu.Przyklad VIII. Do 200 ml 1,67 m roztworu boroetanu <334 mmole) w czterowodoro furanie u- mieszczonego w 500 ml kolbie zaopatrzonej w chlodnice zwrotna, wkraplacz i mieszadlo magne¬ tyczne i utrzymywanego w atmosferze azotu, do¬ daje sie w ciagu 15 minut 17 g (200 mmoli w prze¬ liczeniu na monomer) póli[/acetyloimino/etylenu] w 100 ml czterowodorofuranu, utrzymujac calosc w temperaturze 0°C. Mieszanine reakcyjna utrzy¬ muje sie potem w stanie wrzenia w ciagu 6 go¬ dzin, po czym chlodzi do temperatury pokojowej i powoli wkrapla do niej 50 ml 6 m roztworu kwa¬ su chlorowodorowego.Po wydzieleniu sie 15,5 litra <0,6 mola) wodoru, powstajacego wskutek hydrolizy kompleksu aminy 5 z boroetanem oddestylowuje sie, pod cisnieniem atmosferycznym, czterowodorofuran i dodaje wo¬ dorotlenek sodowy w celu wytracenia poHf/etyloi- minó/etylehu].Poddajac polimery, otrzymane sposobem opisa- w nym w przykladzie IV, podobnej obróbce otrzy¬ muje sie poli[/benzyloimino/etylen], polif/izobutylo- imino/etylenu] i poli(/naftylometyloimino/etylen].Przyklad IX. 2,5 g poli/iminoetylenu/ dodaje sie powoli do 12 g 90V« kwasu mrówkowego, po » czym da mieszaniny tej dodaje sie 5,5 g 38°/t wod¬ nego roztworu formaldehydu. Po 72-godzinnym o- grzewaniu w temperaturze 100°C calosc oziebia sie i dodaje 3,5 ml stezonego roztworu HC1. Mieszani¬ ne odparowuje sie nastepnie do sucha pod zmniej- * szonym cisnieniem otrzymujac 5 g chlorowodorku polif/metyloimino/etylenu].Przyklad X. 500 ml (5,4 mmola) chlorowodor¬ ku poli(/metyloimino/etylenu] rozpuszcza sie w 50 ml metanolu zawierajacego 291 mg (5,4 mmola) 28 nietanolanu sodu. Roztwór oziebia sie na lazni za¬ wierajace] aceton z suchym lodem i dodaje sie 10 g chlorku metylu. Nastepnie calosc ogrzewa sie w zatopionej rurce w ciagu 5 godzin w temperatu¬ rze 80°C *° Mieszanine odparowuje sie do sucha pod zmniej¬ szonym cisnieniem, otrzymany produkt dodaje sie do 3 ml bezwodnego metanolu, saczy i ponownie odparowuje do sucha. Rozpuszczanie produktu w metanolu, saczenie i odparowywanie do sucha po- u wtarza sie wielokrotnie. Przesacz zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac 400 mg po- li[chlorku/dwumetyloimino/etylenu].Przyklad XI. Do roztworu 860 mg (20 mili- równowazników) poli/iminoetylenu/ w 30 ml me¬ tanolu dodaje sie w ciagu 3 godzin 9,5 g (100 mmo¬ li) bromku metylu utrzymujac calosc w tempe¬ raturze 50°C. Nastepnie mieszanine reakcyjna od¬ parowuje sie do sucha pod zmniejszonym cisnie¬ niem, pozostalosc traktuje sie 1,08 g (20 mmoli) metanolem sodu w 10 ml metanolu i ponownie odparowuje do sucha.Pozostalosc dodaje sie do 30 ml bezwodnego me¬ tanolu i do tej mieszaniny dodaje sie 9,5 g (100 w mmoli) bromku metylu, po czym calosc utrzymuje sie w temperaturze 50°C w ciagu 3 godzin. Po za- tezeniu produkt miesza sie z woda i roztwór sa¬ czy sie przez VM 2 Diaflo Ultrafilter. Przesacz za¬ teza sie pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac H 2,8 g poli(bromku/dwumetyloimino/etylenu].Przyklad XII. 0,5 chlorowodorku poli(/mety- loimino/etylenu] rozpuszcza sie w 50 ml metanolu zawierajacego 0,29 g metanolami sodu. Roztwór za¬ teza sie do objetosci okolo 20 ml i dodaje sie 0,7 ao g siarczanu dwumetylu, po czym ogrzewa sie w ciagu 6 godzin w temperaturze 50°C.Produkt wytraca sie droga wlania roztworu do duzej ilosci acetonu lub odparowania metanolu i przemycia acetonem. Otrzymany poli£metylosiar- « czan/dwumetyloimino/etylenu] suszy sie podlWiio 21 zmniejszonym cisnieniem w temperaturze otocze¬ nia.Przyklad XIII. Postepuje sie zasadniczo w sposób opisany w przykladzie X zastepujac 10 g chlorku metylu 15,8 g chlorohydryny etylenowej.Mieszanine ogrzewa sie w ciagu 5—7 godzin w temperaturze 80eG, po czym nadmiar reagentów i rozpuszczalnik odpedza sie pod zmniejszonym cis¬ nieniem;* Pozostalosc stanowi poli(chlorek/2-hydroksyety* lo/metylomiino/etyienu].Postepujac podobnie, lecz stosujac chlorohydryne propylenowa lub chlorohydryne II-rzed. propyleno* wa zamiast chlorohydryny etylenowej otrzymuje sie poli(chlorek/l^metylo-2-hydroksyetylo/metyIoi- mino etylenu], lub poli[chlorek/2-hydroksypropy- lo/metylbimmo etylenu].Przyklad XIV. 0,5 g poli/iminoetylenu/ otrzy- manega sposobem opisanym w przykladzie VII roz¬ puszcza sie iv 50 ml metanolu i ogrzewa, w cia¬ gu 3 godzin, 0,35 g tlenku etylenu w zatopionej rurce w atmosferze azotu, w temperaturze* 60°C.Nastepnie, pod zmniejszonym cisnieniem odpedza sie rozpuszczalnik i nadmiar tlenku etylenu. Pozo¬ stalosc stanowi polit/2-hydroksyetylpimino/etylen].Przyklad XV. Poli[/2-hydroksyetyloimino/ety- len] otrzymany sposobem opisanym w przykladzie XIV ogrzewa sie, w ciagu 6—8 godzin, z 20 g bromku 2-hydroksybutylu w 50 ml. acetonu w za¬ topionej rurce, w temperaturze 80—90°C.Produkt wyodrebnia sie wyzej opisanym spo¬ sobem, odpedzajac rozpuszczalnik i nadmiar rea¬ genta pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc stanowi poli[bromek/2-hydroksybutylo/-2-hydroksy- etyloiminp etylenu].Przyklad XVI. Mieszanine 25 g poli/formy^ loiminoetylenu/, 504 g 97^-100*/i kwasu mrówko^ wego i 118 g 38°/« wodnego roztworu formaldehydu (formalina) ogrzewa sie w ciagu 60 godzin w tem¬ peraturze 100°C.Nastepnie mieszanine reakcyjna chlodzi sie, do¬ daje 210 ml stezonego kwasu chlorowodorowego i odparowuje sie do sucha pod zmniejszonym cisnie¬ niem w temperaturze 50°C. Po przemyciu pozosta¬ losci metanolem i eterem i wysuszeniu otrzymuje sie 34,6 g chlorowodorku poli(/metyloimino/etyle- nuj.Przyklad XVII. Roztwór zawierajacy 0,325 mola wodorotlenku sodowego otrzymuje sie roz¬ puszczajac 17,55 g metanolami sodu w 400 ml wo¬ dy. Do roztworu tego dodaje sie 28,6 g (0,31 mola) chlorowodorku paIi{/metyioimino/etylenu] i wóde w celu uzupelnienia objetosci do 500 ml.Roztwór odsala sie i oczyszcza od produktów o ciezarze czasteczkowym ponizej 1000 przy uzyciu filtru Amican z przegroda typu UM2 Diaflo Ultra- filter. Nastepnie roztwór zateza sie pod zmniejszo¬ nym cisnieniem w temperaturze 50°C otrzymujac 18 g poli(/metyloimino/etylenu].Przyklad XVIII. Do oziebionego roztworu 21,7 g (0,38 mola) poli(/metyloimino/etylenu] w 130 ml bezwodnego metanolu dodaje sie 364 g (3,8 mo¬ la) skroplonego bromku metylu. Mieszanine ogrze¬ wa sie w ciagu 5 godzin w reaktorze z wykladzi¬ na szklana, w temperaturze 50°C.Nastepnie mieszanine oziebia sie, produkt odsa¬ cza, przemywa eterem i suszy pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac 58 g poliflbromku/dwumety- loimiho/etylenu].• Przyklad XIX. Roztwór 58 g (0,38 mola) po- lifbromku/dwumetyloimino/etylenu] w 3 litrach wody przepuszcza sie powoli, z szybkoscia 10 ml/ /min, przez kolumne o pojemnosci 770 ml, wypel¬ niona zywica AGL-X8 czwartorzedowego chlorku *• amoniowego o rozmiarach 200-^400 mesh (1078 mi- lirównowazników C1-).Po zebraniu 4200 ml eluatu zateza sie go pod zmniejszonym cisnieniem w temperaturze 50—55°C i suszy otrzymujac 37 g po!i[chlorku/dwumetyloi- ¦*¦ mino/etylenu].Przyklad XX. 5*0 g poli[chlorku/dwumetylo- imino/etylenu] rozpuszcza sie w 75 ml wody desty¬ lowanej i przepuszcza w dól, przez kolumne za¬ wierajaca 100 g zywicy polistyrenowej, której pier- • scien benzenowy podstawiony jest w pozycji 4 wo¬ dorotlenkiem metoksytrójmetyloamoniowym (Bio Road AG 1x8) (zdolnosc jonowymienna 0,5 mola C1-). Po zebraniu eluatu o objetosci szesciokrotnie przewyzszajacej pojemnosc kolumny, tzn. 450 ml, ** zateza sie go do objetosci 150 ml, oziebia do tem¬ peratury 15aC i zobojetnia 8,8 g (0,05 mola) kwa¬ su -askorbinowego o czystosci farmakopealnej (wg farmakopei USA). Klarowny, zobojetniony roztwór oziebia sie przeponowo i liofilizuje otrzymujac *° bialy osad latwo dajacy sie sproszkowac. Produkt ten jest polifaskorbinianem/dwumetyloimino/etyle- nu].Podobnie, inne polimery wytwarzane sposobem wedlug wynalazku mozna przeprowadzic w sole B kwasu askorbinowego lub innych kwasów zawiera¬ jacych dopuszczalne w lecznictwie aniony.Przyklad XXI. Mieszanine 94 g (1,13 mola) /Ill-rzed, butylo/izonitrylu, 85 g (1,13 mola) swie¬ zo przedestylowanego 3-aminopropanolu i 7,4 g • (0,055 mola cyjanku srebra miesza sie, w atmosfe¬ rze azotu, w ciagu 16 godzin w temperaturze 90°C.Produkt wyodrebnia sie z mieszaniny reakcyjnej droga destylacji pod cisnieniem 45 mm Hg i o- czyszcza przez frakcjonowanie* « Zwykle po dwukrotnym frakcjonowaniu uzysku¬ je sie czysty produkt Sposobem tym otrzymuje sie 44 g czystej 5,6-dwuwodoro-4H-l,3^oksazyny o tem¬ peraturze wrzenia 58°C pod cisnieniem 58 mm Hg i n& = 1,4485. Produkt ten przechowuje sie na * sitach czasteczkowych typu 4A w atmosferze azo¬ tu.Przyklad XXII. Roztwór 44 g (0,52 mola) 5,6- -dwuwodoro-4H-l,3-oksazyny w 140 ml oczyszczo¬ nego dwumetyloformamidu umieszcza sie w rurce w cisnieniowej i dodaje 1,52 g (0,011 mola) jodome- tanu. Uklad przeplukuje sie azotem, zatapia rurke i ogrzewa w ciagu 5 godzin w temperaturze 80°C.Nastepnie mieszanine chlodzi sie, rozciencza dzie¬ sieciokrotnie eterem i odsacza produkt.•• Po przemyciu eterem i wysuszeniu pod zmniej¬ szonym cisnieniem w temperaturze 75°C otrzymu¬ je sie 40 g poli[/formylaimino/trójmetylenu] top¬ niejacego z rozkladem w temperaturze 111—112°C.Przyklad XXIII. Mieszanine. 53 g poli[/formy- « loimtno/trójmetylenu}, 1320 g 97—100Vt kwasu106 910 24 mrówkowego i 308 g 38*/t wodnego roztworu for¬ maldehydu ogrzewa sie w ciagu 120 godzin w tem¬ peraturze 100°C, po czym oziebia sie, dodajac 650 ml stezonego kwasu chlorowodorowego i odparo¬ wuje do sucha pod zmniejszonym cisnieniem w temperaturze 50°C.Pozostalosc rozciera Sie z 400 -ml metanolu, saczy, osad przemywa eterem i suszy pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac 67 g chlorowodorku po* U[/metyioimino/etylenuj.Przyklad XXIV. Roztwór 67 g (630 milirów- howazników) chlorowodorku poUf/metyloimino/trój- metylenu] w 600 ml wody, traktuje sie 39 g (0,72 mola) metanolami sodu. Jest to latwy sposób przy¬ gotowywania roztworu wodorotlenku sodowego o zadanej normalnosci. Mozna równiez zastosowac odpowiednia ilosc standardowego roztworu wodo¬ rotlenku sodowego.Mieszanine reakcyjna odsala sie, po czym usu¬ wa sie polimery o ciezarze czasteczkowym ponizej 1000, za pomoca filtru Amicon z przegroda typu UM2 Diaflo Ultrafilter. Nastepnie roztwór zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac 45 g poli(/metyloimino/trójmetylemi]v ' P r z y k l a d XXV. Roztwór 14 g (200 milirówno- wezników) poli{/metyloimino/tt6jmetylenu] i 76 g <1,52 mola) bromometanu w 90 ml metanolu ogrze¬ wa sie w ciagu 5 godzin w zamknietym reaktorze, w temperaturze 50°C. Produkt odsacza sie, prze¬ mywa metanolem i eterem i suszy pod zmniejszo¬ nym cisnieniem otrzymujac 28 g politbromku/dwu- metyloimino/trójmetylenu].Przyklad XXVI. Roztwór 2& g (170 milirów- nowazników) poli{bnmku/dwuinetyloimino/trójme- tylenu) w 1400 ml wody przepuszcza ala powoli przez kolumne zawierajaca 1000 ml zywicy Dowex 1-X2 o zdolnosci jonowymiennej 0,8 mola Cl~.Nastepnie kolumne przemywa sie woda, az do zaniku, reakcji eluatu na azotan srebra. Caly elu- at odparowuje sie do sucha i produkt suszy sie pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac 17,2 g poli(chlorku/dwumetyloimino/trójmetylenu].Przykla d t XXVII. Roztwór 142 mg (2 mili- równowazniki) poli{/metyloi|*iino/trójmetylenu] i 1,12 g (8 mmoli) 3-bromopropanolu w 5 ml oczysz¬ czonego dwumetyloformamidu ogrzewa sie w cia¬ gu 24 godzin w temperaturze 75°C.Produkt odsacza sie przemywa acetonem i suszy pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac 330 mg poli(bromku/metylo-/3-hydroksypropyW-imino/trój- metylenu].Przyklad XXVIII. Roztwór 315 mg równowaznika) polifbromku/inetylo-3-hydroksypro- pylo imino/trójmetylenu]: w 16 ml wody przepusz¬ cza sie powoli przez kolumne zawierajaca 9 ml zy¬ wicy jonowymiennej Dowe* 1-X2 (7,2 mmoli jo¬ nów chlorkowych), która nastepnie przemywa sie woda^az do zaniku jonów chlorkowych w eluacie.Polaczone eluaty odparowuje sie do sucha pod zmniejszonym cisnieniem w temperaturze 50°C o- trzymujac 230 mg poli(chlorku/metylo-3-hydroksy- propylo imino/trójmetylenu].W przykladzie tym przedstawiono sposób, wy¬ twarzania zwiazku o wzorze 3, w którym Rf i Rf oznaczaja rodniki 3-hydroksypropylowe, Nastepnie 3 przyklady dotycza sposobu otrzymywania zwiaz¬ ku o wzorze 3, w którym Ri oznacza rodnik 3-hy- droksypropylowy, a Rf oznacza rodnik metylowy.Ri i Rj w tych produktach stanowia odpowiednio -• 5^-95Vt i 95—5f/i sumy Rj + Rf i sa rozmieszczo¬ ne przypadkowo wzdluz lancucha polimeru.Przyklad XXIX. Roztwór 462 mg (6 milirów- nowazników) poli[/metyloimino/trójmetylenu) i 41 mg {300 mikromoli) 3-bromopropanolu w 12 ml w dwumetyloformamidu ogrzewa sie w ciagu 24 go¬ dzin w temperaturze, po czym chlodzi sie i doda¬ je 2,9 g (30 tfnmoli) bromku metylu. Nastepnie mie¬ szanine reakcyjna ogrzewa sie w ciagu 3 godzin w temperaturze 50°C u Produkt wyodrebnia sie przez zatezenie miesza¬ niny pod zmniejszonym cisnieniem, przemycie e- terem i wysuszenie pod zmniejszonym cisnieniem.Sposobem tym otrzymuje Sie zwiazek o wzorze 3, w którym Rf oznacza rodnik 3-hydroksypropylo- * wy, a Rf oznacza rodnik metylowy, przypadkowo rozmieszczone wzdluz lancucha polimeru. Stosu¬ nek Hj :Rf w produkcie wynosi 5 :95.Jon bromkowy mozna wymienic na jon chlorko¬ wy opisanym wyzej sposobem za pomoca zywicy * jonowymiennej.Przyklad XXX. Roztwór 213 mg (3 milirów- nowaznUri) polif/metyloimino/trójmetylenu] i 209 mg (1,5 mmola) 3-bromopropanolu ogrzewa sie w ciagu 24 godzin w temperaturze 75°C. 31 Nastepnie mieszanine reakcyjna oziebia sie, do¬ daje 1,5 g bromku metylu i ogrzewa w ciagu 3 godzin w temperaturze 50°C. Po obróbce tak otrzy¬ manej mieszaniny wyzej opisanym sposobem uzy¬ skuje sie polimer o wzorze 3, w którym R| ozna- <** cza rodnik 3-hydroksypropylowy, a Rf oznacza rodnik metylowy, przypadkowo rozmieszczone wzdluz lancucha polimeru. Stosunek Rf :Rf w pro¬ dukcie wynosi 50:50.Przyklad XXXI. Roztwór 142 mg (2 milirów- 4i nowazniki) poli/metyloimino/trójmetylenu i 264 mg (1,9 mmola) 3-bromopropanolu ogrzewa sie w cia¬ gu 16 godzin w temperaturze 75°C.Po oziebieniu mieszaniny dodaje sie 1 g bromku metylu i calosc ogrzewa w ciagu 12 godzin w tem- « peraturze 5Q°C. Po obróbce tak otrzymanej mie¬ szaniny wyzej opisanym sposobem uzyskuje sie po¬ limer o wzorze 3, w którym Rj oznacza rodnik 3-hydrok$ypropylowy, a Rf oznacza rodnik mety¬ lowy, przypadkowo rozmieszczone wzdluz lancucha * polimeru. Stosunek Rj: Rf w produkcie wynosi 95;*.Przyklad XXXII. Roztwór 284 mg (4 mili- równowazniki) poli(/metyloimino/trójmetylenul i 2,45 g <16 mmoli) bromku 3-metoksypropylu w 15 M ml dwumetyloformamidu ogrzewa sie w ciagu 16 godzin w temperaturze 75°C.Produkt odsacza sie, przemywa eterem i suszy pod zmniejszonym cisnieniem, a nastepnie rozpusz¬ cza sie w 25 ml wódy i jon bromkowy wymienia * sie na jon chlorkowy wyzej opisanym sposobem przy utyciu zywicy jonowymiennej. Otrzymuje sie 456 mg poli chlorku(metylo-/3-metoksypropyloAmi- no)trójmetylenu.Polimery o wzorze 3, w którym Rt oznacza rod- w nik 3-metoksypropylowy, a Rf oznacza rodnik me-25 106 910 tylowy; o stosunku Ri: R2 wynoszacym od 5:95 do 95:5 otrzymuje sie zasadniczo wyzej opisanym sposobem, poddajac polif/metyloimino/trójmetylen] reakcji najpierw z ograniczona iloscia bromku 3- -metoksypropylu, a nastepnie z bromkiem metylu w nadmiarze.Przyklad XXXIII. Roztwór 426 mg (6 mili- równowazników) poli{/metyloimino/trójmetylenu] i 4,06 g bromku 3-metylotiopropyIu w 15 ml dwu- metylóformamidu ogrzewa sie w ciagu 24 godzin w temperaturze 75°C Produkt odsacza sie, miesza z 30 ml wody i prze¬ puszcza przez kolumne zawierajaca 45 ml zywicy jonowymiennej Dower 1-X2 (zdolnosc jonowy¬ mienna wynosi 36 mmoli jonów chlorkowych). Po zatezeniu wodnego eluatu otrzymuje sie 650 mg po- li chlorkufmetylo-/3-metylotiopropylo/imino]trój- metylenu.Polimery o wzorze 3, w którym Ri oznacza rod¬ nik 3-metylotiopropylowy, a R2 oznacza rodnik me¬ tylowy, o stosunku RfrRf wynoszacym od 5:95 do 95 :5 otrzymuje sie zasadniczo wyzej opisanym sposobem, poddajac poli[/metyloimino/tróJmetylen] reakcji najpierw z ograniczona iloscia bromku 3- -metylotiopropylu, a nastepnie z bromkiem mety¬ lu w nadmiarze.Przyklad XXXIV. Roztwór 568 mg (8 mili- równowazników) poli[/metyloimino/trójmetylenu] i 8,6 g (30 mmoli) bromku 3-ftaloimidopropylu w 25 ml dwumetyloformamidu ogrzewa sie w ciagu 18 godzin w temperaturze 75°C.Produkt odsacza sie miesza z 10 ml metanolu i traktuje 1 g bezwodnej hydrazyny mieszajac ca¬ losc w ciagu 3 godzin w temperaturze 50°C. Mie¬ szanine zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem, zakwasza rozcienczonym roztworem HC1, rozciera z eterem i saczy.Produkt miesza sie z woda i przepuszcza przez kolumne zawierajaca 45 ml zywicy jonowymiennej Dowex 1-X2 (36 mmoli jonów chlorkowych). Po zatezeniu wodnego eluatu otrzymuje sie poli dwu- chlorek[metylo-/3-amoniopropylo/imino]trójmetyle- nu.Alternatywnie, roztwór 568 mg (8 milirównowaz- ników) poli£/metyloimino/trójmetylenu] i 6,3 g {40 mmoli) ogrzewa sie w ciagu 18 godzin w tempe¬ raturze 75°C pod zmniejszonym cisnieniem i ogrze¬ wa z 30 ml cieklego amoniaku w ciagu 5 godzin w temperaturze 50°C. Amoniak odparowuje sie I produkt przeprowadza sie w polimer zawierajacy jony chlorkowe przepuszczajac przez kolumne za¬ wierajaca 45 ml jonowymiennej zywicy Dowex 1-Xz w formie chlorkowej.Polimery o wzorze 3, w którym Ri oznacza rod¬ nik 3-amoniopropylowy, a Rj oznacza rodnik me¬ tylowy, o stosunku R*:Rs wynoszacym od 5:95 do 95:5 otrzymuje sie zasadniczo wyzej opisanym sposobem poddajac poli[/metyloimino/tróJmetylen] reakcji najpierw z ograniczona iloscia bromku 3- -ftalimidopropylu lub X<-bromo-3-chloropropanu, a nastepnie z bromkiem metylu w nadmiarze.Przyklad XXXV. Roztwór 710 mg (10 mili- równowazników) poli(/metyloimino/trójmetylenu] i a.g l-bromo-3-chloropropanu w 30 ml dwumetylo¬ formamidu ogrzewa sie w ciagu 16 godzin w tem¬ peraturze 75°C.Mieszanine zateza sie pod zmniejszonym cisnie¬ niem, miesza z 10 ml metanolu i zadaje 3 g me- * tyloaminy prowadzac reakcje w zatopionej rurce w temperaturze 50°C. Nastepnie mieszanine reak¬ cyjna zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem, mie¬ sza z woda i przepuszcza przez kolumne zawiera¬ jaca 50 ml zywicy jonowymiennej Dowex 1-X2 w otrzymujac poli dwuchlorekfmetylo-/3-aminopropy- lo/imino]trójmetylenu.Polimery o wzorze 3, w którym Ri oznacza rod¬ nik 3-amoniopropylowy, a R* oznacza rodnik me¬ tylowy, o stosunku RirRt wynoszacym od 5:95 w do 95:5 otrzymuje sie zasadniczo wyzej opisanym sposobem, poddajac poli(/metyloimino/trójmetylen] najpierw reakcji z ograniczona iloscia l-bromo-3- -chloropropanu, a nastepnie z bromkiem metylu w nadmiarze.» Przyklad XXXVI. Roztwór 710 mg (10 mi- lirównowazników) poli[/metyloimino/trójmetylenu] i 7,9 g l-bromo-3-chloropropanu w 35 ml dwume¬ tyloformamidu ogrzewa sie w ciagu 16 godzin w temperaturze 75°C. Mieszanine zateza sie pod u zmniejszonym cisnieniem, pozostalosc miesza sie z 10 ml metanolu i poddaje reakcji z 2,3 g (50 mmoli) dwumetyloaminy w zatopionej rurce, w temperaturze 50°C.Mieszanine reakcyjna zateza sie pod zmniejszo- 10 nym cisnieniem, pozostalosc rozpuszcza sie w wo¬ dzie i przepuszcza przez kolumne zawierajaca 50 ml zywicy Jonowymiennej Dowex 1-X2 (40 mmoli) jonów chlorkowych otrzymujac poli dwuchlo- rekCmetylo-/3-dwumetyloaminopropylo/-imino]trój- * metylenu.Polimery o wzorze 3, w którym Ri oznacza rod¬ nik 3-dwumetyloamoniopropylowy, a Rf oznacza rodnik metylowy, o stosunku Ri: Rj wynoszacym od 5:95 do 95:5 otrzymuje sie zasadniczo wyzej * opisanym sposobem, poddajac poli(/metyloimino/- -trójmetylen] reakcji najpierw z ograniczona ilo¬ scia l-bromo-3-chloropropanu a nastepnie z brom¬ kiem metylu w nadmiarze.Przyklad XXXVII. Roztwór 710 mg (10 mi- « lirównowazników) polif/metyloimino/metylenu] i 10,4 g (40 mmoli) bromku /3-bromopropylo/trójme- tyloamoniowego w 40 ml oczyszczonego dwumety¬ loformamidu ogrzewa sie w ciagu 12 godzin w temperaturze 75°C.W Produkt odsacza sie, przemywa acetonem i su¬ szy pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac 1,8 g poli dwubromku{metylo-/3*trójmetyloamoniopropy- lo/iminojtrójmetylenu.Przyklad XXXVIII. Roztwór 1,66 g (5 mili- « równowazników) poli dwubromku(metylo-/3-trój- metyloaminopropylo/iminojtrójmetylenu w 85 ml wody przepuszcza sie powoli przez kolumne zawie¬ rajaca 50 ml zywicy Dowex 1-X2 (40 mmoli jonów chlorkowych), po czym kolumne przemywa sie wo- ty da, az do zaniku jonów chlorkowych w eluacie.Po odparowaniu do sucha polaczonych eluatów w temperaturze 50°C otrzymuje sie 1,1 g poli dwu- chlorku [metylo-/3-trójmetyloaminopropylo/imi- no]trójmetylenu. w Polimery o wzorze 3, w którym Ri oznacza rod-108 910 m nik 3-trójmetyloamoniopropylowy, a R| oznacza rodnik metylowy, o stosunku Ri: R2 Wynoszacym Sr:95 do 95:5 otrzymuje sie zasadniczo sposobem opisanym w przykladzie XXXVII, poddajac po- litimetyiainiino/trójmetylenl reakcji najpierw z od¬ graniczona iloscia bromku 3-bromopropyloirójme- tyloamoniowego, a aastfcpnie z bromkiem metylu w nadmiarze."Przyklad XXXiX. Roztwór 1 g (14 mi- lirównowazników) poftif/metyloimino/trójmetylenuj i 8,8 g (56 moli) a-bromooctanu etylu W 20 ml dwumetylo£tBrm'amid\i figrzewa sie w ciagu 12 go¬ dzin w temperaturze*.: 50°C. Mieszanine rozciencza sile pieciokrotnie eterem, produkt odsacza sie, roz¬ puszcza w wodzie i przesacza przez kolumne za¬ wierajaca 75 ml zywicy jonowymiennej Dowex L-X2 (6$ mpoH jonów chlorkowych). Eluat zateza sie: pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac poli chlorek [metylo-/karboetoksymetylo/iminoj trójme- tjytenu. ¦¦ - " -..-* «.-,:•.¦¦- •; ;/•• ' ;-Mv 'Prz yk l ad XLitRoztwór 355 mg («* milirówno- wazników)^ polif/me^yloimino/trl6jmetyleim]' i 3,5 g (25 mmoli) 2-bromoacetamidu w 10 r ml dwumety- toformamidu ' ogrzewa sie w ciagu 15 godzin w temperaturze66?C. ^ 1? : Produkt saczy sie, miesza z woda i przepuszcza przez, kolumna zawierajaca 25 ml zywicy jonowy¬ miennej Dowex 1-X2 (20 mmoli Jonów chlorko- wyefcji otrzymujac poli chlorek[metylo-/karbamylo- metylo/iminojtrójmetylenu.Polimery or wzorze 3, w którym Rj oznacza rod- nikkarbamyiometylowy, a R* oznacza rodnik me¬ tylowy, o stosunku Ri:Rf wynoszacym od 95:5 dó 5:95 otrzymuje sie zasadniczo wylej opisanym sposobem, poddajac poli{/metyloimino/trójmetylen] reakcji najpierw r ograniczona iloscia 2-bromoace- tamiuus a nastepnie z bromkiem metylu w nad¬ miarze, r Przyklad XLI. Roztwór 355 mg (5 milirów- nowainików) pdlif/metyldiinino/trójmetylenu] i 2,3 g (25^ mmoli) chloropropanonu-2 ogrzewa sie w w ciagu 16 godzin w temperaturze 50°C. Produkt odsacza sie, rozciera z eterem i suszy pod zmniej¬ szonym cisnieniem otrzymujac poli chlorek[mety- lo-/2-kctopropyib/imino]trójmetylenu- Polimery o wzorze 3, w którym Ri oznacza rod¬ nik 2^ketopropyiowy, a B| oznacza rodnik mety¬ lowy, o stosunku Ri: Rf wynoszacym od 95 :5 do 5:95 otrzymuje sie zasadniczo wyzej opisanym sposobem poddajac poli(/metyloimino/trójmetylen] reakcji najpierw z ograniczona iloscia chloropro- panonu^2, a nastepnie z bromkiem metylu w nad¬ miarze. Po poddaniu produktu dzialania zywicy Dówex 1-X; w formie chlorkowej otrzymuje sie polimer zawierajacy jony wylacznie chlorkowe.Przyklad XLII. Roztwór 710 mg (10 milirów- isowazników) i*oli(/nietyloimino/trójmetylenu] i 6,8 g (40 mmoli) bromku benzylu w 15 ml dwumetylo- formamidu ogrzewasie w ciagu 10 godzin w tem¬ peraturze 50°C.Produkt wyodrebnia sie droga zatezenia miesza¬ niny reakcyjnej pod zmniejszonym cisnieniem i wyekstrahowania po&ossatasci woda. Wodny roz¬ twór przepuszcza sie przez kolumne zawierajaca » ml zywicy jonowymiennej Dowez 1-X2 (40 mmolil jonów chlorkowych) otrzymujac poli chlo- rekfmetylo-/benzylo/imino]trójmetylenu.Polimery o wzorze 3, w którym Ri oznacza rod¬ nik benzylowy, a R2 oznacza rodnik metylowy, o- # trzymuje sie zasadniczo wyzej opisanym sposobem poddajac polif/metyloimino/trójmetylenj reakcji najpierw z ograniczona iloscia bromku benzylu, a nastepnie z bromkiem metylu w nadmiarze.Przyklad XLIII. Roztwór 426 mg i(6 milirów- 10 nowazników) poli(/metyloiraino/trójmetylenuj i 3,7 g (30 mmoli) bromku allilu W 12 ml dwumetylo- formamidu ogrzewa sde w ciagu 16 godzin w tem¬ peraturze 50°C.Produkt odsacza sie i rozpuszcza w wodzie. Wod- w ny roztwór przepuszcza sie przez kolumne zawie¬ rajaca 40 ml zywicy jonowymiennej Dowez 1-X2 (32 mmole jonów chlorkowych) i aluat zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem otrzymujac poli cfelorek(metylo/l-propen-3-ylo/imino]tr6jmetylenu. 20 Zwiazki o wzorze 3 w którym Rj oznacza rod¬ nik l-^ropen-3-ylowy, a Rj oznacza rodnik mety¬ lowy, o stosunku Ri : Rj wynoszacym od 95 :5 do 5:95 otrzymuje sie zasadniczo wyzej opisanym sposobem, poddajac polif/metyloimino/trójmetylen] 25 reakcji najpierw z ograniczona iloscia 3-bromopro- penu-1, a nastepnie z bromkiem metylu w nadmia¬ rze.Przyklad XLIV. Roztwór 710 mg (10 milirów- nowazników) poli[/metyloimino/trójmetylenuj i 3,6 g * (30 mmoli) bromku propargilu w 12 ml dwume- tyloformamidu ogrzewa sie w ciagu 16 godzin w temperaturze 50°C.Produkt odsacza sie, rozpuszcza w wodzie i prze¬ puszcza przez kolumne zawierajaca 40 ml zywicy x jonowymiennej Dowex 1-X2 (32 mmole jonów chlorkowych) otrzymujac polichlorek[metylo-/N- -propyn-1-ylo-3/imino]trójmetylenu.Podobnie jak w poprzednich przykladach, poli¬ mery o wzorze, w którym Ri oznacza rodnik 1- * -propyn-3-ylowy, a R2 oznacza rodnik metylowy, o stosunku R1.R2 wynoszacym od 5:95 do 95:5 otrzymuje sie poddajac poli[/metyloimino/trójmety- len] reakcji najpierw z ograniczona iloscia brom¬ ku propargilu, a nastepnie z bromkiem metylu w *5 nadmiarze.Przyklad XLV. Wytwarzanie polidwuchlorku fmetyIo/3-trójmetyloamoniopropylo/imino]trójmety- lenu Mieszanine 32,1 g (0,30 równowaznika) polichlo- •° rowodorku/metyloimino/-trójmetylenu, 217 g (0,83 równowaznika) bromku 3-bromopropylotrójmetylo- amoniowego, 12,0 g (0,30 równowaznika) wodoro¬ tlenku sodu i 96 ml wody miesza sie do komplet¬ nego rozpuszczenia. Mieszanine pozostawia sie w w temperaturze pokojowej na 7 dni. Nastepnie, mie¬ szanine miesza sie dodajac 1800 ml acetonitrylu z predkoscia 30 ml/min. Produkt wytraca sie, a faze acetonBrylowa dekantuje sie.Pr-odufct przemywa sie dwukrotnie jednym li¬ to trem mieszaniny zawierajacej 5% wody i 95Vt ace- tonitrylu i wreszcie 150 ml acetonitrylu. Po wy¬ suszeniu pod zmniejszonym cisnieniem otrzymuje sie 107,5 g produktu .Produkt ten zalewa sie 1135 ml wody, umieszcza sie na elemencie filtrujacym •» Amicon i odsala sie za pomoca ultrafiltru UM-2lóttid 3Ó tiaik^ pod rtiinlei^em 27,22 kg. Po uzyskaniu ne¬ gatywne* próby na Jony chlorkowe w przesaczu, polaczone, przesacze zateza sie pod zmniejszonym cisnieniem uzyskujac polidwubromek [metylo-/3- -trójmetyLoamoniopropylo/imino]-trójmetylenu.Powyzszy produkt rozpuszcza sie w 2300 ml wo¬ dy i przepuszcza powoli poprzez kolumne 2000 ml wypelniona zywica jonowymienna AGI X-2 (0,8 milirównowaznika Cl-/ml) z predkoscia 7 ml/min.Polaczone wycieki zateza sie w 50°C pod zmniej¬ szonym cisnieniem otrzymujac polidwuchlorek(me- tylcW8-trójmetyloamoniopropylo/-imino]-trójmety- lenu.Sposoby opisane w przykladach XXVII—XLV mozna równiez stosowac w celu przeprowadzenia poli[/metyloimino/etylenu] do odpowiadajacych im pochodnych czwartorzedowych, jezeli poli(/metylo- imino/trójmetylen] zastapi sie równowazna iloscia polit/metyloimino/etylenu], Jak to zilustrowano przykladem XLVI.Przyklad XLVI. Roztwór 570 mg (10 mili- równowazników) poli(/metylóimino/etylenu] i 9,9 g (40 mmoli) bromku 2-bromoetylotrójmetyloamonio- wego w 40 ml dwumetyloformamidu ogrzewa sie w ciagu 12 godzin w temperaturze 75°C. Po ochlo¬ dzeniu mieszanine reakcyjna odsacza sie i suszy pod zmniejszonym cisnieniem.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania liniowych, nierozgalezio- nych, nieusieciowanych polimerów jonenowych zawierajacych powtarzalne jednostki o wzorze 23, w którym X- oznacza atom chlorowca, grupe siar¬ czanowa lub sulfonianowa, Q oznacza trójmetyle- nowa, zas symbol o wzorze 2 oznacza powiazanie wielu grup o wzorach 24 lub 25, w którym X i Q maja wyzej podane znaczenie, a R3 i R4 jed¬ nakowe lub rózne, oznaczaja nizsze rodniki alkilo¬ we, ewentualnie podstawione jedna grupa hydro¬ ksylowa, rodniki alkilowe zawierajace 3—6 ato¬ mów wegla podstawione wieloma grupami hydro¬ ksylowymi, rodniki cykloalkilowe zawierajace 3—6 atomów wegla, podstawione wieloma grupami hy¬ droksylowymi, rodniki cykloalkilowe, zawierajace 3—7 atomów wegla, ewentualnie podstawione niz¬ szymi rodnikami alkilowymi, nizsze rodniki alki¬ lowe podstawione rodnikami cykloalkilowymi, zawierajacymi 3—7 atomów wegla, nizsze rod¬ niki amonioalkilowe, rodniki alkiloamonioalkilo- we zawierajace nizsze rodniki alkilowe, rod¬ niki dwualkiloamonioalkilowe, zawierajace niz¬ sze rodniki alkilowe, rodniki trójalkiloamonioalki- lowe, zawierajace nizsze rodniki alkilowe, przy czym kationy amoniowe zrównowazone sa anio¬ nem X-, nizsze rodniki karboksyalkilowe i rodniki karboalkoksyalkilowe zawierajace nizsza grupe al- koksylowa i alkilowa, rodniki alkenylowe zawie¬ rajace 3—7 atomów wegla, rodniki alkinylowe za¬ wierajace 3—7 atomów wegla, rodniki aryloalkilo- we, nizsze rodniki karbamyloalkilowe, nizsze rod¬ niki fluoroalkilowe, nizsze rodniki cyjanoalkilowe, nizsze rodniki guanidynoalkilowe, nizsze rodniki karboamidynoalkilowe, rodniki N-alkilokarbamidy- noalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki alkoksyalkilowe zawierajace nizsze grupy alkoksylpwe i alkilowe, rodniki alkilotioalkilowe 3 zawierajace nizsze grupy alkilowe, rodniki furano- zylowe, rodniki piranozylowe i rodniki alkanoilo- alkilowe, zawierajace nizsze rodniki alkilowe, zas Ri i Rs, jednakowe lub rózne, oznaczaja atomy wodoru, nizsze rodniki alkilowe, nizsze rodniki hy- 10 droksyalkilowe, rodniki alkilowe i cykloalkilowe zawierajace 3—6 atomów wegla podstawione wie¬ loma grupami .hydroksylowymi, rodniki cykloalki¬ lowe zawierajace 3—7 atomów wegla, ewentualnie podstawione nizszym alkilowym, nizsze rodniki al- W kilowe podstawione rodnikiem cykloalkilowym za¬ wierajacym 3—7 atomów wegla, nizsze rodniki a- monioalkilowe, rodniki alkiloamonioalkilowe zawie¬ rajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki dwualkilo- alkilowe, zawierajace nizsze rodniki alkilowe rod- » niki trójalkiloamonioalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe, przy czym kationy amoniowe zrównowazone sa anionem X-, nizsze rodniki kar¬ boksyalkilowe,. rpdniki karboalkoksyalkilowe,. za¬ wierajace nizsze, grupy alkoksylowe i alkilowe, n rodniki alkenylowe i alkinylowe zawierajace $--7 atomów wegla, rodniki aryloalkilowe, nizsze rod¬ niki karbamyloalkilowe, nizsze rodniki fluoroalki¬ lowe, nizsze rodniki cyjanoalkilowe, nizsze rodniki guanidynoalkilowe, nizsze rodniki karbamidynoal- 30 kilowe, rodniki N-alkilokarbamidynoalkilowe za¬ wierajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki alkoksy¬ alkilowe, zawierajace nizsze rodniki alkilotio i al¬ koksylowe, rodniki alkilotioalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki furanozylowe, rod- 35 niki piranozylowe i rodniki alkanoalkilowe zawie¬ rajace nizsze rodniki alkilowe na drodze reakcji trzeciorzedowej aminy polimerycznej z czwarto- rzedujacym halogenkiem, znamienny tym, ze poli¬ mery zawierajace powtarzalne jednostki o wzorze *o 26, w którym R3, R4 i Q maja wyzej podane zna¬ czenie, a symbol o wzorze 2 oznacza powiazanie wielu grup o wzorach 27 i 28, poddaje sie reakcji, jiezeli Rj i R2 sa jednakowe, z co najmniej rów¬ nowaznikowa iloscia zwiazku o wzorze RX, w któ- « rym R ma znaczenia podane wyzej dla Ri, a X oznacza atom chlorowca, grupe sulfonianowa lub siarczanowa, badz tez, jezeli Ri i R2 sa rózne, po¬ limery o wzorze 26 poddaje sie najpierw reakcji ze zwiazkiem o wzorze RiX w ilosci 5—95% ilosci 30 równowaznikowej, a nastepnie reakcji z co naj¬ mniej jednym równowaznikiem zwiazku R£X, w takich rozpuszczalnikach jak alkohole, ketony lub dwumetyloformamid, np. w metanolu, acetonie lub dwumetyloformamidzie lub w roztworze wodnym w takim jak sama woda lub w mieszaninach woda— metanol, woda—aceton lub woda—dwumetylofor¬ mamid, w temperaturze 25—100°C, w ciagu 3 go¬ dzin do kilku dni, po czym ewentualnie wymienia Sie anion X- na anion Z-, przepuszczajac wodny, «o alkoholowy lub wodnoalkoholowy roztwór polime¬ ru o wzorze 23 przez zloze zywicy anionowymien¬ nej, syntetycznej lub typu zeolitu, przy czym wy¬ twarza sie liniowe, nierozgalezione, nieusieciowane polimery, zawierajace powtarzalne jednostki o wzo- 3f rze 29, w którym Z- stanowi jednowartosciowyat idftdió 32 lub wielowartosciowy anion, a Q, Ri, Rf, Rj, R4 i grupa o wzorze 2 maja wyzej podane znaczenie. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie zwiazki o wzorach RiX i R$X, w któ¬ rych Ri lub R2, oznaczaja nizszy rodnik amonio- alkilowy, rodnik alkiloamonioalkilowy, zawieraja¬ cy nizsze rodniki alkilowe, rodnik dwualkiloamo- nioalkilowy, zawierajacy nizsze rodniki alkilowe lub rodnik trójalkiloamonioalkilowy zawierajacy nizsze rodniki alkilowe, przy czym w powtarzaja¬ cym sie produkcie ladunek grupy amoniowej zrów¬ nowazony jest ladunkiem anionu Z-, który ma znaczenie jak w zastrz. 1. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku wytwarzania liniowych, nierozgale- zionych, nieusieciowanych polimerów, zawierajace¬ go powtarzalne jednostki o wzorze 30, w którym X- oznacza atom chlorowca, grupe siarczanowa lub sulionianowa, zas Ri oznacza rodnik metylowy 3-trójmetyloamoniopropylowy, przy czym kation amonloniowy zrównowazony jest anionem X-, poli¬ mery, zawierajace powtarzalne jednostki o wzorze 31 poddaje sie reakcji z co najmniej równowazni¬ kowa iloscia zwiazku o wzorze RiX, w którym Ri oraz X~ maja wyzej podane znaczenia, przy czym wymienione polimery o wzorze 31 ewentualnie wy¬ twarza sie na drodze zmieszania polimerów, za¬ wierajacych powtarzalne jednostki o wzorze 32 z i* 15 co najmniej równowaznikowymi ilosciami formal¬ dehydu i kwasu mrówkowego i ogrzewania mie¬ szaniny w temperaturze 30—100°C w ciagu do 100 godzin. 4. Sposób wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze stosuje sie zwiazek o wzorze RjX, w którym Ri oznacza rodnik 3-trójmetyloamoniopropylowy, któ¬ ry zróznicowany jest anionem X-, a reakcje pro¬ wadzi sie korzystnie w wodzie, w temperaturze 20—30°C, w ciagu kilku dni. 5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie polimery, zawierajace powtarzalne jed¬ nostki o wzorze 26, w którym R3 i R4 oznaczaja rodniki metylowe, przy czym otrzymuje sie poli¬ mer, stanowiacy polidwuchlorek [metylo/-3-trójme- tyloamoniopropylo/-imino]trójmetylenu. 6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie polimery, zawierajace powtarzalne jed¬ nostki o wzorze 26, w którym Rj i R4 oznaczaja rodniki metylowe, przy czym otrzymuje sie poli¬ mer o wzorze 23, stanowiacy polichlorek [metylo/- -3-hydroksyproplo/-imino]trójmetylenu. 7. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie polimery, zawierajace powtarzalne jed¬ nostki o wzorze 26, w którym R3 i R4 oznaczaja rodniki metylowe oraz zwiazki RiX i R2X, w któ¬ rych Rj i R2 oznaczaja rodniki metylowe a X ma znaczenie jak w zastrz. 1.M", WZCiR 2 (RiZ" 'm (R2Z") m N —Q— —N— Q- WZ0R 3 WZtfR 4106 910 (F^Z-) m Re —N+— Q "3 WZÓR 5 (RlZ")m — N—Q —OR* I R3 WZÓR 6 HZ)m Ti—h N+— Q (HZ" 'm I 3 R4 WZÓR 7 Q' (HZ" 'm — N — Q— I R3 WZÓR 8 iHZ")m N—Q R< WZÓR 9 Ti-+ (RiZ")m N+ 0.' I CH3 (R2Z")m - N+ Q'vK,T2 I CH3 WZ0R 10 (RiZ")m N — Q I CH3 WZÓR 11 CH2 C—R" I II CH2 N WZÓR 13 — N— Q I CH3 WZÓR 12 CH2 C — R I II CH2 N CH2 WZÓR U106 910 r A—N —Q-j~N —d-f-T, I L I Jn . c=o c=o I I R' R' WZÓR 15 WZdR 16 R* C = 0 -N—Q—OR* WZCfR 17 — N- R" WZdR 18 'rn N H (HZ" 'm A — N+— Q 4- N+— Q -f- N+— Q — OR (HZ 'm H _ln WZdR 19 (HZ")P, — N*— Q I CH2 I 4- N+— Q 4- N*— Q OR" [HZ' 'm CH2 I R' WZdR 20 (HZ" 'm CH2 IHZ"), m R5 —N —Q+ CH, (HZ )m N+—Q- CH3 WZdR 21 [HZ' 'm N+—Q CH, — OR'106 910 (HZ")m A — N—Q- I R3 (HZ" 'm (HZ" 'm -N—Q- R4 (HZ")m -N —Q-OR* I R3 RlX" WZCJR 22 R2X R3 R« WZÓR 23 R,X" r l + - N— Q — I I R3 WZÓR 24 R2X" l + — N—Q— i I R* WZOR 25 —|-N Q-v^-N Q-j— _R3 Ra WZÓR 26 N — Q— i I R3 WZÓR 27 — n — R4 WZtfR 28 RiZ" R^Z" I I ¦N+ Q-n-/^N+— Q.-\- R3 R4 WZCJR 29IM 910 •N+—(CH2)3- CH3 WZÓR 30 N- (CH2)3- CH3 WZÓR 31 N-(CH2)3- I H WZÓR 32 DN-3, z. 29/80 Cena 45 zl PL PL PL

Claims (7)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania liniowych, nierozgalezio- nych, nieusieciowanych polimerów jonenowych zawierajacych powtarzalne jednostki o wzorze 23, w którym X- oznacza atom chlorowca, grupe siar¬ czanowa lub sulfonianowa, Q oznacza trójmetyle- nowa, zas symbol o wzorze 2 oznacza powiazanie wielu grup o wzorach 24 lub 25, w którym X i Q maja wyzej podane znaczenie, a R3 i R4 jed¬ nakowe lub rózne, oznaczaja nizsze rodniki alkilo¬ we, ewentualnie podstawione jedna grupa hydro¬ ksylowa, rodniki alkilowe zawierajace 3—6 ato¬ mów wegla podstawione wieloma grupami hydro¬ ksylowymi, rodniki cykloalkilowe zawierajace 3—6 atomów wegla, podstawione wieloma grupami hy¬ droksylowymi, rodniki cykloalkilowe, zawierajace 3—7 atomów wegla, ewentualnie podstawione niz¬ szymi rodnikami alkilowymi, nizsze rodniki alki¬ lowe podstawione rodnikami cykloalkilowymi, zawierajacymi 3—7 atomów wegla, nizsze rod¬ niki amonioalkilowe, rodniki alkiloamonioalkilo- we zawierajace nizsze rodniki alkilowe, rod¬ niki dwualkiloamonioalkilowe, zawierajace niz¬ sze rodniki alkilowe, rodniki trójalkiloamonioalki- lowe, zawierajace nizsze rodniki alkilowe, przy czym kationy amoniowe zrównowazone sa anio¬ nem X-, nizsze rodniki karboksyalkilowe i rodniki karboalkoksyalkilowe zawierajace nizsza grupe al- koksylowa i alkilowa, rodniki alkenylowe zawie¬ rajace 3—7 atomów wegla, rodniki alkinylowe za¬ wierajace 3—7 atomów wegla, rodniki aryloalkilo- we, nizsze rodniki karbamyloalkilowe, nizsze rod¬ niki fluoroalkilowe, nizsze rodniki cyjanoalkilowe, nizsze rodniki guanidynoalkilowe, nizsze rodniki karboamidynoalkilowe, rodniki N-alkilokarbamidy- noalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki alkoksyalkilowe zawierajace nizsze grupy alkoksylpwe i alkilowe, rodniki alkilotioalkilowe 3 zawierajace nizsze grupy alkilowe, rodniki furano- zylowe, rodniki piranozylowe i rodniki alkanoilo- alkilowe, zawierajace nizsze rodniki alkilowe, zas Ri i Rs, jednakowe lub rózne, oznaczaja atomy wodoru, nizsze rodniki alkilowe, nizsze rodniki hy- 10 droksyalkilowe, rodniki alkilowe i cykloalkilowe zawierajace 3—6 atomów wegla podstawione wie¬ loma grupami .hydroksylowymi, rodniki cykloalki¬ lowe zawierajace 3—7 atomów wegla, ewentualnie podstawione nizszym alkilowym, nizsze rodniki al- W kilowe podstawione rodnikiem cykloalkilowym za¬ wierajacym 3—7 atomów wegla, nizsze rodniki a- monioalkilowe, rodniki alkiloamonioalkilowe zawie¬ rajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki dwualkilo- alkilowe, zawierajace nizsze rodniki alkilowe rod- » niki trójalkiloamonioalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe, przy czym kationy amoniowe zrównowazone sa anionem X-, nizsze rodniki kar¬ boksyalkilowe,. rpdniki karboalkoksyalkilowe,. za¬ wierajace nizsze, grupy alkoksylowe i alkilowe, n rodniki alkenylowe i alkinylowe zawierajace $--7 atomów wegla, rodniki aryloalkilowe, nizsze rod¬ niki karbamyloalkilowe, nizsze rodniki fluoroalki¬ lowe, nizsze rodniki cyjanoalkilowe, nizsze rodniki guanidynoalkilowe, nizsze rodniki karbamidynoal- 30 kilowe, rodniki N-alkilokarbamidynoalkilowe za¬ wierajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki alkoksy¬ alkilowe, zawierajace nizsze rodniki alkilotio i al¬ koksylowe, rodniki alkilotioalkilowe zawierajace nizsze rodniki alkilowe, rodniki furanozylowe, rod- 35 niki piranozylowe i rodniki alkanoalkilowe zawie¬ rajace nizsze rodniki alkilowe na drodze reakcji trzeciorzedowej aminy polimerycznej z czwarto- rzedujacym halogenkiem, znamienny tym, ze poli¬ mery zawierajace powtarzalne jednostki o wzorze *o 26, w którym R3, R4 i Q maja wyzej podane zna¬ czenie, a symbol o wzorze 2 oznacza powiazanie wielu grup o wzorach 27 i 28, poddaje sie reakcji, jiezeli Rj i R2 sa jednakowe, z co najmniej rów¬ nowaznikowa iloscia zwiazku o wzorze RX, w któ- « rym R ma znaczenia podane wyzej dla Ri, a X oznacza atom chlorowca, grupe sulfonianowa lub siarczanowa, badz tez, jezeli Ri i R2 sa rózne, po¬ limery o wzorze 26 poddaje sie najpierw reakcji ze zwiazkiem o wzorze RiX w ilosci 5—95% ilosci 30 równowaznikowej, a nastepnie reakcji z co naj¬ mniej jednym równowaznikiem zwiazku R£X, w takich rozpuszczalnikach jak alkohole, ketony lub dwumetyloformamid, np. w metanolu, acetonie lub dwumetyloformamidzie lub w roztworze wodnym w takim jak sama woda lub w mieszaninach woda— metanol, woda—aceton lub woda—dwumetylofor¬ mamid, w temperaturze 25—100°C, w ciagu 3 go¬ dzin do kilku dni, po czym ewentualnie wymienia Sie anion X- na anion Z-, przepuszczajac wodny, «o alkoholowy lub wodnoalkoholowy roztwór polime¬ ru o wzorze 23 przez zloze zywicy anionowymien¬ nej, syntetycznej lub typu zeolitu, przy czym wy¬ twarza sie liniowe, nierozgalezione, nieusieciowane polimery, zawierajace powtarzalne jednostki o wzo- 3f rze 29, w którym Z- stanowi jednowartosciowyat idftdió 32 lub wielowartosciowy anion, a Q, Ri, Rf, Rj, R4 i grupa o wzorze 2 maja wyzej podane znaczenie.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie zwiazki o wzorach RiX i R$X, w któ¬ rych Ri lub R2, oznaczaja nizszy rodnik amonio- alkilowy, rodnik alkiloamonioalkilowy, zawieraja¬ cy nizsze rodniki alkilowe, rodnik dwualkiloamo- nioalkilowy, zawierajacy nizsze rodniki alkilowe lub rodnik trójalkiloamonioalkilowy zawierajacy nizsze rodniki alkilowe, przy czym w powtarzaja¬ cym sie produkcie ladunek grupy amoniowej zrów¬ nowazony jest ladunkiem anionu Z-, który ma znaczenie jak w zastrz. 1.

3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w przypadku wytwarzania liniowych, nierozgale- zionych, nieusieciowanych polimerów, zawierajace¬ go powtarzalne jednostki o wzorze 30, w którym X- oznacza atom chlorowca, grupe siarczanowa lub sulionianowa, zas Ri oznacza rodnik metylowy 3-trójmetyloamoniopropylowy, przy czym kation amonloniowy zrównowazony jest anionem X-, poli¬ mery, zawierajace powtarzalne jednostki o wzorze 31 poddaje sie reakcji z co najmniej równowazni¬ kowa iloscia zwiazku o wzorze RiX, w którym Ri oraz X~ maja wyzej podane znaczenia, przy czym wymienione polimery o wzorze 31 ewentualnie wy¬ twarza sie na drodze zmieszania polimerów, za¬ wierajacych powtarzalne jednostki o wzorze 32 z i* 15 co najmniej równowaznikowymi ilosciami formal¬ dehydu i kwasu mrówkowego i ogrzewania mie¬ szaniny w temperaturze 30—100°C w ciagu do 100 godzin.

4. Sposób wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze stosuje sie zwiazek o wzorze RjX, w którym Ri oznacza rodnik 3-trójmetyloamoniopropylowy, któ¬ ry zróznicowany jest anionem X-, a reakcje pro¬ wadzi sie korzystnie w wodzie, w temperaturze 20—30°C, w ciagu kilku dni.

5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie polimery, zawierajace powtarzalne jed¬ nostki o wzorze 26, w którym R3 i R4 oznaczaja rodniki metylowe, przy czym otrzymuje sie poli¬ mer, stanowiacy polidwuchlorek [metylo/-3-trójme- tyloamoniopropylo/-imino]trójmetylenu.

6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie polimery, zawierajace powtarzalne jed¬ nostki o wzorze 26, w którym Rj i R4 oznaczaja rodniki metylowe, przy czym otrzymuje sie poli¬ mer o wzorze 23, stanowiacy polichlorek [metylo/- -3-hydroksyproplo/-imino]trójmetylenu.

7. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie polimery, zawierajace powtarzalne jed¬ nostki o wzorze 26, w którym R3 i R4 oznaczaja rodniki metylowe oraz zwiazki RiX i R2X, w któ¬ rych Rj i R2 oznaczaja rodniki metylowe a X ma znaczenie jak w zastrz. 1. M", WZCiR 2 (RiZ" 'm (R2Z") m N —Q— —N— Q- WZ0R 3 WZtfR 4106 910 (F^Z-) m Re —N+— Q "3 WZÓR 5 (RlZ")m — N—Q —OR* I R3 WZÓR 6 HZ)m Ti—h N+— Q (HZ" 'm I 3 R4 WZÓR 7 Q' (HZ" 'm — N — Q— I R3 WZÓR 8 iHZ")m N—Q R< WZÓR 9 Ti-+ (RiZ")m N+ 0.' I CH3 (R2Z")m - N+ Q'vK,T2 I CH3 WZ0R 10 (RiZ")m N — Q I CH3 WZÓR 11 CH2 C—R" I II CH2 N WZÓR 13 — N— Q I CH3 WZÓR 12 CH2 C — R I II CH2 N CH2 WZÓR U106 910 r A—N —Q-j~N —d-f-T, I L I Jn . c=o c=o I I R' R' WZÓR 15 WZdR 16 R* C = 0 -N—Q—OR* WZCfR 17 — N- R" WZdR 18 'rn N H (HZ" 'm A — N+— Q 4- N+— Q -f- N+— Q — OR (HZ 'm H _ln WZdR 19 (HZ")P, — N*— Q I CH2 I 4- N+— Q 4- N*— Q OR" [HZ' 'm CH2 I R' WZdR 20 (HZ" 'm CH2 IHZ"), m R5 —N —Q+ CH, (HZ )m N+—Q- CH3 WZdR 21 [HZ' 'm N+—Q CH, — OR'106 910 (HZ")m A — N—Q- I R3 (HZ" 'm (HZ" 'm -N—Q- R4 (HZ")m -N —Q-OR* I R3 RlX" WZCJR 22 R2X R3 R« WZÓR 23 R,X" r l + - N— Q — I I R3 WZÓR 24 R2X" l + — N—Q— i I R* WZOR 25 —|-N Q-v^-N Q-j— _R3 Ra WZÓR 26 N — Q— i I R3 WZÓR 27 — n — R4 WZtfR 28 RiZ" R^Z" I I ¦N+ Q-n-/^N+— Q.-\- R3 R4 WZCJR 29IM 910 •N+—(CH2)3- CH3 WZÓR 30 N- (CH2)3- CH3 WZÓR 31 N-(CH2)3- I H WZÓR 32 DN-3, z. 29/80 Cena 45 zl PL PL PL