NL9201134A - Werkwijze voor het analyseren, documenteren en restaureren van decoraties op stucwerk. - Google Patents

Description

Titel: Werkwijze voor het analyseren, documenteren en restaureren van decoraties op stucwerk.

De uitvinding heeft betrekking op een werkwijze voor het analyseren, documenteren en eventueel restaureren van decoraties op stucwerk, in het bijzonder schilderingen of reliëfornamenten.

Het vakkundig restaureren van schilderingen of reliëfornamenten op stucwerk hangt in grote mate af van de vakbekwaamheid en het kunstzinnig vermogen van de restaurateur. Het restaureren van dergelijke decoraties is dan ook een tijdrovend en daarmee over het algemeen kostbaar karwei.

In het bijzonder bij grote gebouwen waar de decoraties vele honderden meters kunnen beslaan, zoals vaak het geval is bij kerken, paleizen en grote openbare gebouwen, kunnen de kosten van een totale stucwerkrestau-ratie derhalve zeer aanzienlijk zijn. Vaak vormen deze kosten een dusdanige drempel dat afgezien wordt van restauratie en gekozen wordt voor andere oplossingen, waarbij niet zelden de oorspronkelijke decoraties definitief verloren gaan.

Doel van de uitvinding is nu in de eerste plaats om te voorkomen dat, ook als tijdelijk of blijvend wordt gekozen voor een andere oplossing dan het restaureren van de oorspronkelijke decoraties, de informatie omtrent deze oorspronkelijke decoraties verloren gaat. Anders gezegd is het doel van de uitvinding er voor te zorgen dat de informatie omtrent de decoratie toch zo goed mogelijk bewaard blijft, in het bijzonder op zodanige wijze dat de decoratie eventueel weer te reconstrueren is.

Verder heeft de uitvinding ten doel aan te geven hoe het restaureren van de decoraties efficiënt kan plaatsvinden, op zodanige wijze dat er niet of nauwelijks verschil is tussen de gereconstrueerde, gerestaureerde decoratie en de oorspronkelijke decoratie, terwijl er anderzijds voor de reconstructie en restauratie veel minder tijd nodig is dan in het verleden het geval was.

In overeenstemming met deze doelstellingen verschaft de uitvinding nu een werkwijze voor het analyseren en documenteren van decoraties op stucwerk, in het bijzonder decoraties in de vorm van schilderingen en/of reliëfornamenten, met het kenmerk, dat de werkwijze de volgende stappen omvat: a) het vastleggen van de kleur en de plaats van elk onderdeel van de betreffende decoratie op een daartoe geschikte drager; b) het bepalen van tenminste een afmeting van tenminste een deel van de decoratie welke afmeting dienst kan doen als maatreferentie; c) het digitaliseren van de in stap a) vastgelegde afbeelding(en); d) het met behulp van met geschikte analyseprogrammatuur werkende computer (s) analyseren van de gedigitaliseerde gegevens teneinde, in het bijzonder in het geval van beschadigde decoraties, de kleur en de vorm van de oorspronkelijke decoratie zo goed mogelijk te reconstrueren; e) het opslaan van de gegevens van de op deze wijze gereconstrueerde decoraties op een daartoe geschikt geheugenmedium.

Is het de bedoeling om (voorlopig) alleen de informatie omtrent de oorspronkelijke decoraties zo goed mogelijk te bewaren, dan is de boven omschreven werkwijze daarvoor voldoende. Is het anderzijds de bedoeling de oorspronkelijke decoraties te reconstrueren en te restaureren dan verschaft de uitvinding een werkwijze voor het restaureren van decoraties op stucwerk, in het bijzonder schilderingen, met het kenmerk, dat de werkwijze de volgende stappen omvat: a) het analyseren en documenteren van de betreffende decoraties met behulp van een werkwijze zoals boven omschreven; b) het aansturen van een snijmachine met behulp van de opgeslagen gegevens betreffende de gereconstrueerde decoraties, teneinde sjablonen te vervaardigen; e) opbrengen van de sjablonen op het eventueel gerestaureerde, maar nog niet gedecoreerde stucwerk; d) inkleuren van de sjablonen teneinde daardoor de schildering te herstellen.

Verder verschaft de uitvinding een werkwijze voor het restaureren van decoraties op stucwerk, in het bijzonder reliëfornamenten, met het kenmerk, dat de werkwijze de volgende stappen omvat: a) het analyseren en documenteren van de betreffende ornamenten met behulp van een werkwijze zoals boven omschreven; b) het aansturen van een materiaalvormmachine met behulp van de opgeslagen gegevens betreffende de gereconstrueerde decoraties, teneinde matrijzen te vervaardigen; i c) vervaardigen van de ornamenten met behulp van de matrijzen d) bevestigen.van de ornamenten op de juiste plaats op het eventueel gerestaureerde stucwerk.

De uitvinding zal in het volgende nader worden toegelicht aan de hand van de bijgaande figuren.

Figuur 1 toont in de vorm van een stroomschema de diverse stappen die in de werkwijze volgens de uitvinding uitgevoerd moeten worden om informatie omtrent een decoratie zodanig op te slaan dat deze informatie naderhand voor een eventuele reconstructie of restauratie kan worden gebruikt .

Figuur 2 illustreert de toepassing van de werkwijze volgens de uitvinding in het bijzonder bij het opslaan van gegevens betreffende stuc-werk-reliëfornamenten.

Figuur 3 illustreert de stappen die nodig zijn om uitgaande van de eenmaal opgeslagen gegevens betreffende de decoraties, in het bijzonder schilderwerk te komen tot een volledige restauratie daarvan.

Figuur 4 illustreert de stappen die nodig zijn om uitgaande van de eenmaal opgeslagen gegevens betreffende de decoraties, in het bijzonder reliëfornamenten, te komen tot een volledige restauratie daarvan.

In het stroomschema van figuur 1 staat de eerste stap 10 uit het vastleggen op foto, film of video van informatie betreffende de decoratie in zijn huidige toestand. Meer in het bijzonder worden met behulp van een fotocamera een of meer foto's van de betreffende decoratie genomen, waarbij in het bijzonder kleurenfoto's of kleurendia's worden gebruikt om naast de plaatsgegevens ook de nodige kleurgegevens te kunnen vastleggen. Als alternatief kan gebruik worden gemaakt van een filmcamera of een videocamera, maar in de praktijk is gebleken dat in het bijzonder kleurenfoto's en kleurendia's de meeste informatie verschaffen, zeker als gebruik wordt gemaakt van een fijnkorrelige film.

Naast het vervaardigen van foto’s, films of videobeelden van de decoratie, wordt de decoratie op een of meer plaatsen opgemeten zodat men naderhand beschikt over ten minste een of meer referentiematen aan de hand waarvan tijdens de latere restauratie of reconstructie de dimensio-nering van de decoratie kan worden gecontroleerd.

In stap 12 worden de verkregen opnamen van de decoratie gedigitaliseerd. Daartoe kan gebruik worden gemaakt van een op zichzelf bekende kleurenscanner waarmee de kleurenfoto's of kleurendia’s worden afgetast. Tijdens het aftasten levert een dergelijke scanner aan zijn uitgang een reeks van pixelgegevens op, in het bijzonder gegevens betreffende de kleur en de positie van elke pixel. Deze pixelgegevens kunnen in een voor een computer leesbaar geheugen worden opgeslagen. Dit laatste gebeurd in stap 13 in figuur 1.

Vervolgens wordt in stap 14 een analyse uitgevoerd op de op deze wijze verkregen pixelgegevens van de decoratie. In het bijzonder wordt daarbij gebruik gemaakt van wiskundige programma's waarmee een volledige vloeiende lijn kan worden gereconstrueerd als slechts een deel of enkele delen van deze lijn bekend zijn. Het is gebleken dat dergelijke program- ma's in staat zijn om de contouren van een decoratie volledig te restaureren op voorwaarde dat voldoende delen van de betreffende contouren bekend zijn. Dergelijke programma's zijn op zichzelf bekend en worden bijvoorbeeld gebruikt in de grafische industrie. Gewezen kan worden op de programma's "Dido Line Art”, "Calamus SL" en "Avant Vektor".

Uit stap 14 resulteert een verzameling gegevens die betrekking heeft op de gereconstrueerde decoratie. Deze gegevens worden in stap 15 opgeslagen in een voor een computer leesbare vorm. Eventueel is het mogelijk om deze gegevens te gebruiken om een afbeelding op papier te laten afdrukken, bijvoorbeeld voor documentatiedoeleinden.

Niet alleen foto's, films of videobeelden kunnen worden gebruikt voor het vastleggen van de nodige gegevens van een decoratie in zijn huidige toestand, ook dieptescanners kunnen worden gebruikt, in het bijzonder indien het bij de decoratie gaat om reliëfornamenten in stucwerk. Dergelijke dieptescanners zijn op zich bekend bijvoorbeeld als laserscanners, ultrageluid-scanners of UV-scanners. In dat geval wordt een uitvoeringsvorm van de werkwijze als geïllustreerd in figuur 2 toegepast. In stap 20 van figuur 2 wordt het reliëfornament afgetast met behulp van een dieptescanner. Het reliëfornament wordt bijvoorbeeld lijn voor lijn afgetast en voor elke pixel van een lijn wordt zowel de positie van de pixel alsook de afstand tot aan de stralingsbron geregistreerd. Op grond van deze gegevens is het mogelijk om een driedimensionaal beeld van het reliëf te vormen. Dat gebeurd in stap 21 waarin de in stap 20 verzamelde gegevens met behulp van daartoe geschikte programmatuur worden omgevormd tot driedimensionale digitale gegevens. Deze gegevens worden in stap 22 geanalyseerd met behulp van daartoe op zichzelf bekende, geschikte programmatuur. Daarbij worden, evenals het geval was in de werkwijze volgens figuur 1, ontbrekende delen van het reliëf gereconstrueerd aan de hand van die delen die nog aanwezig zijn. Ook daartoe wordt weer gebruik gemaakt van op zich bekende wiskundige programma's die in staat zijn om op basis van relatief weinig gegevens een volledige contour te reconstrueren. Aan het eind van het in stap 22 uitgevoerde proces staan de driedimensionale gegevens van een reconstrueerde reliëfornament ter beschikking. Deze gegevens worden in stap 24 opgeslagen teneinde naderhand te kunnen worden gebruikt voor eventuele reconstructie of restauratiedoeleinden.

Zoals geïllustreerd is in het stroomschema van figuur 3 worden bij het uitvoeren van een restauratie of reconstructie van een schildering op stucwerk volgens de uitvinding de gegevens die in stap 15 van figuur 1 zijn opgeslagen, opgehaald uit het geheugen in stap 30 en gebruikt voor het aansturen van een sjabloon-snijmachine in stap 31. Dergelijke sjabloon-snijmachines zijn bekend, bijvoorbeeld uit de confectie-industrie waar dergelijke machines worden gebruikt voor het in vorm snijden van materiaal waaruit vervolgens kleding kan worden vervaardigd. Ook. op andere terreinen worden dergelijke sjabloon-snijmachines toegepast zoals in de reclame-industrie. Met behulp van de in stap 15 verzamelde gegevens worden nu in het bijzonder sjablonen uitgesneden uit plakfolie. Voor elke kleur van de schildering wordt daarbij een afzonderlijk sjabloon vervaardigd. In stap 32 worden deze sjablonen vervolgens op het zonodig gerepareerde en gerestaureerde stucwerk bevestigd op de plaats waar de schildering moet worden gereconstrueerd en vervolgens wordt met behulp van deze sjablonen de schildering gerestaureerd, danwel gereconstrueerd. Elk sjabloon wordt op zijn plaats gebracht en met behulp van geschikte instrumenten wordt telkens de verf van de juiste kleur binnen de sjabloon-openingen op het stucwerk aangebracht. Nadat deze kleur voor elke sjabloon is aangebracht en het laatste sjabloon van het stucwerk is verwijderd is de oorspronkelijke decoratie weer gerestaureerd/gereconstrueerd.

Wordt de uitvinding toegepast voor het reconstrueren van reliëfor-namenten in stucwerk, dan kunnen de gegevens die resulteren aan het eind van stap 24 wordt gebruikt voor het vervaardigen van een matrijs. Daarbij kunnen diverse bestuurbare gereedschappen worden gebruikt. In een voorkeursuitvoeringsvorm van de werkwijze, geïllustreerd in het stroomschema van figuur 4, wordt gebruik gemaakt van een freesmachine die wordt bestuurd door de aan het eind van stap 24 verkregen gegevens. Allereerst worden in stap 40 de benodigde gegevens opgehaald uit het geheugen waar ze aan het eind van stap 24 in waren opgeborgen. In stap 41 worden aan de hand van deze gegevens de freesbanen berekend die door een freesmachine uitgevoerd moeten worden om uit een stuk geschikt materiaal een matrijs te vervaardigen. Vervolgens wordt onder besturing van deze baangegevens de freesmachine gebruikt in stap 43 en wordt de matrijs vervaardigd. Met de freesmachine wordt de matrijs gemaakt in de vorm van het betreffende reliëfornament in een daartoe geschikt materiaal zoals hout, kunststof of een ander materiaal. Eventueel vindt er in stap 44 nog een handmatige nabewerking plaats waarbij telkens bijvoorbeeld met een dieptescanner wordt gecontroleerd waar er nog een nabewerking nodig is. Deze stap is niet altijd nodig. Met behulp van een dergelijke matrijs kunnen in stap 45 vervolgens een aantal dochtervormen worden vervaardigd, bijvoorbeeld uit rubber, die op een op zichzelf bekende wijze kunnen worden gebruikt voor het vervaardigen van de uiteindelijke gere- construeerde reliëfornamenten in stap 46.

De werkwijze volgens de uitvinding is als voorbeeld toegepast bij een kerk, in het bijzonder een neogotisch gebouw daterend uit 1854 met fraai stucwerk en vele honderden meters schilderwerk op de muren, op de pilaren, langs de ribben in het plafond en dergelijke. Het oude stucwerk was op veel plaatsen in de loop der tijd over grote stukken van de muren afgekomen. Deze beschadigingen waren telkens weer met pleister hersteld en vervolgens gewit. Een deel van de schilderingen, in het bijzonder de schilderingen die telkens in een herhaald patroon optraden, was daardoor verloren gegaan. Andere delen van de schilderingen waren beschadigd en derhalve niet meer voor 100% aanwezig. Aanvankelijk werd een deel van de schilderingen op "oude" manier, dat wil zeggen overwegend door vakbekwame stucwerkschilders met de hand gerestaureerd. Dit is een zeer arbeidsintensief proces, dat veel deskundigheid, stijlgevoel en ervaring in het restauratiewerk eist en derhalve hoge kosten met zich meebrengt. Toen 20% van de restauratie achter de rug was, werd begonnen met het toepassen van de werkwijze volgens de uitvinding. De nog aanwezige, oorspronkelijke restauraties werden allemaal gefotografeerd. Alle foto's werden vervolgens met behulp van een scanner afgetast en de afgetaste gegevens werden gedigitaliseerd en digitaal in een geschikt geheugen opgeslagen. Vervolgens werden de gedigitaliseerde gegevens met behulp van daartoe geschikte computerprogramma's, die op zichzelf in de grafische industrie bekend zijn en worden gebruikt, geanalyseerd waarbij het mogelijk bleek alle contourlijnen, ook als deze in de decoratie niet meer volledig aanwezig of zichtbaar waren, te reconstrueren. Ook is het mogelijk om met dergelijke programma's eenmaal bepaalde motieven te dupliceren of te spiegelen, zodanig dat een herhalend patroon van decoraties ontstaat of zodanig dat decoraties aan de ene zijde van een scheidslijn kunnen worden gespiegeld naar corresponderende decoraties aan de andere zijde van de scheidslijn. Dergelijke situaties doen zich bijvoorbeeld in een plafond voor bij plafondribben. Daarnaast bleek het zeer goed mogelijk om de oorspronkelijke kleuren met vrij grote zekerheid vast te stellen. Zn het genoemde praktijkgeval waren de oorspronkelijke decoraties 140 jaar oud, maar uitgaande van de opgetreden verkleuringen en uitgaande van de aangetroffen kleurschakeringen, bleek het goed om met vrij grote zekerheid de oorspronkelijke kleur te bepalen. Nadat op deze wijze de nog aanwezige decoraties in kaart waren gebracht en gedigitaliseerd en vervolgens waren aangevuld zodanig dat een complete verzameling van gereconstrueerde decoraties digitaal in het geheugen van de computer was opgeslagen, werd met deze verzameling van gegevens een snijmachine aangestuurd, waarmee sjablonen werden vervaardigd. Deze sjablonen werden vervolgens op het inmiddels herstelde stucwerk aangebracht en telkens met de juiste kleur ingekleurd. Zodra de verf voldoende droog was, werd de sjabloon verwijderd en bleken de uit het sjabloon uitgesneden motieven haarfijn op de ondergrond in de juiste kleur zichtbaar te zijn.

Het bleek in dit praktijkvoorbeeld mogelijk om het werk waar anders volgens de "oude" methode ruim drie maanden voor was berekend, uit te voeren in ongeveer drie weken. Uiteindelijk werd daarmee een dusdanige kostenbesparing gerealiseerd dat de 80% van het werk die uitgevoerd werd met behulp van de werkwijze volgens de uitvinding ongeveer eenzelfde bedrag kostte als de 20% die aanvankelijk volgens de oude methode werd uitgevoerd .

Claims (9)

1.Werkwijze voor het analyseren en documenteren van decoraties op stucwerk, in het bijzonder decoraties in de vorm van schilderingen en/of reliëfornamenten, met het kenmerk, dat de werkwijze de volgende stappen omvat: a) het vastleggen van de kleur en de plaats van elk onderdeel van de betreffende decoratie op een daartoe geschikte drager; b) het bepalen van tenminste een afmeting van tenminste een deel van de decoratie welke afmeting dienst kan doen als maatreferentie; c) het digitaliseren van de in stap a) vastgelegde afbeelding(en); d) het met behulp van met geschikte analyseprogrammatuur werkende computer(s) analyseren van de gedigitaliseerde gegevens teneinde, in het bijzonder in het geval van beschadigde decoraties, de kleur en de vorm van de oorspronkelijke decoratie zo goed mogelijk te reconstrueren; e) het opslaan van de gegevens van de op deze wijze gereconstrueerde decoraties op een daartoe geschikt geheugenmedium.

2. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat het vastleggen van de kleur en de plaats van elk deel van de betreffende decoratie in stap a) plaatsvindt roet behulp van afbeeldingen van de decoratie door het fotograferen of filmen van de betreffende decoratie, waarbij de genoemde drager wordt gevormd door een of meer foto's of dia's dan wel een film, in het bijzonder kleurenfoto's of kleurendia's dan wel een kleurenfilm.

3. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat het vastleggen van de kleur en de plaats van elk deel van de betreffende decoratie in stap a) plaatsvindt door het vervaardigen van video-opnamen met behulp van een videocamera, waarbij de afbeeldingen in de vorm van videosignalen worden geregistreerd op een videoband.

4. Werkwijze volgens conclusie 1, in het bijzonder gericht op toepassing bij reliëfornamenten, met het kenmerk, dat het vastleggen van de plaats van elk deel van de betreffende reliëfornamenten gebeurt door het aftasten van de betreffende reliëfornamenten met behulp van een laserstraal waarbij voortdurend de positie van elk afgetast punt in de driedimensionale ruimte ten opzichte van de laserbron wordt bepaald en geregistreerd .

5. Werkwijze volgens conclusie 2 of 3, met het kenmerk, dat het digitaliseren van de in stap a) verkregen gegevens, in het bijzonder het digitaliseren van de fotografische afbeeldingen, danwel de video-opnamen plaatsvindt met behulp van daartoe geschikte, op zichzelf bekende pro grammatuur, waarmee fotobeelden of videobeelden kunnen worden omgezet in een array van pixels.

6. Werkwijze volgens één der voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat het analyseren van de gedigitaliseerde gegevens in stap c) plaatsvindt met op zichzelf bekende analyseprogramma's, waarmee vloeiend gebogen lijnen kunnen worden gereconstrueerd, uitgaande van een aantal bekende delen van de betreffende lijn.

7. Werkwijze volgens één der voorgaande conclusies, met het kenmerk, dat voor het opslaan van de gegevens van de gereconstrueerde decoraties in stap d) gebruik wordt gemaakt van een floppy-disk, een schijfgeheugen, een bandgeheugen, een CD-ROM, danwel een geïntegreerd geheugen.

8. Werkwijze voor het restaureren van decoraties op stucwerk, in het bijzonder schilderingen, met het kenmerk, dat de werkwijze de volgende stappen omvat: a) het analyseren en documenteren van de betreffende decoraties met behulp van een werkwijze volgens één der conclusies 1 t/m 7; b) het aansturen van een folie-snijmachine met behulp van de opgeslagen gegevens betreffende de gereconstrueerde decoraties, teneinde sjablonen te vervaardigen; c) opbrengen van de sjablonen op het eventueel gerestaureerde, maar nog niet gedecoreerde stucwerk; d) inkleuren van de sjablonen teneinde daardoor de schildering te herstellen.

9. Werkwijze voor het restaureren van decoraties op stucwerk, in het bijzonder reliëfornamenten, met het kenmerk, dat de werkwijze de volgende stappen omvat: a) het analyseren en documenteren van de betreffende ornamenten met behulp van een werkwijze volgens een der conclusies 1 t/m 7; b) het aansturen van een materiaalvormmachine met behulp van de opgeslagen gegevens betreffende de gereconstrueerde decoraties, teneinde matrijzen te vervaardigen; c) vervaardigen van de ornamenten met behulp van de matrijzen d) bevestigen van de ornamenten op de juiste plaats op het eventueel gerestaureerde stucwerk.